Jolanda Holwerda, directeur Lof Media
‘Je moet mannen er wel bij betrekken’ 10 VERZEKERD!
nummer 3, oktober 2014
‘De vooroordelen zitten soms diepgeworteld’ Ze ziet zichzelf niet als een feministe, maar haast zich om te zeggen dat de vrouw van vandaag veel te danken heeft aan het feminisme. Jolanda Holwerda is oprichter van Lof Media, een kleine, onafhankelijke uitgever die zich richt op vrouwen met ambitie. Holwerda geldt als een autoriteit op diversiteitsbeleid en heeft een heldere visie: ‘We moeten niet de vrouwen fixen, maar de cultuur.’
Er heerst opwinding op de redactie. Het nieuwste nummer van Lof is net “vers van de pers” binnengebracht. Hoofdredacteur Holwerda bladert het snel door. ‘Gelukkig heb ik nog geen fout kunnen ontdekken’, zegt ze. Ze houdt het blad in de lucht en legt uit dat het een speciale editie betreft, die samen met een aantal hogescholen en universiteiten is gemaakt. Koppen als “Wall of fame, 9 modellen in de eregalerij” en “De loper ligt uit! Op zoek naar mevr. de professor & mevr. de lector” spreken boekdelen. ‘Wist jij dat er nog steeds sprake is van scheefgroei in de top van het onderwijs? De collegebanken zitten vol met talentvolle meiden, maar van de hoogleraren is slechts zestien procent vrouw.’ De verontwaardiging spat van haar gezicht. U spreekt over ‘slechts’ zestien procent vrouwelijke hoogleraren, maar ons land heeft ook nog nooit een vrouwelijke premier gehad.
Ze kijkt recht vooruit, wacht even en zegt dan. ‘Ik wilde er niet meteen een lekkere quote ingooien, maar ….’ Ze wikt en weegt. ‘Ach, waarom ook niet. Ik zeg het gewoon. Wij zijn misschien wel achterlijker dan we denken in dit land. We denken dat we progressief, ruimdenkend en geëmancipeerd zijn, terwijl we gewoon last hebben van vooroordelen. Zo staat de moederschapscultuur nog hoog in het vaandel. De vader werkt fulltime en de moeder parttime, want zij zorgt voor de kinderen. Die vooroordelen zitten soms diepgeworteld. Net zoals de vooroordelen over mannen en vrouwen. Vrouwen zijn gevoelig, sociaal en spreken liever in de wij- dan in de ik-vorm. Mannen op hun beurt kicken op de macht en hebben een groot ego. Allemaal clichés en daarom ook vaak waar. Natuurlijk krijgen wij ooit een keer een vrouwelijke premier, kijk naar Merkel in Duitsland, maar vraag me niet wanneer. Toen ik nog studeerde, dachten we ook dat het vanzelf wel goed kwam. We zijn twintig jaar verder.’ Waarom kan het in Scandinavië wel?
‘De overheid in Scandinavië heeft zich na de oorlog bewust op de arbeidsparticipatie van vrouwen gericht en fulltime werken makkelijker gemaakt, onder meer door het faciliteren van hoogwaardige, kwalitatieve kinderopvang. Wij groeien ook langzaam naar een tweeverdienersmodel, maar zitten voorlopig nog op anderhalf. Vergeet niet dat het tot eind jaren zestig bij ons heel gewoon was dat een vrouw stopte met werken als ze ging trouwen. Sterker nog, in die tijd mocht je niet eens een eigen bedrijf beginnen.
12 VERZEKERD!
nummer 3, oktober 2014
Later hebben wij het parttime werken ingevoerd als een manier om vrouwen buitenshuis te kunnen laten werken en daar zijn we een beetje in doorgeschoten.’ Door dat parttime werken hebben we nog steeds last van een glazen plafond?
