01.06.2015
dienst communicatie
Laatste Broeder van Liefde sluit de deuren in Brakel
,,
Broeder Kamiel viert in september eerst nog platina jubileum
Onze taak is hier volbracht. Het onderwijs is overgenomen door leken en ze doen dat prima
Broeder Kamiel Vandenberghe (88) is de laatste broeder van de Broeders van Liefde in Brakel. Na de viering van zijn platina jubileum als broeder in september 2015 zal hij Nederbrakel verlaten. ‘Ons werk zit er hier op’, zegt Broeder Kamiel.
Van ‘49 tot ‘58 richtte een onderpastoor een mijnschool op, waar ook broeders les gaven. Voetbalclub OLSA-Brakel – die nu in derde nationale speelt – werd opgericht door vader Isaac in 1952 omdat zijn leerlingen kwamen klagen dat ze in de verzuilde clubs als katholieke jongere niet aan de bak geraakten. OLSA staat voor Oud Leerlingen Sint-Augustinus. Nog steeds is er een hechte band tussen de broeders, de scholen en de voetbalploeg. Ook toneelbond Die Bronne werd opgericht door de Broeders en ooit hadden we de atletiekclub NAC.
ERIC DE PESSEMIER NEDERBRAKEL De Broeders van Liefde hebben meer dan een eeuw onderwijs gegeven in Nederbrakel. ‘Maar nu kunnen die scholen verder zonder ons’, zegt Broeder Kamiel die de 18de overste van het klooster en de 250ste broeder in Brakel is. ‘Omdat hun missie naar Congo niet doorging, werden in 1911 drie Broeders van Liefde naar Brakel gestuurd om het geloof te verkondigen via het onderwijs. Vader Libertus arriveerde eind september 1911 samen met twee collega's in Nederbrakel. Hun opdracht bestond erin om het geloof te verkondigen via onderwijs en opvoeding. Voor het onderwijs van de meisjes zorgden de Zusters van Maria. Maar het onderwijs voor de jongens stond niet hoog aangeschreven. De broeders namen het schooltje van de parochie over en startten meteen met een voorbereidend jaar op het middelbaar onderwijs. 220 leerlingen telden ze in dat jaar. Na een eeuw geven we les aan ruim duizend leerlin-
KAMIEL VANDENBERGHE Broeder
gen verspreid over de basisscholen Sint-Augustinus in Nederbrakel en De Kei in Sint-Maria-Lierde, de kleuterschool op de Valkenberg en de secundaire school Viso Cor Mariae. De groei van de scholen begon kort na de oprichting. In 1924 verhuisde de school die uit haar voegen barstte van het Marktplein naar de huidige site aan de Kasteelstraat. Vanaf dat jaar richtte de congregatie al drie jaar van het middelbaar in. Zelf liep ik hier school van ‘33 tot ‘39’, zegt broeder Kamiel.
Moeilijke periode Gerust gemoed De Tweede Wereldoorlog was een woelige tijd voor de broeders. Op 19 april 1944 werden ze door de Duitsers opgepakt. Zeven werden veroordeeld wegens het luisteren naar de Engelse radio en werden naar Duitsland gestuurd. Een broeder werd gefusilleerd. De zes vrijgesproken broeders werden met een nooit geziene stoet, kermis en feest onthaald bij hun
Broeder Kamiel, 88 jaar oud intussen, was de 250ste broeder in Brakel en is tevreden met het werk dat ze in Brakel konden verrichten. Foto: edp terugkeer in juni ‘44. Door het verdwijnen van de broeders zat het onderwijs die maanden op zijn gat. De broeders zijn in Brakel zeer geliefd, net omdat men weet wat het was toen ze er niet waren in die moeilijke periode.
Tijdens WOII hadden de Broeders van Liefde in Brakel een mijnschool opgericht. De jongens werden er opgeleid om een verantwoordelijke job te krijgen in de mijnen in de Waalse Borinage. Bij gebrek aan leerlingen stopte dat onderricht in ‘46.
