EDITIE 5 MAART 2015 GRONINGEN
INTERVIEW Ellen ten Damme
‘Je eigen weg vinden betekent uren maken, schouders eronder’
STRAATINTERVIEWS Zes vrouwen over een nieuwe kans
31 DEALS
TUSSEN OVERHEID, BEDRIJFSLEVEN EN ONDERWIJS ‘Samen kunnen we dat duwtje geven’
KRACHT Wie gaan er mee On Tour? JET BUSSEMAKER (1961) is minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en daarmee verantwoordelijk voor de portefeuille Emancipatie. Een van de speerpunten van haar beleid is het verder versterken van de economische zelfstandigheid van vrouwen en het verhogen van de arbeidsparticipatie. “Om dit te bereiken is een betere combinatie van arbeid en zorg nodig”, schrijft zij in haar Emancipatienota 2013.
PETRA STIENEN (1965) is Arabist, schrijfster en adviseur en houdt zich bezig met de vraag ‘hoe gaan we om met verschillen in onze samenleving?’ Ze schrijft onder andere voor NRC Handelsblad en de Volkskrant, heeft een column in Opzij en treedt regelmatig op als commentator in radio- en televisieprogramma’s. Ze ontving de Vrouwen in de Media Award 2011 voor de vrouw die zich het beste profileerde in de media. Zij is samen met Kirsten van den Hul gastvrouw tijdens KRACHT on Tour. KIRSTEN VAN DEN HUL (1976) is Oost-Europadeskundige, Arabist en voormalig VN vrouwenvertegenwoordiger. Ze presenteert, schrijft en adviseert op het kruispunt van cultuur, diversiteit, communicatie en verandering. Kirsten is oprichter van The Change Agent, dat bedrijven adviseert over diversiteit en communicatie. Ze schreef het boek (S)hevolution, de eeuw van de vrouw. In 2013 won zij de Joke Smitprijs, de regeringsprijs voor emancipatie. Samen met Petra Stienen is zij gastvrouw tijdens KRACHT on Tour.
EN NAAR GRONINGEN GAAN MEE…
personal coach MYLÈNE KROON
Wie denk je wel dat je bent
Projectmedewerker Jasmijn Gezond SAIDA ELBATTIOUI
Fit op Werk
styliste PATTY ZOMER
Wie denk je wel dat je bent
Projectmedewerker Jasmijn Gezond LATIFE SENGUL-BOZKURT
Fit op Werk
directeur Jump Movement INEKE HURKMANS
Tafel van één
onderzoekscoördinator en journalist LOF MENSJE VAN PUFFELEN
Medewerker FNV Loopbaanadvies CAROLIEN COERTS
Medewerker FNV Loopbaanadvies INA VON PICKARTZ
Schrijf je eigen vaardigheden-cv
Het pad van de heldin
Schrijf je eigen vaardigheden-cv
oprichter en directeur LOF JOLANDA HOLWERDA
Het pad van de heldin
inhoud EDITIE 5 MAART 2015 GRONINGEN
2 EDITORIALRenateGroenewold 4 DEAL!Achtergrond 6 DEAL!Groningen 7 KRACHTInGroningen
15
7
8 WORKSHOPSchrijfJeEigenVaardigheden-cv 9 WORKSHOPTafelVanEén 10 WORKSHOPFitOpWerk
7
11
9
11 INTERVIEWEllenTenDamme 15 WORKSHOPStyleCounsel 16 WORKSHOPDromenVoorBeginners 17 FACTS & FIGURESGroningen 18 INTERVIEWDalysValdez 19 INTERVIEWGonnieLemckert 20 COLUMNRosa 21 WORKSHOPPadVanDeHeldin
18/19
22 OPStraat 24 GETWEET
16
25 KORT&Krachtig
22
krachtontour | 1
EDITORIALRenateGroenewold
‘ Train OOK je BOVENKAMER ’ Eigenlijk kan ik mijn verhaal in één zin vatten. Volg altijd je hart. Hoe moeilijk soms ook, ik heb het altijd gedaan. Een aantal belangrijke keuzes in mijn leven hebben mijn carrière bepaald. Een carrière met hoogte- en dieptepunten en soms een verrassende wending.
KEUZE 1: ‘IK WIL TOPSCHAATSER WORDEN’ Als tienjarige zei ik al dat ik professioneel schaatsster wilde worden. Het geeft aan hoe zeker ik was van mijn zaak. Ik heb mezelf altijd subdoelen gesteld: Drentse selectie, Jong Oranje, kernploeg. Mijn ouders, en ikzelf ook, vonden het belangrijk dat ik een middelbareschooldiploma haalde. Ik rondde het vwo af, maar een stemmetje zei dat ik verder moest studeren. Het bleek lastig te combineren. Tot mijn vader zei: ”waarom probeer je het niet een jaar?” Dat laatste zetje had ik nodig. Een toekomst als topschaatser is onzeker; maar als ik iets doe, 2 | krachtontour
wil ik het goed doen. Focussen dus. Zo’n keuze brengt de nodige consequenties met zich mee: 220 dagen van huis, bewust leven en een beperkt sociaal leven. Als het thuis goed gaat, is dat niet moeilijk. Als het daar niet lekker loopt en je kunt er niet zijn, is het ingewikkeld.
KEUZE 2: ‘IK WIL HET BESTE UIT MEZELF HALEN’ Publieke waardering is leuk, maar het beste uit jezelf willen halen en steeds een stapje verder komen, geeft pas echt een kick. Als ik denk aan die keren dat ik met succes over de finish schaatste, voel ik weer die blijdschap. Dan wilde ik die volgende stap ook. In 2004 werd ik wereldkampioen allround en in 2009 wereldkampioen op de drie kilometer. Fantastisch. Niet lang daarna moest ik tot twee keer toe geopereerd worden. Mijn lichaam gaf aan dat het genoeg was. Maar mijn wilskracht en de druk van buitenaf, zorgden ervoor dat ik over mijn grenzen ging. Maandag op de operatietafel en woensdag al
in het vliegtuig naar een volgende wedstrijd. Gekkenwerk. Ik wist wel dat stoppen de enige oplossing was. Precies een jaar na de wereldtitel schaatste ik mijn laatste rondje voor een vol Thialf. Het was goed.