‘De parttime-factor bepaalt in grote mate hoe er naar vrouwen wordt gekeken. Het houdt sowieso de mythe in stand dat vrouwen niet ambitieus zouden zijn, terwijl ik het eerder als een gevolg zie en niet als een oorzaak. Begrijp me goed, ik veroordeel het huidige model niet. Het zorgt er alleen voor dat het nu is zoals het is. Overigens moet je Scandinavië ook niet verheerlijken. Het is daar weliswaar voor vrouwen veel gewoner om fulltime te werken, maar het aantal vrouwen op topposities staat ook daar niet in verhouding tot het aantal mannen.’ Hoe kan dat?
‘Tja. Ken je de token-theorie? Volgens een Amerikaanse sociologe, Rosabeth Moss-Kanter, hebben de meerderheidsgroepen het voor het zeggen en past de minderheid zich aan de dominante cultuur aan. Pas als er drie of meer op een groep van tien zijn, kan die minderheid het spel mee gaan bepalen. Er moeten dus minstens drie vrouwen in een team van tien mannen zitten om een verschil te kunnen maken.’ Vandaar de Wet Bestuur en Toezicht die stelt dat grote bedrijven in 2016 dertig procent vrouwen in de raad van commissarissen moeten hebben?
‘Die dertig procent is een wetenschappelijk bepaald percentage. Daar begint de kanteling. Als er bij een verzekeraar minder dan dertig procent vrouw is aan de top, worden ze niet als individu, maar als “soort” gezien. Met alle vooroordelen die daarbij horen: ze werken minder, zijn minder ambitieus, moeten voor de kinderen zorgen, etc.’ Die kans is groot in de verzekeringsbedrijfstak waar weinig vrouwen aan de top staan. Gelooft u in targets?
‘Het helpt. Ook al kleven er geen sancties aan als een bedrijf de norm niet haalt, dan nog kan het helpen om iets te veranderen. We hebben al jarenlang te maken met een soort status quo. De top wil wel veranderen, maar in de praktijk blijft het vaak bij windowdressing.’ Wat moet er dan gebeuren? Als er maar één vrouw op een toppositie zit, moet zij zich dan aanpassen en mannelijk gedrag vertonen?
‘Dat werkt wellicht, maar niet voor lang. Ik vind dat vrouwen het op eigen (en dus authentieke) kracht moeten doen.’ Ze grinnikt hardop: ‘Weet je waarom er vroeger zoveel stropdassen wer-
fotografie: ivar pel
den gedragen?’ Ze pakt haar keel beet en knijpt erin: ‘Omdat mannen dan letterlijk werden afgesneden van hun emotie en alleen met het hoofd konden denken. En, over clichés gesproken, wat vrouwen veelal inbrengen, is nou juist die emotie. Het is de vraag of je een intuïtief idee op tafel durft te leggen als je aan tafel zit met een groep mensen die ratio hoger waarderen. Of denk je dan al snel, ja dag, niemand doet het, dus ik waag me er niet aan? Het laatste gebeurt het meest en daarom geloof ik dat het beter is om een (veilige) omgeving te creëren waarin zowel mannen als vrouwen vanuit hun eigen kracht durven en kunnen opereren. Dan heb je het pas echt over divers beleid.’ Hamvraag is hoe je dat bereikt. Ligt het ook niet aan vrouwen zelf, omdat ze veel te bescheiden zijn?