‘Alles wat we ooit oprichtten is nu in de goede handen van leken. Ik zal met een gerust gemoed vertrekken. Als het klooster leeg komt te staan, zal de school de eerste kans krijgen om het over te nemen, zo niet zie ik een mogelijkheid voor beschut wonen of als residentie voor ouderen’, besluit Broeder Kamiel.
TURNHOUT/ HOOGSTRATEN Sint-Victor steunt fietsproject in Afrika Basisschool Sint-Victor in Turnhout helpt Jef Michielsen uit Hoogstraten bij de uitwerking van zijn project ‘Born in Africa’. Via dat vrijwilligersproject wil hij Afrikaanse leerlingen leren fietsen. «Wij helpen bij het maken van de lesfiches», zegt Philippe Ceulemans. Jef Michielsen uit Hoogstraten stampte eind vorig jaar het vrijwilligersproject ‘Born in Africa’ uit de grond. Via dat project wil Michielsen de leerlingen van enkele Afrikaanse scholen leren fietsen. Daarnaast wil hij de nodige budgetten verzamelen om kinderfietsen, helmen, fluo-jasjes en fietssloten aan de scholen te schenken. «Jef wil dat op termijn de leerkrachten ginds zelf de lessen kunnen geven omdat het voor hem niet mogelijk is om elk jaar naar Afrika te reizen. Daarom heeft hij ons gevraagd om de lesfiches mee op te maken», vertelt Philippe Ceulemans van basisschool Sint-Victor in Turnhout. (JVN)
, KARAKTERKOPPEN
,
Wat verbergt een gezicht? Hoe kun je een hoofd ‘lezen’? Een tentoonstelling over ‘lelijke’ gelaatstrekken. Guislain Museum, Gent, tot 27/9.
NEDERBRAKEL
Acteerlessen van een professional Geen rustig begin van de week voor de eerstejaars van Viso Cor Mariae, want ze kregen een bekende Vlaming op bezoek. Ben Rottiers, beter bekend als Pol uit FC De Kampioenen, nam hen meteen mee op sleeptouw in een workshop expressie. De leerlingen oefenden mimiek en lichaamshouding en leerden improviseren. Als kers op de taart gunde hij hen een kijk achter de schermen van de film. (edp) Foto: edp
Kindertherapeut klaagt aan:
«Te harde aanpak in jeugdpsychiatrie» «Jongeren voor wie de maatschappij betaalt om ze te behandelen voor agressie, worden opgesloten of verdoofd zodra ze agressief zijn. Soms stopt de behandeling en vliegen ze naar een strafinrichting. Dat is als een ebolaziekenhuis oprichten maar mensen wegsturen zodra ze de symptomen vertonen.» Dat zegt therapeut Tom Verhaeghe, die hiermee de aanpak hekelt in het centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie Fioretti in Gent, waar hij werkte. Vlaams welzijnsminister Jo Vandeurzen stuurt de Zorginspectie. Kinder- en jongerentherapeut Tom Verhaeghe stelt dat niemand zicht heeft op wat verkeerd gaat. Hij stapte na vijf jaar op bij Fioretti, deel van het Dr. Guislain-ziekenhuis. Daar worden jongeren met zowel een verstandelijke handicap als een psychisch probleem behandeld. «Zij zijn erg gekwetst
en vertonen agressief gedrag. Maar dat wordt onderdrukt met overmeestering en isolaties, waardoor ze hun trauma’s soms herbeleven. Er zijn dagelijks isolaties en ik zag kinderen die zeven psychofarmaca per dag slikken», zegt de therapeut. Voor veel van zijn ex-collega’s heeft hij lof, maar Verhaeghe waarschuwt voor een opgelegde aanpak die gericht is op doelen halen, meetbaarheid en tijd sparen, die de jongeren schaadt.
Moeilijke groep Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) reageert bezorgd. «Gezien de ernst van dit signaal onderzoeken we dit en gaat de Zorginspectie ter plekke.» Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) zegt dat ze werkt aan een hervorming van de sector, die soelaas moet brengen.
