Kwaliteitskaart Tijdschema

Tijdschema Lees- voor goed voortgezet technisch lezen

Kwaliteitskaart Tijdschema

Meetlat voor goed voortgezet technisch lezen Stel uzelf de volgende vragen om na te gaan of het voortgezet technisch leesonderwijs in orde is. Aan de hand van de geformuleerde richtlijnen kunt u nagaan op welke punten u het voortgezet technisch lezen kunt aanscherpen of verbeteren.

Doelgericht en resultaatgericht • Zijn er per leerjaar toetsbare streefdoelen en tussendoelen geformuleerd in termen van leerlingresultaten? • Worden leerlingen bewust gemaakt van en betrokken bij hun eigen leesvorderingen? Richtlijnen doelen en resultaten

Bij gebruik van de AVI-toets

95 % van de leerlingen beheerst

groep 4

groep 5

start schooljaar na 3 maanden na 6 maanden einde schooljaar

AVI-2 AVI-3 AVI-4 AVI-5


beheerst beheerst beheerst beheerst


95 % van de leerlingen

groep 4

groep 5

groep 6

start schooljaar na 3 maanden na 6 maanden einde schooljaar



AVI-8 beheerst AVI-9 beheerst



Bij gebruik van de leestempo en leestechniektoets 95 % van de leerlingen beheerst medio

eind

groep 4

groep 5

groep 6

groep 7

groep 8

CILT 59-60-61 AVI M4

CILT 64-65 AVI M5

CILT 68-69 AVI M6

CILT 72-73 AVI M7

CILT 75 > AVI Plus

CILT 62-63 AVI E4

CILT 66-67 AVI E5

CILT 70-71 AVI E6

CILT 74 AVI E7

Ook voor leerlingen is resultaatgerichtheid belangrijk. De leerkracht zorgt ervoor dat leerlingen zich bewust zijn of worden van hun eigen vorderingen en ervaren dat door het oefenen van het lezen het steeds beter gaat.

Meetlat v. voortgezet techn. lezen E. Koekebacker / M. Förrer

Meetlat voor voortgezet technisch lezen

Tijd voor technisch lezen • Staat er voor de hele groep minimaal 2 uur per week op het rooster voor voortgezet technisch lezen in groep 4 tot en met 6? • Staat er voor de hele groep minimaal 1 uur per week op het rooster voor het onderhouden van de vaardigheid in het voortgezet technisch lezen in groep 7 en 8? • Krijgen risicolezers minimaal 1 uur extra leesonderwijs (directe instructie en begeleide oefening) per week? Richtlijnen tijd In groep 4 is twee uur per week voor voortgezet technisch lezen een absoluut minimum. We raden u aan de volgende richtlijn te hanteren voor de tijdsbesteding per week: Groep 4

5

6

7 en 8

Er wordt elke schooldag gelezen 150 minuten

Doelgerichte instructie en oefening Voortgezet technisch lezen met een gestructureerde methodische aanpak

60 minuten

Extra instructie en begeleide oefening voor de risicolezers

60 minuten

Stillezen van verschillende typen teksten en gevarieerde activiteiten rond boeken

120 minuten

Voortgezet technisch lezen met een gestructureerde methodische aanpak

60 minuten


60 minuten

60 minuten stillezen van verschillende typen teksten en gevarieerde activiteiten rond boeken

120 minuten

Voortgezet technisch lezen met een gestructureerde methodische aanpak

60 minuten


60 minuten


60 minuten

Onderhouden van de technische leesvaardigheden

60 minuten


60 minuten


2


Inhoudelijke accenten • Is er aandacht voor het lezen van meerlettergrepige woorden? • Is er aandacht voor het herkennen van deelstructuren van woorden? • Is er aandacht voor het verhogen van het leestempo? • Is er aandacht voor vloeiend lezen, waaronder wordt verstaan de combinatie van nauwkeurig lezen, vlot lezen en het lezen met een goede intonatie? • Is er aandacht voor het herhalen en onderhouden van reeds geleerde vaardigheden? Richtlijnen inhoudelijke accenten In het voortgezet technisch lezen staan de volgende inhouden centraal: • Het leren lezen van meerlettergrepige woorden waarbij de deelstructuren van woorden een belangrijke rol spelen. • Vlot lezen: het verhogen van de leessnelheid doordat het lezen steeds meer geautomatiseerd verloopt. Dit is een belangrijk aandachtspunt omdat de meeste leesproblemen tempoproblemen zijn. • Nauwkeurig lezen, lezen zonder fouten • Lezen met een goede intonatie • Naast het aanleren van nieuwe vaardigheden is er ook aandacht voor het herhalen en onderhouden van reeds geleerde vaardigheden.

