Jaargang 14 Nummer 94 juni 2011

Maandelijks tijdschrift van de vzw Vlaamse RadioAmateurs – V.R.A. vzw

Jaargang 14

14-94

Nummer 94

RadioAmateur

juni 2011

-1/28-

V.R.A. - Vlaamse RadioAmateurs vzw

RadioAmateur Tijdschrift van de vzw

V.R.A.

VLAAMSE RADIO AMATEURS

Raad van Bestuur Voorzitter:

Gust Mariëns, ON7GZ +32 (0)475 61 77 01 on7gz[at]vra.be

Ondervoorzitter:

Leopold Van Elslander, ON7YB +32 (0)51 77.91.11 on7yb[at]vra.be

Secretaris/ Penningmeester:

Bart Peeters, ON4BCP +32 (0)496 90 59 52 on4bcp[at]vra.be

Public Relations:

Guido Clinckemaillie, ON7CI +32 (0)475 52 32 61 on7ci[at]vra.be

Bestuurder

Beni Lannaux, ON3BL +32 (0)495 32 76 49 on3bl[at]vra.be

Bedrijfsnr. 0465.117.67 Verantwoordelijk Uitgever: V.R.A. vzw Brusselsesteenweg 113 B-2800 Mechelen Wettelijk depot BD49023

Prijs per nr.: €3,00 RadioAmateur verschijnt in principe elke maand en is GRATIS voor de leden van de vzw V.R.A.

Jules Verheyde, ON7XM +32 (0)2 452 34 72 on7xm[at]vra.be Ivan Vanthuyne, ON4CBU +32 (0)470 76 10 97 on4cbu[at]vra.be

Provinciale verantwoordelijken

V.R.A. heeft een uitgebreid samenwerkingsakkoord met onze Franstalige vrienden van U.F.R.C. Dat samenwerkingsverband is

F.R.A.

QSL-ADRES F.R.A. P.O. Box 1630 B-1000 BRUSSELS 1

Antwerpen

Karel PRAET , ON4CIR on4cir[at]vra.be

Limburg

Albert SPRANGERS, ON6BM on6bm[at]vra.be

Oost-Vlaanderen

Georges LEMAIRE, ON8MA on8ma[at]vra.be

Vlaams-Brabant

Bart DE CONINCK, ON3DBC on3dbc[at]vra.be

West-Vlaanderen

Ivan VANTHUYNE, ON4CBU on4cbu[at]vra.be

QSL_Managers ON

Albert SPRANGERS, ON6BM on6bm[at]vra.be

Buitenland

Leopold Van Elslander, ON7YB on7yb[at]vra.be

VRA is lid van

Informatie Informatie kan je vragen via info[at]vra.be 14-94

RadioAmateur

-2/28-

Europese Morsetoestellen – deel 2 Fons Vanden Berghen De titel is duidelijk, we zetten onze Europese toer verder. Een van mijn mooiste toestellen staat op de titelpagina: het betreft een Ericsson toestel dat blijkbaar nooit werd gebruikt.

En het beschikt over alle attributen: zoek het maar eens uit op die foto (een test van de kennis die je al dan niet hebt opgedaan na lectuur van mijn 24 vorige afleveringen…).

Van Zwitserland presenteer ik je via de volgende foto het allereerste morsetoestel: een reliëfschrijver met gewicht aandrijving uit 1852.

Een van de meest bekende constructeurs in Zwitserland was beslist de firma Hasler, De volgende foto toont een typisch model.

Het meer bekende ‘standaard’ toestel van Ericsson (Stockholm, vóór en na de eeuwwisseling) zie je op volgende foto.

14-94

RadioAmateur

-3/28-

De link naar Italië wordt gelegd door de volgende foto. Hieronder zie je twee uitvoeringen van een model dat zijn oorsprong heeft in Zwitserland.

eerste fabrikant van morsetelegrafen in Frankrijk (foto hiervoor). Het betreft een reliëfschrijver, aangedreven door een gewicht, ingebouwd in een beschermende glazen ‘kooi’, en voorzien van een relais. Maar… verdient hij die eer wel? Om diverse redenen, hier uitleggen zou me te ver leiden, ben ik overtuigd dat het vanuit Zwitserland werd ingevoerd en er in Parijs alleen maar het Breguet naamplaatje werd toegevoegd….

Uit Nederland komt de ‘tafel’ van volgende foto.

Het was Thomas John die het principe van de inktschrijver (met het rolletje > zie aflevering 4) heeft uitgedacht in Wenen in 1854. Maar hij verkocht zijn uitvinding aan de Franse firma Digney in Parijs die het dan ook als eerste op de markt bracht. De volgende foto toont een zeer oud model van Digney met een toegevoegd relais, gevolgd door een later –en meer verspreide- typisch toestel

Net zoals in België werden de morseschrijvers uit het buitenland ingevoerd. Hier betreft het een Digney. De mooie seinsleutel, een ‘camelback’ type, werd lokaal vervaardigd door de Nederlandse firma Caminada.

En via Digney (Parijs) belanden we dan in Frankrijk. Maar eerst ere aan wie ere toekomt. En dat is Breguet want hij was de 14-94

RadioAmateur

-4/28-

Gedurende decennia werd er dan op voorschrift van de Franse administratie in eigen atelier, maar ook door diverse constructeurs, de ‘klassieke’ Franse telegraaf geproduceerd. De twee volgende foto’s tonen elk een voorbeeld van gereputeerde constructeurs: resp. Breguet en Ducretet-Lejeune (c. 1895).

Hij werd o.m. opgevolgd door het volgende toestel, ook een reliëfschrijver.

En nu een overstap naar Oostenrijk. De volgende foto toont ons wat ik denk de eerste Oostenrijkse morse telegraaf te zijn: Een reliëfschrijver van rond 1850 maar dan al met een veermotor…

14-94

Opmerkelijk is dat dit model tot c. 1900 in gebruik was in Oostenrijk daar waar in alle landen al sinds c. 1860 overgeschakeld was op inktschrijvers… © fons.vandenberghen[at]telenet.be

RadioAmateur

-5/28-

HF Antenne Potpourri – deel 8 Frits Geerligs, PA0FRI ANTENNE MATERIAAL

Hier in N-Brabant zijn er vestigingen van de Boeren Bond waar allerlei spullen te koop aangeboden worden voor agrarische doeleinden. ISOLATOR

Snijplankje (HEMA), koord (HEMA) en (Boerenbond), goedkoop antenne materiaal .

isolator

Als isolator voor antennes en het monteren van onderdelen bij bouwprojecten zijn goedkope kaas of snijplankjes zeer geschikt. Het materiaal is meestal 8 mm dik en stevig genoeg voor onze doeleinden. Een driehoekige isolator om antenne en voedingslijn te koppelen is van zo'n snijplank gemaakt.