KEUZE 3: ‘IK WIL EEN EIGEN PLOEG’ Aan het eind van mijn schaatscarrière, startte ik met een coachopleiding. Al snel werd ik assistent-bondscoach en begeleidde ik een aantal schaatssters. Maar ik wilde niet alleen faciliteren, ik wilde het hele proces begeleiden. Een eigen ploeg. Mijn blog met als titel ‘dromen – durven – doen’ zette dat in gang. De kern was: ‘heb nooit spijt van de dingen die je niet hebt gedaan.’ Ik geloofde heilig in die boodschap en met mij zeven gemo tiveerde meiden die zich bij mij aansloten. Niet lang daarna vonden we een hoofd sponsor en het is prachtig dat mijn ‘meiden’ het (inter)nationaal nu zo goed doen. Ik heb ze altijd gestimuleerd om naast het schaatsen een cursus of opleiding te blijven volgen. Ze moeten zich altijd bewust zijn van hun bovenkamer, ook die moet je trainen. KEUZE 4: ‘IK WIL HET BEDRIJFSLEVEN ONTDEKKEN’ Na twintig jaar schaatswereld, werd het onrustig in mijn eigen kop. Ik was nieuwsgierig: wat had het bedrijfsleven mij te bieden? Nu ben ik verantwoordelijk voor een webshop en heb ik het bedrijf ‘Vitakompas’ opgericht. We vertalen de
‘Als je je hart volgt, volgt de rest vanzelf’ belangrijkste aspecten uit de topsport naar een persoonlijk programma voor managers om vitaler te worden. Ik merk dat er weinig verschillen zijn tussen topsporters en succesvolle mensen in het bedrijfsleven. Zij hebben eenzelfde drive. Mijn ervaring als topsporter neem ik mee: nu motiveer ik mensen en zet ik hén in beweging. Wat ik ook heb gedaan in mijn leven, ik heb het met passie gedaan. Want een ding weet ik zeker: als je je hart volgt, volgt de rest vanzelf.
X
RENATE GROENEWOLD Oud-schaatser/ondernemer krachtontour | 3
DEAL!Achtergrond OVERHEID, ONDERWIJS EN BEDRIJFSLEVEN SLUITEN DEALS
Samenwerking heel waardevol Meer vrouwen financieel op eigen benen, dat is het doel. Hoe? In Groningen zetten werkgevers, overheid en onderwijs samen hun schouders eronder en sluiten verschillende deals. Tijdens een werkbezoek van minister Jet Bussemaker zetten ze allemaal hun handtekening onder de intentieverklaring. Een paar dealmakers aan het woord. Volgens Monique Quanjel van Groningen Seaports is de samenwerking in de regio al redelijk hecht. “We zijn geen onbekenden voor elkaar en er lopen al verschillende projecten in de regio om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar af te stemmen. Maar de brainstormsessie die we voor de deals organiseerden, specifiek gericht op deze doelgroep, brengt ons allemaal op nieuwe ideeën. Zo gaan we kijken of we via Polkadot, het leerwerktraject van het Alfa-college voor allochtone vrouwen, kledingherstelservice kunnen afnemen. En zij gaan wellicht via ons hun diensten uitbreiden met catering en strijkservice. Een wens die we al langer hadden, was meer aandacht voor de balans tussen werk en privé voor onze werknemers. Met andere partijen als de Gasunie en Noorderlink 4 | krachtontour
kunnen we daar nu grote stappen in maken omdat zij er al meer ervaring mee hebben. We zijn nog niet eens echt gestart, maar ik durf nu al te zeggen dat de samenwerking tussen deze betrokken partijen wel eens heel waardevol kan worden.”
SIGNAAL AFGEVEN Bij Work4Women, onderdeel van Tempo Team, werd niet getwijfeld toen werd
gevraagd om aan te sluiten bij Kracht on Tour. Ellen Kroon: “Onze doelstellingen zijn namelijk nagenoeg uniek. Ook wij leveren een bijdrage aan de economische zelfstandigheid van vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Onder andere door hen te bemiddelen naar werk, maar ook in gesprekken met werkgevers. Gelukkig merken we steeds vaker dat bedrijven ons weten te vinden. Dus het is vanzelfsprekend dat wij een belangeloze bijdrage leveren. We gaan onder andere kijken of we met ons uitgebreide netwerk een klas vol kunnen krijgen met vrouwen die technisch docent willen en kunnen worden. Het Noorderpoort wil deze vrouwen na hun opleiding in dienst nemen. Verder hoop ik vooral dat we samen het signaal af kunnen geven dat arbeidsparti cipatie van vrouwen van belang is voor iedereen. Voor de vrouw zelf natuurlijk, maar zeker ook voor de werkgever en de maatschappij.”
MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE Rudi Knol van het Alfa-college is maar wat blij dat hij bij Kracht on Tour extra
bondgenootschappen kan sluiten om geletterdheid en arbeidsparticipatie te stimuleren. “Samen met een aantal partijenwaaronder Multicultureel Vrouwencentrum Jasmijn- hebben we al een succesvolle ketenaanpak voor allochtone vrouwen opgezet, maar met deze deals kunnen we nog veel meer doen voor een grotere groep vrouwen.” Commitment en samenwerken is volgens Rudi belangrijk. “Het voorkomt dat je dingen dubbel doet of dat mensen buiten de boot vallen. Educatie is onze hoofdtaak, maar ik wil er ook voor zorgen dat mensen ergens aan het werk kunnen, ervaring kunnen opdoen. Prachtige voorbeelden daarvan zijn het traject met allochtone vrouwen dat we samen uitvoeren met Van Hulley en ons eigen project Polkadot. Taalvaardigheid groeit namelijk alleen in een context, door maatschappelijke participatie. Daarom ben ik ook zo blij dat er zoveel werkgevers zich hebben aangesloten bij dit initiatief. Verder hoop ik dat overheden deze kwetsbare groep iets meer tijd gunnen, want er is zoveel potentie. Er is soms alleen een extra duwtje nodig. Wij kunnen dat duwtje samen geven.” krachtontour | 5
DEAL!Groningen elke bijeenkomst van kracht on tour worden er deals gesloten ter bevordering van de economische onafhankelijkheid van vrouwen. deze keer de oogst uit groningen
Deals: GEMEENTE GRONINGEN • richt een denktank op met als doel meer vrouwen op strategische posities te krijgen. • biedt vrouwen met ambitie een training aan voor een strategische of leidinggevende functie. • maakt werving en selectie vrouwvriendelijker. • verkent samen met Hanzehogeschool en gemeente Delfzijl hoe studentenparticipatie in de wijken is in te zetten om economische zelfstandigheid van vrouwen te bevorderen. • verkent samen met Vrouwencentrum Jasmijn welke mogelijkheden er zijn om de ‘Matriamarkt’ opnieuw op te starten. NS/NEDTRAIN • maakt in de nieuwe cao afspraken over duurzame arbeidsplaatsen voor mensen met een arbeidshandicap; 50% van deze nieuwe medewerkers is vrouw. • spant zich actief in om meer meisjes te laten instromen in de opleidingen van de TechniekFabriek. • Verkent samen met Hanzehogeschool de mogelijkheden die de bedrijvigheid rond de NS-stations biedt voor beginnende ondernemers. • wijst tien ambassadeurs aan die zich inspannen om vrouwelijk talent kansen te bieden. • informeert bedrijven en instellingen hoe zij meer vrouwelijk talent kunnen werven. • spant zich in dat ook het topmanagement van NS een goede afspiegeling vormt van de samenleving.