Gezien de ernst van dit signaal zullen we dit onderzoeken. De Zorginspectie gaat ter plekke MINISTER VANDEURZEN «Ik deel de bezorgdheid over de afzonderingen en medicatie», reageert Andries Verpraet, de hoofdpsychiater van Fioretti. «Maar besef dat dit een zeer moeilijke groep is. Wij zijn de enige dienst die met hen werkt. Altijd weer is het een zware afweging: iemand bij agressie opsluiten, waardoor je riskeert ze te hertraumatiseren of de veiligheid van de anderen niet te kunnen garanderen. Meer middelen, aandacht, opleidingen, steun en personeel zijn daarom uiteraard welkom.» (DM)
Te harde aanpak in jeugdpsychiatrie Minister Vandeurzen laat Gentse instelling onderzoeken BA RB A RA D E B U S S CHE RE
Therapeut Tom Verhaeghe hekelt de aanpak in het centrum voor kinderen jeugdpsychiatrie Fioretti in Gent, waar hij werkte. ‘De vele isolaties en medicatie schaden deze kinderen.’ Vlaams welzijnsminister Jo Vandeurzen (CD&V) stuurt de Zorginspectie. Verhaeghe stelt dat niemand zicht heeft op wat verkeerd gaat. Hij stapte na vijf jaar op bij Fioretti, deel van het Dr. Guislain-instituut. Daar worden jongeren met zowel een verstandelijke handicap als een psychisch probleem behandeld. “Zij zijn erg gekwetst en vertonen agressief gedrag. Maar dat wordt onderdrukt met overmeestering en isolaties, waardoor ze hun trauma’s soms herbeleven.
GENT
Zorginspectie onderzoekt Fioretti Vlaams welzijnsminister Jo Vandeurzen (CD&V) stuurt de Zorginspectie naar het centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie Fioretti in Gent, deel van het Dr. Guislain-instituut. Therapeut Tom Verhaeghe hekelde in De Morgen de aanpak van dat centrum. Verhaeghe stapte er na vijf jaar op. In Fioretti worden jongeren met zowel een verstandelijke handicap als een psychisch probleem behandeld. ‘Ze zijn erg gekwetst en vertonen agressief gedrag. Maar dat wordt onderdrukt met overmeestering en isolatie, waardoor ze hun trauma’s soms herbeleven’, zegt Verhaeghe. (blg)
Er zijn dagelijks isolaties en ik zag kinderen die zeven psychofarmaca per dag slikken”, zegt hij. Voor veel van zijn ex-collega’s heeft hij lof, maar Verhaeghe waarschuwt voor een opgelegde aanpak die gericht is op doelen halen, meetbaarheid en tijd sparen, die de jongeren schaadt. De therapeut legt een interne memo op tafel waarin staat dat “de zorgmarkt meer onderhevig zal raken aan concurrentie en de ‘outcome’ meer onder de loep zal worden genomen”. Volgens Verhaeghe en anderen in de sector zorgt die visie, die zij ook elders zien, voor een kwalijke paradox. “Jongeren voor wie de maatschappij ons betaalt om ze te behandelen voor agressie, worden opgesloten of gesedeerd zodra ze agressief zijn. Soms stopt de behandeling en vliegen ze naar een strafinrichting. Dat is als een ebolaziekenhuis oprichten maar mensen wegstu-
ren zodra ze de symptomen vertonen.” Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) reageert bezorgd. “Gezien de ernst van dit signaal onderzoeken we dit en gaat de Zorginspectie ter plekke.” Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) zegt dat ze werkt aan een hervorming van de sector, die soelaas moet brengen. “Ik deel de bezorgdheid over de afzonderingen en medicatie”, reageert Andries Verpraet, de hoofdpsychiater van Fioretti. “Maar besef dat dit een zeer moeilijke groep is. Wij zijn de enige dienst die met hen werkt. Altijd weer is het een zware afweging: iemand bij agressie opsluiten, waardoor je riskeert ze te hertraumatiseren of de veiligheid van de anderen niet te kunnen garanderen. Meer middelen, aandacht, opleidingen, steun en personeel zijn daarom uiteraard welkom.” ► 3