Voor ophang of tuidraden kunt u onder andere bij de Hema terecht. Het is gevlochten draad van ongeveer 20 - 25 m en gemaakt van polypropyleen. De treksterkte staat er tegenwoordig niet meer bij maar dat was 80 kg. Na een aantal jaren wordt het wat vies en grijzig en dan is het weer bijna nieuw na een reinigingsbeurt in een wasmachine.

14-94

Als deze isolator met een polypropyleen draad opgehangen wordt dan is die combinatie geschikt voor ten minste 1 kW zendvermogen. Het witte 4 mm koord van de Boerenbond (BB) of Hema is ook voor € 1.39/20 m te koop bij Action. Bij de BB vraagt men 3 keer zoveel. Het is volledig identiek, dezelfde verpakking, hetzelfde merk en ook dezelfde wikkel erom heen. Ook de snijplankjes zijn bij de Action voor een fractie van de prijs te koop.

RadioAmateur

-6/28-

De klemmen zijn er in ontzettend veel maten. Zij worden geleverd door de groothandel in hydraulica materiaal.

De oude manier van isoleren .

Hij koopt het spul bij PEHAVO in Oss. Er zijn ongeveer 15 maten in voorraad zoals 30, 42, 48.3 en 50 mm. Het kost niet veel inclusief alle standaard bouten en plaatjes met schroefdraad. Een stukje alu plaat met een uitlaatklem wordt een prachtige antenne isolator met mastklem. Hij maakt veel gebruik van het aangeboden materiaal. GB Towers gebruikt ze ook als isolator voor zijn antennes. Tot zover zijn bevindingen. De nieuwe manier van isoleren

Een middenisolator gezaagd uit een HEMA snijplankje.

Verder maakt hij veel gebruik van Hydraulica leidingklemmen als isolator van antennes. Ze zijn gemakkelijk, goedkoop en een van de merken is Stauff http://www.stauff.com/.

Deze 300 Ω lijn had tijdelijk plaats gemaakt voor een zelfgemaakte openlijn omdat het minder opvallend was in een woonwijk. 14-94

RadioAmateur

-7/28-

De middenisolator (ex snijplankje) werd daarvoor aangepast met twee sleuven om de lintlijn doorheen te rijgen. Zo verkrijgt men een effectieve trekontlasting.

eenvoudige

en

Over de soldeerogen kwam zelf vulkaniserende tape om oxidatie te voorkomen en een waterdichte afsluiting te verkrijgen voor de geïsoleerde draden. Boutjes en moertjes zijn van RVS.

TAPE Vrijwel over alle soldeerogen breng ik zelf vulkaniserende tape aan om oxidatie te voorkomen en een waterdichte afsluiting te verkrijgen voor de geïsoleerde draden. Boutjes en moertjes zijn van RVS. Iemand anders maakte zoiets van plexiglas.

VETBAND PA3ECZ gebruikt vetband en er kan dan beslist geen water of vocht bijkomen. Vetband is verkrijgbaar op rollen van 20, 50 en 100 mm breed en het is linnen dat geïmpregneerd is met een schone vetsoort. Vroeger werd dat gebruikt bij het lassen van ondergrondse telefoonkabels. Wanneer dat na b.v. 25 jaar uitgegraven werd, zag zo'n las er nog als nieuw uit.

14-94

Bij zijn antenne aansluitingen boven in de mast omwikkelt hij ook de aansluiting van de kabel naar de antenne en dat blijft ook als nieuw. Schaf het één keer aan en men krijgt er geen spijt van, een wondermiddel volgens hem. Hij schrijft nog: "Als ik vetband wil gebruiken om bijvoorbeeld een plug of iets dergelijks boven bij de antennes af te dichten, dan knip ik dat met een gewone huishoudschaar af en trek het strak om het in te tapen object. Daarna bevochtig ik mijn wijsvinger in een kopje met zeepwater en strijk de band glad. Als je dat b.v. na 10 jaar loshaalt, is het alsof je een verbandje verwijdert. Met een vochtig doekje is het oppervlak gemakkelijk weer schoon te maken." Om ermee te experimenteren ben ik door hem in het bezit gekomen van een forse rol vetband. Gezien het formaat heb ik er de komende 40 jaar voldoende van, hi! Op het etiket staat dat een maximum toegestane temperatuur +40°C is. Metaal kan in ons land bij volle zon wel hoger in temperatuur

RadioAmateur

-8/28-

stijgen, maar kennelijk heeft PA3ECZ daar nog geen nadeel van ondervonden. BESCHERMING INVLOEDEN

TEGEN

WEERS-

Een interessante test om corrosie te vermijden of te bevorderen ziet u op: http://www.motorstophelder.nl:80/anticorrosie/index.htm

Een huisvriend had dat product al eens aanbevolen. Hij schuurt al jaren zijn te schilderen objecten in en om zijn huis niet meer als er een nieuwe verflaag aangebracht moet worden. Eerst ontvet hij met St Marcs en brengt dan de nieuwe verf aan. Dat heb ik daarna ook gedaan en ik moet zeggen dat het werkt! Tegenwoordig ontvet ik er ook het aanrecht, kookplaat, tegelvloer en radiospullen mee. Het verwijdert ook de nicotine op knoppen en apparatuur! ONDERHOUD FRITZEL GELIJKSOORTIGE TYPES

TRAPS

EN

Elke keer dat er een reden is om de antenne omlaag te halen wordt er een inspectie en onderhoudsbeurt gegeven.

Als bescherming tegen zonlicht gebruik ik zogenaamde bumperspray (zwart) voor alle (zelfgemaakte) kunststof (o.a. PVC) antennematerialen. Dat wordt hier al jaren gedaan en in de praktijk is dat een goed middel gebleken. Voor het ontvetten wordt hier een product toegepast dat St Marcs heet.

Het onderhoud van een antenne wil bij velen nog wel eens een stiefkindje zijn terwijl dat het behoud van uw spullen is. Als voorbeeld dient deze trap (sperkring) van Fritzel. Mijn 35 jaar oude Fritzel antenne elementen lijken weer nieuw na een grondige reinigingsbeurt. Door oxidatie ontstaan bultjes en putjes op de elementen.

In Brabant was dat in de vorm van poeder bij speciaalzaken voor lakken en verven te koop maar onlangs zag ik dat PRAXIS het in ook in vloeibare vorm heeft.