BEKIJK DE VOLLEDIGE INTENTIEVERKLARING ›
6 | krachtontour
De minister van OCW, Gemeente Groningen, Alfa-College, Noorderpoort College, Van Hulley, Gasunie, Groningen Seaports, multicultureel vrouwencentrum Jasmijn, Work4Women, Noorderlink, NS, Hanzehogeschool, stichting Inburgering Delfzijl, Werkplein Eemsdelta en Bewonersbedrijf Delfzijl, willen de economische zelfstandigheid van vrouwen in de regio Groningen bevorderen. ALFA-COLLEGE • initieert samen met Vrouwencentrum Jasmijn en gemeente Groningen trajecten gericht op ‘Taal en Activering’. • richt samen met Vrouwencentrum Jasmijn en gemeente Groningen taal- en informatiepunten op voor laaggeletterde vrouwen. • biedt vrouwen de mogelijkheid een BBL niveau 1 opleiding te volgen. Werkervaring kunnen zij opdoen bij Van Hulley. • breidt samen met Vrouwencentrum Jasmijn hun leerwerkprojecten en andere vormen van inkomensgenererende activiteiten uit. • stelt net als Groningen Seaports, Noorderpoort en Gasunie werkervaringsplaatsen beschikbaar. EN VERDER • Er wordt een matchingsbijeenkomst georganiseerd voor vrouwen uit het traject ‘Jasmijn werkt’ en vrouwen uit het traject van Van Hulley. Noorderpoort neemt 25 herintredende vrouwen aan die worden opgeleid tot leraar techniek. • Gasunie gaat twee à drie Wajongers met bemiddeling van gemeente Groningen in dienst nemen. • Studenten van de Hanzehogeschool doen samen met de Stichting Inburgering en Integratie en Werkplein Eemsdelta onderzoek naar het afzetgebied voor initiatieven als ‘Hip en Happy’ en ‘Mothers United’. • Hanzehogeschool en Van Hulley intensiveren hun samenwerking op het gebied van sociaal ondernemen en duurzaamheid. • Groningen Seaports organiseert een evenement om meisjes in de regio enthousiast te maken voor de technische sector. • ROC Noorderpoort biedt tien vrouwen een training in ondernemerschap aan via de ondernemersacademie. • Werkplein Eemsdelta, Stichting Inburgering en Integratie starten samen met het Bewonersbedrijf Delfzijl Noord een coöperatie door gebruik te maken van de ‘Matriamarkt’. • Groningen Seaports neemt diensten af van vrouwen uit het Polkadot project van het Alfa-College. • De dealmakers onderzoeken gezamenlijk de mogelijkheden om uitkeringsgerechtigde vrouwen te ondersteunen in hun ondernemerschap.
zelfstandig zijn. dat was al vroeg de droom van ellen ten damme. “zoals mijn moeder wilde ik niet worden.” ook dalys en gonnie, de andere rolmodellen op het groningse podium, geven een krachtig signaal af. “kies voor jezelf, ga je eigen weg.” minister jet bussemaker vond het heel jammer dat ze er niet bij kon zijn, maar onderschreef het gevoel in de zaal via skype: “wég met die afhankelijkheid: er is zoveel te doen, zoveel te leren, zoveel te leven.”
KRACHTInGroningen
‘Ik vind het geen enkel probleem als jij meer verdient dan ik. Maar als je denkt dat ik mijn hand ga ophouden heb je het mis!’
“Met elkaar kunnen we wat bereiken: ik pleit voor een Great Girlsnetwerk.”
“Onze gemeente kan ook wel een emancipatiesausje gebruiken, er zitten te weinig vrouwen in de top”
“MET EEN OP LEIDING HAAL JE MENSEN UIT HUN ISOLE MENT”
“Uit onderzoek blijkt dat driekwart van de mannen best minder zou willen werken” krachtontour | 7
WORKSHOPSchrijfJeEigenVaardigheden-cv
Een goed cv? 10 tips!
1
Werk vind je vooral via je netwerk. Dat kun je op je eigen manier doen: een netwerkborrel, via vrienden of oude collega’s.
GEBRUIK DE TERMINOLOGIE DIE DE ORGANISATIE GEBRUIKT: BIJVOORBEELD ‘GASTVRIJ’ IN PLAATS VAN ‘KLANT VRIENDELIJK’.
7
4 6
de vrouwen die de workshop ‘schrijf je eigen vaardigheden-cv’ volgen, hebben één ding gemeen: ze zijn allemaal op zoek naar werk. de tips van ina von pickartz en carolien coerts om een goed cv te schrijven worden dan ook gretig omarmd. de belangrijkste 10 – voor iedereen!
2
Zorg dat het effect van je brief en cv is: “die willen we ontmoeten!”
5
Een persoonlijk profiel is de beste aanpak. Noem je sterke kanten en interesses: zorg dat je het verschil maakt.
Kom tot je recht in negen seconden: zo lang leest men gemiddeld een cv. Beschrijf jezelf kort en kernachtig!
9
Omschrijf je opleidingen met het jaartal en de huidige naam van het opleidingsinstituut. 8 | krachtontour
PAS JE CV AAN OP DE FUNCTIE WAAROP JE SOLLICITEERT.
10
Gat in je cv? Laat zien dat je nog volop met dingen bezig bent en hoe je jezelf hebt ontwikkeld.