‘Klopt en hoewel het weer wat theoretisch is, kan ik wel duidelijk maken waarom dat zo is. Er zijn verschillende stadia die wij in onze leiderschapstraining altijd behandelen. Het eerste stadium is simpel: je komt binnen als leerling, kijkt goed rond en laat alles een beetje op je af komen. In de tweede fase gaat het om leren netwerken en verbanden sluiten met je collega’s. Ik moet er altijd om lachen als mensen zeggen dat mannen beter kunnen netwerken. Vrouwen zijn daar namelijk megagoed in. Kijk naar het reilen en zeilen binnen een gezin. Wie regelt er dat de een naar tennisles gaat, terwijl de ander hockeytraining heeft? Precies. In het derde stadium draait het om het ego (en dus de macht). Dit is de
fase waarin je jezelf moet manifesteren. Daarin zeg je niet: dat hebben wij goed gedaan, maar: ik heb dit gedaan! Vrouwen hebben een hekel aan stadium drie. Ze zijn vaak wars van egogedrag en spelen het spel van “wie heeft de grootste” niet mee. De andere kant van het verhaal is trouwens dat vrouwen elkaar succes niet altijd gunnen, de zogenoemde krabbenmandtheorie. Als één krab over de rand dreigt te klimmen, wordt die keihard teruggetrokken door de rest. Voor de volledigheid kan ik nog stadium vier en vijf noemen. In stadium vier staat persoonlijke reflectie centraal: bereid zijn naar je eigen drijfveren en valkuilen te kijken. Een stadium waar vrouwen geen moeite mee hebben, maar de theorie zegt dat je stadium drie niet kunt overslaan. Het vijfde noem ik altijd het Mandela-stadium: universeel leiderschap dat niet meer gaat over jou, maar over wij.’ Vrouwen moeten meer uitgaan van hun eigen kracht en niet one of the guys worden?
‘Vind ik wel ja. Sheryl Sandberg, de Amerikaanse zakenvrouw die een paar jaar geleden de overstap maakte van Google naar Facebook en de eerste vrouw in de raad van bestuur werd, heeft daar een fascinerend boek over geschreven (Lean In: Women, Work, and the Will to Lead). Zij zegt nadrukkelijk dat je als vrouw niet in een hoekje van de vergaderzaal moet gaan zitten, maar op een strategische plek. Zo speel je het spel slim, zonder ➤ dat je een man kopieert.’
nummer 3, oktober 2014
VERZEKERD!
13
‘De wereld is niet zwart-wit. We moeten mixen’ ➤ Ligt de sleutel niet ook bij mannen? ‘Tuurlijk. Het eeuwige dilemma in de diversiteitsdiscussie Fixing the women or fixing the culture los je alleen maar op als de mannen ook meedoen. De cultuur moet om en dat lukt niet door te zeggen dat mannen meer vrouwen moeten aannemen. Je moet ervoor zorgen dat ze zelf inzien dat het nut heeft om met vrouwen te werken. Think leader, think male is een oud adagium, maar wie zegt dat masculiene eigenschappen nog steeds de beste eigenschappen zijn voor het slagen van een bedrijf?’ Is dat de reden dat jullie je ook nadrukkelijk bezighouden met mannenemancipatie?
‘In onze visie moeten mannen vooral ervaren. Als ze zelf de voordelen van een gemixt team niet inzien, gebeurt er niks. Dat hebben we nou lang genoeg ervaren. Maar, mannen moeten ook letterlijk nog meer emanciperen. Als mannen meer zorgtaken op zich nemen, kun je het werk buitenshuis ook beter verdelen. We moeten alleen niet zeggen dat ze “moeten” zorgen. Nee, we moeten ze verleiden om ook zorgtaken op zich te nemen. Niemand wil toch nog de vader zijn die op zondag het vlees snijdt?’ Als jij ons bestuur moet overtuigen van de boodschap dat er meer vrouwen naar de top moeten, wat zou je dan doen of zeggen?
‘Ik zou met een meditatie-oefening beginnen. Verzekeraars zijn niet anders dan veel andere industrieën. Ze willen wel meer vrouwen aan de top, alleen gebeurt het niet. En natuurlijk snappen bestuurders als geen ander dat de kweekvijver goed gevuld moet zijn, maar ze moeten ook snappen dat het vooruitzicht van de apenrots voor vrouwen niet heel aantrekkelijk is. Misschien zeg ik het wat cru, maar als je ze van die rots afhaalt, bijvoorbeeld door met elkaar te gaan mediteren, haal je ze uit hun keurslijf en kun je de dialoog aangaan over wat je echt wilt veranderen. Een man neemt nou eenmaal makkelijker een man aan, omdat die de kwaliteiten heeft die hij herkent. Dat is geen onwil, dat is in zijn beleving logisch.’