14-94

RadioAmateur

-9/28-

Door nu regelmatig te "polijsten" wordt het oppervlak gladder en heeft oxidatie minder kans om dieper in de elementen door te dringen. Ook vuil hecht zich niet zo snel meer op de buitenkant. Men moet schuursponsjes van metaal en geïmpregneerd met een vetachtige zeep is gebruiken. Brillo is goed en AH heeft ook zoiets onder eigen merk. Met pure zeep is de polijstwerking niet zo goed. Met een correctie op de afmeting de oude FB-13 met 4 cm Ø traps

onderhoudsbeurt verwijderd worden met thinner. Ook een behandeling met siliconenspray werkt conserverend op de spoelen en antenne staven. SPERKRING (TRAP) In principe zijn de traps sperkringen waarbij een condenstor parallel staat aan een spoel. Bij Fritzel types zult u geen condensator vinden omdat de spoel een "condensator" vormt met de kunststof spoelvorm, de antennestaven en het aluminium omhulsel of koker. Het binnenwerk kan uitgeschoven worden door twee schroeven los te draaien. Verder in dit artikel staan de met een dipper gemeten resonanties van deze binnenwerken. Dat kan handig zijn bij het opsporen van een defect als bij u om de een of andere reden de resonantie of SWR op een bepaalde band niet goed meer is.

Elke keer dat er een reden is om de antenne omlaag te halen wordt er een inspectie en onderhoudsbeurt gegeven. Op gekochte (reserve) tweedehands antennedelen werd een korte poetsbeurt uitgevoerd om te laten zien wat het resultaat kan zijn. De traps zijn gewikkeld met zacht aluminium draad en na geruime tijd wordt dat bedekt met een soort spinrag en oxidatie. Vooral tegenover het ontluchtingsgat van de buitenkoker. Als u het aluminiumdraad wilt vervangen dan kunt daarvoor terecht bij bedrijven (o.a. Heras) die hekwerken plaatsen. Schoonmaken van een spoel met een Brillo sponsje kan, maar verwijdert vrij veel aluminium. Als u dat regelmatig doet wordt de draad steeds platter. Beter is om te reinigen met een Spontex sponsje dat onder andere speciaal gemaakt is om de anti baklaag van pannen niet te beschadigen.

CORROSIE Door corrosie ontstaan aan de binnenkant witachtige kristallen op het draad, de aluminium staven en hulsels. Als dat proces te ver gevorderd is, kan men soms het binnenwerk moeilijk of helemaal niet eruit schuiven. Met heen en weer bewegen werken de kristalen als schuurpapier en dan lukt het (meestal) wel. Ik heb het (nog) niet geprobeerd, maar misschien gaat het beter met WD40 uit een spuitbus.

Fritzel 15 en 10 m traps van een 3 banden dipool behorende bij FB13, FB23 of FB33 van voor 1983. Ter bescherming spoot ik de spoelen in met een soort lak dat indertijd gebruikt werd om bougiekabels van auto's waterafstotend te maken. Het spul kan bij een volgende 14-94

RadioAmateur

-10/28-

Kort na de overname van FRITZEL door HOFI HF-Technik heeft deze firma de slechte verbinding verbeterd door een gepatenteerde spanklem. Het contactoppervlak is daarmee 45 × groter geworden ten opzichte van een draadoogje met klinknagel. Dit bericht kreeg DO1YWF als antwoord nadat hij bij HOFI zijn ervaring met het slechte contact had gemeld. De klem in het meegezonden PDF bestand heb ik zo goed mogelijk nagetekend. Ondanks een NL tekst heeft IK3LMA kennelijk begrepen waarom het gaat, want hij schreef mij dat het probleem ook voorkomt bij de traps van zijn twee MOSLEY beams.

Bij al mijn traps is alles bevestigd met schroeven of parkers, maar het blijkt dat er ook (latere) types zijn waar dat gedeeltelijk vervangen is door klinknagels. Die zijn niet altijd goed geklonken waardoor er samen met de eerder genoemde kristalvorming een slecht contact ontstaat of zelfs een onderbreking. De antenne resoneert bij voorbeeld wel op 10 en 20 m, maar werkt van geen kant op 15 m.

Zij lijken veel op de types van FRITZEL. In tegenstelling tot het contact van spoel met koker, is de verbinding met de antennestaaf visueel niet goed te goed te controleren. Om dat nauwkeurig te kunnen meten gebruikt hij een digitale mΩ meter in combinatie met een ongeveer 100 mA constante stroombron met een LM317. Daardoor is de meteraanwijzing vrijwel correct in mΩ af te lezen. Hij schrok van het resultaat en adviseert daarom ook om het een en ander echt te meten en u niet te beperken tot een visuele controle.

Het contact is dan kennelijk voldoende om op de 20 m band de stroom door de 15 m spoel te geleiden, maar onvoldoende om op de 15 m band een goede sperkring te vormen. Uitboren van de klinknagel en vervangen door schroeven of bout met moer is dan de remedie.

14-94

RadioAmateur

-11/28-

Vergeet bij het herplaatsen van de traps niet dat de spoelen met de minste windingen voor 10 m werken.

De popnagel verbinding vervangen door RVS bout en moer. Uitboren van de popnagels en vervangen door RVS bouten en moeren is de meest zekere manier om verschoond te blijven van (toekomstige) storingen aan de traps.

Zij dienen bij de montage naar het voedingspunt gericht te zijn. U bent niet de eerste die later, als de antenne eenmaal geplaatst is, tot de ontdekking komt dat de SWR niet deugt en de trap verkeerdom gemonteerd werd. De schroefbevestiging aan de andere kant van de spoel heeft ook een onderhoudsbeurt nodig. Verwijder vuil of oxidatie en breng eventueel als bescherming siliconenvet aan. http://www.xs4all.nl/~pa0fri/Ant/Antmateri aal/antmateriaal.htm PA0FRI, Frits Geerligs pa0fri[at]pa0fri.com Bewerking en redactie: Gust, ON7GZ

Langmuir – deel 3 (slot) Willy Acke, ON4AW Deze begrippen hebben een belangrijke rol gespeeld bij de daaropvolgende ontwikkeling van de halfgeleiderfysica met halfgeleiderdioden, transistoren en geïntegreerde schakelingen.

Langmuir vond dat slechts een kleine hoeveelheid arsenic in koper, de geleidbaarheid van dit metaal praktisch teniet deed, en dat bismuth een volmaakte geleider werd, wanneer dit metaal ondergedompeld werd in vloeibare zuurstof. 14-94

RadioAmateur

-12/28-

Hij onderzocht proteïnes in voedingsstoffen.

“thermionische probe” uit om deze temperatuur te meten: 3700 graden Celsius, waardoor diamant verpulverd werd, maar vooral waarmee tungsteendraden aan elkaar konden gelast worden in een sfeer van atomaire waterstof, die recombineerde bij een zeer hoge temperatuur. (“atomic-hydrogen-welding”: atomair-waterstof-lassen). Dit was een enorme vooruitgang, omdat men nu metalen aan elkaar kon lassen, die onmogelijk met elkaar te verbinden waren met de gewone oxy-acetyleen lasposten.