3
Zorg dat je CV gericht is op het werk dat jij wilt doen, dat kan in één zin.
8
Zorg dat je cv maximaal twee kantjes beslaat, het belangrijkste bovenaan, maak korte zinnen en gebruik kopjes. De eerste pagina is doorslaggevend.
WORKSHOPTafelVanEén In groepjes van drie doorlopen de deelnemers onder leiding van Ineke Hurkmans de zeven stappen van de ‘Tafel van één’. Centrale vragen: wat wil je nu eigenlijk zelf en hoe kun je dat bereiken? Tot welk inzicht kwam deelnemer Marloes van Slobbe – met hulp van Anna van der Gaast – en Petra Stensen?
VERTEL WIE JE BENT OP DIT MOMENT. Marloes: “Het zijn spannende tijden. Onlangs hebben mijn man en ik een drastische beslissing genomen. Mijn man had een goed betaalde baan bij de bank en is daarmee gestopt, hij wil zijn hart volgen. Ik sta er volledig achter. Ons huis staat sinds vandaag te koop. We slaan een nieuwe weg in.” Petra: “Dapper, heel goed van je.” Anna: “Stoer!” WAAR WIL JE NAARTOE? WELKE ‘JUMP’ WIL JIJ MAKEN? Marloes: “Ik ben net twee weken klaar met mijn studie als loopbaancoach en werk nu als vrijwilliger. De volgende stap is van vrijwillig naar betaald werk. Wat voor werk? Ik vind het fijn om mensen te verbinden, bijvoorbeeld op een communicatieafdeling. Ik krijg de meeste energie als ik mensen in beweging kan zetten.”
‘Ik wil nog wat tijd om te kijken wat echt bij me past’ TIPS EN ADVIEZEN Anna: “Zoek het in de richting van de communicatie, dat past bij je. En, ook al ben je het zelf, ga eens met een loopbaanadviseur praten. Een dokter kan zichzelf immers ook niet genezen.” WELK CADEAU GEEF JE JEZELF? Marloes: “Ook al vind ik het lastig om te zeggen: de ruimte om nog even niet te hoeven werken. Ik wil graag nog wat tijd om te kijken wat echt bij me past.” WAAR BEN JE DANKBAAR VOOR? Marloes, Anna en Petra: “Dat ik zulke fijne vrouwen heb ontmoet vandaag!” krachtontour | 9
WORKSHOPFitOpWerk
Je doet jezelf er zoveel plezier mee In de workshop Fit op werk ging het over voeding, mindfullness en slapen. Vijf tips.
10 | krachtontour
1
Hij geldt nog steeds, de schijf van vijf, met voldoende koolhydraten, vocht, vet, eiwitten en groente en fruit.
2
Ben je zwanger, ouder dan vijftig of donker? En heb je nergens zin in? Zou best eens een tekort aan vitamine D kunnen zijn.
3
Let op de verborgen suikers in frisdrank. Je cholesterolgehalte gaat ervan omhoog.
4
De beste manier om te ontspannen: juist eerst je spieren één voor één inspannen.
5
En ja, zorg voor die goede nachtrust.
INTERVIEWEllenTenDamme
‘Zolang ik mijn eigen kompas volg komt het altijd goed’ Ellen ten Damme is muzikant, actrice, artiest en alleswiller. Of in ieder geval alleswiller. Eén ding wilde ze vroeger zeker niet: net als haar moeder alle dagen thuis zitten, opgezadeld met de minst leuke klusjes. Nee, Ellen ontdekte haar eigen pad en de wereld werd haar thuis.
krachtontour | 11
ELLEN TEN DAMME (1967) WERD GEBOREN IN RODEN EN IS MUZIKANT, ACTRICE, CIRCUSARTIEST, DANSERES, THEATERDIER EN MEER. ZE BRACHT MEERDERE ALBUMS UIT, WAARVAN ‘BERLIN’ IN 2014 HAAR LAATSTE WAS. HAAR ALBUM ‘DURF JIJ?’ KREEG DE GOUDEN STATUS EN COLLEGA-MUSICI KENDEN HAAR DE ‘GOUDEN NOTENKRAKER TOE VOOR HAAR THEATERSHOW ‘DURF JIJ?’ EN HET SPECTACULAIRE ‘CIRQUE STILLETTO’. ZE WERKTE OOK SUCCESVOL SAMEN MET HET SCAPINO BALLET EN AMSTERDAM SINFONIETTA. TOT 7 JUNI TOERT ELLEN TEN DAMME LANGS DE NEDERLANDSE THEATERS MET HAAR THEATERSHOW ‘THUIS BIJ ELLEN’.
PLANNEN “Achteraf gezien lijkt het alsof ik mijn carrière helemaal heb gepland. Als kind floreren bij de schoolmusical, bandje op de middelbare school, als twintigjarige een platencontract, conservatorium, klein kunstacademie, tournees. Het lijkt een uitgestippeld pad, maar van enige planning is nooit sprake geweest. Ik heb gewoon altijd gedaan waar ik zin in had en wat ik leuk vond. Langzaam kom je er dan achter wat bij je past en waar je goed in bent. Het heeft me tot hier gebracht. Een kwestie van 15.24 uur durven? Zo ervaar ik het niet. Of het moet maandag 30 maart | kracht on tour “Je bent niet afhankelijk zijn dat ik durf te doen wat ik leuk vind. Wat helpt is dat er weinig is wat ik niet van dure opleidingen en leuk vind. Dat was vroeger al. Ik was nogal cursussen. Deel je kennis een brave leerling, gewoon omdat ik in heel met vrienden. Dat doe ik veel geïnteresseerd was. En dat is nog steeds ook: ik krijg pianoles van zo. Ik vind het leuk om nieuwe dingen te een vriendin en geef er ontdekken, buiten de gebaande paden te zangles voor terug” treden. Het maakt dat je me als artiest niet in een hokje kunt duwen. Dat is maar goed ook. Ik zit niet graag in hokjes.” PIPI LANGKOUS “Vrouwelijke rolmodellen had ik niet toen ik jong was. In kranten, op tv en op het nieuws domineerden de mannen. Gelukkig is dat wat rechtgetrokken de afgelopen veertig jaar. Hoewel ik nu ook geen vrouwen ken waar ik me graag aan wil spiegelen. Zo iemand als Beyonce, met die opgelegde seksualiteit. Dat uiterlijk zo’n 12 | krachtontour
15.14 uur
maandag 30 maart | kracht on tour
“Ik heb als kind zelfs een tijd gedacht dat ik geen meisje wilde zijn omdat ik vond dat jongens een leuker leven leiden. Dat is toch best wel verdrietig?” hoofdrol gaat spelen, niets voor mij. Het maakt me ook niet zo veel meer uit wat mensen van me vinden. Ik vind het gaaf dat ik tegenwoordig alles aan kan doen waar ik zin in heb. Glitterjurk of joggingbroek, het kan allemaal. Het meest dichtbij als rolmodel komt dan toch Pipi Langkous. Ze is avontuurlijk, niet bang, sterk, de zon scheen altijd en haar ouders waren altijd weg. En alles kon en als het niet kon, deed ze het toch. Ik heb dat allemaal ook wel een beetje in me. Ik heb alleen geen paard in m’n huis, dat past niet. Maar ik heb wel een ekster. Arie. Hij gaat altijd met me mee naar voorstellingen. Nee, hij heeft niet echt een rol. Na 20.00 uur is het bedtijd voor eksters.”