Didaktische principes Is er in de lessen aandacht voor leesplezier en leesmotivatie? • Worden tijdens de lessen voortgezet technisch lezen teksten herhaald (zeker 3 tot 4 keer) gelezen? • Worden leerlingen tijdens de lessen voortgezet technisch lezen ondersteund bij het lezen aan de hand van het principe van voor – koor – zelf? • Vindt het oefenen plaats in een betekenisvolle context, namelijk aan de hand van een interessante tekst? • Is er in de lessen aandacht voor het leesbegrip van de leerlingen door met de leerlingen te praten over het onderwerp van de tekst en hun eigen ervaringen daarmee? • Is er in de lessen aandacht voor zowel het oefenen van het lezen van woorden, zinnen als teksten. • Is er aandacht voor zowel het aanleren van nieuwe vaardigheden als het onderhouden van reeds aangeleerde vaardigheden? Richtlijnen didactiek Belangrijke didactische principes voor de instructie (zowel in de grote groep als in de kleine groep) en begeleide oefening zijn: •

Leesplezier en leesmotivatie: Plezier en motivatie staan voorop. Leerlingen ervaren succes bij het leren lezen waardoor het leesplezier behouden blijft of terugkomt. Leerlingen merken dat door te oefenen het lezen steeds beter gaat.

•

Herhaald lezen: Leerlingen hebben er baat bij de teksten uit de methode herhaald te lezen (zeker 3 tot 4 keer). Door teksten meermalen te lezen ervaren de leerlingen dat het lezen beter (met minder fouten en vlotter) gaat.

•

Voor – koor – zelf: Leerlingen ervaren ondersteuning bij het lezen. Bij het lezen van nieuwe teksten leest de leerkracht de tekst eerst voor, daarna lezen leerlingen samen en pas daarna lezen leerlingen zelf. Leerlingen lezen nooit onvoorbereid alleen hardop.

3

Meetlat voor voortgezet technisch lezen •

Lezen – oefenen – lezen: Het is belangrijk specifieke leesmoeilijkheden te oefenen in een betekenisvolle context. De leestekst biedt zo’n context en staat daarom centraal. Eerst wordt de tekst gelezen, daarna kan er op woordof zinsniveau geoefend worden met de leesmoeilijkheden die aan de orde zijn. Tenslotte keren we weer terug bij de tekst.

•

Oefenen met woorden – zinnen – tekst: In de lessen voortgezet technisch lezen is er aandacht voor het oefenen van het lezen van woorden, zinnen en teksten.

•

Aandacht voor leesbegrip: Hoewel het oefenen van de techniek van het lezen centraal staat is het belangrijk aandacht te besteden aan het begrijpen van de tekst. Dit gebeurt met name door met de leerlingen te praten over het onderwerp waar de tekst over gaat en hierbij ook aandacht te besteden aan eigen ervaringen van de leerlingen.

•

Onderhouden van reeds geleerde vaardigheden: Naast het aanleren van nieuwe vaardigheden is er in de lessen aandacht voor het onderhouden van reeds aangeleerde vaardigheden.

Instructievaardigheden van de leerkracht • Geven de leerkrachten pedagogische ondersteuning en kunnen ze leerlingen voor het lezen motiveren? • Realiseren de leerkrachten effectieve instructie, begeleide oefening en feedback? Richtlijnen instructievaardigheden van de leerkracht