Fleming is de uitvinder van de diffusiepomp, die toelaat, gloeilampen volledig luchtledig te zuigen. Hij had daarvoor al de kwikzilver-condensatievacuum-pomp ontworpen. Hij bestudeerde het vrijkomen van geladen deeltjes uit gloeidraden, en noemde als eerste, geïoniseerde gassen: “plasmas”. Een plasma is een volledig geïoniseerd gas, m.a.w. een mengsel van positieve ionen, en elektronen. Bij uitbreiding kan men een sterk verwarmd gas (zoals in de zon), of een gas waardoorheen een elektrische ontlading gaat in een lichtgevende buis, eveneens een plasma noemen. De plasma toestand, noemt men de “vierde toestand“ van de materie. Men gebruikt deze toestand nu in gecontroleerde nucleaire fusie en in onderzoek naar trillende of oscillatorische plasma’s. Langmuir was de eerste, die een plasma lasmachine uitvond (1924), waarbij hij een nieuw begrip invoerde: de “electronentemperatuur”. Hij vond ook een 14-94

f Langmuir verwierf door zijn opzoekingen en vondsten vijftien eervolle onderscheidingen en 22 medailles. Vermelden we in het bijzonder dat hij in 1929 verkozen werd tot President van de American Chemical Society, in 1940 onderscheiden werd als “moderne pionier van de industrie“, ook met de Faraday medaille in 1944, en in 1943 tot Voorzitter van de American Association for the Advancement of Science verkozen werd. Daarvoor was hij reeds benoemd geworden tot erelid van het British Institute of Metals en van de Chemical Society (Londen). Een twaalftal universiteiten, waaronder Edinburgh, Princeton, Harvard, Oxford,

RadioAmateur

-13/28-

John Hopkings, enz., in Amerika, Schotland, Canada, kenden hem eretitels toe.

weerstation om ook astronomische waarnemingen te kunnen verrichten. Dit alles na consultatie van, en goedkeuring door de U.S. Forest Service, een soort ministerie van de bossen, dat ook beloofde te zullen zorgen voor het onderhoud van deze natuurlijke omgeving.

In 1938 was Langmuir begonnen de atmosfeer te onderzoeken met het oog op weersvoorspellingen, het meten van windsnelheden, en het produceren van regenwolken, op plaatsen waar het al te droog was.

Besluit. Men kan de beschrijving van de verdiensten van deze pionier misschien het best samenvatten, met een uitspraak van zijn vrouw: “Irving is voor mij een zeer goede echtgenoot geweest. Hij was niet alleen een echte wetenschapper, maar ook een zeer sociaal voelend iemand, en een goede vader voor onze twee kinderen”.

Deze opzoekingen kregen een vervolg, toen de Nationale Wetenschaps Stichting hem fondsen toekende, waarmee in 1963, in New Mexico, het “Langmuir Laboratory for atmospheric Research“ gebouwd werd. Men onderzocht er processen die bliksem voortbrengen, wind en windhozen, wolkenvorming en regenneerslag. Reeds in 1947 had men aan Langmuir gevraagd of hij daaraan wilde meewerken, en hij had de Magdalena-bergen uitgezocht als geschikte plaats om er het weerstation en observatorium op te richten. Hij publiceerde toen als erkentelijkheid voor deze ondersteuning van zijn opzoekingen, artikels in het tijdschrift van het New Mexico Institute of Mining and Technology. In 1980 werd het gehele project nog uitgebreid, doordat het Amerikaans Congres de wet 96-550 goedkeurde, waardoor een beboste oppervlakte van 31000 are werd toegevoegd aan het 14-94

Gedurende zijn lang en actief leven, had Langmuir niet alleen oog en belangstelling voor wetenschap, maar hij beklom ook de Matterhorn, was piloot en vloog met zijn eigen vliegtuig, hij ging skiën, en legde al wandelend soms grote afstanden doorheen de natuur af, zelfs op een overdreven manier tot 50 kilometer per dag. Hij deed er aan kanovaren, kamperen, vissen, paardrijden. Alles wat hij deed, legde hij fotografisch vast. Op sportief gebied tenniste hij, deed aan bowling, en reed op de motorfiets. Hij pleitte voor het behoud van grote onverstoorde natuurgebieden. Hij was luisterliefhebber van klassieke muziek. Hij interesseerde zich voor politiek, maar dan wel om de toepassingen van kernenergie

RadioAmateur

-14/28-

vreedzaam te houden, want hij besefte de grote gevaren van dit medium. Met zijn echtgenote maakte hij regelmatig wereldreizen. In Alaska werd een berg naar genoemd, de “Mount Langmuir“.

hem

Na een korte ziekte overleed hij op 16 augustus 1957 te Woods Hole, Massachusets op de leeftijd van 76 jaar. Referenties, geraadpleegde werken. 1. Abegg, Lewis, Langmuir, and the octet rule, door William B. Jensen, in Journal of Chemical Education, volume 61, nr 3, maart 1984. 2. La physique Americaine et l’hydrogéne atomique, in La Science et la Vie, nr 110, augustus 1926. 3. Irving Langmuir, in Gensters, Straling 9e jaargang nr 12,blz.305. 4. Pioneers, in Electronics World & Wireless World, juli 1990.

5. Langmuir Laboratory for atmospheric research, in: Lightning and thunderstorm research, http ://www.ee.nmt.edu/~Langmuir. 6. Irving Langmuir’s ball lightning tube, in http://amasci.com/freenrg/balllg1.html 7. Irving Langmuir in Wikipedia Encyclopedia op internet. 8. Irving Langmuir, op http://nobelprize.org/nobel prizes/chemistry/laureates/1932/Langm uir 9. Irving Langmuir, in Hall of Fame: http://www.invent.org/hall_of_fame/92. html 10. Irving Langmuir, in http://www.geocities.com/bioelectroche mistry/langmuir.htm?200731 11. Langmuir’s cubical atom models, in Journal of Chemical Education, volume 61 nummer 3, maart 1984.

Elektromagnetisch Spectrum

14-94

RadioAmateur

-15/28-

Noise Canceler Jos van den Helm, PA1ZP Het “AHTOHOB” project Een tijdje terug had mijn vriend PA3ERT een rare storing op HF. Zeker op 80 meter was ontvangst niet comfortabel meer en alleen erg sterke stations waren nog goed waarneembaar bij hem. Het leek hem dat de storing afkomstig was uit zijn directe omgeving, en hij ging driftig op zoek naar een methode om daar zelf iets aan te kunnen doen. Op Internet keek hij uit naar allerlei noise-canceling systemen. Hij vond daar het nodige o van MFJ de MFJ1026 en MFJ1025 o van Timewave de ANC4 o van DX-ENGENERING de NCC1 Nu moet je weten dat Piet, PA3ERT, eigenwijs is en bijna alles zelf beter en goedkoper denkt te kunnen bouwen. Het ergste is dat hij dat meestal nog kan ook. Zijn homebrew antenne-analiser en LCmeter zijn goedkoop en beter dan vergelijkbare zaken die commercieel te koop zijn. Ze zijn bovendien ook voorzien van echt handige kleine extra’s.

In de buurt hier hadden PA0POP en PA3FNR al driftig geëxperimenteerd met noisecanceling en vooral Geraldo PA3FNR had daar met de MFJ 1026 al best heel goede resultaten mee geboekt. Piet had alles 14-94

bekeken en kwam na enig denkwerk tot de volgende simpele en goedkoop te maken schakeling. Toen hij het ding als prototype werkend had, ben ik eens naar Nuland gereden om te kijken wat hij gemaakt had en hoe het werkte. Als ik het niet zelf gehoord had, zou ik nooit gedacht hebben dat het mogelijk was om met zo een simpel kastje zoveel storing weg te werken. Daar ik zelf ook wel eens storing ondervond vooral van mijn eigen LCD-TV voeding besloot ik Piets schakeling ook te gaan bouwen. Gelukkig had ik alle componenten thuis liggen. De oude dubbele plaatcondensator van 2 x 500 pF was met vertraging en dat was eigenlijk het duurste en moeilijkste onderdeel. Blij dat ik het lelijke ding wat vies en smerig was toen ik het van een kennis kreeg bewaard had en na een kleine schoonmaakbeurt en smering bleek het ding uitstekend te werken. Het mooie is dat deze condensatoren nog steeds nieuw gemaakt worden in vrijwel ongewijzigde vorm, ze kosten een euro of 10.

Verder gaan bouwen, Piet had een heel ingewikkelde PTT schakeling gemaakt en daar ik van transistors en dergelijke niet veel begrijp had ik die eerst maar eens op mijn manier gemaakt namelijk met BC547

RadioAmateur

-16/28-

en kinderlijk eenvoudig, zodat ik zelf snap wat ik aan het klungelen ben. Ik kwam dan tot onderstaande schakeling:

chassisdelen, buisvoetje, oude potmeter en oude VARCO.

Let op: bij uitgeschakelde spanning werkt de schakeling niet en wordt de TRX gewoon rechtstreeks doorgelust naar de TX/RX antenne. De PTT schakeling werkt dus op die manier dat bij PTT van de TRX het relais uitgeschakeld wordt. Het voordeel is dat bij spanningsuitval of defecten in de canceler, de TRX deze niet kan beschadigen met het 100 watt zendvermogen omdat dan de TRX doorgelust wordt naar de TX/RX antenne. Ook werkt uw HF systeem dan gewoon als voorheen zonder noise-canceling.

De Trafootjes van de noise canceler zijn gewikkeld op volledig onbekende ringkerntjes, en zijn met behulp van de LCmeter op de juiste waarde gebracht.

Ik heb het hele ding in elkaar geprutst en aangesloten en voilà het werkte! Echter los op tafel was het bedieningsgemak in mijn kleine shack volstrekt waardeloos en vaak viel er wat van mijn plank af zodat er weer een draad losbrak en ik weer kon repareren. Nu kwam mijn specialisme er goed aan te pas. Ik ben mechanisch redelijk onderlegd, en heb op het QRL de nodige machines en machientjes tot mijn beschikking om mooie kastjes te maken, die slechte bouwpraktijken en slordige prutsdingen verbergen. Dat is mijn specialisme… hihihi! Ik had een mooi kastje getekend op de PC met alle gaatjes er al in voor de tweedehandse junkbox schakelaartjes, PL14-94

Ook waren alle teksten al aangegeven zodat ik er niks meer aan hoefde te doen als de onderdelen erin schroeven en aan te sluiten. Ook had ik voor de lol een mooi verhaaltje op het dekseltje gemaakt en was de TX/RX indicator op een zeer speciale wijze ingebouwd in een ECC81/ 12AT7 buisje. Het oog wil ook wat nietwaar.

Omdat mijn Hightech TRX (de goedkoopste FT450) een beetje te laag was op mijn shackplank besloot ik het kastje zo te maken dat de FT450 erboven op kwam te

RadioAmateur

-17/28-

staan zodat ik ook nog niet meer kostbare ruimte in mijn al veel te kleine shack kwijt te raken. Hierbij enkele plaatjes van het gereed gekomen apparaatje. De Naam is Blue Tube DSP1, DSP staat hier voor “Dual Signal Phasing”

Grote storingen gaan makkelijker dan kleine, omdat je dan vlugger een afstelling gevonden krijgt. De Noise canceler kan bijvoorbeeld ook lokale 27 MC stations of babyfoons op 27MC wegdraaien.

Blue Tube op RX

Blue Tube op TX Het geheimgehalte wordt verhoogd door de Russische tekst boven op het kastje, waarbij ook de ontwerpers worden genoemd.

Het kastje is uitgevoerd in geslepen INOX AISI 304 en de plaatdikte is 1.5mm. Na een aantal weken in gebruik lukt het me steeds beter diverse stoorsignalen te onderdrukken. Het kastje is sterk genoeg om mijn TRX op te plaatsen; het kon mijn 90 KG lichaamsgewicht ook makkelijk dragen. Eigenlijk kun je alle signalen die u ontvangt op uw HF antenne, en die niet variëren in fase en amplitude, er mee onderdrukken. 14-94

De Noise-Canceler heeft geen effect op alle binnenkomende signalen die afkomstig zijn van ionosfeer reflectie daar deze signalen constant variëren in fase amplitude en polarisatie. Ik kan dus gewoon op 80 meter een oscillator van mezelf wegdraaien en dan vanonder de oscillator komen gewoon alle CW stations die exact “zerobeat” zitten tevoorschijn zonder dat de CW signalen merkbaar vervormd of aangetast worden. Ook storingen van PLASMA-TV’s, LED-lampen, schakelende voedingen kan je er mee aanpakken. Al met al is er met het AHTOHOB project een zeer bruikbaar apparaatje in de shack gekomen, dat voor amateurs in een drukke woonomgeving vaak erg bruikbaar is. Tot zover de “Noice Canceler”. Ons volgend project (PE1KQP en de rest van de bende) is de “ЭНЕРГИЯ” 4SQUARE (“ENERGIA” 4SQUARE). De testen op 20 meter zullen wij doen op de camping “de Kastanjes” van het ZRT (zuidelijk radioamateur treffen) terrein in Elsendorp bij Gemert. (nvdr: wij kijken nu al uit naar je bijdrage daarover, Jos) Van onze projecten kunt u trouwens constant op de hoogte blijven via onze gezamenlijke blogs op: http://blogs.hamstart.net/blog02/ Veel amateur plezier en 73, vanuit een bezet Noord-Oost Vlaanderen oftewel Noord Brabant. Jos, PA1ZP

RadioAmateur

-18/28-

LOFAR radiotelescoop: opent nieuwe werelden. Gerhard Roleder, DL6AKC Traditionele radiotelescopen ontvangen via schotelantennes, signalen in het Gigahertz bereik. De “LOw Frequency ARray” afgekort LOFAR, is een digitale radio telescoop , ontworpen voor radioastronomen vanuit het perspectief van een laagfrequentie bereik van 10 MHz tot 300 MHz. Dit artikel geeft inleidende informatie over een heel nieuw gebied van radioastronomie. Het bestaan van kosmische radiostraling in KG- en VHF-gebied is bekend sinds de jaren 30. Dit frequentiebereik was tot voor kort niet in het middelpunt van het radioastronomisch onderzoek. Het Nederlandse onderzoeksinstituut ASTRON en vier universiteiten in Nederland hebben enkele jaren geleden de aanzet gegeven voor het LOFAR-project. Uitgangspunt was de bedoeling het gekende principe van Radio-interferometrie voor de radioastronomische verkenning van het lange-golf bereik in het heelal technisch en wetenschappelijk gerechtvaardigd beschikbaar te stellen.

superponering van de signalen meerdere radioteledcopen werd verhoogde hoekresolutie bereikt.

van een

Ondertussen is LOFAR een internationaal project geworden. De deelnemende instituten hebben verschillende detaildoelstellingen maar hebben in hun werk ook gemeenschappelijke punten gedefinieerd. De huidige interesse betreft onder andere het tijdperk van de re-ionisatie. Ongeveer een miljard jaren na de oerknal ioniseerden de eerste sterren die tot dan neutrale waterstof bevatten. Neutrale waterstof heeft een typische straling van 21cm golflengte. De LOFAR radiotelescoop zullen deze 12 miljard oude straling kunnen ontdekken. Op basis van de roodverschuiving, een bijzonder geval van het Dopplereffect, is deze oeroude 21 cm straling tegenwoordig in het VHF bereik te ontvangen. Roodverschuiving: De uitbreiding van het heelal veroorzaakt een verschuiving van straling in de richting van de lange-golf van het rode spectrumbereik. De waarde van de roodverschuiving is gedefinieerd als z=(waargenomen golflengte – uitgezonden golflengte) / uitgezonden golflengte

Dr. Matthias Hoeft is projectleider van LOFAR aan de Landssterrenwacht van Thüringen, waar de radiotelescoop sinds mei 2010 in gebruik is.

Radiointerferometrie is een meetmethode om uit de interferentie van radiogolven informatie te verzamelen van het meetobject. De gesuperponeerde signalen worden met behulp van Fourniertransformatie geëvalueerd. Door de 14-94

Verder onderzoek betreft een nieuwe kaart van de radiohemel, zoals de radiostraling van de zon. De meetresultaten maken het mogelijk om uiteindelijk een bevestiging te krijgen van ons huidig kosmisch model, meer bepaald een datering van het ontstaan van de eerste sterren. Merkwaardig is dat, volgens de huidige kennis, enkel de radioastronomie de kans biedt om door technische metingen iets te leren over het ontstaan van de sterren. De reden voor die vermeende late wending naar de langegolf radioastronomie is niet zo spectaculair.

RadioAmateur

-19/28-

wordt door de radioastronomen niet als een dramatisch verlies ervaren.

Antennenveld voor de Lage band op de terreinen van Tautenburg, de Landessterrenwacht van Thüringen. In de kop op de top van de mast bevinden zich de voorversterkers

Illustratie van de roodverschuiving van de spectraallijnen voor een ver verwijderde supermelkweg (BAS11), rechts in vergelijking met de Zon, links Bron: Wikipedia

De toenemende digitale overdrachten buiten deze bereiken zorgen voor veel meer problemen. Terwijl voor conventionele radioastronomie bepaalde gebieden in de GigaHertz beschermd zijn, is een exclusief gebruik onder de 300 MHz niet realiseerbaar. De enige uitweg zijn steilwandige filters die binnen het voorgesteld gebied, smaller frequentiebanden uitknippen.

In de jongste jaren zijn computers met de nodige rekenkracht n opslagcapaciteit beschikbaar gekomen. Het gaat daarbij om opslagcapaciteit van vele Petabyte, dat is 1015 bytes of één miljoen Gigabyte! De centrale computer aan de universiteit van Groningen in Nederland, bezit ook –buiten deze opslagcapaciteit- over de nodige rekenkracht van meet dan 10 TeraFlop. De ontvangstmogelijkheid van de nieuwe radiotelescoop is in 2 banden opgedeeld: de Lage band, van 10 MHz tot 80 MHz en de Hoge band van 110 MHz tot 240 MHz. De daartussen gelegen omroepband laat als gevolg van de hoge veldsterktes en dichtere bezetting geen gebruik toe voor radioastronomie. Het niet gebruikte frequentiebereik tussen 80 MHz en 110 MHz 14-94

Antennenveld voor Hoge Band. Onder de platen bevindt zich Styropordozen met 16x96 Dipolen. In de achtergrond de container met de ontvangers. Links daarnaast het Karl Schwarzschild observatorium

In alle stations worden voor beide ontvangstbereiken 96 antennes opgesteld. De antennes voor de LOW band zijn dipoolparen die in een hoek van 90° ten aanzien van elkaar zijn opgesteld,

RadioAmateur

-20/28-

zogenaamde kruisdipolen als Inverted-V. Bij de antennes voor de HIGH band vormen 16 kruisdipolen één enkele antenne. Het verschil tussen beide is dat de LOW band antennes uit draadpyramides bestaan, terwijl deze voor de HIGH band uit driehoekige metalen strips bestaan, zoals vlinderdipolen.

de ontvangst. De ontvanger bestaat uit een analoog en een digitaal deel. Het analoge deel bevat een combinatie hoge, lage en bandpas filters en een bufferversterker. Het digitale deel bevat een 12 Bit A/S-omzetter met een sampling rate van 200 MHz. De formules voor de ontvanger zijn gepubliceerd in een publicatie van M.J Norden en G.W. Kant: “RCU II, Signal Analysis and Specifications” Document is te vinden op: www.lofar.org/wiki/kib/exe/fetch.php?medi a=public:documents:17_rcu_signal_analysi s_ans_specifications.pdf De signalen worden via een hoge snelheids datalijn van 10 Gb/s naar de centrale computer in Groningen gezonden.

Kruisdipool voor de HIGH band. Driehoekige metalen strips in een styropor vorm gehouden, als een vlinderdipool. In het midden bevindt zich de voorversterker

Uiterlijk is daar niets van te bemerken. De HIGH band antennes zijn in styropor geplaatst en bevinden zich in dozen, ook in styropor. Die 96 antennedozen zijn met weerbestendige afdekking overtrokken. Alle LOW- en HIGH band antennes zijn voorzien van een reflector op het aardoppervlak. Op de voedingspunten van de antennes zijn low-noise versterkers aangesloten voor het compenseren van de lijnverliezen. Aangezien elk antennesignaal individueel wordt geregistreerd zodat geen combinatietoepassing mogelijk is, voeren vanaf beide antennevelden liefst 96 coaxkabels naar de ontvangstplaats. De antennevelden voor de LOW band en de HIGH band hebben ongeveer dezelfde afmetingen van 70 m ¥ 70 m. In die velden zijn de antennes geometrisch en gelijkmatig opgesteld. De ondergrond van de antennevelden moet zo egaal mogelijk zijn en mag zeker niet meer dan ongeveer 30 mm variëren. Deze waarden komen van het kwaliteitscriterium: 1/40 van een golflengte. De ontvanger van elk station bevindt zich in de container. Elk van de 96 inplug kaarten heeft 2 schakelbare antenne-ingangen voor 14-94

Geklimatiseerde container voor het ontvangen en gegevensverwerking. De verticale staven links zijn bliksemafleiders.

Een groot aantal stations is vereist om een hoge gevoeligheid en geringe integratietijd te bereiken. De internationale samenwerking is ook belangrijk vanuit technisch oogpunt.

RadioAmateur

-21/28-

Als gevolg van de gewenste resolutie van minder dan een boogseconde moeten de stations op meer dan 1.000 km van elkaar verwijderd zijn. Een vuistregel voor de kleinste oplosbare hoek van een telescoop zijn 1,22 keer de golflengte, gedeeld door de telescoopopening.

Het tijdstip van in gebruikname bevat een zekere symboliek. Het op dezelfde plaats gevestigde Karl-Schwarzschild observatorium, vandaag de Thüringer Landessterrenwacht, vierde in het voorjaar zijn 50e stichtingsverjaardag.

In de container bevinden zich ook 96 ontvangstkaarten, die voor de opvang van LOW- of HIGH band kunnen omgeschakeld worden

Met LOFAR begon in Tautenburg een nieuw tijdperk.

Coaxkabel aansluiting(96) in de container, komend van de 96 antennes

De huidige stand van zaken (april 2011, nvdr) geeft een totaal van 48 LOFAR stations, waarvan de meeste ondertussen in gebruik zijn genomen. De kern van 18 stations bevindt zich in Exloo, in het noordoosten van Nederland. Om deze kern zijn nog 18 stations in een omgeving van maximaal 100 km gegroepeerd. Eén station bevindt zich in Frankrijk, GrootBrittannië, Italië en Zweden. Duitsland heeft 5 stations tot nu toe in Effelsberg, Garching, Jülich, Potsdam en Tautenburg bij Jena. Sinds mei 2010 ontvang het station van Tautenburg radiosignalen uit de “radiohemel”.

14-94

In de onmiddellijke omgeving van een optische 2-meter telescoop kijkt nu een elektronische telescoop naar de ruimte en onderzoekt onzichtbare werelden. Verdere info en literatuur ¾ ASTRON Homepage: www.astron.nl ¾ LOFAR Homepage: www.lofar.org ¾ Hoeft, M., Beck, R.: LOFAR läuft! Sterne und Weltraum (2010) H. 6, S. 20–22 ¾ Falcke, H., Beck R.: Per Software zu den Sternen, Spektrum der Wissenschaft (2007) H. 7, S. 26–34, www.astronomieheute.de/artikel/1030152 Bron: “Funkamateur”, april 2011 Met dank aan de Dr.-Ing. Werner Hegewald, DL2RD, hoofdredacteur van FUNKMATEUR, een uitgave van "Box 73 Amateurfunkservice GmbH”, Berlin. De foto’s werden allemaal in Tautenburg gemaakt Vertaling en bewerking: Gust, ON7GZ

RadioAmateur

-22/28-

Antennes printen in 3D. Nieuwe printmethode laat kleine antennes beter presteren Onderzoekers van de University of Illinois zijn er in geslaagd om kleine antennes voor onder andere draagbare elektronica op gebogen oppervlakken te printen. Hierdoor worden de prestaties sterk verbeterd ten opzichte van platte antennes. Ook worden hiermee nieuwe toepassingsmogelijkheden gecreëerd, zoals flexibele, implanteerbare en in kleding verwerkte antennes, elektronica en sensoren.

Van L naar R: Postdoctoraal onderzoeker Jacob Adams met de voornaamste onderzoekers Jennifer Bernhard en Jennifer Lewis

Terwijl voor de meeste elektronische schakelingen miniaturisatie een voordeel is, geldt dit niet voor antennes in draagbare apparatuur. Als antennes kleiner worden dan een kwart van de gebruikte golflengte nemen zowel versterking als rendement, reikwijdte en bandbreedte af. De tot nu toe gebruikte productietechniek waarbij antennes met behulp van geleidende inkt op een plat vlak worden ‘afgedrukt’ levert antennes waarvan de afmetingen groot zijn ten opzichte van de prestaties. De onderzoekers hebben nu een methode gevonden om deze antennes op gebogen oppervlakken aan te brengen, waardoor 3D-antennes ontstaan die veel betere prestaties leveren dan hun ‘platte’ tegenhangers.

14-94

Met name de kwaliteitsfactor Q die aangeeft hoeveel van de aan de antenne toegevoerde energie ook daadwerkelijk wordt uitgestraald, is bij de 3D-antennes sterk verbeterd. Met de nieuwe printmethode zijn de antennes op allerlei oppervlakken aan te brengen, zoals de binnenkant van een vliegtuigvleugel of de behuizing van een mobiele telefoon. Meer info: http://engineering.illinois.edu/news/2011/0 3/15/3d-printing-method-advanceselectrically-small-antenna-design Bron: Elektor.

RadioAmateur

-23/28-

Propagatie juni 2011

14-94

RadioAmateur

-24/28-

AGENDA Deze agenda komt tot stand door de informatie die jullie ons bezorgen en vooral ook door de zeer uitgebreide kalender van Rolf Baumgarten, ON4LEA, waarvoor dank, Rolf (foto). Alle eigen inrichtingen van V.R.A.(afdelingen) zijn aangegeven op een gele achterrond en met een Leeuwenvlagje achteraan. ON4VRA-uizendingen staan bovendien in een kader. 02/06/2011 INDOOR KOFFERBAKVERKOOP Bandencentrale Mortier, Ruiseleedsesteenweg 44, 8700 Tielt. Vanaf 09:00 uur. Gratis inkom en tafels. Info en reservatie: 0476-73 99 72 GPS: 51°00’43,46”N – 03°21’40,40”O 02/06/2011 JUTBERG RADIOMARKT Vakantiedorp “De Jutberg”, De Jutberg 78, NL-6957 DP Laag-Soeren. Van 08:30 uur tot 15:30 uur. Inpraat 438.825 en 145.550 MHz. Info: http://www.radiokampweek.nl GPS: 52°04’08,28”N – 06°04’51.67” O 03/06/2011 PRAC – PORTABLE RADIO REPORTING CONTEST Een oefening in GPS- en draagbare radiogebruik. Je hebt nodig een GPS (in de wagen of draagbaar) en –uiteraard- een mobiele of draagbare radio. Inrichting: ON2LDC en ON7CI. Vertrek om 19:00 uur aan clubshack; Holle Eikstraat 1, 1840 Londerzeel. Daarna: boterhammen met kop en geuzebier GPS: 51°35’49,48”N – 07°12’19,44”O 04/06/2011 RADIOHAMBEURS HAMBURG Busbetriebshof KVIP, Bahnstrasze 15, D-25436 Hamburg-Uetersen. Van 08:30 tot 16:00 uur Inkom €2,00 GPS: 53°40’49.33”N – 09°40’40.62”O 05/06/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op 144.775 MHz, ook live te volgen via http://www.livestream.com/on4vra 05/06/2011 4e KOFFERBAKVERKOOP/MINI-HAMBEURS MWV Voor de parking van het clublokaal, Izegemseaardeweg 26, 8800 Beveren-Roeselare Van 09:00 tot 12:00 uur. Inkom gratis. GPS: 50°58’01.98”N – 03°08’40.96”O 10Æ13/06/2011 VIERDE ZUIDELIJK AMATEURSTREFFEN Gedurende dit pinkster kamp is elke RadioAmateur of andere geïnteresseerde welkom op de kampeerboerderij/camping "De Kastanjes" in de gemeente Gemert-Bakel, gelegen in een bosrijke omgeving aan de rand van de Peel. Gemert-Bakel ligt ongeveer 25 km noordoost van Eindhoven. Het juiste adres is Diepertseweg 22, NL-5424 TA Elsendorp. (JO21UN) Tijdens dit weekend zullen er allerlei leuke activiteiten worden georganiseerd, zoals vossenjachten, een bouwproject en indien het weer het toelaat een barbecue. Natuurlijk zullen we de kinderen niet vergeten. Mocht je willen deelnemen, laat dat ons dan weten bij voorkeur op het e-mailadres [email protected]. Aan de hand van de aanmeldingen zullen de plaatsen zoals besproken met de campingeigenaar worden ingedeeld. Het aantal plaatsen is beperkt. Dus VOL=VOL. Bekijk voor aanvullende informatie onze website http://www.radiotreffen.nl. GPS: 51°34’13.97”N – 05°44’54.56”O 18/06/2011 RADIOMARKT PI4NOV M.F.C. Aperlo (Multi Functioneel Centrum) Stadsweg 27, NL-8084, ’t Harde. Van 09:00 tot 15:00 uur. Inkom €2,00. Info http://www.pi4nov.nl GPS: 52°25’09.40”N – 05°52’11.78”O

19/06/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op 144.775 MHz, ook live te volgen via http://www.livestream.com/on4vra 14-94

RadioAmateur

-25/28-

24-25/06/2011 HAM RADIO FRIEDRICHSHAFEN De jaarlijkse hoogmis van de radioamateurs in Friedrichshafen aan de Bodensee In de Ausstellung Messe Friedrichshafen (bij de Luchthaven) Inkom €9,00 . Open vanaf 09:00 uur Tot 18:00 uur (zaterdag), 15:00 uur (zondag). Info http://www.hamradio-friedrichshafen.de/ GPS: 47°40’33.05”N – 09°30’14.52”O 02-03/07/2011 PRAC in de VHF Velddag Onder leiding van Louis, ON2LDC, Voorzitter PRAC 03/07/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op 144.775 MHz, ook live te volgen via http://www.livestream.com/on4vra 25-28/08/2011 DNAT BAD BENTHEIM Duits-Nederlands Amateurtreffen in D-48455 Bad Bentheim. Oldenzaal, Kurort Bad Bentheim Info: http://www.dnat.de/nl/index.htm GPS: 52°17’58.61”N – 07°09’30.95”O 10-11/09/2011 UKW-TAGUNG WEINHEIM Zaterdag: Karl Kübel Schule Bensheim, Berliner Ring - Zondag: DL0WH, Clublokaal “Wasserhaus”: vanaf 06:00 uur . Info: http://www.ukw-tagung.de/ GPS: 49°40’17.84”N – 08°36’16.16”O 25/09/2011 AMATEURRADIO HAMBEURS ELSFLETH In de Stadthalle Elsfleth, Oberrege 14b, D-26931 Elsfleth (Duitsland). Van 09:00 tot 14:00 uur. Inkom Gratis. Info: http://www.darc.de/distrikte/i/03/ GPS: 53°13’57.85”N – 08°27’11.77”O 16/10/2011 HAMBEURS OPWIJKSE RADIOAMATEURS Hambeurs van de Opwijkse RadioAmateurs op zondag 16 oktober 2011 in de Sint-Pauluszaal in Opwijk-Centrum. Processiestraat 17, 1745 Opwijk (aan de brandweer-kazerne). Van 10:00 tot 15:00 uur. Ruime parking (Ring Heiveld). Inkom € 2,00 (consumptie inclusief) Inpraat: ON4AOW; 145.450 MHz en 433.450 MHz; repeater ON0ORA, 438.800 & 431.200 MHz. Meer info bij Roger, ON7XY via [email protected] GPS: 50°58’12,80”N – 04°11’12,95”O 18/09/2011 HAMBEURS RADIOAMATEUR LA LOUVIERE Gaat door in Bergen (Mons), Mons-Expo, Thomas Edisonstraat 2, 7000 Mons. Van 09:00 tot GPS: 50°27’27.56”N – 03°56’15.32”O 16:00 uur. Info: http://www.on6ll.be 24/09/2011 RADIO ONDERDELEN MARKT MEPPEL ROM 2011 Wegrestaurant “De Lichtmis”, NL-8028 PL Zwolle-Meppel. Van 08:30 tot 16:00 uur GPS: 52°34’59.71”N – 06°11’40.76” O Info: http://www.stichtingrom.nl

!

= wijziging datum, inhoud, … Meer (ham)beurzen, tentoonstellingen, enz… Æ Website van Rolf Baumgarten, ON4LEA http://www.on4lea.be/termine.htm voor contestinformatie verwijzen wij naar: HF contests: http://www.sk3bg.se/contest/index.htm Website van Marc Domen, ON7SS: http://www.on7ss.be/contest_calendar.html Website van PI9SRS: http://www.pi9srs.eu/

14-94

RadioAmateur

-26/28-

F.R.A. QSL DIENST

14-94

RadioAmateur

-27/28-

Jouw kaarten? Van vrienden? Vragen of problemen? Contacteer onze QSL-Manager. 14-94

RadioAmateur

-28/28-