FINANCIEEL ZELFSTANDIG “Ik ben mijn hele leven nooit financieel afhankelijk van iemand geweest. Het was eerder wel eens andersom. Het lijkt me helemaal niet fijn om in een afhankelijke positie te zitten. Ik denk dat hoe gelijk waardiger de financiële situatie is, hoe gelijkwaardiger de relatie. Ik heb nog nooit samengewoond, heb altijd mijn eigen boontjes mogen doppen. Ik zou het ook niet anders willen, ik vind het heerlijk om mijn eigen plek te hebben. Ik denk ook niet dat ik mijn leven anders zou inrichten als ik een heel rijke partner zou hebben of die kist met dukaten van Pipi zou vinden.”
» krachtontour | 13
15.21 uur
maandag 30 maart | kracht on tour
“Er is altijd weer een nieuwe dag. Toon moed, raap je energie bij elkaar en ga verder”
VIND JE WEG “De kunst is te ontdekken wie je bent. Dat is al moeilijk genoeg. Wat vind ik leuk? Waar krijg ik energie van? Je komt erachter door op ontdekkingsreis te gaan, te ondernemen, bij te sturen. Ontdek je pad. Mijn pad is dat ik als een Pipi Langkous langs de theaters zwerf en dat de wereld mijn thuis is. Maar geen pad is hetzelfde. Doe wat bij je past, maar zoek altijd de ruimte op binnen je veilige bestaan, verken grenzen. Dat kan door culturen aan de andere kant van de wereld te ontdekken, maar een strooptocht door een andere wijk in jouw woonplaats kan je ook al op nieuwe ideeën brengen. Mensen zijn overal hetzelfde, maar je kunt je leven op vele manieren indelen. Verras jezelf en ontdek dat het ook anders kan. Het is nooit te laat. Doorbreek eens een patroon. Ik wist ook niet waar het leven mij zou brengen, maar ik ben blij dat ik gekke stappen heb durven zetten. En echt, niets gaat vanzelf. Al lijkt dat soms bij 14 | krachtontour
anderen wel het geval. Natuurlijk kun je in een stroomversnelling komen, in een flow. Maar je eigen weg vinden betekent ook oefenen, uren maken, schouders eronder, een statement maken. Pijnlijke keuzes en offers horen er ook bij. Maar alles is beter dan afwachten of uitstellen. Hou vol en geef niet te snel op. En weet; je bent meestal goed in wat je leuk vindt.”
KOMPAS VOLGEN “Wat ik nu nog zou willen doen? Van alles, ik zou wel iets willen studeren. Filosofie of geschiedenis. Of ergens anders gaan wonen. Of eindeloos lezen, een yoga-cursus doen, schilderen. Ik wil vooral meer tijd voor nog meer leuke dingen, maar het idee van een lege agenda of niets in het vooruitzicht lijkt me ook weer bloedsaai. Ach, ik ben heel gelukkig met de dingen die ik nu doe. Het is goed zo. Inmiddels heb ik het vertrouwen dat het altijd goed komt. Zolang ik mijn eigen kompas maar volg.”
WORKSHOPStyleCounsel Patty Zomer en Mylène Kroon van De Style Counsel gaan elke KRACHT on Tour op zoek naar hoe jouw uiterlijk, jouw persoonlijke kledingstijl, een natuurlijke reflectie wordt van je innerlijk. Wat hebben deelnemers aan de workshop ervan opgestoken? En wat vertelt hun kledingstijl over hun persoonlijkheid?
Wie denk je wel dat je bent? “Iets anders aantrekken? Zeker niet. Kijk naar me. Die sjaal. Zoiets draag ik altijd. Mijn leven lang heb ik van opvallende accessoires gehouden, van zwierig. Dat blijkt goed bij mijn karakter te passen. Ik ben best zachtaardig. Ik wil er graag zijn voor anderen, wil ze steunen in hun beslissingen.” Margriet van Valkenburg
“Net zo lief een spijkerbroek als een klassieke jurk hoor, ik draag van alles. Als het maar niet mannelijk is. Niettemin ben ik erg daadkrachtig. Ik heb ook bewust voor het alleenstaande moederschap gekozen. Vanuit die ervaring train ik nu trouwens alleenstaande moeders.” Miranda Cloo
“Ik ben echt van het ondernemende slag. Maar qua kleding ben ik niet zo makkelijk te vangen. Eigenlijk kleed ik me een beetje saai. Het liefst draag ik sneakers. Heb ik afgekeken van de jongeren waar ik mee werkte. Dit bloesje met glitterweefsel, eh… dat heb ik inderdaad bewust aangetrokken.” Rubiella Betrian
krachtontour | 15
WORKSHOPDromenVoorBeginners
Droom hardop
“Houd je dromen niet voor jezelf. Het helpt om ze hardop te formuleren en te delen. Want je weet nooit waar een helpende hand vandaan kan komen.” Dat is de boodschap die Petra Stienen en Kirsten van den Hul de deelnemers aan de workshop ‘dromen voor beginners’ geven. Zij nodigen de vrouwen uit hun droom op een ansichtkaart te schrijven en te adresseren. Aan zichzelf. “Wij hebben een cateringbedrijf opgezet, ‘Mothers United’. We zijn allemaal alleenstaande moeders, maar in ons bedrijf zijn we samen sterk. Een paar klanten hebben we al, maar we dromen van grotere opdrachten.”
