JAN VOORTMAN ( )

JAN VOORTMAN (1886-1977)

O

p 4 oktober 1886 wordt een zoontje geboren in het gezin van Klaas Voortman (43 jaar) en Zwaantje de Vries (38 jaar) aan het Kerkepad in Nieuwendam. Zij noemen hem Jan. In de nabij gelegen Nederlands Hervormde kerk wordt Jan op 24 oktober gedoopt. Toch wordt hij (oud) Luthers opgevoed.1 Jan leert alleen de grootouders van moederskant kennen. Van vaders kant zijn beiden grootouders al overleden. Jan is het tiende kind van Klaas Voortman en Zwaantje de Vries. Twee eerder geboren kinderen zijn reeds jong overleden. Dit zijn Cornelia (1874-1875) en Cornelis (1876-1878). Met de geboorte van Jan leven er nog vijf zusters en twee broers: Leentje

14 jaar

Trijntje

13 jaar

Niesje

9 jaar

Zwaantje

7 jaar

Cornelia

6 jaar

Herman

5 jaar

Jan

Cornelis

2 jaar

De naam Jan kwam in de familie Voortman al een paar keer voor. Zo had vader Klaas (18431916) een broer die Jan (1840-1900) heette en een halfbroer Jan (1811-1834) die Klaas nooit gekend heeft. Verder heeft Klaas een oom gehad die Jan Jurgen (1789-1827) heette, maar die hij nooit gekend heeft.

Jan wordt geboren in (politieke) woelige jaren. Op 25 juli 1886 vindt de palingoproer plaats op en rond de Lindengracht in Amsterdam. Dit tumult richt zich tegen het conservatief-liberaal beleid dat al jarenlang de gemeentepolitiek heeft bepaald. Er vallen 26 doden en 1

FAVO PA inv.nr. 15.

NIEUWENDAM – KERKEPAD, het geboortehuis van Jan Voortman (foto R. Voortman 1984).

Als Jan vernoemd zou zijn, dan is hij hoogst waarschijnlijk vernoemd naar de broer van Klaas, die molenaarsknecht was op een houtzaagmolen in Monnickendam.

358

BIOGRAFISCHE BESCHRIJVING

honderden gewonden. In 1887 volgt een uitbreiding van het kiesrecht. Het socialisme groeit en pas in 1894 wordt het politiek gezien weer rustiger met de oprichting van de S.D.A.P. (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij). Rond 1900 heeft slechts 10% van de Amsterdammers kiesrecht.

Het gezin van tien personen woont in een klein huisje aan het Kerkepad in Nieuwendam. Op 16 juni 1888 wordt zusje Elisabeth geboren in Nieuwendam. Zij overlijd een half jaar later op 27 januari 1889. Hierna worden er geen kinderen meer geboren in het gezin van Klaas Voortman en Zwaantje de Vries. Van de opgroeiende kinderen is Jan dus de jongste. Van Niesje is uit overlevering bekend dat zij een lichte vorm van een geestelijke handicap heeft. Vader Klaas is scheepstimmerman en werkt bij de Nederlandsche Scheepsbouw Maat-schappij in de haven van Nieuwendam (later Amsterdam-noord).

ADRESBOEK ROTTERDAM, uitgave van 1900.

Naar alle waarschijnlijkheid zit Jan tot zijn 12e jaar op school. Dit is nog niet verplicht. De leerplichtwet wordt pas in 1900 ingevoerd.

ROTTERDAM BLOEMSTRAAT, uit het zuiden gezien, prentbriefkaart uit 1898/1902, fotocollectie Gemeentearchief Rotterdam.


CERTIFICAAT BIJ ONTSLAG, Rotterdam 25 november 1899.

359

360


In 1899 gaat het gezin enkele maanden in Rotterdam wonen. Volgens overlevering vinden de broers Jan (13 jaar) en Cornelis (15 jaar) dit maar niets en zitten zij meerdere malen langs de spoorlijn te kijken naar de treinen die naar Amsterdam rijden. Volgens een Rotterdams adresboek uit 1900, woonde het gezin aan de Bloemstraat nummer 37. Jan werkt in Rotterdam gedurende 3 maanden bij een binderij. Het is in die tijd vrij normaal dat je op deze leeftijd begint te werken. Het Kinderwetje van van Houten uit 1874 bepaalt dat kinderen onder de 12 jaar niet mogen werken. Jan krijgt een certificaat2 bij zijn ontslag vanwege de verhuizing naar Amsterdam. Dit certificaat is gedateerd 25 november 1899. Terwijl het gezin in Rotterdam woont wordt er een extract3 uit het register van geboorteakten in Nieuwendam opgemaakt op 15 september 1899 waarin verklaard wordt dat Jan Voortman, geboren op 4 oktober 1886, zoon is van Klaas Voortman en Zwaantje de Vries. Nu het gezin weer in Amsterdam woont, kunnen zij getuigen zijn van de eerste elektrische tram die zich in Amsterdam op 14 augustus 1900 met een gangetje van 30 km per uur voortbeweegt van de Leidsegracht naar de Zoutkeelsgracht. Zus Leentje trouwt op de 14e verjaardag van Jan (4 oktober 1900) in Amsterdam met Willem Butterman. Willem is scheepstimmerman en is - net als vader Klaas Voortman - afkomstig uit Monnickendam. Op 14-jarige leeftijd begint Jan op 24 december 1900 te werken bij de munitiefabriek van de artillerie-inrichting 2

FAVO PA inv.nr. 18.

3

FAVO PA inv.nr. 2.

ROTTERDAM STATION DELFTSE POORT, foto uit 1885.

Economie tot 1914 De Sociaal-politieke ontwikkelingen in de periode 1870-1920 gaven de Nederlandse samenleving een sterk verzuild karakter. Gedurende deze periode bleven de lonen en het prijsniveau laag waardoor er een stabiele groei mogelijk was.

bij de Hembrug in Zaandam.4 Jan begint bij de munitiefabriek als leerling 2e klasse. Leerling 1e klasse wordt hij op 1 januari 1903. 1 Januari 1904 is hij leerling af en wordt hij jongmaatje 2e klasse. Zus Trijntje gaat trouwen! Op 6 maart 1901 geeft zij in Amsterdam haar ja-woord aan Marinus Hendricus van Veenhuyzen. Op 22 mei 1906 wordt Jan bij de munitiefabriek als jongmaatje voor algemeenen dienst ontslagen om voor de eerste oefening onder de wapenen te komen1. Jan is ingedeeld als loteling van de lichting 1906 uit de gemeente Amsterdam onder nummer 2925. Hij dient bij het 2e Regiment Vesting-Artillerie, IIIe Bataljon, 3e Compagnie als milicien-kanonnier in 4

FAVO PA inv.nr. 24.


361

Afstand wonen en werken

1929 voordat verschijnt.

Rond 1900 was de mobiliteit van de meeste Nederlanders nog vrij gering. Bijna iedereen woonde en werkte in dezelfde plaats. Middenstanders woonden boven de zaak, arbeiders vlakbij de fabriek. Wie voor zijn dagelijks werk een bepaalde afstand moest overbruggen, mocht - vanwege de lange werkdagen - niet al te veel tijd kwijt zijn. Daar de meeste afstanden te voet werden afgelegd, betekende dit een afstand van hooguit enkele kilometers.