Eindelijk een goed gesprek over kinderpsychiatrie en jeugdzorg
D
e ene week lees je dat er méér opnamecapaciteit moet komen in de jeugdpsychiatrie, de volgende week gaat het over een overdaad aan diagnoses, dan weer over brutaal op straat gezette jongeren, en nu over te veel medicatie en te hardhandige aanpak (DM 30/5). Het is een teken dat we komen waar we moeten zijn: een kritisch gesprek tussen ouders, jongeren en diverse groepen van hulpverleners en de overheid over jeugdzorg. Medicatie en aanpak, daar ging het zaterdag in De Morgen over. In de jeugdpsychiatrie wordt uiteraard gewerkt met medicatie. Niet met zeven geneesmiddelen tegelijk zoals in dat artikel gesteld werd, dat zou een ultieme uitzondering zijn. Wél bij kinderen die combinaties van ernstig medisch én psychiatrisch lijden hebben. De kinderen die in Fioretti in Gent verblijven, hebben in de achtergrond van hun verstandelijke handicap vaak met neurologische, hormonale en metabole problemen te maken, naast de psychiatrische indicaties voor medicatie. Lichtzinnige of laagdrempelige beslissingen tot opname bestaan niet. Eerder integendeel: vaak wordt een opname in de kinderpsychiatrie lang uitgesteld tot alles geprobeerd is. Vaak zijn er dan al wederzijdse kwetsuren (emotioneel en zelfs fysiek) tussen ouders en jongeren opgelopen. Agressieve jongeren kunnen/durven ver gaan in hun gedrag. Ze kunnen zichzelf snijden, ze slaan een stoel stuk en willen met de afgerukte poot
DRIAENSSENS
Peter Adriaenssens en Marina Danckaerts, Kinder- en Jeugdpsychiatrie UPC KU Leuven.
Debat over de rechten van jongeren als patiënten draagt bij tot betere zorg. Worden daar de normen van correct handelen geschonden, dan moet een overheid optreden meppen naar de opvoeder, ze keilen het tv-toestel op de grond, ze bonken hun hoofd tot bloedens toe tegen de muur. Jongeren dienen niet enkel tegen zichzelf en hun opvoeders (ouders en professionelen) beschermd te worden. In iedere groep zijn er ook andere jongeren (zoals er ook thuis andere kinderen zijn). Ook zij kunnen averij oplopen. Uiteraard is het agressieve gedrag bij jongeren steeds het theater, de buitenkant van wat zich binnenin afspeelt. Het is de buitenbouw van twee pijlers. De ene is de biologische kwetsbaarheid, zoals een heftig temperament, mentale beperking of autisme. De andere is de traumatische invloed vanuit de omgeving, zoals verstoting, een gewelddadige thuis, een leven in kansarmoede. Elke benadering van het agressieve gedrag, dat uit die twee kokers als alarmteken naar boven komt, zal een antwoord moeten zijn dat op beide inspeelt. Dagelijks bestaat het werk van een team erin op die cocktail van invloeden in te werken. In een Leuvense opnamegroep van jonge tieners, 11 tot 15 jaar, tellen wij in één jaar op tachtig opgenomen jongeren negen keer een isolatie. De maximumduur is één nacht, het gemiddelde is één uur. Veel stappen van agressiehantering gaan vooraf aan het laatste noodmiddel van isolatie. Pas als alle relationele, motiverende, rationele uitnodiging en overtuigingskracht om afspraken en grenzen te respecteren hebben gefaald, wordt op deze manier de ultieme grens aangegeven. Daar waar geen woorden meer mogelijk zijn, wordt ook op deze manier ‘zorg’ opgenomen. Kan dat nog verder teruggedrongen worden? Allicht: onderzoek toont aan dat je de nood aan forse beveiliging nagenoeg kunt terugdringen als jongeren in een 1-1-begeleiding in groep leven. Dat geldt nog veel meer voor het werk in Fioretti, want zij werken met een aparte en uiterst complexe groep jongeren. Niemand anders in de jeugdpsychiatrie richt zich op jongeren met lichte tot ernstige mentale beperking die gepaard gaat met ernstige psychiatrische en gedragsstoornissen. De mogelijkheden van gesprek en reflectie, die wij met jongeren in onze groepen hebben, zijn bij hen veel beperkter. Voor hun populatie is een 1-1-begeleiding niet meer ‘een eventuele verbetering’ maar een noodzaak. Debat over de rechten van jongeren als patiënten draagt bij tot alertere zorg. Worden DM. daar de normen van correct handelen
‘Jeugdpsychiatrie bezorgt jongeren vaak méér trauma’s’ Kinder- en jongerentherapeut Tom Verhaeghe klaagt ‘paradoxale’ aanpak aan voorgrond. “Net voor kinderen met een hechtingsstoornis is dat zeer nefast. Ze zijn al zo vaak buitengegooid, thuis en op school. InFioretti zijn er zestien kinderen en jongeren tussen acht en zestien en élke dag zijn er isolaties. Dat is veel te veel”, zegt Verhaeghe. Hij wijst erop dat interne opleidingen vooral bestaan uit ‘afzonderingstechnieken’, niet in het opbouwen van een band. “In plaats van leren het geweldteinterpreterenenermeeaandeslagtegaan, krijgenweopleidingen omhenfysiekonderdeduim te houden. Ook de politie erbij halen, kinderen in de boeien slaan of opsluiten in hun eigen kamer die dan geen veilig terrein meer is, komt vaker voor. En ik moet benadrukken dat dit zeker niet enkel het verhaal van Fioretti is.”
BARBARA DEBUSSC H E RE
Psychisch zwaar gehavende kinderen en pubers die in behandeling zijn maar die dagelijks overmeesterd, geïsoleerd en met veel medicijnen behandeld worden. Kinder- en jongerentherapeut Tom Verhaeghe (35) kon het niet meer aanzien en stapte na vijf jaar uit de jeugdpsychiatrie. ‘Getraumatiseerde kinderen lopen te vaak nog meer trauma’s op.’ Sandrine is vijftien en is al als kind misbruikt en opgesloten. Ze krijgt psychische problemen en is vaak agressief. Belandt in een gespecialiseerd centrum. Wanneer ze fysiek uitbarst, overmeesteren vier mensen het meisje en slepen haar in de isolatiecel. De puber herbeleeft wat haar is aangedaan. Nick is veertien, zit op dezelfde afdeling en heeft een verleden vol geweld. Het gaat wat beter, maar door een personeelstekort moet hij naar een dagopvang elders. Daar haalt hij uit naar een begeleidster. De jeugdrechter komt tussen en de behandeling wordt stopgezet. Hij moet naar een strafinstelling. Leon is vijftien en psychotisch. Vanuit zijn angst gebruikt hij op een dag geweld tegen een medewerker. Het antwoord: sederen en de politie hem laten opsluiten. Ook de therapie van deze jongen, nu nog angstiger, wordt stopgezet.
Kloof gaapt Het kan evenwel anders, stelt Verhaeghe. “Jeugdpsychiatrie moet volgens mij radicaal anders willen we van deze jongeren geen vogels voor de kat maken.” Alternatieven zijn volgens hem bij agressie-incidenten de deur van de isolatiecel openlaten, anderen in veiligheid brengen en het kind laten uit-
‘Het is niet omdat je hun hersengolven meet en hun subjectieve verhaal objectiveert in waardeschalen dat je hen helpt’
‘Te vaak zijn de kinderen slechter af en de buitenwereld weet dat niet. Zij hebben geen stem. Ik wil die vertolken’
‘Jeugdpsychiatrie moet volgens mij radicaal anders willen we van deze jongeren geen vogels voor de kat maken’
‘Door een steeds grotere nadruk op repressie, medicatie, isolatie en een tekort aan ervaren mensen gaat het vaker mis’
“Hetiszoalseenbehandelcentrumvoorebolaopzettenmaarmensenmeteen wegsturenzodrazesymptomen van ebola vertonen”, zegt Tom Verhaeghe, die klinische psychologie aan de UGent studeerde en vandaag een privépraktijk als therapeut voor jongeren en volwassenen in Oudenaarde heeft. “De maatschappij betaalt om de psychische problemen van deze jongeren te behandelen. Maar zodra ze die problemen uiten, riskeren ze opsluiting of een strafinstelling.”
Isolatie en medicatie Verhaeghe werkte vijf jaar op Fioretti, de afdeling voor jeugdpsychiatrie van het Gentse Guislain-instituut. “Er is fantastisch personeel maar door een steeds grotere nadruk op repressie, medicatie, isolatie en een tekort aan ervaren mensen gaat het vaker mis. Ik kon het tegenover mezelf niet langer rechtvaardigen daar te werken. Te vaak zijn de kinderen slechter af en de buitenwereld weet dat niet. Zij hebben geen stem. Ik wil die vertolken.” Anderen in de sector bevestigen grotendeels
het verhaal. “We proberen, maar het is op den duur enkel repressie”, zegt een van hen. Iemand anders: “Isoleren en pillen zijn te vaak de enige antwoorden.” Hoe dat komt? Verhaeghe legt een interne memo op tafel waarin staat dat “de zorgmarkt meer en meer onderhevig zal worden aan concurrentie en de ‘outcome’ meer onder de loep zal worden genomen”. Anderen in de sector bevestigen dat die visie, die zij ook elders zien, meer en meer ingang krijgt, naar Nederlands voorbeeld. “Dat betekent kortere behandelingen met vooropgestelde meetbare doelen, en een harde aanpak als dat niet lukt. Maar zeker bij deze kinderen is niet te voorspellen hoe het zal lopen en verergert de strafaanpak hun pro-
► Tom Verhaeghe: ‘In Fioretti in Gent zijn er zestien kinderen en jongeren tussen acht en zestien en élke dag zijn er isolaties. Dat is veel te veel.’ © BOB VAN MOL
bleem”, zegt Verhaeghe. “Het is niet omdat je hun hersengolven meet en hun subjectieve verhaal objectiveert in waardeschalen dat je hen helpt.” Vandaag is Verhaeghe elders aan de slag als kindertherapeut. Sommige pubers die hij behandelde, contacteren hem af en toe nog. Ze zijn in hun basisvertrouwen geschaad en vaak het slachtoffer van hun geschiedenis. In Fioretti belanden ze meestal via andere instellingen. Geregeld is het een laatste halte voor een gesloten instelling. Verhaeghe: “Dat zou veel meer vermeden kunnen worden. Zij horen daar niet thuis.” Maarte weinigtijden personeel,tekleineruimtes en te weinig therapeutische opleidingen schuiven het trio ‘opsluiten, sederen, wegsturen’ meer op de
razen, of soms, het kind net vastnemen in een soort knuffel in plaats van in een houdgreep. En er heel veel mee spreken zodat ze alternatieven voor communiceren via agressie vinden. “Dat veronderstelt wel dat je die agressie of anders gestoord gedrag deels toelaat, om ermee te kunnen werken. Zo kan het niet altijd, maar nu wordt dat te vaak niet geprobeerd. De ironie is dan soms dat ervoor wordt gekozen een kind niet in een gesloten instelling te plaatsen maar bij ons, net omdat het te wankel is. Om dan vast te stellen dat het in een zeer gelijkaardig strafbeleid terechtkomt”, zegt Verhaeghe. Voor de overheid heeft hij drie verzoeken: bepaal een visie en pas die toe, los het ethisch vraagstuk van de isolaties en de overmedicalisering op en ga kijken. Dat laatste is het kabinetVandeurzen nu van plan. Verhaeghe: “Op papier moet ook deze moeilijke doelgroep groeikansen krijgen. Maar de kloof met de werkelijkheid gaapt steeds groter. Willen we dat als maatschappij? En al de isolaties? Kan dat eigenlijk wel? Ik heb ook nooit meegemaakt dat iemand van de overheid komt kijken, luisteren en spreken. Wat daar gebeurt, blijft binnenskamers. Zeker als je weet hoe kwetsbaar deze kinderen zijn en hoeveel centen er, terecht, naartoe vloeien, is dat zorgwekkend.”