“Ik denk er al lang aan om kookworkshops te geven aan mensen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Deze workshop geeft me kracht om deze droom waar te maken.” 16 | krachtontour
›
›
FACTS & FIGURESGroningen De potentiële beroepsbevolking van Groningen bestaat in 2012 uit:
Arbeidsparticipatie in Groningen
393.300
mensen
Verreweg het grootste gedeelte van de werkzame beroepsbevolking werkt in de stad Groningen.
52%
61%
66%
2000
2012
2020
Er is met name een stijging van de arbeidsparticipatie onder ouderen en vrouwen.
Werkeloosheid Groningse beroepsbevolking in 2011 De provincie Groningen heeft landelijk gezien het hoogste percentage werklozen.
Landelijke netto arbeidsparticipatie in 2014
Ouderen onder de Groningse bevolking
Werkgelegenheid in de provincie Groningen per april 2013
7,3%
17% → 2015
26% 2040
Er is een toenemende vraag naar zorg. De jonge arbeidskrachten die nodig zijn, zijn vooral op het platteland lastig te vinden.
Ontgroening: Vooral jongvolwassenen en starters trekken van platteland naar stad.
71,8% 58,1%
2012
2013
Eenoudergezinnen in de gemeente Groningen
33%
22% → 24% 2008
Totaal aantal huishoudens in de provincie Groningen in 2013
285.900
28% 29%
Huishoudens met kinderen
44%
Meerpersoonshuishoudens zonder kinderen
Eenpersoonshuishoudens (voornamelijk studenten)
81%
2012
Bouw Communicatie Cultuur, sport en recreatie Financiële instellingen Handel en reparatie 14% Horeca Industrie 14% Landbouw Onderwijs 17% Overheid 17% Overige dienstverlening Vervoer Zakelijke dienstverlening Zorg en WJK 24%
Sector zorg en WJK (Welzijn, Jeugdzorg, Kinderopvang) is in 2012 de grootste sector binnen de Groningse economie.
van alle werknemers in de sector zorg en WJK in Groningen is vrouw.
Daling van de totale werkgelegenheid in Groningen 2008-2012 als gevolg van de economische crisis
1% ↘ krachtontour | 17
Bronnen: CBS - Bevolkingsstatistiek, CBS – Huishoudensstatistiek, Provinciale Werkgelegenheidsregister 2012, ZorgpleinNoord
INTERVIEWDalysValdez
‘Ik heb mijn trots opzij gezet en om hulp gevraagd’ “Ik weet nog goed dat ik thuiskwam na mijn eerste werkdag. Mijn zoon D’shyno vroeg: ‘En mam, hoe was het op je werk?’ Het is zo’n gewone vraag, maar voor mij was het zo bijzonder. De tranen liepen over mijn wangen. Ik ben een alleenstaande moeder van 27 jaar en heb twee zoontjes van 3 en 5 jaar van twee verschillende vaders. Misschien had ik – en mijn omgeving ook vast – het liever anders gezien, maar dingen lopen zoals ze lopen. Fulltime moeder zijn leek in het begin leuk, maar de muren kwamen al snel op me af. De supermarkt, de speeltuin en televisie kijken; dat was wel zo’n beetje wat ik beleefde op een dag. Weet je, ik werd er ook geen leukere moeder van, kon alleen nog maar corrigeren. Mijn droom was om weer te gaan werken, maar ik had alleen een horecadiploma. Hoe moest ik nachtwerk combineren met twee kinderen? Ik zat vast. Uiteindelijk heb ik mijn trots opzij gezet en om hulp gevraagd. Met steun van mijn moeder, mijn beste vriendin en de stichting ‘Jasmijn Werkt’ kreeg ik de kans om weer gaan studeren. Wat een energie kreeg ik daarvan. Nu studeer ik een dag in de week en werk ik vier dagen in de week als secretaresse op de Rijksuniversiteit Groningen. Als ik daar de kamer binnenloop, voel ik me vrolijk. Alle haast verdwijnt. Natuurlijk is het soms pittig: een hele dag werken en thuis twee drukke kinderen – ik noem ze mijn terrors – die om aandacht vragen. Maar ik weet dat er altijd weer een nieuwe dag met nieuwe kansen komt. Mijn advies aan vrouwen in soortgelijke situaties is om tegenslag te accepteren en te blijven knokken. Kijk in de spiegel en geloof in je eigen kracht. Als ik in de spiegel kijk, zie ik een jonge moeder die nog veel wil bereiken. En ook gaat bereiken! Mijn einddoel? Dat ik over een aantal jaar mezelf optimaal heb ontwikkeld en ik zie dat het met mijn jongens ook goed gaat. Dat is toch een mooi streven?” 18 | krachtontour
BEKIJK HET FILMPJE
Dalys Valdez kwam er al jong alleen voor te staan. Toch liet ze haar hoofd niet hangen. Nu combineert ze de zorg voor haar twee ‘terrorzoontjes’ met een studie én een baan. Hoe doet ze dat?
INTERVIEWGonnieLemckert
‘Ik heb het voor mijn gezin gedaan’
Gonnie Lemckert is 73 jaar, moeder van zes kinderen en zij behartigt samen met haar man Theo (79) de belangen van de vrouwen op de Groningse tippelzone. Waar haalt zij de kracht vandaan om dag en nacht voor deze vrouwen klaar te staan?