Na het vervullen van vier maanden dienstplicht komt Jan op 2 oktober 1906 voor twee maanden (kort verlof) weer terug bij de munitiefabriek (ambtenaar 2e klasse) tot 29 november 1906, om daarna de eerste oefening van zijn dienstplicht af te ronden. Na deze periode van vier maanden gaat hij op 8 maart 1907 met groot verlof.5

Grotere afstanden werden zelden afgelegd en dan nog bijna uitsluitend door welgestelden die zich per trein, boot of koets een uitje van één of meerdere dagen kon veroorloven. De trein was rond 1900 nog veel te duur voor mensen met een bescheiden beurs. Door stijgende lonen en gelijk blijvende spoorwegtarieven werd de trein in de loop van de twintigste eeuw steeds goedkoper. Bovendien werden na 1910 ook voordelige abonnementen (werkmanskaarten) ingevoerd. Zo konden steeds meer mensen de treinreis betalen. Rond 1900 moesteen arbeider nog zo’n twintig procent van het dagloon betalen voor een enkeltje derde klasse Amsterdam - Rotterdam. In 1980 was dit niet meer dan drie procent.

Op 11 maart 1907 meldt Jan zich wederom bij de munitiefabriek.4 Twee maan-den later (15 mei) overlijdt zijn oma, de moeder van zijn moeder, in Spaarndam. Lena van Cornewal werd 82 jaar.

Amsterdam. Aan tekenen van herkenning wordt vermeld: een getatoeëerde anker aan de rechterhand en een ring aan de eerste vinger. Volgens het uittreksel van het stamboek van militairen5 is hij 1,63 meter lang. Hoewel in 1896 al de eerste film - van 50 seconde - vertoond wordt in een huis aan de Kalverstraat, wordt in 1906 de eerste bioscooptheater geopend. In tien jaar tijd verschijnen er 24 bioscopen. In deze bioscopen worden stomme films getoond. De films worden toegelicht door explicateurs die een film tot een succes kunnen maken of afbreken. Het duurt tot 5

FAVO PA inv.nr. 17.

de

eerste

klankfilm

Uit zijn jonge jaren is het verhaal bewaard gebleven dat Jan en zijn broer een nieuw kostuum gekregen hadden. Dat moest zondags gedragen worden. Zo gebeurde het dat zij in dat nieuwe pak een regenbui over zich heen kregen. Hollandse jongens zijn niet bang voor regen, dus stapten ze stevig door. De pakken werden door en door nat. Daarom niet getreurd, want na regen komt zonneschijn. De regen hield op en inderdaad de zon brak door. Heerlijk warm werd het en de pakken droogden vlot. Maar dat deze zo zouden krimpen, daar hadden ze geen rekening mee gehouden. Zo waren ze ongeveer een maatje kleiner geworden.6 Langzaam maar zeker doet de auto zijn intrede, hoewel het er in 1908 nog niet veel zijn. Bij de eerste verkeerstelling rijden tussen Amsterdam en Haarlem twaalf auto’s per dag. 28 juni 1909 keert Jan terug voor de tweede oefening van zijn dienstplicht, tot

6 J.G. Voortman, herinneringen uit mijn jeugd, gepubliceerd in Vortmes.

362


23 juli 1909 waarna hij wederom met groot verlof gaat.5 De 2 jaar oudere broer Cornelis, treedt op 27 juli 1910 in Amsterdam in het huwelijk met Kniertje Vergeer. Op maandag 14 september 1910 komt de Antwerpse vliegenier Jan Olieslager naar Amsterdam om een vliegdemonstratie van zeven minuten te geven. Het publiek stroomt massaal naar een weiland aan de Amstel waar zij kijken naar diverse loopings. In september demonstreren 25.000 mensen voor algemeen kiesrecht. Het duurt nog tot in 1917 voordat er een algemeen mannelijk kiesrecht is. In 1922 krijgen ook vrouwen kiesrecht.

Munitiefabriek Hembrug Op een terrein aan het Noordzeekanaal nabij de voormalige Hembrug werd tussen 1885 en 1889 de Artillerie Inrichtingen (AI) vanuit Delft overgebracht. Dit omdat de Stelling van Amsterdam een eigen wapenen munitiefabriek moest hebben. De Stelling van Amsterdam ligt als een ronde muur van forten om Amsterdam heen. Binnen deze stelling liggen de weilanden van de Zaanstreek en Waterland en de akkers van de IJpolders. De hele stelling moest een langdurige belegering kunnen doorstaan. Voorwaarde was wel dat naast een eigen voedselvoorziening er ook eigen wapens en munitie moest worden geproduceerd. In de loop der jaren is het bedrijf vergroot en werden nieuwe panden bijgebouwd. Na sluiting van het complex is een inventarisatie gemaakt van de aanwezige cultuur-historische waarden. Hieruit bleek dat verscheidene belangrijke panden op het terrein aanwezig waren. De schok-gordel, een aangeplante bosstrook voor het opvangen van de schok bij een eventuele explosie, heeft ook waarde voor de natuur. Hier nestelt een flink aantal verschillende vogels zoals spechten, lijsters, uilen en blauwe reigers. Het vermoeden bestaat dat in de bodem van het noordelijk deel van het terrein resten kunnen liggen van Oud-Zaanden. Deze nederzetting is in 1155 door de West-Friezen platgebrand waarna de bewoners zich waarschijnlijk rond de Dam in het latere Zaandam vestigden.

ARTILLERIE-INRICHTING DE HEMBRUG IN ZAANDAM, ansichtkaart uit circa 1950. JAN VOORTMAN (1886-1977), foto uit circa 1910.


Gezinsleven in Amsterdam (1911-1932) Jan (24 jaar) leert Gesina Johanna Catharina (Sien) Blok kennen en wanneer blijkt dat zij in verwachting is, besluiten zij te gaan trouwen. In het begin van 1900 is Nederland een uitgesproken christelijk land met een zeer laag percentage echtscheidingen, buitenechtelijke geboorten of werkende vrouwen. Het huwelijk van Jan en Sien wordt voltrokken op 19 april 1911, wanneer Sien ongeveer zes maanden in verwachting is. Het kind – een zoontje – wordt op 7 juli geboren en wordt Gerrit Jan genoemd naar de vader van Sien. Zijn roepnaam wordt Gerrit.

363

Achtergrond van Sien Sien was twee jaar jonger dan Jan. Zij werd op 9 mei 1888 in Amsterdam geboren als eerste kind van Gerrit Jan Blok en Gezina Johanna Pieterman. Gerrit Jan Blok was los werkman in Amsterdam. Op 27 mei 1888 werd Sien Hervormd gedoopt in de Oude Kerk in Amsterdam. De moeder van Sien overleed op 40-jarige leeftijd op 11 oktober 1907. Sien was toen 19 jaar oud. Van vaderskant heeft Sien mogelijk haar oma nog gekend, Dorothea Vleesman. Dorothea Vleesman was sinds 1863 weduwe van George Blok. Zij overleed toen Sien 10 jaar oud was, op 4 oktober 1898. De grootouders van moederskant heeft Sien langer gekend. Dit waren Jan Hendrik Pieterman en Elisabeth van Wijk. Elisabeth van Wijk overleed op 81-jarige leeftijd op 23 oktober 1909. Jan Hendrik Pieterman heeft het huwelijk van Sien en Jan nog meegemaakt. Hij overleed op 77-jarige leeftijd op 6 december 1911. Alle grootouders van Sien woonden in Amsterdam.