Pedagogische ondersteuning en motivatie van de leerlingen Kinderen ontwikkelen zich met name in een omgeving die ze als veilig ervaren. Hiervan is sprake wanneer ze weten dat ze geaccepteerd en gewaardeerd worden zoals ze zijn, hebben het gevoel erbij te horen en ervaren dat ze in staat zijn goed te presteren. Om leerlingen te ondersteunen bij en te motiveren tot lezen zet de leerkracht de volgende pedagogische kwaliteiten in: • De leerkracht heeft positieve verwachtingen met betrekking tot het leren lezen spreekt deze ook uit. • De leerkracht biedt leerlingen uitzicht op succes met lezen. • De leerkracht ondersteunt kinderen bij het lezen als dat nodig is. • De leerkracht geeft een zwakke lezer nooit onvoorbereid een leesbeurt. • De leerkracht toont belangstelling voor de beleving van het lezen van kinderen. • De leerkracht stimuleert geloof in eigen kunnen en plezier in eigen mogelijkheden. • De leerkracht helpt kinderen bij het zoeken van verklaringen voor succes en falen met het lezen en zoekt met leerlingen naar productieve attributies.

Instructie geven, begeleiding van oefening en feedback Goede instructievaardigheden van de leerkracht zijn cruciaal bij het leren van het technisch lezen. De kwaliteit van de instructie is een bepalende factor voor de effectiviteit van het leesonderwijs. Onder de noemer instructievaardigheden hoort zowel het geven van instructie als het begeleiden van inoefening. In het proces van het technisch leren lezen zijn deze nauw met elkaar verbonden. Onlosmakelijk hoort daarbij ook het geven van feedback op het lezen van kinderen. Instructievaardigheden worden zowel toegepast in instructie voor de grote groep als voor instructie in een kleine groep. In de kleine groep ligt een extra accent op het helpen en coachen bij toepassing en het geven van feedback.

Instructie geven • •

De leerkracht geeft aan wat het doel en de inhoud van de les is. De leerkracht deelt de stof op in kleine stapjes.

4

Meetlat voor voortgezet technisch lezen • • • • •

De De De De De

leerkracht leerkracht leerkracht leerkracht leerkracht

doet voor en denkt hardop. gebruikt concrete voorbeelden bij de instructie. besteedt aandacht aan de context. zorgt voor interactie tijdens de instructie. zorgt voor afwisseling tijdens de instructie.

Begeleiden van inoefening • • • • • • •

De leerkracht lezen). De leerkracht De leerkracht De leerkracht De leerkracht De leerkracht hebben. De leerkracht

hanteert consequent de fasering: voordoen, samendoen, alleen doen (voor–koor–zelf zorgt ervoor dat de oefenopdracht gelijk is aan de inhoud van de instructie geeft niet alleen aan wat de leerlingen gaan oefenen, maar ook hoe het moet. zorgt voor succeservaringen. controleert of de leerlingen de leesmoeilijkheid beheersen. gaat door met oefenen tot de meeste leerlingen de leesmoeilijkheid onder de knie begeleidt de zwakke lezers extra, zodat zij ook de leesmoeilijkheid beheersen.

Feedback geven op het lezen door leerlingen • • •

De leerkracht laat leerlingen niet lang worstelen met een woord dat ze niet kunnen lezen maar zegt direct het woord voor. De leerkracht geeft veel complimenten, afwisselend met een woord, gebaar, houding of mimiek. De leerkracht herhaalt af en toe een zin die het kind goed gelezen heeft hardop en geeft een compliment.

Differentiatie • Weet de leerkracht wie in de groep de goede, gemiddelde en zwakke lezers zijn? • Hanteert de leerkracht een goede aanpak voor de goede lezers? • Hanteert de leerkracht een goede aanpak voor de gemiddelde lezers? • Hanteert de leerkracht een goede aanpak voor de zwakke lezers? • Maakt de organisatie van de les differentiatie mogelijk? • Maakt de weekplanning differentiatie mogelijk? Richtlijnen differentiatie Deel de leerlingen in drie groepen in: • Goede lezers (A/B score Cito): deze leerlingen lezen goed en ontwikkelen hun leesvaardigheid verder door veel te lezen, leeskilometers te maken. • Gemiddelde lezers (C score Cito): deze leerlingen hebben voldoende aan de leeslessen en vorderen minstens 3 AVI-niveaus per schooljaar. Onderscheid binnen deze groep de kinderen die een lage Cscore halen en zich op de grens bevinden van gemiddeld en zwak. Dit zijn kinderen om ook goed in het oog te houden. • Zwakke lezers (D/E score Cito): deze leerlingen hebben extra instructie en begeleide oefening nodig om per schooljaar 2 AVI-niveaus vooruit te gaan.

Aanpak voor goede lezers (A - B leerlingen): De goede lezers hebben geen instructie van en begeleide oefening met de leerkracht nodig om hun leesvaardigheid verder te ontwikkelen. Ze besteden de tijd in de leeslessen vooral aan stillezen en functionele schrijfopdrachten. Ze kunnen de lessen uit de methode zelfstandig doorwerken. Wel is het ook voor de goede lezers belangrijk de vaardigheden in het lezen van woorden met specifieke leesmoeilijkheden te onderhouden. Dit kan door hen woordrijen hardop op tempo te laten lezen. Goede lezers krijgen dus veel gelegenheid om zelfstandig te lezen. Hierbij moet er voor gezorgd worden dat de leerlingen gemotiveerd blijven. De leerlingen lezen verschillende soorten teksten en voeren functionele schrijfopdrachten uit. Voor goede lezers, de leerlingen die in groep 3 en 4 al lezen op hogere

5

Meetlat voor voortgezet technisch lezen AVI-niveaus, passen de teksten uit de methode veelal niet bij hun belangstelling. In dat geval is het beter om deze leerlingen vrij te laten lezen in teksten die ze wel leuk vinden. Het lezen van teksten naar eigen keuze draagt bij aan de leesmotivatie.

Aanpak voor de gemiddelde lezers (C leerlingen): Ook de meeste gemiddelde lezers hebben geen instructie van en begeleide oefening met de leerkracht nodig om hun leesvaardigheid verder te ontwikkelen en kunnen de lessen uit de methode zelfstandig doorwerken. Ze besteden de tijd in de leeslessen vooral aan stillezen en functionele schrijfopdrachten. Ook voor hen geldt dat het onderhouden van leesvaardigheid door het lezen van woordrijen met specifieke leesmoeilijkheden op tempo, belangrijk is. De zwakke C-leerlingen krijgen wel instructie van en begeleide oefening met de leerkracht. Afhankelijk van de situatie is dit tweemaal per week, eenmaal per week of eenmaal per twee weken. Ze oefenen met teksten op het hoogste instructieniveau. Ook voor de zwak-gemiddelde lezers is het herhaald lezen van teksten zinvol. Tijdens het stillezen lezen de leerlingen voor wie het stillezen nog lastig is, in duo’s.

Aanpak zwakke lezers (D en E leerlingen): De zwakke lezers vier tot vijf maal in de week met de leerkracht aan de ontwikkeling van hun leesvaardigheid. Ze volgen de lessen uit de methode en ontvangen in aanvulling daarop verlengde instructie en begeleide oefening. Ze oefenen samen met de leerkracht op het hoogste instructieniveau of (ruim) daarboven. De leerkracht volgt de didaktische principes die hierboven zijn genoemd.

Differentiatiemodellen Model 1 In dit model doen alle leerlingen mee aan de instructie, en geeft de leerkracht daarna verlengde instructie aan een kleine groep. gezamenlijke start van de les Instructie en begeleide oefening zelfstandige verwerking

verlengde instructie en begeleid oefenen voor de risicoleerlingen

feedbackronde door de leerkracht

zelfstandige verwerking feedback

gezamenlijke afsluiting

Model 2 In dit model gaat een aantal leerlingen direct zelfstandig aan het werk, zij doen niet mee met de instructie. Het grootste deel van de groep volgt de instructie een gaat dan aan de slag met de zelfstandige verwerking. De leerkracht geeft verlengde instructie aan een kleine groep. gezamenlijke start van de les zelfstandige verwerking

Instructie en begeleide oefening

6

Meetlat voor voortgezet technisch lezen zelfstandige verwerking

feedbackronde door de leerkracht

verlengde instructie en begeleid oefenen voor de risicoleerlingen zelfstandige verwerking feedback

gezamenlijke afsluiting

Voorbeeld van een weekplanning

maandag dinsdag woensdag donderdag

methodische les: instructie en begeleide oefening met leerkracht groep 1 groep 1 groep 1 groep C1

vrijdag

groep C2 of C3 groep 1

Groep Groep Groep Groep Groep

1: 2: 3: 4: 5:

stillezen

schrijfopdracht

stillezen

strips lezen

stillezen

groep 5 groep 4 groep 3 groep 2 + gr.1 keuze

groep 4 groep 3 groep 2 gr.1keuze

groep 3 groep 2 groep 5 + gr. 1 keuze



-

groep 5

groep 4

groep 2

groep 3

D+ E leerlingen A/B/C leerlingen A/B/C leerlingen A/B/C leerlingen A/B/C leerlingen