14 VERZEKERD!
Personalia Jolanda Holwerda (1966) is oprichter en directeur van Lof Media, een kleine onafhankelijke uitgever, die in de loop der jaren is uitgegroeid tot een multimediaal platform. Holwerda studeerde Theologie en Communicatiewetenschappen in Nederland en Canada. Na haar studie werkte ze in New York, Japan en Hong Kong waar ze als manager van de Dutch Business Association haar eerste blad voor het Nederlandse bedrijfsleven maakte. Terug in Nederland werkte ze als communicatiemanager bij een aantal startende bedrijven. In 2003 maakte ze de overstap naar het hoger onderwijs en in 2007 maakte ze, inmiddels als moeder van drie kinderen, haar droom waar door een platform te creëren voor vrouwen met ambities. In 2009 won Holwerda de Joke Smit Prijs voor haar inspanningen op het gebied van emancipatie.
Hebben we meer rolmodellen nodig?
‘Jaaaaaa. Goed punt. Rolmodellen zijn heel belangrijk voor gedragsverandering. Altijd en overal!’ Wie is jouw rolmodel?
‘In de privésfeer is dat mijn oma. Zij heeft in haar eentje zes kinderen opgevoed en ervoor gezorgd dat ze goed onderwijs kregen. Onderwijs is de basis, altijd. Zakelijk is Herna Verhagen mijn rolmodel. Ik ken haar van voordat ze CEO bij PostNL werd en vind haar een fantastisch voorbeeld van iemand die op authentieke wijze een bedrijf leidt. Als je me vraagt naar een mannelijk rolmodel, dan vind ik André Rouvoet leuk. Hij is oprecht, laat je in je waarde en spreekt vaak over “wij”. Daar houd ik van.’ Zitten er ook (mannelijke) rolmodellen in de verzekeringsbedrijfstak?
‘Poeh, dat zou ik niet durven zeggen. Wat ik vooral zie, is dat diversiteit al jarenlang een item is, maar het vaak bij windowdressing blijft. Dat maakt het lastig voor een vrouwelijk rolmodel om op te staan. En dat betekent weer dat andere vrouwen niemand hebben om zich aan op te trekken en er dus ook geen vrouwen aan de top komen. We hebben echt een cultuuromslag nodig om die vicieuze cirkel te doorbreken.’
Wat zou je ze vertellen om ze over de streep te trekken?
Maar hoe krijgen we dat voor elkaar? Jeroen Pauw zei het pas nog: “ik wil wel, maar ze zijn er niet.”
‘Sommige mensen zeggen dat als Lehman Brothers, Lehman Sisters was geweest, de kredietcrisis er ook niet was geweest. Ik vind dat te kort door de bocht. Het is interessanter om te kijken hoe je elkaar kunt aanvullen. Zo werkt het toch ook in een relatie? En natuurlijk moet je daar eerst in investeren voordat er rendement uitkomt. In een relatie is het ook lastiger als je twee tegenpolen hebt. Dat zou ik ze vertellen en daarnaast zou ik ze vragen een cultuur te creëren waarbij vrouwen beter gedijen en de verhoudingen beter tot hun recht komen.’
‘Houd op zeg. Het is toch niet normaal hoe hij met vrouwen omgaat, super stigmatiserend. Ik kan daar echt boos om worden. Kijk nou eens in zijn algemeenheid naar de kranten en de tv. Het zijn altijd mannelijke experts die onze wereld inkleuren, waardoor alles vanuit een mannelijk perspectief wordt bekeken. Daarmee doen we onszelf tekort. De wereld is niet zwart-wit. We moeten mixen. Zonder die mannen aan de kant te schuiven, want dat is nou net niet het doel. We moeten het samen doen, maar het zou wel fijn zijn als die mannen eens een stapje opzijzetten.’
nummer 3, oktober 2014
<