Het huwelijk en de geboorte van hun kind vindt in hetzelfde jaar plaats dat de Katholieke minister Regout met veel publiciteit de zedenlijkheidswet presenteert met vier verboden: prostitutie, openlijk verkrijgbaar stellen van voorbehoedsmiddelen, abortus en homoseksueel verkeer. 9 Oktober 1911 gaat Jan opnieuw onder de wapenen voor de derde oefening die tot 27 oktober 1911 duurt.5 Op 3 januari 1912 trouwt in Amsterdam de vijf jaar oudere broer van Jan (Herman) met Johanna Mooten. In 1913 woont Jan met zijn gezin aan de Hugo de Grootstraat 73 (Westerpark) in Amsterdam. Op 7 juni 1913 sluit Jan een brandverzekering af bij de Nederlandsche Lloyd verzekeringsmaatschappij.7 De 7

FAVO PA inv.nr. 32.

GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), foto uit circa 1905.

364


gehele inboedel wordt verzekerd voor fl. 1.000,-. Per jaar betaalt Jan hier een premie voor van fl. 1,50. De vierde en laatste keer dat Jan voor oefening de dienstplicht vervult, is van 2 oktober 1913 tot 11 oktober 1913. Bij deze laatste oefening is hij –vanwege reorganisatie– ingedeeld bij het 1e Regiment Vesting-Artillerie in Schoonhoven1. Alles bij elkaar heeft hij van 23 mei 1906 tot 8 maart 1907, 28 juni tot 23 juli 1909, 9 tot 27 oktober 1911 en nu in 1913 zijn dienstplicht vervuld5. Een jaar later breekt de Eerste Wereldoorlog uit. In de zomer van 1914 is de oorlogsdreiging op een hoogtepunt beland. Een gewapend conflict tussen Oostenrijk en Servië lijkt onafwendbaar. Oostenrijk wordt daarbij gesteund door Duitsland die zich richt tegen het door Servië gesteunde Rusland. Door het Russisch-Frans bondgenootschap is ook Frankrijk in dit geheel betrokken waardoor Nederland en België midden tussen de strijdende partijen dreigen te komen. Nederland verklaart zich neutraal en doet op 29 juli een oproep bij België om een gezamenlijke verdediging te voeren. Brussel reageert echter niet. Vrijdag 31 juli besluit de Nederlandse regering tot algemene mobilisatie. De daarmee samenhangende kosten (12 miljoen gulden) en de onzekere toekomst doen de handelsbeurzen kelderen. De beurs aan het Damrak wordt gesloten en mensen halen massaal het geld van de bankrekening af. Huisvrouwen kopen massaal de kruidenierswinkels leeg. Jan Voortman, die sinds 11 oktober 1913 met groot verlof is, geeft ook gehoor aan de mobilisatie en meldt zich in Amsterdam.5

GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), foto uit circa 1910.

Op zaterdag 1 augustus loopt het ultimatum van Duitsland aan Rusland af. Op zondag 2 augustus worden diverse MOBILISATIE OPROEP, 1 augustus 1914.


365

nemen. Het grootste gevaar voor Nederland lijkt op dat moment geweken te zijn. Tegelijkertijd geeft Berlijn een ultimatum aan België om een vrije doorgang naar Frankrijk te krijgen. Vervolgens is het Brussel die bij Nederland steun zoekt voor een gezamenlijke verdediging, maar Den Haag houdt zich afzijdig. Brussel reageert niet op het door Duitsland gestelde ultimatum. Op 4 augustus vallen de Duitsers België binnen bij Gemmenich en ter hoogte van Verviers. BROCHE UIT ONGEVEER 1917, van Gesina Johanna Catharina Blok (1888-1977) met een foto van Gerrit Jan Voortman (1911-1984).

De opa van Jan, Cornelis de Vries, overlijdt op 92-jarige leeftijd op 4 september 1914 in Haarlem. Op 9 oktober nemen de Duitsers Antwerpen in. In Amsterdam komen 20.000 vluchtelingen uit België. In 1914 maakt Bernard F. Eilers (1878-1951) een foto in een loods aan de Sumatrakade in Amsterdam waar zo’n honderd Belgische oorlogsvluchtelingen van hun lege soepbord opkijken naar zijn camera. In de eerste maanden van de Eerste Wereldoorlog vluchten een miljoen Belgen naar het neutrale Nederland waar ze gastvrij worden opgevangen. Ze zitten aan lange tafels en wie nog niet aan de beurt is om te eten staat achterin. Aan de zijkant hangt wasgoed en de wazige vlekken zijn van degenen die niet stil kunnen zitten.8

GERRIT JAN VOORTMAN (1911-1984), foto uit 1917.

oorlogsverklaringen in Europa afgekondigd. De chef van de Duitse generale staf, Moltke, geeft te kennen de neutraliteit van Nederland stipt in acht te

Ter gelegenheid van de Dag van de Arbeid demonstreren de socialisten op 1 mei 1915 op het Rokin. Zij betogen tegen de oorlog en voor verbroedering en internationale solidariteit.

8

Arjen van Ginkel; Fotograaf Bernard Eilers op zoek naar de ziel. Noordhollands Dagblad 22 november 2003. Een artikel naar aanleiding van een overzichtstentoonstelling in het Gemeentearchief Amsterdam.

366


Jan Voortman wordt overgeplaatst5 naar de landweer en wordt ingedeeld als kannonier bij 3 - III - 1 L.W.A. district Amsterdam IV. Door toenemende schaarste wordt in Nederland de distributie wet aangenomen.

Voorthuizen, 12 juli 1921, Dinsdag. Lieve moeder en vader.

Leentje Voortman, de oudste zus van Jan, overlijdt op 25 november 1917 in Amsterdam. Zij werd 45 jaar.

Ik heb u brief ontvangen. Ik heb opoe en opa geschreven een ansichtkaart en ik heb u er ook een geschreven. Hij is van onze koloniehuis, maar ik sta er niet op hoor moe en pa! Vandaag komt een juffrouw hier. Het t’is heel mooi weer en het is erg warm. Nu gaan wij ‘s avonds wandelen. Wij bennen ’s Zondags uitgekiekt en nou wou ik vragen hoeveel kiekis ik mocht koopen, ik weet niet hoe ze zijn. Nou ik zou het wel mogen he moe! Toen Maandag zoo warm was bennen wij ook naar de hei geweest, want de hei is dicht bij. Hier heb u een paar korebloemtjes. Wij zien ook wel eens eekhoorntjes. Wij zijn voor het huis gekiekt en in een bosch gekiekt. Het bosch heet grootvaders bosch. Zeg u de groeten van mij aan opoe Nies en tante Nies. Nu moe meer niews weet ik niet meer en vele zoentjes van u zoontje Gerrit Voortman.

De Spaanse Griep vraagt ook in Amsterdam slachtoffers. In juli komt het via Emmerich het land binnen en trekt snel naar het westen. In drie maanden tijd zijn er al meer dan 5.000 slachtoffers. In oktober sterven er 5.506 mensen aan de griep en in november zelfs 16.960. In de dichtbevolkte volksbuurten van Amsterdam woedt de griep als een uitslaande brand, maar ook in de betere wijken maakt het slachtoffers. De ziekenhuizen zijn overvol en er is een schrijnend te kort aan artsen en verpleegsters.

MOLUKKENSTRAAT AMSTERDAM, foto uit de jaren ’50.

Klaas Voortman, de vader van Jan, overlijdt op 2 augustus 1916 in Amsterdam. Hij is 72 jaar oud geworden. Op 18 augustus gaat Jan Voortman met onbepaald (klein) verlof.5 Door de Eerste Wereldoorlog is het aantal medewerkers in de Artillerie Inrichting gestegen van 1.578 (in 1914) tot 8.484 in 1917. Na de wapenstilstand van 11 november 1918 zakt de vraag naar munitie. In 1920 zal het aantal medewerkers weer dalen naar 1.900.

Ondanks het einde van de Eerste Wereldoorlog in november 1918, blijft de stemming gedempt. Er heerst nog een angst voor de Bolsjewistische Revolutie. Bovendien blijft de economische crisis aanhouden. Wegens het eindigen van de landweerdienstplicht wordt Jan op 31 juli

1919 ontslagen9. Vanwege de mobilisatie, die nog steeds van kracht is, blijft hij als dienstplichtige in werkelijke dienst.5 Op 25 november 1919 wordt Jan uit de militaire dienstplicht ontslagen en levert hij al zijn spullen in.1 9

FAVO PA inv.nr. 16.


Economie 1920-1930 Na de Eerste Wereldoolog leefde de Nederlandse economie sterk op (1918-1920). In tegenstelling tot de buurlanden hoefde Nederland niet te investeren in de wederopbouw. De export steeg enorm door de toegenomen vraag van omringende landen, terwijl er weinig concurrentie was van importgoederen. Van 1920 tot 1923 was er een kleine depressie. Producten daalde in prijs terwijl lonen nagenoeg gelijk bleven. De bedrijfswinsten daalden en veel bedrijven gingen failliet. Van 1923 tot 1929 groeide de Nederlandse economie fors met gemiddeld vijf procent per jaar. Door export was vooral de groei in de industrie merkbaar door toenemende werkgelegenheid. De regering bleef bezuinigen om het overheidstekort te verminderen. De koers van de gulden werd gekoppeld aan de goudkoers en daardoor werd de gulden een sterke internationale munt. De ineenstorting van de aandelenbeurs op Wall Street in 1929 luidde een periode in van ernstige depressie in de wereld-economie. Vanaf 1930 daalde het nationaal inkomen in Nederland. De economie groeide niet; de productie nam af. Alleen in 1936 en 1937 was er een licht herstel te zien.

In de Eerste Wereldoorlog heeft het vliegtuig zijn dienst bewezen. Plesman wil de luchtvaart ook geschikt maken voor burgers en organiseert in augustus 1919 de Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling in Amsterdam (ELTA). Hetzelfde jaar richt hij de KLM op, die op 17 mei 1920 begint met een lijndienst op Londen vanaf het militaire vliegveld Schiphol. In het eerste jaar vervoert hij 440 passagiers. In 1926 is dit aantal gegroeid tot 9.000. De Nederlandse regering gaat over tot demobilisatie. Hierdoor eindigt de werkelijke dienst van Jan op 30 november.5 Vervolgens krijgt Jan zijn aanstelling als rijkswerkman bij de afdeling patroonfabriek in het staatsbedrijf der

367

Artillerie-Inrichting. Hij begint op 1 april op die afdeling tegen een weekloon van fl. 33,30. In 1922 stijgt dit salaris naar fl. 33,75 plus een toelage van fl. 0,90 per week.10 Het inwonersaantal van Amsterdam groeit snel. Door annexatie van Buiksloot, Sloten, Watergraafsmeer, Ransdorp en Nieuwendam verkrijgt Amsterdam ruimte om nieuwe woonwijken te bouwen. Ook in de oude binnenstad worden oude panden veelal krotten - gesloopt om plaats te maken voor imposante gebouwen zoals de Bijenkorf, het Carltonhotel en de nieuwe vestiging van de Nederlandsche Handelsmaatschappij aan de Vijzelstraat (nu ABN). Verschillende grachten worden gedempt vanwege de hygiëne en toenemende verkeersdrukte. In 1921 verhuist het gezin naar de Molukkenstraat 30 (Indische buurt) in Amsterdam. De Indische Buurt is in die tijd een nieuwbouwwijk met betaalbare volkswoningen. De brandverzekering7 wordt verhoogd naar fl. 2.000,-. De premie komt per jaar totaal op fl. 3,-. Deze zomer gaat zoon Gerrit Jan (10 jaar oud) op vakantie naar het koloniehuis in Voorthuizen. De bleekneusjes uit Amsterdam kunnen in zo’n vakantiekolonie weer gezonde buitenlucht inademen. Hij stuurt zijn ouders een brief. Onder aan de brief heeft hij een bloem geplakt, met de woorden: uit de liefde. In dat zelfde jaar overlijdt de moeder van Jan, op 21 december. Zwaantje de Vries is 79 jaar oud geworden. Op 1 januari 1924 vangt Jan een weekloon van fl. 33,75. Dit bedrag wordt in de loop der jaren steeds lager:10

10

FAVO PA inv.nr. 20.

368


1 mei 1924

fl. 32,07

1 oktober 1924

fl. 30,38

1 januari 1925

fl. 30,38 (waaronder fl. 0,14 garantie loon)

1 januari 1926

fl. 30,38

1 november 1928 fl. 31,68 1 januari 1934

fl. 28,80

Door het toenemende aantal treinen die langs de Indische Buurt rijden, neemt het woonplezier snel af. In 1927 verhuist het gezin naar de Wolfert van Borsselenweg 18 in Amstelveen. Over de jaren 1930 tot en met 1933 vangt Jan jaarlijks een salaris van gemiddeld fl. 1.643,83 per jaar.11 Sien bakert bij verschillende families. In ieder geval is bekend dat zij bij de buren – de familie Dolderman – bakert. Er is een foto bewaard gebleven waarop zij staat met een tweeling uit de familie Dolderman.

GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), als baker bij een tweeling uit de familie Doldernan. Foto uit circa 1930.

WOLFERT VAN BORSSELENWEG AMSTELVEEN, foto van circa 1938.

11

FAVO PA inv.nr. 30.


369

Grootouders in Heerde (1933-1967) Zoon Gerrit Jan leert het buurmeisje Jetta Dolderman kennen. De geschiedenis herhaalt zich. Wanneer blijkt dat zij in verwachting is gaan zij trouwen. Het huwelijk wordt voltrokken op 21 juni 1933. Jetta is dan ongeveer 8 maanden in verwachting. Op 9 juli wordt het eerste kleinkind van Jan en Sien in Ouderkerk aan de Amstel geboren. Het zoontje wordt Jan Gerrit Voortman genoemd (roepnaam Jan). De vader van Sien, Gerrit Jan Blok, overlijdt op 22 september 1933 in Amsterdam op 71-jarige leeftijd. In 1933 krijgt Jan een ongeluk waarbij hij ongebluste kalk in zijn rechteroog krijgt. Hierdoor raakt hij aan dat oog blind. In het ambtenaren register staat vermeld dat dit ongeval niet het gevolg is van zijn directe werkzaamheden.4 Op 28 december 1933 wordt goedkeuring verleend voor het verzoek bij het algemeen burgerlijk pensioenfonds voor een (pensioenbewijs invaliditeitspensioen12 55261)11. Bij het berekenen van zijn pensioen wordt uitgegaan van 9 maanden en 16 dagen militaire dienst en 28 jaren, 6 maanden en 9 dagen werkzaam als rijkswerkman. Zijn ontslag bij de artillerieinrichting volgt op 31 januari 1934.13 Op 4 januari 1934 wordt bepaald dat Jan ontslagen wordt vanwege invaliditeit. Zijn ontslag gaat in per 1 februari 1934. Van de pensioenraad krijgt hij per 1 februari 1934 een pensioen uitgekeerd van f 844,- per jaar. Op 6 maart 1934 volgt het officiële 12

FAVO PA inv.nr. 29.

13

FAVO PA inv.nr. 23.

NEVA HORLOGIE VAN JAN VOORTMAN (1886-1977), jaartal onbekend.

Ongebluste kalk Ongebluste kalk (Calciumoxide – CaO) wordt gemaakt van gemalen schelpen. Calciumoxide wordt gebruikt als meststof maar ook als ontsmettingsmiddel. Door het toevoegen van water ontstaat gebluste kalk Ca(OH)2.

besluit voor het pensioen in vergadering van de pensioenraad.

een

Inmiddels neemt de werkloosheid toe. Later zou deze periode bekend staan als de crisisjaren. Door het toenemend aantal werklozen moet in 1934 de werklozensteun verlaagd worden. In de Jordaan komt het tot rellen waarbij zeven doden vallen en meer dan tweehonderd gewonden. Jan en Sien besluiten tussen 1934 en 1936 te gaan verhuizen naar Heerde, waar zij een huis huren aan Huis en Hof 16 (twee onder een kap). Voor het huis langs loopt de spoorbaan van Apeldoorn naar Zwolle.

370


In Heerde ontpopt Jan zich als een onbezoldigd boswachter en is hij veel te vinden bij de Renderklippen. Geregeld spreekt hij dagjesmensen er op aan dat zij de natuur niet moeten vervuilen. In 1935 komt de crisis in Nederland tot een hoogtepunt. Zo’n 40% van de beroepsbevolking is werkloos. 1936 Door te verhuizen naar het relatief rustige Heerde ontlopen Jan en Sien de crisis die juist in Amsterdam zo goed merkbaar is. In 1936 wordt in de stad maarliefst 58.000 werklozen geregistreerd. Deze werklozen kunnen zich dankzij de steun net in leven houden. Enkelen worden voor een laag loon ingezet bij werkverschaffingsprojecten zoals de aanleg van het Amsterdamse Bos. Op 19 april 1936 zijn Jan en Sien 25 jaar getrouwd. Op 7 augustus 1936 wordt het tweede kleinkind, Sietskalina Hendrika (Lien), in Nieuweramstel geboren. Uit 1936 en 1937 is een aantal foto’s bewaard gebleven van Jan en Sien die destijds gemaakt zijn met een fotocamera van Cornelis Voortman junior. Op 28 augustus 1939 wordt een algemene mobilisatie in Nederland uitgeroepen. Hun zoon Gerrit Jan geeft gehoor aan de algemene mobilisatie en wordt ingezet bij de Grebbeberg in Gelderland. Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen. Na het bombardement van Rotterdam op 14 mei geeft Nederland zich over. 1941 De twee jaar oudere broer Cornelis Voortman komt op 19 oktober 1941 in Amsterdam te overlijden. Hij is 57 jaar. Zijn vrouw Kniertje Vergeer overleeft hem ruimschoots. Zij overlijd op 80-jarige leeftijd in Amsterdam op 4 oktober 1967.

Heerde Heerde stond aanvankelijk bekend om zijn papierindustrie. Het Apeldoorns Kanaal (1824) en een spoorlijn (1887) zorgden er voor dat ook andere industrie zich in Heerde ging vestigen. Bekend zijn de Klok Zeepfabriek uit 1902 en Arks Koek- en Beschuitfabriek uit 1931. Inmiddels is het Apeldoorns Kanaal afgesloten en de spoorlijn opgeheven. De Nederlands Hervormde kerk stamt uit de 15e eeuw en kreeg in 1869 neo-Romaanse toevoegingen.

Renderklippen De Renderklippen is een heidegebied met een lange heuvelrij, die een goed uitzicht geven over het landschap. Deze heuvelruggen zijn zeer waarschijnlijk na de ijstijd ontstaan, als gevolg van de wind. In dit landschap vinden we onder andere diverse vennetjes waaronder het zogenaamde Pluizenmeertje. Dit meertje is ontstaan door regenwater, dat door de harde onderlaag niet in de grond zakt. Ze dankt haar naam aan het pluizige gras dat er groeit. Verder is daar ook de een oude schaapskooi die huisvesting biedt aan een kudde heideschapen. De schaapherder en zijn hond trekken nog dagelijks met de kudde de heide op. Eén keer in de twee jaar vindt het Schaapscheerdersfeest in Heerde (het andere jaar in buurgemeente Epe) plaats. Er is dan een soort braderie met diverse activiteiten. Tevens worden de schapen tijdens dit feest geschoren.


JAN VOORTMAN (1886-1977) EN CORNELIS VOORTMAN (1884-1941), in Het Veen in Heerde, 1 juni 1936.

GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977) EN KNIERTJE VERGEER (18871967), in het Veen in Heerde, 1 juni 1936.

V.L.N.R. CORNELIS VOORTMAN (1884-1941), JAN VOORTMAN (1888-1977), GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977) EN KNIERTJE VERGEER (1887-1967), in het Veen in Heerde, 1 juni 1936.

371

372


GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), JAN VOORTMAN (18861977), CORNELIS VOORTMAN (18841941) EN KNIERTJE VERGEER (1887-1967), Heerde Huis en Hof, 5 augustus 1937.

CORNELIS VOORTMAN (1884-1941), KNIERTJE VERGEER (1887-1967) EN GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (18881977), Heerde Huis en Hof, 6 augustus 1937.

CORNELIS VOORTMAN SR. (1884-1941), CORNELIS VOORTMAN JR. (1914-1991) EN JAN VOORTMAN (18861977), op het hek langs de spoorlijn Zwolle-Apeldoorn, Heerde Huis en Hof, 6 augustus 1937.


In 1942 doet Jan een klein stamboomonderzoek naar zijn familie. Hij doet dit door uittreksels aan te vragen bij de administrateur van het bevolkingsregister in Amsterdam14, Haarlem15 en Monnickendam16. Op deze manier verkrijgt hij namen en data van zijn ouders en grootouders en de ouders en grootouders van zijn vrouw. Waarschijnlijk heeft dit alles te maken met de Tweede Wereldoorlog die zich afpeelt. Aan de hand van dergelijk papieren kan aangetoond worden dat zij niet Joods zijn.

373

in Amsterdam geboren. De kleindochter wordt vernoemd naar Sien. Er volgt een hongerwinter. Naar alle waarschijnlijkheid zijn de kleinkinderen Jan en Lien deze winter uit Amsterdam naar Heerde overgebracht. In het begin van november 1944 sterven de eerste mensen als gevolg van de honger in het westen van Nederland.

In juli 1942 beginnen de deportaties van Joden naar de vernietigings-kampen. Ook homoseksuelen en zigeuners worden in grote getale naar de gaskamers gebracht. In Nederland wordt de Landelijke Organisatie voor hulp van onderduikers (LO) gevormd. Zij verschaft logeer-adressen, vervalsen persoons-bewijzen en bonkaarten, die men weet te verkrijgen door overvallen op distributiekantoren. Van 9 februari tot 4 maart 1943 wordt Sien verpleegd in het Gemeentelijk Sophia Ziekenhuis in Zwolle.17 In Heerde wordt ook mee gedaan aan de april en mei stakingen van 1943. Er worden ook stakers gearresteerd.18 Niesje Voortman, de acht jaar oudere zus van Jan, overlijdt op 6 januari 1944 in Amsterdam. Op 15 juni 1944 wordt het derde kleinkind, Gesina Johanna Catharina (Ina), 14

FAVO PA inv.nr.7, 8, en 10.

15

FAVO PA inv.nr.6.

16

FAVO PA inv.nr. 9.

17

FAVO PA inv.nr.33.

18

Dr. L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 6 (juli ’42 - mei ’43) pag. 806.

JAN VOORTMAN (1886-1977), een foto van 6 oktober 1935 gemaakt in Heerde langs het Apeldoorns Kanaal.

374


PERSOONSBEWIJS VAN GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), Heerde 10 juni 1941.


In februari 1945 wordt aangedrongen op een apart offensief om Nederland ten noorden van de grote rivieren te bevrijden. Op 27 februari is de eerste uitdelingsdag van het Zweedse voedsel in de hongerprovincies. In april 1945 wordt er nog hevig gevochten bij de brug over het Apeldoorns-Kanaal bij Heerde. Een groep BS’ers tracht de Duitse bezetting uitteschakelen. Dit mislukt en zes BS’ers sneuvelen. Bovendien worden vier omwonenden en nog twee andere burgers door de Duitsers doodgeschoten. Op 18 april is het hele oosten en noorden van Nederland bevrijd, behalve het gebied bij Delfzijl en de Waddeneilanden.

375

Noordwest Europa. Bij het bevrijdingsfeest valt kleinzoon Jan in Heerde van een hek scheurt daarbij zijn enkelbanden. Hij wordt overgebracht naar een villa in Epe dat door de Canadezen als noodhospitaal is ingericht. Jan loopt elke dag van Heerde naar Epe om zijn kleinzoon te bezoeken. Wanneer kleinzoon Jan weer naar huis mag, haalt Jan hem op met een geleende paard en rijtuig. Op 11 mei 1945 overlijdt in Amsterdam de 5 jaar ouder broer van Jan, Herman, op 63-jarige leeftijd. Zwaantje Voortman, de zeven jaar oudere zus van Jan, overlijdt op 28 juli 1946 in Halfweg. Zij wordt op 31 juli begraven in Zwanenburg.

Op vier mei capituleert de ‘Wehrmacht’ in

GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), (zesde staande van links) met andere bewoners van Huis en Hof in Heerde, jaartal onbekend.

376


In de periode 1946 – 1950 komt kleinzoon Jan Gerrit Voortman geregeld bij Jan en Sien logeren. Jan haalt hem op en rijdt met chauffeur van Essen van een wagen van Arks Koek en Beschuitfabriek naar de Centuurbaan in Amsterdam Op een afgesproken tijdstip wordt Jan met kleinkind(eren) dan weer opgehaald vanaf de Amsteldijk waarna ze naar Heerde rijden. In de tuin achter het huis verbouwen Jan en Sien hun eigen groente en fruit. Kleinzoon Kleinzoon Jan kan zich nog herinneren dat opa Jan zelf zijn tabak verbouwde. De tabaksbladeren hangen buiten aan een lijntje langs te schuur te drogen. Opa rookt pijp en pruimt pruimtabak. Boven de potkachel staan twee vaasjes en in de keuken is geen kraan maar wordt het ijzerrijke water opgepompt met een handpomp. Op 13 mei 1949 wordt het vierde kleinkind, Gerrit Jan (Gerri), geboren in Meppel. Hij zal tevens het laatste kleinkind zijn.

Op 6 februari 1958 ontvangt Jan een brief van de pensioenraad. Er is over de periode januari 1957 tot april 1958 te weinig uitgekeerd. Dit totaalbedrag van f 105,25 zal in een keer middels een postcheque worden uitgekeerd. Vanaf april 1958 zal het kwartaalbedrag van het pensioen komen op fl. 250,25 netto.20 Jan (72 jaar) en Sien (70 jaar) verhuizen vervolgens naar een bejaardenwoning aan de Emmalaan in Heerde. Op 19 april 1961 zijn Jan en Sien 50 jaar getrouwd (gouden bruiloft).

Het bed van de maan Uit Heerde stamt ook het verhaal van het bed van de maan. In een grote zandkuil op de Renderklippen slaapt soms de maan. Als je de maan dus niet aan de hemel ziet staan, dan weet je dat je de maan daar kan vinden. Jan vertelde dit verhaal geregeld aan de kleinkinderen.

Op 19 april 1951 zijn Jan en Sien 40 jaar getrouwd (robijnen bruiloft). In de zomer van 1954 verblijft kleinzoon Gerrit Jan (1949) bij Jan en Sien. Op 31 juli wordt Gerri weer opgehaald door zijn ouders met de scooter. 19 Op 9 februari 1956 overlijdt Cornelia, de zus van Jan, op 75-jarige leeftijd. Zij wordt op 14 februari begraven in Amsterdam. In 1958 wonen Jan en Sien nog aan de Huis en Hof 16 in Heerde. Sien heeft een zus (tante Bep, gehuwd met Gerrit (?) Kok, een trambestuurder in Amsterdam) en een broer (ome Jan, tijdelijk in Indonesië gewoond en daarna is hij langs de straatweg Heerde-Epe gaan wonen).

19

G.J. Voortman, VacantieDagboek.

20

FAVO PA inv.nr. 31.


GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977) EN JAN VOORTMAN (18861977), in hun huis aan de Emmalaan in Heerde, 1959.

MARTHA SERRARENS (1914-1991), COR VOORTMAN (1954), KNIERTJE VERGEER (1887-1967), GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977) EN JAN VOORTMAN (1886-1977), in hun huis aan de Emmalaan in Heerde, 1959.

377

378


MARTHA SERRARENS (1914-1991) EN JAN VOORTMAN (1886-1977), Heerde 1964.

GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977) EN MARTHA SERRARENS (1914-1991), foto uit 1969.


Bejaard in Hoorn (1968-1977) Jan en Sien krijgen vier kleinkinderen en acht achterkleinkinderen. Tussen 1960 en 1977 worden vijf achterkleinzonen en twee achterkleindochters geboren. In 1987 volgt nog een derde achterkleindochter. Vermoedelijk zijn Jan en Sien in of kort na 1968 naar Hoorn verhuisd. Sinds 1958 woont in Hoorn ook hun zoon Gerrit Jan. In Hoorn komen Jan (82 jaar) en Sien (80 jaar) te wonen in het bejaardenhuis ’t Avondlicht aan het Keern 68, kamer 100. Het Avondlicht is in 1926 in Zwaag gebouwd voor 62 bejaarden. In 1963 is het pand aangepast naar de nieuwe normen in

379

de wet op bejaardenoorden. De zaal is vervangen door aparte kamertjes met keukentjes. Op 19 april 1971 zijn Jan en Sien 60 jaar getrouwd. Een diamanten bruiloft. 5 Mei 1974 overlijdt schoondochter Jetta op 63-jarige leeftijd in Hoorn. Op 2 februari stuurt Jan nog een verjaardagskaartje naar zijn achterkleinzoon Ronald. Sien breekt in 1976 haar heup maar herstelt hier snel van. In hetzelfde jaar wordt Jan dement en wordt hij naar een hoger gelegen verdieping overgeplaatst. Na verloop van tijd herkend hij zelfs zijn eigen vrouw en kind niet meer. Op 3 mei 1977 overlijdt Jan op 90-jarige leeftijd aan een hartstilstand. Op vrijdag 6

JAN VOORTMAN (1886-1977) en GESINA JOHANNA CATHARINA BLOK (1888-1977), hoog bejaard in hun kamertje in Hoorn. Foto uit circa 1970.

380


mei om 13:00 uur wordt hij gecremeerd in Schagen. Sien overlijdt hetzelfde jaar op 17 december, op 89-jarige leeftijd. Zij wordt op 21 december gecremeerd in Schagen. Van haar is een condoleance register21 bewaard gebleven waarin zestien personen hun naam hebben geschreven: Gerrit Jan Voortman (1911-1984), Theodorus van der Lee, J. van de Wilde, mw. D. Blok (Huis ter Heide), Jacoba van Doorn-Oderkerk (Heiloo), familie Tromp (Hoorn), Jan Gerrit Voortman (1933), Sietskalina Hendrika van der Lee-Voortman, Rita Voortman-Tromp (Hoorn), Hendrik Cornelis Ternede (Purmerend), Cornelis Voortman (Amsterdam), Martha Voortman-Serrarens (Amsterdam), Zwaantje Cornelia De Cocq van Delwijnen-Voortman, Dhr. H. de Cocq van Delwijnen, Monique van der Lee en Roy van der Lee.

21

FAVO PA inv.nr.14.

Beste familie. Hoe gaat het met jullie. Hoe gaat het met Jan. Knap jij al wat op? Wij hopen maar dat het weer spoedig met je gezondheid beter mag gaan. Gelukkig gaan we nu de zomer tegemoed. Ik feliciteer julie allen met je jongste zoon zijn verjaardag. Wij hopen dat het toch nog gezellig mag zijn. Met veel goeds. Nu hartelijk gegroet van ons beiden. Opa en Oma Voortman. Afzender. J. Voortman, Avondlicht Keern 68 Hoorn.


Heden is rustig ingeslapen mijn lieve man, onze vader, grootvader en overgrootvader

381

Heden is geheel onverwacht van ons heengegaan onze lieve moeder, grootmoeder en overgrootmoeder

Jan Voortman In de ouderdom van ruim 90 jaar. G.J.C. Voortman - Blok

Gesina Johanna Catharina Voortman-Blok In de ouderdom van 89 jaar.

Heiloo: G.J. Voortman

Heiloo:

J.J. van Doorn - Oderkerk

J.J. van Doorn - Oderkerk

Kleinkinderen en achterkleinkinderen

Kleinkinderen en achterkleinkinderen

Hoorn, 3 mei 1977 Huize ,,Avondlicht” K 100 Keern 68 De crematieplechtigheid is bepaald vrijdag 6 mei om 13:00 uur in het crematorium Haringhuizerweg 3 te Schagen.

Hoorn, 17 december 1977 Huize ,,Avondlicht” K 100, Keern 68 Corr.adres: Heiloo

Kennemerstraatweg

534,

382


5. Persoonsbewijs van Gesina Johanna Catharina Blok, afgegeven te Heerde 30-06-1941.

Appendix

6. Uittreksel uit het bevolkingsregister van Haarlem, betreffende Zwaantje de Vries, gedateerd Haarlem 03-10-1942.

Woonadressen 1886 Nieuwendam, Kerkepad Rotterdam, 1899 Amsterdam, Amsterdam, Hugo de Grootstraat 73 1921 Amsterdam, Molukkenstraat 30 Amstelveen, Wolfert Borsselenweg 18

van

1935 Heerde, Huis en Hof 16 1959 Heerde, Emmalaan 1968 Hoorn, Keern 68 huize Avondlicht, kamer 100 Inventaris op de archiefstukken Familiearchief zum Vorde - Vortman(n) Voortman (FAVO) Persoonlijk Archief Jan Voortman (18861977), gehuwd geweest met Gesina Johanna Catharina Blok (1888-1977). Burgerlijke Stand en familiedrukwerk 1. Bewijs van geboorte-inschrijving van Gesina Johanna Catharina Blok 09-05-1888. 2. Extract uit het register der GeboorteAkten van de gemeente Nieuwendam 15-09-1899, betreffende de geboorte van Jan Voortman op 04-10-1886. 3. Familieboekje van Jan Voortman en Gesina Johanna Catharina Blok, afgegeven Amsterdam 19-04-1911. 4. Uittreksel uit het geboorteregister van Amsterdam, betreffende Jan Voortman, gedateerd Amsterdam 04-01-1934.

7. Uittreksel uit het bevolkingsregister van Amsterdam, betreffende Gerrit Jan Blok, gedateerd Amsterdam 30-10-1942. 8. Uittreksel uit het bevolkingsregister van Amsterdam, betreffende Gezina Johanna Pieterman, gedateerd Amsterdam 30-10-1942. 9. Uittreksel uit het bevolkingsregister van Monnickendam, betreffende Klaas Voortman, gedateerd Monnickendam 19-09-1942. 10. Uittreksel uit het bevolkingsregister van Amsterdam, betreffende Gesina Johanna Catharina Blok, gedateerd Amsterdam 30-10-1942. 11. Rouwcirculaire betreffende het overlijden van Jan Voortman, gedateerd Hoorn, 03-05-1977. 12. Rouwcirculaire betreffende het overlijden van Gesina Johanna Catharina Voortman-Blok, gedateerd Heiloo 17-12-1977 13. Dankbetuiging met betrekking tot het overlijden van G.J.C. Voortman-Blok, gedateerd Heiloo, februari 1978. 14. Condoleance register van G.J.C. Voortman-Blok, 1977. Dienstplicht bij de landweer 15. Militair zakboekje van Jan Voortman, afgegeven te Naarden 27-05-1906. 16. Bewijs van ontslag uit den dienst bij de landweer, uitgereikt aan Jan Voortman, gedateerd Amsterdam 31-07-1919.


383

17. Uittreksel uit het stamboek van de militairen van de landmacht betreffende Jan Voortman, gedateerd ’s-Gravenhage 18-01-1934.

pensioengrondslag van Jan Voortman, gedateerd 16-05-1930.

Beroepshalve

28. Schrijven van het Departement van Defensie betreffende de pensioengrondslag van Jan Voortman, gedateerd 11-01-1934.

18. Certificaat bij ontslag bij een boekbinderij vanwege verhuizing naar Amsterdam van Jan Voortman, afgegeven Rotterdam 25-11-1899. 19. Ontslagbrief van Jan Voortman bij de Artillerie-Inrichtingen, munitiefabriek om voor de eerste oefening onder de wapenen te komen, afgegeven te Zaandam 22-05-1906. 20. Aanstelling van Jan Voortman bij het staatsbedrijf der Artillerie-Inrichtingen afd. patroonfabriek in Zaandam, 01-04-1920. 21. Kennisgeving van het Staatsbedrijf der Artillerie-Inrichtingen afdeeling Gr. 4a betreffende het ontslag van Jan Voortman wegens invaliditeit, gedateerd Hembrug 04-01-1934. 22. Schrijven van de Directie der ArtillerieInrichting betreffende de wedde van Jan Voortman, gedateerd Zaandam 25-01-1934. 23. Getuigschrift van de ArtillerieInrichting op naam van Jan Voortman, gedateerd Zaandam 25-01-1934.

27. Brief van de Pensioenraad 28-12-1933, m.b.t. geneeskundig onderzoek.

29. Kennisgeving van de Pensioenraad betreffende het vastgestelde pensioen, zonder datum, ontvangen op 01-03-1934. 30. Pensioenbewijs no. 55261, van het Algemeen Burgerlijk Pensionfonds (invaliditeitspensioen) gedateerd 14-03-1934. 31. Brief van de Pensioenraad 06-02-1958 betreffende de betaalbaarstelling van de suppletie van het pensioen van Jan Voortman. Overige stukken 32. Polis van de Brandverzekering 211937 op naam van Jan Voortman, afgegeven te Amsterdam 07-06-1913. 33. Verklaring van het Gemeentelijk Sophia-Ziekenhuis in Zwolle dat Gesina Johanna Catharina Voortman-Blok daar verpleegd is van 4 februari tot 4 maart 1943.

24. Uittreksel uit het stamboek der ambtenaren - Staatsbedrijf der ArtillerieInirchtingen betreffende Jan Voortman, gedateerd Zaandam 25-01-1934.

Geraadpleegde Literatuur Ach Lieve Tijd. Zeven eeuwen Amsterdam en de Amsterdammers. 1990 Uitgeverij Waanders b.v. Zwolle. 612 pag. ill.

Stukken betreffende het pensioen

Ach Lieve Tijd. Westfriesland. Uitgeverij Waanders b.v. Zwolle.

25. Schrijven van het Departement van Defensie betreffende de pensioengrondslag van Jan Voortman, gedateerd 12-06-1929 (opnieuw uitgereikt 16-05-1930). 26. Schrijven van het Departement van Defensie betreffende de

Van Dale Groot woordenboek der Nederlandse taal; twaalfde herziene druk, 1992 Utrecht/Antwerpen. Noordhollands Dagblad.

384


Reisgids Nederland Veluwe met Gelderse Vallei; 1e druk 1994 ANWB / VVV Den Haag. 128 pag. ill. Spectrum Atlas van Historische Gebeurtenissen van de Lage Landen. 1984 Het Spectrum b.v. Utrecht / Antwerpen. 207 pag. ill. Bas, H. et.al.; Nederland in de Twintigste Eeuw. Teleac/Tros 1995, 224 pag. ill. Blok, D.P. et.al.; Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel. 14 Nieuwe Tijd; Nederland en België 1914-1940. Haarlem, Fibula – Van Dishoeck 1979, 560 pag. ill. Jong, Dr. L.; Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. deel 6 (juli ’42 - mei ’43) Gravenhage/Staatsuitgeverij 1975;

’s-

deel 10b (het laatste jaar II) Gravenhage/Staatsuitgeverij 1982.

’s-

Verschoor, J. et.al.; De Kroniek van onze eeuw: de belangrijkste gebeurtenissen, de mooiste beelden. Utrecht Kosmos-Z&K cop. 1998. 156 pag. ill. www.parlement.com Afkortingen en verklarende woordenlijst ELTA; Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling in Amsterdam FAVO; Familiearchief zum Vorde Vortman(n) - Voortman Gulden; munteenheid. 1 Gulden = 0,45 Euro (1 Euro = 2,20 Gulden). Afgekort f. of fl. van florijn. In 2002 werd de Gulden vervangen door de Euro. Inv.; Inventaris K.L.M.; Koninklijke Luchtvaart Maatschappij Nr.; nummer PA; Persoonlijk Archief

S.D.A.P. - Sociaal-democratische Arbeiderspartij. v.l.n.r; van links naar rechts Met dank aan Dhr. H. Polling (HHV), Heerde; Dhr. C. Voortman, Alkmaar; Dhr. J.G. Voortman, Zaandam; Heerder Historische Vereniging (HHV), Heerde.


385

Geneagram Jan Voortman (1886-1977) x Gesina Johanna Catharina Blok Gerrit Jan Voortman (1911-1984) x Jetta Dolderman

Gezina Johanna Catharina

Gerrit Jan Voortman

Voortman

Sietskalina Hendrika

(1933)

Voortman

Voortman

x

x

(1936)

(1944)

Catharina Christina Tromp

Willy

x

x

x

Dekker

Theodorus

Hendrik Cornelis

Anja Marjan Vijzelaar

Van der Lee

Ternede

Jan Gerrit

(1949)

Gertjan

Yvonne

Ronald

Monique

Roy

Erik

Mertijn

Sanne

Voortman

Voortman

Voortman

Voortman

Voortman

(1963)

(1967)

Van der Lee

Ternede

(1960)

Van der Lee

(1968)

(1976)

(1987)

x

x

(1963)

(1966)

Paul Wouter Martin

Paulina Cornelia

x Renate Van Gaal

Röling

Swier

Lloyd

Emilia

Jesse Julian

Fenno Cealan

Voortman

Voortman

Voortman

Voortman

(2002)

(2004)

(2002)

(2004)

386


JAN VOORTMAN ( )

Recommend Documents