“Toen mijn man Theo en ik zestien jaar geleden vanuit de Randstad in Groningen kwamen wonen, wilden we ons hier nuttig maken. Ik had altijd al medelijden met de meiden op de tippelzone. Ik ben naar ze toe gaan, heb ze een sigaretje aangeboden en verteld wie ik was. Al snel vertrouwden ze me. Nu komen Theo en ik er zo’n vijf avonden in de week. We brengen ze kippensoep en maaltijden van de Voedselbank. Maar het gaat verder: ik kom bij die meiden thuis, ga met ze mee naar de dokter, help ze bij problemen met instanties. Maar ook met geboortes en begrafenissen ben ik erbij. Voor veel meiden is de situatie uitzichtloos, maar ik weet: alle tijd dat wij er zijn, voelen ze zich beter. Dat is al winst. Mensen vragen vaak waar ik de drive vandaan haal om dit te doen. Het antwoord is simpel: ik heb zelf een Gonnie gemist in mijn leven. In een donkere periode van mijn leven was ik verslaafd, raakte mijn leven in een slip en zag ik geen andere uitweg dan de prostitutie. Het is een hele stap hoor, dat doe je niet zomaar. Het heeft twee jaar geduurd. Ik kan het niet uitpoetsen, ik heb het voor mijn gezin gedaan. Zonder brood naar school? Geen optie. Het was een van de moeilijkste fases in mijn leven, maar gelukkig werd ik op tijd wakker geschud door Theo. Stoppen met drugs is niet makkelijk, dus om mijn leven weer op de rit krijgen heb ik keihard moeten knokken. Zonder Theo had ik het niet gered, hij was er altijd voor de kinderen. Ondanks alles hebben we ze liefde gegeven én het advies zich verder te ontwikkelen. Ik ben zelf na de lagere school van school gehaald, maar wat was het een feest dat ik onlangs de kans kreeg om weer te gaan studeren. Op mijn 72e kwam ik in het trotse bezit van mijn diploma maatschappelijke dienstverlening niveau 3. Vroeger dachten instanties ‘daar komt die vrijwilliger weer’. Nu nemen ze me echt serieus.” BEKIJK HET FILMPJE
krachtontour | 19
COLUMNRosa
ONAFHANKELIJK
Toen ik Vriend vier jaar geleden ontmoette, was ik student en hij werkte al vijftien jaar. Ik leefde in een krot van een studentenkamer. Regelmatig had ik halverwege de maand nog maar € 6,20 over. Vriend kon er wel om lachen. Hij behandelde me als een middeleeuwse prinses en toegegeven: ik vond het heerlijk. Binnen drie maanden woonde ik bij hem in huis en sloop het erin. De afhankelijkheid. Ik hoefde geen huur te betalen, de boodschappen deed hij op de terugweg van zijn werk en toen ik stage wilde lopen, kocht hij een auto voor me die ik zelf nooit had kunnen betalen. Al mijn vriendinnen waren jaloers. Ik woonde in een groot huis en had altijd geld om buiten de deur te lunchen. Maar op een dag begon het me te benauwen. Ik had me die middag onmogelijk gedragen – volgens mij barstte ik in huilen uit
omdat hij de chocola had opgegeten – en wist dat Vriend alle reden had om mij te dumpen. Zijn prinses op de erwt. Ineens besefte ik: ik heb helemaal niets meer van mezelf. Onbewust had ik mijn financiële aandeel in onze relatie gemini maliseerd. Ik zag dat ik ‘zo’n meisje’ was geworden. Dat zich laat verzorgen door een man. Vroeger had ik dat gehekeld. Ik zou nooit gaan samenwonen, nooit afhankelijk worden; hoe verliefd ik ook was. En terwijl al mijn vriendinnen droomden over thuisblijven met een gezin, wilde ik alleen maar schrijven, werken, de wereld veroveren. Mijn grootste angst was dat ik op een dag wakker zou worden met een kinderwens. Dat mijn eierstokken ineens toch hun bestaansrecht zouden claimen. Nu ik richting de dertig raak, krijg ik steeds vaker de vraag wanneer ik aan kinderen begin. Meestal precies op het moment dat ik een willekeurige baby als een brandende baksteen vasthoud. Ik wist nooit wat ik moest antwoorden, omdat ik een latente kinderhaat heb. Nu weet ik waar die vandaan komt. Ik ben bang mijn kind teleur te stellen met mijn afhankelijkheid. Dus heb ik besloten: ik wil pas een kind als ik alles zelf kan betalen. Van de luiers tot de huur tot een peperdure studie. Niet omdat het moet of omdat het zo hoort, maar omdat ik het wil. Dan pas wil ik een baby. En geen dag eerder.
20 | krachtontour
WORKSHOPPadVanDeHeldin “Durf je talent in the spotlights te zetten, want we inspireren elkaar. Besef dat jij ook een rolmodel kunt zijn, ook al durf je dat soms niet te geloven.” Jolanda Holwerda en Mensje van Puffelen van LOF laten de deelnemers de kracht van rolmodellen ervaren. Hermina Sahureka (l.) en Yeanet Palacio Menger
Rolmodellen geven KRACHT Wie is jouw rolmodel? Hermina Sahureka (ambtenaar) en Yeanet Palacio Menger (oprichter vrouwen netwerkorganisatie VNC050) raken gelijk in een geanimeerd gesprek over Oprah Winfrey. “Deze klik is echt een cadeautje”, stralen de dames. Yeanet: “Het blijkt dat we haar allebei bewonderen en ik vind het fijn dat ze mijn denkbeelden over Oprah weet aan te vullen.” Hermina: “Ik voelde me in dit gesprek meteen verbonden met Yeanet. Zij straalt kracht uit omdat ze haar intuïtie trouw is. Ik wil daar iets van leren. Ik was vroeger ook heel gevoelsmatig ingesteld, maar heb dat afgeleerd door alle regeltjes en
procedures waar ik me in mijn werk aan moet houden.” Yeanet is zichtbaar geraakt door de woorden van Hermina. “Zij heeft dingen over mij gezegd waar ik kracht uit kan putten in lastiger tijden. Ik vind het normaal om zo op mijn gevoel te vertrouwen, maar dankzij deze workshop en deze sprankelende vrouw besef ik dat het een kracht is die ik moet koesteren.”
HELDIN IN 7 STAPPEN 1 Kies een moodboard dat bij je past 2 Beschrijf jezelf in drie woorden 3 Interview elkaar over je verlangens op werkgebied 4 Kies een inspirerend rolmodel 5 Bedenk een campagne voor dat rolmodel 6 Presenteer je campagne 7 Geef elkaar lof! krachtontour | 21
OPStraat
‘Ik kreeg een tweede kans’ Geertje de Groot, educatief medewerker Groninger Museum “Mijn
advies aan vrouwen die op zoek zijn naar een baan? Wacht niet af, zoek naar wat je wilt en creëer je eigen werk. Toen mijn kinderen wat groter werden, wilde ik weer gaan werken. Maar wat? En hoe? Ik was altijd al gegrepen door de schoonheid van kunst, dus ik trok de stoute schoenen aan en belde het Groninger Museum. Een kop koffie en zeven jaar later ben ik nog altijd blij dat ik toen die telefoon heb gepakt. Ik heb altijd mijn eigen werk gegenereerd door zelf projecten te initiëren. Nu heb ik een vast contract.”