Ayse, Joep, Loes, Roos Daan, Elseline, Jorg, Wietze, Sara (C1), Dirk (C2) Anneleen, Ella, Frans, Marlijn, Martijn, Admir (C1), Nanda (C1) Fleur, Lotte, Pieter, Martin, Niek (C2), Thomas (C3) Annelies, Jurgen, Paul, Leonard (C3), Marion (C3)

Iedere dag is een half uur uitgetrokken voor technisch lezen. De groep is in subgroepen verdeeld. De kinderen met leesachterstand bevinden zich in groep 1. De overige kinderen zijn willekeurig verdeeld over groep 2 tot en met 5. De kinderen zonder C achter hun naam, zijn de goede lezers. Voor hen is zelfstandige oefening voldoende. De kinderen met een C achter hun naam, krijgen ook nog instructie en oefening onderbegeleiding van de leerkracht. Dit gebeurt op een vaste dag in de week, in dit geval op donderdag. Die kinderen uit groep 1 mogen op die dat zelf een leesactiviteit kiezen. De C1 leerlingen lezen iedere donderdag een kwartier met de leerkracht. De C2 en C3 leerlingen lezen om de week een kwartier met de leerkracht. NB vraag: In het interview gaf Ed aan dat ook de goede en gemiddelde lezers de lessen met de methoden volgen. Ook lees ik ergens dat voor deze leerlingen onderhoud van vaardigheden aan de hand van instructie en oefening nodig is. In het schema volgen de A en B leerlingen nooit een methodische les. Hoe zit dit precies?

7


Leescultuur • •

Is er aandacht voor leesplezier en leesmotivatie? Is in de groepen een stimulerende leesomgeving ingericht?

Richtlijnen leescultuur Plezier beleven aan lezen motiveert leerlingen meer te gaan lezen, ook voor zichzelf buiten de groep. In de groep draagt de leerkracht bij aan het plezier in lezen. Vaardigheden van de leerkracht rond leesplezier en leesbevordering: • De leerkracht leest voor. • De leerkracht leest zelf en laat zien dat zij plezier heeft in lezen. • De leerkracht zorgt voor een gevarieerde verzameling leesteksten, luisterboeken, cd-roms in de groep. • In de groep zijn aanwezig: dunne en dikke AVI-boeken, boeken voor moeilijk lezenden, boeken voor beter lezenden, verhalenbundels, gedichtenbundels, informatieve boeken, tijdschriften, strips en prentenboeken. • Aanvullingen van leesmaterialen vinden plaats in overleg met de leerlingen. • De leerkracht richt in het lokaal een gezellige leeshoek in. • Boeken en leesmaterialen zijn op een aantrekkelijke manier in het lokaal uitgestald. • De leerkracht maakt leesmandjes met verschillende genres boeken. • De leerkracht geeft kinderen gelegenheid teksten van hun eigen keuze te lezen. • De leerkracht ondersteunt het kiezen van boeken. • De leerkracht praat met de leerlingen over verhalen die ze heeft voorgelezen. • De leerkracht introduceert boeken en geeft leerlingen leestips. • De leerkracht laat kinderen boeken beoordelen (bijvoorbeeld in een leeslogboekje). • De leerkracht laat kinderen vertellen over boeken die ze met plezier hebben gelezen. • De leerkracht geeft de gelegenheid tot vrije schrijfactiviteiten en koppelt het lezen aan functionele schrijfopdrachten. • Regelmatig is er aandacht voor boekpromotie, door de leerlingen, leerkracht of een gast van buiten. Bron: Groepsplan voor voortgezet technisch lezen van Anneke Smits in Handreikingen voor het opstellen van een leesverbeterplan, Enschede maart 2007

8


Wat willen we bereiken Doelen op groepsniveau:

Doelen op schoolniveau:

Wat gaan we doen? Aandachtspunten op groepsniveau:

Wat gaan we doen? Aandachtspunten op schoolniveau:

9

Kwaliteitskaart Tijdschema

Recommend Documents