Francien Kok, psycholoog (met Marc, bankier) “We
zijn eigenlijk het levende bewijs dat er een tweede kans op geluk bestaat: we zijn een samengesteld gezin en gaan binnenkort samenwonen. Lang heb ik niet voor mezelf durven kiezen, ik zat muurvast in een slecht huwelijk. Op een gegeven moment dacht ik: en nu is het genoeg. De energie die ik van de relatie met Marc kreeg, gaf me het laatste zetje.”
22 | krachtontour
Hannan “Ik
ben samen met mijn man en vier kinderen twee jaar geleden van Irak naar Nederland gevlucht. Nederland is onze kans op nieuw geluk. Nu krijgen mijn man en ik nog een uitkering, hopelijk verandert dat in de toekomst. Onze kinderen doen het goed op school: mijn zoon wil dokter worden, en mijn dochter wil bij de politie. Als dat toch eens waar mag worden.”
We gingen de straat op in Groningen en vroegen vrouwen of zij ooit een tweede kans kregen. En wat dat opleverde. Zes ervaringen, zes adviezen.
Daisy (procesbegeleider UWV) en Willeke (verzuimbegeleider UWV) “We
hebben allebei heel geleidelijk de ladder op de arbeidsmarkt bestegen. Steeds kleine stapjes vooruit, en het is waar: wijsheid komt met de jaren. Vanuit ons werk komen we vrouwen tegen die in minder rooskleurige omstandig heden verkeren. Ons advies? Beoordeel je capaciteiten, kijk goed wat je wilt en zoek mensen die je daarbij kunnen helpen. Gebruik je netwerk!”
Joke Tap “Ik ben blij dat ik de stap heb durven zetten om te scheiden, maar het is niet altijd makkelijk geweest. Ik had een heel jaloerse echtgenoot, maar om voor mezelf te kiezen en weg te gaan met drie kleine kinderen, was een heel zware beslissing. Te lang heb ik mijn zorgen voor mezelf gehouden. Mijn advies is dan ook: práát met vriendinnen. Dat helpt.”
Jozephine Duker, zelfstandige/productontwerper
“Gericht op mijn doel afgaand: ja, zo kun je mij wel typeren. Ik zet me altijd honderd procent in om mijn doelen te behalen. En dat loont. Soms met wat geluk, maar ik heb ook hard gewerkt om te komen waar ik nu ben. Sinds ik moeder ben, werk ik tijdelijk wat minder, maar mijn ambities zijn niets minder geworden. Over een tijdje ga ik weer volledig voor mijn werk.”
krachtontour | 23
GETWEET @AMKussendrager Mooie ontmoetingen, gesprekken en inzichten. Wat een potentieel van vrouwen bij #krachtontour! @caroliencoerts Van de 19 goed en divers opgeleide vrouwen in de workshop CV zijn er slechts 2 met een (tijdelijk) arbeidscontract #krachtontour #fnv @Annageertje Er is nog zoveel te leren! Prachtig @tendamme #krachtontour @Marjan76 Sterke column van @rosatimmer bij #krachtontour. Story of my life… @clubaanmoederen #vrouwennetwerk – Dank voor het interessante #krachtontour vandaag @CongresKRACHT @sitamik Kracht on Tour met @rosatimmer @thechangeagent @petra_stienen @congresKRACHT Mooie krachtige vrouwen!
KORT&Krachtig Zes deel nemers over de vijfde editie van KRACHT on Tour
NAAM
Kim Berendsen IS student Toegepaste Psychologie VINDT het mooi dat vrouwen hier worden geïnspireerd om op eigen benen te staan. “Mijn moeder was mijn rolmodel. Zo wil ik het ook: onafhankelijk zijn en iets betekenen voor anderen.”
NAAM
Monique Schaminee IS actief werkzoekend en student milieukunde VINDT de bijeenkomst een mooie combinatie van hart en hoofd. “Het verhaal van Ellen ten Damme was emotioneel en mijn workshop heel praktisch. Ik ben zo blij dat ik ben gegaan!”
Mirjam Hollander IS werkzoekend (na 18 jaar in de kinderopvang gewerkt te hebben) VINDT KRACHT een warm bad. “Het thema ‘een nieuwe kans’ past helemaal bij mij. Ik ben onlangs ontslagen, maar ga niet bij de pakken neerzitten. Dit komt gewoon goed!”
NAAM
NAAM
NAAM
Ina Mulder IS zoekend naar nieuwe invulling na twintig jaar mantelzorg VINDT deze dag een ‘figuurlijke schop’ onder haar kont. “Als ik niets doe, gebeurt er ook niets. Vandaag start mijn nieuwe leven.”
Rose Moro (l.) en Jamilla Elfriki ZIJN cliënten bij ‘Jasmijn Werkt’ VINDEN deze dag heel leerzaam. “We zien hier dat je je doelen kunt bereiken, als je er maar voor gaat.”
NAAM
Bernadette Castillo Cebedo GAAT werken met dementerenden VINDT de workshop ‘Tafel van één’ van Jump Movement perfect. Ik heb net zo’n ‘jump’ gemaakt naar een nieuwe baan. En ik straal weer!” krachtontour | 25
VOOR IN DE AGENDA:
Uitreiking Joke Smit-prijs Fokker Terminal in Den Haag
27
NOVEMB
ER
We sluiten KRACHT on Tour af met een sprankelende bijeenkomst: de uitreiking van de Joke Smit-prijs, de regeringsprijs voor vrouwenemancipatie. Daarvoor ben je natuurlijk van harte uitgenodigd! Te zijner tijd ontvang je een persoonlijke uitnodiging, maar zet je 27 november 2015 alvast in je agenda?
Stay connected! Volg ons via facebook.com/congreskracht
COLOFON De minister voor Emancipatie Jet Bussemaker organiseert KRACHT on Tour om mannen en vrouwen, werknemers en ondernemers, bewust te maken van het belang van financiële zelfstandigheid van vrouwen. (EIND)REDACTIE Saskia Ridder, Frank Wijvekate en Karlijn Broekhuizen (Magazine on the Spot) FOTOGRAFIE Neeltje Kleijn en Bram van Oosten VORMGEVING Anna Lamslag (Ontwerpwerk) CONCEPT EN PRODUCTIE SPITZ congres en event
Dit online magazine is een uitgave van:
