INTERVIEW Rotterdamse ombudsman onder vuur pagina 20

hét magazine voor de overheid

LEZERS SCHRIJVEN: voorkeur voor een vrouw? Pagina 16

11 juli 2008

nr

13

vierde jaargang

INTERVIEW

Rotterdamse ombudsman onder vuur pagina 20 P-Direkt herrijst uit eigen as pagina 28

Vrees voor misbruik Europese patiëntendossiers pagina 14

Vier tips tegen vakantiestress pagina 31

I.M. I.M.

Help, de Hollandse honingbij verdwijnt! pagina 8

inhoud

PM nummer 13 11 juli 2008

16 Is voorkeursbeleid verkapte discriminatie? Lezers PM over de pro’s en contra’s van het rijksbeleid

20 Ombudsman onder vuur

Migiel van Kinderen buigt niet voor Nieuw Rotterdams Peil

24 De arme kunstenaar

8

Protectie van Plasterk gaat Den Haag Sculptuur geld kosten

36 Reuring tijdens de barbecue NIEUWS 8 t/m 14

8 Verdwijnziekte honingbijen is economische ramp 9 ‘Bel me niet’-register blokkeert Telecomwet 10 EZ hakt dor hout in formulierenbestand weg 11 NCDO-directeur Henny Helmich teleurgesteld 12 Tweede Kamer buigt zich over knekelputten 13 CDA’er Schinkelshoek op de bres voor Staatscourant 14 Vrees voor misbruik Europese patiëntendossiers SPELERS 28 t/m 31

11

28 P-Direkt herrijst uit eigen as 30 Jasper Wesseling (EZ) verlaat Haagse kaasstolp 31 Psychologisch advies tegen werkstress op vakantie

MENINGEN

9 Column Guikje Roethof: Inkopen 15 Column Jorrit de Jong: Taxiterrorist SERVICE

35 Et cetera

28

PM 11/7

3

lopende zaken > Algemene Zaken

Defensie

SARKOZY • Op vrijdag 11 juli is de laatste ministerraad voor de zomer­

PERSONEEL • Na de Olympische Spelen moet staatssecretaris Jack de

vakantie. Aansluitend vertrekt premier Balkenende naar Parijs waar hij zondag en maandag door president Sarkozy is uitgenodigd. Frankrijk wil praten over de mediterrane samenwerking en zijn plannen voor het voorzitterschap van de EU. Premier Balkenende zal op maandag een deel van de festiviteiten rond quatorze juillet bijwonen.

Vries zich weer op de reguliere gang van zaken concentreren, zoals het AO op donderdag 4 september over het personeelsbeleid van Defensie. Daarbij wordt onder meer gesproken over de positie van reservisten. Sinds een jaar hebben reservisten dezelfde rechtspositie als beroeps­ militairen, maar de staatssecretaris stuurde in mei een brief aan de ­Kamer waar de zorgrechten van deze categorie expliciet werden ­opgetekend. Wanneer een reservist bijvoorbeeld actief is in een vredes­ operatie krijgt hij zorg van de Militair Geneeskundige Dienst. Daarbuiten geldt de ­reguliere verzekeringsplicht. Ook aan bod zal komen de status van mannelijke militairen met kinderen jonger dan vier jaar. Mogen zij worden uitgezonden? Volgens Defensie wel, terwijl moeders met jonge kinderen een uitzonderingspositie hebben.

PEKING • Op 8 augustus is de minister-president aanwezig bij de

­ pening van de Olympische Spelen in Peking. Vanaf 13 augustus komt o het kabinet weer bijeen om de laatste besluiten te nemen over de ­begroting van 2009. Een strikte scheiding tussen de uitgavenkant (in juli) en de koopkrachteffecten (in augustus) is er volgens zijn woord­ voerder tegenwoordig niet meer. ‘Het gaat om de laatste loodjes.’

BZK BEGROTING • De bewindslieden van het ministerie van Binnenlandse Zaken gaan er een poosje tussenuit. De eerste publieke optredens staan pas weer gepland voor begin september, zo laat een woordvoerder ­weten. Dat betekent overigens niet dat er tot die tijd helemaal niet wordt gewerkt. In augustus beginnen de besprekingen over de ­begroting voor 2009.

Buitenlandse Zaken BELAUNDE • Ook voor minister Verhagen is de vakantieperiode bijna

aangebroken: deze week is hij nog op de Antillen, voor gesprekken. Verhagen vertegenwoordigt als rijksminister ook de Antilliaanse belan­ gen. Volgende week maandag (14 juli) praat hij nog met zijn Peruaanse collega José García Belaunde, die op bezoek is in Den Haag. In de week van 18 augustus begint Verhagen weer, met vooral interne zaken. ACCRA • Aankomend weekeinde is minister Koenders in het Amster­ damse Hiltonhotel aanwezig bij Wereldbankconferentie. Daarna begint een rustige periode. Half augustus is Koenders weer terug in Den Haag. Van 2 tot 4 september buigen Koenders en zijn collega’s zich tijdens het High Level Forum on Aid Effectiveness in de Ghanese hoofdstad Accra over de vraag hoe ontwikkelingssamenwerking effectiever kan worden. FRANKRIJK • In Europa wordt nog wat langer doorgewerkt. Komend weekend is staatssecretaris Timmermans in Frankrijk, dat dit half jaar voorzitter van de Europese Unie is. Zaterdag vindt er in Brest een infor­ mele bijeenkomst plaats met alle 27 bewindslieden die Europese zaken in portefeuille hebben. Zondag woont Timmermans in Parijs een bijeen­ komst bij over de mediterrane unie. Donderdag de 17e vindt in Brussel de Begrotingsraad plaats en de dinsdag erop is de laatste Razeb voor de zomer. Normaal gesproken is deze maandelijkse vergadering op maan­ dag, maar vanwege de nationale feestdag van de Belgen op 21 juli is de bijeenkomst een dagje verschoven.

Economische Zaken VERSAILLES • Terwijl staatssecretaris Heemskerk vakantie viert, geeft

minister Van der Hoeven van 14 tot 16 juli acte de présence bij de Infor­ mele Raad Concurrentievermogen in Versailles. De bijeenkomst gaat over de Small Businessact. Eind juni presenteerde de Europese Commis­ sie een voorstel voor wetgeving die de doelstellingen voor het Europese mkb dichterbij moet brengen. Zo moet in 2012 de regeldruk voor kleine en middelgrote bedrijven met een kwart verminderd zijn. Het zou niet langer dan een week mogen duren om een nieuw bedrijf op te zetten en de benodigde vergunningen moeten in minder dan een maand ­kunnen worden geregeld. De Economische Raad in Versailles zal praten over de uitvoerbaarheid van de concrete voorstellen, zoals de mogelijk­ heid voor lagere BTW voor lokaal aangeboden diensten, die de ­commissie heeft gedaan.

Financiën PRINJESDAG • Minister Bos is tot en met 10 augustus op vakantie.

­ aarna begint hij alweer met de eerste voorbereidingen voor D ­Prinsjesdag, voor de minister van Financiën uiteraard een zeer drukke periode.

BELASTINGDIENST • Staatssecretaris De Jager gaat ook naar het buiten­

land, maar zal half augustus weer terug zijn om zich bezig te houden met de interne voorbereiding van het belastingplan. De uitvoerende diensten van de Belastingdienst gaat in de zomer gewoon door. De staatssecretaris zal zich in de vakantie ongetwijfeld ook bezig houden met de opvolger die gevonden moet worden voor Jenny Thunnissen, de DG van de Belastingdienst die naar alle waarschijnlijkheid SG op ­Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt.

Justitie MINISTERRAAD • Minister Hirsch Ballin is natuurlijk aanwezig bij de

laatste ministerraad voor het zomerreces. De eerste ministerraad na het reces vindt plaats op 13 augustus. In juli staan de bewindsman nog drie bezoeken aan het buitenland te wachten. Op 17 en 18 juli is hij bij de conferentie over Eurojust te Toulouse (Frankrijk), op 21 juli neemt hij deel aan een conferentie over opleiding voor rechters (Bordeaux) en op 24 en 25 juli is Hirsch Ballin in Brussel bij de JBZ-Raad. COLUMNIST • Wellicht dat de minister de zomer zal gebruiken voor zijn activiteit als columnist op de site van het ministerie van Justitie. De

4

PM 11/7

lopende zaken < jongste pennenvrucht van de bewindsman staat op de site en ­gaat over het verdrag van Prüm. In dat Duitse stadje, dicht bij de Belgische grens, hebben in 2005 Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, ­België, Oostenrijk, Spanje en Nederland afgesproken strafrechtelijk ­intensiever samen te werken, bijvoorbeeld op het gebied van DNA-­uitwisseling. Hirsch Ballin citeert Napoleon Bonaparte: ‘Verdragen ­worden uitgevoerd, ­zolang het eigenbelang zulks meebrengt.’

LNV HONG KONG • De minister van LNV keert 11 augustus terug van vakan­

tie en vertrekt een paar dagen later – maar dat is nog onder voor­ behoud – voor werkbesprekingen naar Hong Kong en Jakarta. De rest van de agenda van Gerda Verburg is nog maagdelijk blank, behalve dat er natuurlijk veel tijd zal zitten in de besprekingen over de begroting. 14 augustus is Verburg in ieder geval in eigen huis, want dan krijgt ze een rondleiding door haar eigen, geheel gerenoveerde ministerie.

OCW ZOMERGASTEN • Ook voor minister Plasterk breekt na de ministerraad

op 11 juli de vakantie aan. Zondag 27 juli bijt hij het spits af in VPRO’s Zomergasten. OCW’s huisblad Punt speculeerde alvast over de fragmen­ ten die de bewindsman laat zien. West Wing zit er zeker tussen, denkt een van de ambtenaren. ‘Daar is ie verslaafd aan.’ En als film? ‘Dr. Strangelove, over een doorgedraaide wetenschapper.’ Vrijdag 1 augus­ tus treedt de minister in het Cobra Museum (Amstelveen) op als keynote speaker tijdens de tweede Company gay pride conference, die over de stand van homo-emancipatie in het bedrijfsleven gaat. De dag erna vaart Plasterk mee op de OCW-boot in de Gay Pride door de ­Amsterdamse grachten. OPENING • Staatssecretaris Dijksma is half augustus weer terug op het departement. Dan staan er vooral veel interne afspraken in haar ­agenda. Maandag 25 augustus is de opening van het basisschooljaar. Naar alle waarschijnlijkheid woont Dijksma op een van de ongeveer 7.000 basisscholen die Nederland telt een feestelijke bijeenkomst bij.

SZW

Verkeer en Waterstaat TOEGANKELIJK • Minister Eurlings en staatssecretaris Huizinga hebben de hele vakantie de tijd om zich voor te bereiden op hun eerste AO van het nieuwe seizoen. Op donderdag 4 september praten ze met de ­Kamercommissies Volksgezondheid en Verkeer en Waterstaat over de toegankelijkheid van het openbaar vervoer. Staatssecretaris Huizinga liet in een eerdere brief al weten dat ze ernaar streeft al het busmateri­ aal in 2010 toegankelijk te maken voor gehandicapten. Het overleg zal ook gaan over de toegankelijkheid van het spoor. Een brief van de ­minister over de afspraken met ProRail, de NS en consumenten­ organisaties laat nog op zich wachten.

TAXI • Op woensdag 10 september praat staatssecretaris Huizinga met de Kamer over de toekomstvisie voor de taxibranche. Volgens Huizinga wordt de branche onterecht als een homogene groep beschouwd. Ze wil voortaan onderscheid maken tussen bijvoorbeeld zogenoemde straattaxivervoer en contractvervoer, die ieder hun eigen aanbieders en klanten hebben.

Vrom BEGROTING • Voor minister Cramer begint komende week de vakantie.

Half augustus is ze weer terug: dan volgen de overleggen in de minis­ terraad over de begroting voor Prinsjesdag 2009. WIJKBEZOEKEN • Ook na het zomerreces blijft minister Vogelaar de maandagen gebruiken voor wijkbezoeken. Op 18 augustus gaat ze naar de wijken Malburgen en Immerloo en een week later in Groningen naar de Korrewegwijk. Op 1 september bezoekt ze in Rotterdam de wijken Oud-Zuid en Vreewijk en op 8 september gaat ze in Eindhoven naar de wijk Doornakkers.

VWS TV-JOURNALIST • Minister Klink gaat over twee weken op vakantie. Daarvoor nog mag hij een dagje komen werken als tv-journalist bij de actualiteitenrubriek EenVandaag. Ministers op zomerstage heten de ­reportages waaraan ook andere bewindslieden hun medewerking ­willen verlenen.

VIERDAAGSE • Minister Donner gaat niet naar Peking, maar heeft tijdens

het reces wel een ander sportief evenement in de agenda staan. Hij neemt op 15 juli deel aan het diner van de 92e editie van de vierdaagse in Nijmegen. De rest van de vakantieperiode gaat hij ertussenuit. VAKANTIE • Minister Rouvoet gaat volgende week op vakantie. Hij gaat

PARTICIPATIE • Staatssecretaris Aboutaleb schuift op zijn laatste werk­

dag aan bij de ministerraad vanwege de behandeling van zijn ­wetsvoorstel over het participatiebudget. Dit moet voorzien in één loket voor zaken betreffende de uitvoering van gemeenten van de sociale ze­ kerheid. Daarna gaat hij tot eind augustus op vakantie. Als hij terug­ komt zal hij aan de slag moeten met de ­voorbereiding van de onder­ handelingen voor de begrotingsraden vooruitlopend op Prinsjesdag. In september wacht hem een aantal regio­bijeenkomsten.

er echt tussenuit. Publieke optredens heeft hij niet in zijn agenda staan. Gezien de opstelling van de fractie van de ChristenUnie ligt zijn ­aanwezigheid in Peking niet in de verwachting. OLYMPISCHE SPELEN • Staatssecretaris Bussemaker is nu al op vakantie. Ze zal op 8 augustus samen met minister-president Balkenende ­aanwezig zijn bij de opening van de Olympische Spelen in Peking. Ze is voornemens drie keer op en neer naar Peking te reizen de komende periode. Behalve voor de openingsperiode bezoekt ze ook de slotcere­ monie. Ook gaat ze een keer naar de Paralympics. Uiteraard gaat ze niet alleen om te genieten van de sport. Bussemaker heeft aangekondigd de Spelen te willen gebruiken om de mensenrechten in China aan de kaak te stellen.

PM 11/7

5

roerende zaken > Vrijdenken Op vrijdag 4 juli openden Mark Rutte (VVD) en, bij afwezigheid van Geert Wilders, Fleur Agema (PVV) de ‘vrijdenkersruimte’. De ruimte is bedoeld om ‘kunstenaars, columnisten en cartoonisten die op de een of andere manier met censuur te maken krijgen, de gelegenheid te bieden hun werk toch tentoon te stellen’. In dit geval Nekschot, Theo Van Gogh, Ellen Vroegh, Aram Tanis en Jaffe Vink. Bij binnenkomst is het even zoeken naar de werken maar het bord van de VVD en PVV springt direct in het oog. Hier­ op kunnen we uitspraken lezen van notoire vrijdenkers zoals Voltaire, Karel Appel, Herman Brusselmans en John Steinbeck: ‘Een zelfbewuste maatschappij kan veel idioten verdragen.’

Rockin’ Bomhoff Het moet een vreemd gezicht zijn, maar toch is het al enkele jaren traditie op popfestival Lowlands: bekende wetenschappers die het gitaargeweld trotseren om de jongeren maatschappijleer te geven. De colleges aan de Lowlands University, georganiseerd door Coolpolitics, zitten met regelmaat vol. Onder de rockprofessoren is dit jaar voormalig LPF-vicepremier en minister van VWS Eduard Bomhoff, die in zijn ministeriële periode in ieder geval al beschikte over een leren broek. Hij geeft in Biddinghuizen een ­college over religie en democratie. Bomhoff komt over vanuit Kuala Lumpur, waar hij aan de lokale universiteit werkt. Vorig jaar sprak Pieter van ­Vollenhoven op Lowlands over risicomanagement. Eerdere colleges waren van Ruud ­Lubbers en – toen nog wetenschapper en columnist – Ronald Plasterk. Wie nog wat denkt te leren van Bomhoff, maar nog geen kaartje heeft, is te laat: Lowlands is uitverkocht.

“...Quotez...” ‘Op mijn 18e ben ik naar de HTS gegaan. Ik was het enige meisje in een klas vol jongens. Dus ik ben het gewend.’ Die gewenning kan Roos van Erp-Bruinsma goed gebruiken: ze wordt op BZK de eerste vrouwelijke SG. In 2006 liet ze als directeur van GVU in OV-Magazine al weten weinig moeite te hebben met haar ­pioniersfunctie.

‘Er wordt een zeis door de publieke sector gehaald.’ Alexander Pechtold hekelt op de website van Elsevier de plannen van minister Ter Horst om de ­topinkomens in de semi-publieke sector drastisch te verlagen.

‘Het CDA is absoluut de goede partij voor moslims. We hebben er één in de Kamerfractie en er zijn er veel meer actief in de partij.’ Tweede-Kamerlid Madeleine van Toorenburg wil dat meer moslims kiezen voor het 41 Kamerzetels tellende CDA, zegt ze in dagblad De Pers.

‘Tijdens het reces ga ik nog wel een keer.’ Waar de zomervakantie wel niet goed voor is: PvdA-Kamerlid Mei Li Vos ging naar de film Sex and the City, maar kon de jurkjes van de actrices niet goed zien, zegt ze in Revu.

‘Ik zal mijn best doen om alle boosheid en frustratie nóg meer om te zetten in scherpe vragen.’ De nieuwe SP-fractievoorzitter Agnes Kant gaat beter haar best doen (Revu).

6

PM 11/7

roerende zaken <

Aanvallûh….! Militairen naar China De Defensie Topsport Selectie beleeft deze zomer haar finest hour. Zes topsporters zijn zeker present in de Olympische stadia in China, drie atleten moeten zich voor eind juli nog kwalificeren. Staatssecretaris Jack de Vries reist af naar China om de selectie vanaf de tribune aan te ­moedigen. Ter ondersteuning is ook aanwezig topsporter en sergeant Yuri ‘Lord of the Rings’ van Gelder, een van de beste turners ter wereld, maar niet geselecteerd voor de Spelen in Bejing. Wie zijn er wel? Kapitein Mark Huizinga, Luchtmacht Judo Kapitein Guillaume Elmont, Luchtmacht Judo Eerste-luitenant Deborah Gravenstijn, Luchtmacht Judo Wachtmeester Bas Verwijlen, Marechaussee Schermen Sergeant Dennis Bekkers, Luchtmacht Taekwondo Sergeant Gergory Sedoc, Landmacht Atletiek Kansmakers op een ticket: Eerste-luitenant Caimen Douglas, Landmacht Sergeant Bram Som, Landmacht Kapitein Marjolein de Jong, Landmacht

Atletiek Atletiek Atletiek

11.646

Vreemdeling in Den Haag Journalist/schrijver Peter Middendorp heeft het afgelopen jaar in Den Haag weinig vrienden gemaakt met zijn dagelijkse column in dagblad De Pers. Geregeld moest een politicus of collega het bezuren in zijn, soms zeer vermakelijke, stukjes over het wel en wee van een buiten­ staander op het Binnenhof, onder de titel ‘ Vreemdeling in Den Haag’. Vorige week boog de auteur zich over de ambtenaar. Middendorp reist met de RandstadRail en komt ambtenaren tegen in ‘Tenson-jassen, met schoudertassen van onbestemde materialen’. Hij schrijft: ‘Elke dag van Zoetermeer naar Den Haag en weer terug, een werkzaam leven lang; een vrouw leest een boek, schommelend in de bochten. Een prijzenswaardige wijze van de tijd doorbrengen. Hoeveel boeken lees je in zo’n leven? En hoeveel goede boeken?’ Tamelijk onschuldig, maar behoorlijk clichématig. Dat kan beter, Peter!

provincie-ambtenaren zijn er in totaal, zo blijkt uit de Personeelsmonitor Provincies 2007. Vergeleken met een jaar eerder is het aantal werknemers gedaald met 2,6 procent. Volgens het Ipo komt dat door de vele reorganisaties die de provincies doormaken. In Noord-Holland vertrok vorig jaar zelfs bijna een kwart van de ambtenaren. Andere data uit het onderzoek: de provincie-ambtenaar wordt ouder (in 2007 is de gemiddelde leeftijd 45,6 jaar; bijna 60 procent is ouder dan 50 jaar), zijn salaris stijgt (naar gemiddeld 3.380 euro) en hij is honkvast (maar liefst 18,5 procent van de provinciemedewerkers werkt er langer dan 25 jaar. Daar staat tegenover dat een kwart korter dan vijf jaar in dienst is.

Spitsmenu geserveerd Ooit een pinguïn in de file zien staan? Bij Burgers’ Zoo is het de normaalste zaak van de wereld. ­ Tenminste, op hetzemoment datdezerij gevoerd ­ visje. want dan staan netjes in voor een worden, Vrijdag 11 juli wordt door topkok ­Pierre Wind in de Arnhemse dierentuin, bij de pinguïns, het startschot gegeven van het project ‘spitsmenu’. Dat is een van de maatregelen van het project Fileproof van Rijks-

waterstaat. Het is de bedoeling dat op een groot aantal pretparken en congrescentra borden met verkeersinformatie komen te staan, waarop bezoekers kunnen zien of er file is. Mocht dat zo zijn, kunnen ze blijven om een spitsmenu te nemen: eten met korting of een andere leuke aanbieding. De aftrap vindt plaats in Burgers’ Zoo, omdat daar al een van de geplaatste borden staat. PM 11/7

7

nieuws > Minister Verburg ziet geen grond voor noodmaatregelen

Bijensterfte grote bedreiging voor Nederlandse landbouw De Nederlandse imkers luidden de noodklok over mysterieuze massasterfte onder de ­honingbijen. Minister Verburg van LNV heeft onderzoekers opdracht gegeven de oorzaken in kaart te brengen, maar volgens de bijen­ houders onderschat de overheid het probleem. Een economische megaklap voor de landbouw­ sector is nakende, zo waarschuwen zij.

Als belangrijkste oorzaak van de bijensterfte wordt de opmars van de varraomijt (een mijt die zich in de korf nestelt) gezien, ook door het ­ministerie van LNV, maar in ­imkerskringen zijn de me­ningen daarover verdeeld. Dommerholt: ‘Het probleem is dat die varraomijt ook wordt gesignaleerd bij gezonde ­bijen. Waarschijnlijk ligt de oorzaak van de sterfte eerder in een combinatie van factoren.’

LNV • ‘Er is geen reden tot paniek,’ aldus minis­ ter Gerda Verburg van LNV in een brief aan de Tweede Kamer over de massasterfte ­onder de honingbijen. Volgens de imkers kan de ­zogeheten ‘verdwijnziekte’ wel degelijk cata­ strofale gevolgen hebben voor de ­Nederlandse Aziatische parasiet land- en tuinbouw. De honingbij is het ­belangrijkste insect bij de bestuiving van ­groente Theorieën over de redenen van de bijensterfte zijn er en fruit, en als de bijen zo massaal ­blijven ­sterven als ze nu doen, dreigt er een strop van ­legio: van klimaatverandering, ‘vele honderden miljoenen euro’s’, aldus elektromagnetische signalen waar de bijensterfte verleden jaar 27 procent ­voorzitter Jan Dommerholt van de Nederlandse door de mobiele telefonie en genetisch gema­ bedroeg. Minister Verburg wil echter niet ingaan ­Bijenhouder Vereniging (NBV). nipuleerde landbouw tot het gebruik van be­ op de roep om een vervoersverbod om verdere verspreiding van de parasiet tegen te gaan. ‘Uit De NBV laat momenteel een berekening doen strijdingsmiddelen in de maïs die wordt gebruikt eerder onderzoek is gebleken dat deze parasiet van de economische betekenis van de Neder­ voor de suikerglucose die de bijen als vervan­ reeds verspreid in Nederland voorkomt en een landse bij en naar verwachting kunnen die ging voor de aan hen onttrokken honing krijgen. ­cijfers in oktober dit jaar worden gepresenteerd. In Spanje, dat met 2,3 miljoen bijenkorven een vervoersverbod is dus geen effectieve maat­ kwart van alle bijen in de EU huisvest, hebben In België, waar de bijensterfte net als in heel regel,’ aldus Verburg in haar brief aan de Kamer onderzoekers de van oorsprong Aziatische pa­ Europa en ook de VS een groot probleem is van 2 juli. rasiet nosema ceranae aangewezen als de ver­ ­geworden, leveren de honingbijen jaarlijks een De minister heeft het instituut Plant Research oorzaker van de ook daar welig tierende bijen­ bijdrage ter waarde van 472 miljoen dollar aan International (PRI) van de Wageningen Univer­ siteit opdracht gegeven een onderzoek te doen de economie, zo becijferde de Koninklijke sterfte. Onder ­leiding van dierenarts Mariano Vlaamse Imkersbond, terwijl de mondiale waar­ Higes boog een team van experts van het Cen­ naar de bijensterfte. Uitkomst daarvan wordt dit de van de honingbij is berekend op 179 miljard tro Apicola Regional in Guadalajara zich over de najaar verwacht. De bijensterfte staat al langer dollar per jaar. NBV-voorzitter Dommerholt: bijensterfte en deze kwam tot de conclusie dat op de Europese agenda: 16 EU-landen, waar­ het noch aan pesticiden lag, noch aan de var­ ‘Bijna niemand staat er bij stil, maar mondiaal onder ook Nederland, delen hun informatie met roamijt, maar aan de nosema ceranae, een mi­ staat de bij op de tweede plaats als het gaat om elkaar en met de Verenigde Staten. In april 2008 de belangrijkste dieren voor de vond er in Athene een Europees landbouw, direct na de koe.’ overleg over de bijensterfte plaats. ‘Misschien ligt het eraan dat bijen Volgens Dick van Houwelingen, Nederland kent zo’n 50.000 bij­ geen aaibare beestjes zijn, dat de politiek zo envolken, die per volk ongeveer coördinator bijengezondheid van de onverschillig is’ 40.000 bijen tellen. De normale Algemene Nederlandse Imkersver­ mortaliteitsgraad onder bijen is 10 eniging, onderschat de overheid de procent, maar dit is de afgelopen vijf tot tien nuscule parasiet waarmee volgens Higes 50 problematiek. ‘De regering denkt er te makkelijk jaren sterk opgelopen tot 20 procent of meer, procent van alle bijenkorven in Spanje is be­ over, en de 300.000 euro, met de helft aan geld terwijl sommige imkers, vooral in Zuid-Holland, smet. De Spaanse onderzoekers troffen de pa­ van de EU, die de minister ter beschikking heeft rasiet ook aan bij bijen uit Oostenrijk en Slowa­ 90 procent van hun bijen hebben zien sterven. gesteld voor onderzoek naar de bijensterfte, is De zomerbij wordt normaal gesproken 6 weken eigenlijk veel te weinig gezien de ernst van het kije. Aziatische bijen zijn in de regel wel bestand oud, de winterbij (die niet hoeft te werken maar tegen de nosema ceranae, maar een Europese probleem. Misschien ligt het eraan dat bijen bijenkolonie kan na besmetting binnen 6 tot 18 alleen te overleven) 6 maanden, maar vooral bij geen aaibare beestjes zijn, dat de ­politiek zo de laatste categorie gaat het nu vaak mis. maanden geheel uitsterven, aldus Higes. Het onverschillig is.’ Niet alleen bijen kampen met Dommerholt: ‘Het is een vreselijk gezicht, als bestrijden van de parasiet in simpel en goed­ de ‘verdwijnziekte’, aldus Van ­Houwelingen, ook je al die bijen opeens dood op de grond ziet koop (2 euro per jaar per korf), maar volgens de imkers sterven in ­Nederland snel uit. Vlak na liggen. Het komt ook voor dat de bijen plotseling Higes moeten imkers er eerst nog van overtuigd de Tweede Wereldoorlog waren er nog 32 dui­ verdwenen zijn, en dat alleen de koningin in de raken dat dit inderdaad de oorzaak is van de zend ­hobbyimkers, anno 2008 zijn dat er 6.500. korf is achtergebleven. De andere bijen zijn dan verdwijnziekte. De gemiddelde leeftijd onder de bijenhouders In Nederland is de nosema ceranae ook aan­ of te verzwakt geraakt om nog terug te keren of is 60 jaar en nieuwe aanwas is er maar mond­ gedesoriënteerd, wat ook abnormaal is’. jesmaat. < [René Zwaap] getroffen, met name op Terschelling en Texel,

8

PM 11/7

nieuws > Consumentenbond in dubbelrol

Heemskerk versterkt positie telecomklant Inkopen der. Veel abonnementen worden per jaar ver­ op telefonie of internet op elk gewenst moment kocht, omdat dat makkelijker is, aldus de op te zeggen. Een enthousiaste staatssecretaris woordvoerder: ‘Je hebt te maken met kosten Heemskerk loodste een wijziging van de Tele­ voor aansluiting en dergelijke. Als je zeker weet comwet daartoe al met succes door de Tweede dat iemand langer bij je blijft, kun je daar ook Kamer, maar stuit op problemen in de Eerste iets tegenover stellen. Zo kun je bijvoorbeeld Kamer. Over de noodzaak tot aanpassing van een korting geven. Consumenten kiezen daar graag voor, is onze ervaring.’ de Telecomwet is iedereen het eens. Nu han­ teren aanbieders de termijn van een jaar voor De wet waar brede overeenstemming over een abonnement en kan de klant niet tussen­ is, ligt echter moeilijk in de Eerste Kamer van­ tijds opzeggen. Overigens liggen niet alleen de wege een andere reden. In de Telecomwet zit­ jaarabonnementen op telecomdiensten onder ten twee wijzigingen die strijdig zijn met de vuur: vorig jaar diende de PvdA bij monde van Europese Dienstenrichtlijn. Deze hebben be­ Tweede-Kamerleden trekking op het ‘bel me ‘Uit onderzoek blijkt dat de Martijn van Dam en niet’-register, waar­ consument een weloverwo- mee de consument Ferd Crone (nu burge­ gen beslissing neemt’ meester van Leeuwar­ zich kan vrijwaren van den) een initiatiefwets­ verkooppraatjes. De voorstel in om andere abonnementsvormen en betreffende wetsartikelen zijn er onder druk lidmaatschappen niet meer stilzwijgend te ver­ van de Tweede Kamer toch ingekomen, maar lengen. zorgen nu voor een briefwisseling tussen de Telecomaanbieder Online (voorheen Orange) senaat en Heemskerk. Op dit moment ligt er is een van de telecombedrijven die uitsluitend een aantal vragen van de Eerste Kamer om abonnementen per jaar verkoopt. ‘Uit onder­ nadere toelichting bij de staatssecretaris. zoek en de praktijk blijkt dat de consument een De Consumentenbond, normaal niet te be­ weloverwogen beslissing neemt,’ zegt een roerd om het op te nemen voor de telecomklant, woordvoerder. Maar het bedrijf is wel van plan neemt bij dit onderwerp een aparte positie in. Het lidmaatschap van de bond en de daarbij­ daar binnenkort verandering in te brengen en behorende gidsen, kunnen ook maar één keer klanten ook voor korte periodes aan zich te binden. Telecomreus KPN laat weten zich ‘ui­ per jaar worden opgezegd. ‘We hebben een teraard aan te passen aan de wet’. Ook dat dubbele pet op,’ geeft Marcel van Deutekom bedrijf biedt al verschillende vormen van abon­ van de bond toe. ‘We kunnen ons voorstellen nementsduur aan. ‘We zagen deze tendens al dat het voor de consumenten handiger is, maar aankomen in de markt,’ aldus een woordvoer­ we leven van onze leden.’ < [RvdD]

Yvonne Kroese

EZ • Het moet mogelijk worden het abonnement

Sinds wanneer is inkopen een vak? Bij ons thuis doe ik meestal de boodschappen en ik geef toe, er valt vast meer uit te halen, als je inspeelt op bonusaanbiedingen en voordeelweken. Goed inkopen is volgens mij een kwestie van gezond verstand en logica. Dat er in Nederland intussen een vereniging van inkoopmanagers is, die luistert naar de naam Nevi, geeft te denken. Hun werk – velen zijn in dienst van uitvoeringsorganisaties of lagere overheden – is blijkbaar zo aan regels gebonden, dat zij een ‘kenniscentrum’ nodig hebben. De Nevi beijvert zich voor vakopleidingen, seminars en leerstoelen, met als streven ‘het inkoopmanagement in Nederland tot het beste ter wereld te laten zijn’. Anyway, minister Van der Hoeven was woedend op de Nevi die een grote advertentie in de Volkskrant had gekocht om de Eerste Kamer te waarschuwen voor de nieuwe Aanbestedingswet. ‘Dit kan zo niet,’ sprak de minister. ‘Deze mensen zijn in overheidsdienst. Ik luister graag naar argumenten. Maar een advertentie is niet de geëigende weg.’ Inderdaad is het gek, 250 ambtenaren die via de krant de Eerste Kamer verzoeken tegen een wet te stemmen. Als het een goede wet was geweest, hadden ze het vast niet gedaan. Volgens de voorzitter van de Nevi is de wet een ‘monstrum’ dat lagere overheden dwingt met dure adviseurs te werken. Ook de VNG verwacht ‘meer juridische procedures’ en vraagt zich af waarom de ‘alarmerende signalen van verschillende kanten’ door de minister worden genegeerd. De aanbestedingswet is een kaderwet. In Den Haag net zo modieus als de zomerpumps van Paris Hilton. Waar het echt om gaat, staat er niet in. De drempelbedragen die tot Europees aanbesteden verplichten, worden in aparte AmvB’s geregeld. Eerste Kamerlid voor de VVD Liesbeth Kneppers werd wanhopig toen ze de wet las. ‘Deze wet bevat hoegenaamd geen visie op aanbesteden,’ schreef ze in het FD. De balans is zoek: te veel bureaucratie voor de overheid en geen verbetering voor de ondernemers. Bij de bezoekers van Overheidsmanagement.nl viel de houding van Maria van der Hoeven niet in goede aarde. Gevraagd naar een reactie op haar woede koos maar liefst 85 procent niet voor ‘Terecht, ambtenaren moeten hun kritiek binnenskamers uiten’, maar voor ‘Belachelijk, we leven toch niet in Noord-Korea.’ Waar men overigens geen problemen heeft met de inkoop. [email protected]

PM 11/7

9

nieuws > Roep om strafwerk voor slecht formulerende ambtenaren verstomt

EZ-werkgroep houdt dorre formulieren tegen het licht De projectgroep Omnibus houdt zich op het ministerie van EZ bezig met het elimineren van nodeloos gecompliceerde vragen in ­formulieren. Doel is de stroomlijning van de zo vaak gewraakte subsidieregels. Ook het ministerie van Financiën zoekt verwoed naar meer gebruikersvriendelijke formulieren. EZ/FINANCIËN • Wellicht was het een beetje

teleurstellend voor CDA-Kamerlid Frans de Nerée tot ­Babberich. Zijn voorstel om ambte­ naren in de zomer ook eens te laten zwoegen op hun zelfbedachte formulieren, in navolging van zoveel ondernemers, zorgde nauwelijks voor een ­rimpeling in de Hofvijver. Misschien is dat wel omdat de departementen sinds het aantreden van Balkenende IV heus wel ­aandacht besteden aan het verminderen van regeldruk (een van de prioriteiten van dit ­k abinet) en het ­v ereenvoudigen van ­formulieren. Het ministerie van Economische Zaken, door De Nerée tot Babberich aangewezen als hoofd­ schuldige bij het maken van onduidelijke for­ mulieren, heeft er een projectgroep voor aan­ gesteld, die getooid is met de naam Omnibus. De groep is breed samengesteld: er zitten be­ leidsmedewerkers in, evenals een wetgevings­ jurist, een ambtenaar uit het cluster Regeldruk, iemand van uitvoeringsorganisatie Sen­ terNovem en natuurlijk een communicatiead­ viseur. ‘Ze houden elkaar scherp,’ aldus pers­ voorlichter Hans van der Vlies van EZ. ‘Iemand

die de wens heeft een formulier te ma­ ken moet eerst langs de projectgroep.’ De projectgroep is streng. Is het nieuwe formulier wel nodig? En hoe kunnen we het onderwerp zo eenvoudig mogelijk uitleggen? EZ streeft naar uniformiteit en ge­ stroomlijnde subsi­ dieregels, zoals is voorgenomen in de recente Stroomlijningsbrief die het ­departement aan de Tweede Kamer stuurde. ‘Er wordt veel dor hout gekapt: dub­ belingen, overbodigheden, enzovoorts. En we kijken nu samen met VNO-NCW en de regio­ nale overheden welk dor hout er nog meer in zit,’ zegt Van der Vlies. Een goed ingevuld for­ mulier wil nog niet zeggen dat de aangevraag­ de subsidie wordt toegekend. Vaak krijgt het formulier dan de schuld, vertelt Van der Vlies. ‘Dan hebben mensen zoveel moeite gedaan en krijgen ze nul op rekest.’ Daarom biedt het mi­ nisterie ook hulp aan iedereen die moeite heeft met het invullen van de papieren. Er zijn ook meer innovatieve manieren denk­ baar om subsidies aan te vragen. Een beroep doen op de SDE-regeling, die gebruik van duurzame energie stimuleert, kan digitaal. ‘Je

hoeft bij wijze van spreken alleen je adres in te vullen.’ Op het ministerie van Financiën wordt ook out of the box gedacht. Daar orga­ niseerde men een ontwerpwedstrijd waarin studenten een digitaal formulier ontwierpen. De winnaars werden eind vorige maand ­bekend gemaakt. John Wilson en Anand Sue­ man, studenten aan de Haagse Hogeschool, hadden goed gekeken naar de logistieke sche­ ma’s van de Belastingdienst en naar de ­bestaande formulieren. Het ontwerp sluit aan bij de doelgroep, is gebruikersvriendelijk en toegankelijk. ‘En het ontwerp was ook gewoon spannend,’ verklaarde juryvoorzitter Janet Hel­ der van de Belastingdienst in een nieuwsbe­ richt van het ministerie. De Belastingdienst onderzoekt of het ontwerp ook werkelijk kan worden ingevoerd.< [Eefje Rammeloo]

Nederlandse delegatie op Curaçao blijft kalm De anti-Nederlandse opstootjes op ­Curaçao zijn lang niet zo ernstig als sommige kranten willen doen geloven. BZK • Een groepje inwoners van het ­Antilliaanse

eiland ­Curaçao keerde zich eind juni met ge­ weld tegen blanke Nederlanders die zich had­ den verzameld in ‘hun’ stamcafé. Steen des aanstoots zou zijn dat Den Haag meer toezicht heeft gekregen op de financiën van het eiland, in ruil voor het overnemen van een deel van de grote staatsschuld van het eiland, als on­ derdeel van de komende staatkundige vernieu­ wingen op de Antillen. Neokolonialisme, vin­ den de opstandelingen. In het café waren vooral Nederlandse stagiairs aanwezig. Er viel één zwaargewonde, een blanke Curaçaoënaar werd door een steen aan zijn hoofd geraakt. Voor de Vertegenwoordiging van Nederland in Willemstad (VNW) is het geen reden voor

10

PM 11/7

paniek. Woordvoerder Mariëlle Capello van de VNW meent dat het allemaal wel meeviel. Ze is dan ook niet bang dat de ‘klopjacht op blan­ ken’ – zoals De Telegraaf het noemde – zich voortzet tegen de vertegenwoordigers van het vermeende neokoloniale beleid. ‘Het aantal mensen dat protesteerde tegen de staatkun­ dige veranderingen is niet groot, het waren er hoogstens driehonderd. Daarvan gingen er veertig ­richting het café. Inmiddels heeft de publieke opinie zich tegen de ­opstandelingen gekeerd.’ Is de VNW dan niet bang bij een ­mogelijke herhaling van het ‘opstootje’, zoals Capello het liever noemt, doelwit te worden van ­nieuwe anti-Nederlandse sentimenten? ­‘Natuurlijk kijk je naar je eigen veiligheid en wordt de veilig­ heid van het gebouw en de mensen nog eens onder de loep genomen. Maar we zijn niet bang dat het bij ons zal gebeuren.’ Niemand van de

VNW was getuige van de gebeurtenissen, aldus de woordvoerster. Capello benadrukt dat de gebeurtenissen lang niet zo ernstig zijn als sommige kranten doen ­vermoeden. Het woord ‘rellen’ wil ze niet in de mond nemen. ‘Maak het niet erger dan dat het was. Als je over rel­ len praat, dan denk je aan honderden mensen, dit waren er m ­ aximaal veertig.’ < [RvdD]

nieuws > Directeur Henny Helmich houdt overheid graag op afstand

‘In het buitenland geldt NCDO als een voorbeeld’ De Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO) ligt onder vuur. De club werd bijna veertig jaar geleden opgericht om het draag­ vlak voor ontwikkelingssamenwerking in stand te houden. Maar VVD’er Boekestijn vindt het hoog tijd de 32,6 miljoen euro voor ‘draagvlakcampagnes’ direct over te maken naar Afrika. Hij wordt hierin gesteund door de SP. Een interview met directeur Henny Hel­ mich. BZ • Minister Koenders komt de fracties van VVD

joen euro, maar ook om de 29 miljoen die an­ dere organisaties [zoals Icco, Cordaid, Hivos en Oxfam Novib, GR] uitgeven aan het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking en het voor­ lichtingsbudget van Koenders zelf.’ Er wordt kortom ieder jaar meer dan 60 miljoen euro uitgegeven om het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking op peil te houden, terwijl staatssecretaris Timmer­ mans voor Europese Zaken het met een schamele 2,5 miljoen euro moet doen. Vindt u dat evenwichtig? ‘Wat kan ik daarvan zeggen? (zucht). Als je 5 miljard per jaar uitgeeft in ontwikkelingslan­ den, waar de Nederlandse burger dus weinig van ziet, is het dan zo gek om 18 miljoen uit te geven aan meningsvorming over ontwikke­

en SP tegemoet door alvast 13 miljoen euro op het budget van de NCDO te korten. Helmich: ‘De verandering zou ingaan op 1 januari 2010, pr- en communicatiebureaus, kan ik nu al zeg­ maar nadat wij bezwaar hadden aangetekend gen dat onze tarieven een stuk gunstiger zijn. tegen de termijn, omdat zijn voorganger met Er is een tendens om alles te vermarkten, maar ons een contract voor vier je kunt je afvragen of het jaar heeft afgesloten, wordt een markt is waar wij op ‘Het VVD-verhaal is een oud verhaal’ het nu in elk geval 1 januari opereren.’ 2011. Het bezwaar tegen de beslissing zelf, om lingssamenwerking? En over de Europadiscus­ geen zbo te maken van NCDO, hebben we ver­ sie: met een NCDO-achtige organisatie voor het U vindt van niet? loren. Verder willen we, als organisatie die is Europabeleid hadden we kunnen voorkomen ‘Ik denk dat Ronald Plasterk een juiste beslissing opgericht voor subsidietaken een normale rem­ dat alle Nederlanders te elfder ure een Euro­ heeft genomen om aan een aantal cultuurfond­ weg hebben net als voor de medefinancierings­ pese grondwet in de brievenbus kregen met sen met subsidietaken de zbo-status te verlenen. organisaties is afgesproken. Dit loopt nog.’ navenante gevolgen.’ Bij Koenders zie je een omgekeerde beweging. Kijk, iedereen beseft dat je liever geen staats­ De formele reden om 13 miljoen op de NCDO te korten is het niet toekennen van de zbosubsidies wilt voor cultuur. Het was ook heel Hoe verklaart u het dat minister Koenders status. Op alle departementen heeft men zich de draagvlakbevordering nu weer aan zich ongemakkelijk dat Timmermans zelf subsidies het afgelopen jaar gebogen over de vraag trekt. Het was toch niet voor niets op ­afstand uitdeelde. In het buitenland geldt NCDO als een welke organisaties een zelfstandig bestuursor­ gezet? voorbeeld. Subsidies om de meningsvorming ‘Ik kan daarover alleen speculeren en dat wil gaan zijn in de zin van de wet en welke niet. tussen uiteenlopende visies op gang te brengen, ik in deze fase liever niet doen.’ Tegelijkertijd was er die heftige kritiek van de blijken goed te werken. Het is een hele mooie oppositie op de NCDO. Helmich: ‘Ik heb in de manier om de overheid op gepaste afstand te Kamer waargenomen dat de kritiek is herhaald. Om het draagvlak voor zijn beleid te ver­ houden.’ < [Guikje Roethof] De SP noemde ons een “praatclub” en vond dat groten heeft hij het Akkoord van Schokland advertentie het “de omgekeerde wereld” dat we ook geld in het leven geroepen. Wat was eigenlijk aan de VVD en de SGP-jongeren gaven, die zij jullie rol daarbij? voor een vraaggerichte zagen als “tegenstanders” van ontwikkelings­ ‘Geen. We hebben er op het departement wel samenwerking. De VVD vindt dat deze discus­ gesprekken over gevoerd, maar het evenement match in plaats van een sie door burgers zelf gevoerd moet worden en werd uitbesteed aan een bureau.’ beschikbaar CV dat hier een rol ligt voor politieke partijen. Het VVD-verhaal is een oud verhaal. De SP voegt Ja, aan BKB, partijgenoten van Koenders. een nieuw element toe, namelijk dat we alleen Het evenement had aanbesteed moeten geld mogen geven aan voorstanders.’ worden... ‘Hij had ons een aanwijzing kunnen geven het Interimmanagement & te doen, maar hij koos voor een andere oplos­ Maar wat heeft nu voor Koenders de door­ professional services sing.’ slag gegeven, de ambtelijke zbo-exercitie of de politieke kritiek van de oppositie? Moet er voor de 19 miljoen die de NCDO na ‘De kritiek van de oppositie komt samen met 2011 overhoudt, ook getenderd worden? de beoordeling van de minister. Hij heeft ge­ zegd dat het een beheersmaatregel is en geen ‘Dat is nog niet helder. Ook niet wat het bij­ beleidsmaatregel. Het komend half jaar gaat hij voorbeeld zal betekenen voor het blad IS en evalueren, om wat hij noemt de “maatvoering” het kinderblad Samsam dat wij sinds 2007 00 (030) 68 6 70 nl ce s. opnieuw te bezien. Daarbij gaat het niet alleen maken in opdracht van het ministerie. Als wij w w w.re so ur om het budget van de NCDO van ruim 32 mil­ daarvoor de concurrentie moeten aangaan met

Buitengewoon teamwork

PM 11/7

11

nieuws > Nieuwe Wet op de lijkbezorging vertoont nog lacunes

Kamer buigt zich over knekelputten werker, zo ­reageerde de betref­ fende ­begraafplaats. De zoge­ noemde knekelput had afgedekt ­moeten zijn. Het feit dát men­ selijke resten allemaal bij elkaar in een groot graf ­worden gede­ poneerd nadat de huurperiode van het graf is verstreken, werd opeens pijnlijk duidelijk. De ­ministers Hirsch Ballin, Klink en BZK/VWS • De waan van de dag voorkwam staatssecretaris ­Bijleveld tonen maandenlang dat de nieuwe Wet op de lijk­ zich in hun­ ­reactie begripvol bezorging in de Tweede Kamer plenair werd maar zeggen geen wetgeving te Deze knekelput in Leusden is inmiddels afgesloten. Foto: Hans Holdorp behandeld. De eerste aanzet voor de wet werd kunnen maken over het herbe­ ruim tien jaar geleden gegeven door toenmalig graven van menselijke resten. Termen als piëteit, begraafplaatsen het geval was. ‘In Apeldoorn minister Hans Dijkstal. Na breed overleg door respect en zorgzaamheid die de bewindslieden deden we het al best netjes, maar het kan altijd ambtenaren van VWS en BZK met onder meer gebruiken zijn immers niet concreet te maken in netter.’ De kosten stegen dan wel met 40 procent de ­u itvaartbranche en de organisatie van de vorm van een wet. ­Bovendien zijn begraaf­ maar dat heeft de gemeente er volgens Dijkhof ­mortuariabeheerders kwam een wet tot stand plaatsen een verantwoordelijkheid van de graag voor over. De graven worden nu een voor die al vóór de verkiezingen van 2006 bij de ­gemeente, die het ­beheer ervan overlaten aan een geopend, de botten worden in juten zakken ­Kamer lag. De nieuwe wet bevat een aantal de vrije markt. per lijk bij elkaar gehouden en op respectvolle ­gevoelige punten. Zo ­kwamen ­enkele maanden wijze in een verzamelgraf gelegd. geleden de zogenoemde ‘knekelputten’ in het Waardigheid nieuws. De politieke fracties veerden op, maar ‘We begraven onze doden met veel egards, maar Vertering andere onderwerpen bleken ­belangrijker. Het we ruimen ze met veel minder egards,’ aldus Een ander heikel punt is de periode waarna dossier is nu over de zomer heen getild en staat SP-Kamerlid Ronald van Raak. Hij hekelt de ­graven mogen worden geruimd. De wettelijke voor september op het programma. marktwerking in deze branche. ‘De vrije inschrij­ termijn is nu tien jaar. Maar, zo stelde VVDBij het debat in de Kamer ­K amerlid Willibrord zullen de knekelputten niet van Beek in zijn amen­ ‘We begraven onze doden met veel egards, maar we ontbreken. Het macabere dement op de wet: ‘Ge­ ruimen ze met veel minder egards’ filmpje dat Volkskrant.tv in bleken is dat het verte­ maart uitzond, liet resten van grafkisten in de ving heeft ervoor gezorgd dat het herbegraven ringsproces van het lijk niet altijd na de huidige modder zien, met een compleet arsenaal aan niet altijd even netjes gebeurt. Er zijn gespecia­ termijn van tien jaar grafrust is voltooid.’ Hij stelt losse botten, knoken en knekels, ribbenkasten liseerde bedrijven voor, maar de tuinder om de voor de termijn voor grafrust te verhogen naar en heel veel schedels. Een fout van een mede­ hoek mag het ook doen. Ik wil niet dat wordt vijftien jaar, uit piëteit met de overledene en om voorgeschreven hoe het moet, maar in de wet de ‘psychische belasting’ voor degene die het advertentie moeten regels worden gesteld. Je kunt de waar­ graf moet ruimen zo laag mogelijk te houden. digheid van mensen maar één keer aantasten.’ Kamerlid Raymond Knops (CDA) houdt zich al Een manier om regels op te stellen, buiten de wet geruime tijd bezig met de wet. Hij heeft uit om, zou via een convenant kunnen. Hans Holdorp ­gesprekken met ­artsen en lijkschouwers geleerd vroeg met zijn ­Comité van Waakzaamheid aan­ dat de termijn waarbinnen een lijk totaal ont­ inhuur met impact dacht voor de nonchalante manier waarmee de bonden is flink kan variëren. ‘Je hoort dingen resten van een graf verdwijnen in knekelputten. waar je niet bij stil staat. Sommige mensen wil­ Hij stelde zo’n convenant op en Apeldoorn, met len een motorrijdende vriend als held begraven: vijf ­gemeentelijke begraafplaatsen, was de eerste met leren motorrijbroek, jas en helm. Dat is niet ­bevorderlijk voor de vertering.’ gemeente die het tekende. Het convenant stelt grenzen aan de wijze Na tien jaar moet bij veel graven besloten Interimmanagement & waarop machines mogen worden ingezet bij het ­worden wat ermee moet gebeuren. De website professional services heropenen van graven. Sommige begraafplaatsen van de gemeente Amersfoort telt een lange reeks zetten daarvoor een zeefmachine in, een ‘soort van graven waar het grafrecht soms al bijna tien aardappelrooimachine’, aldus Laurens Dijkhof, jaar is verlopen. De Tweede Kamer wil dat de teamleider van de beheersdienst die over de vijf begraafplaats in ieder geval moeite doet om een gemeentelijke begraafplaatsen van Apeldoorn nabestaande te traceren. Of dat moet gebeuren gaat. Hij signaleerde dat zelfs in Srebrenica de in de vorm van brief of plaatsing van een bericht 00 70 6 68 ) 30 menselijke resten netter in massagraven werden bij het graf, daar zijn de Kamerfracties nog niet (0 ce s.nl w w w.re so ur ondergebracht dan op sommige Nederlandse over uit. < [Eefje Rammeloo] De beelden van ‘knekelputten’, waarin ­men­selijke overblijfselen uit geruimde graven worden gedumpt, zorgden eerder dit jaar voor een landelijk schokeffect. De gemeente Apel­ doorn sloot als eerste een convenant om deze onwaardige toestanden te voorkomen. Maar de nieuwe Wet op de lijkbezorging, die na het reces door de Kamer wordt behandeld, dreigt aan de macabere realiteit voorbij te gaan.

Buitengewoon teamwork

12

PM 11/7

nieuws > Trouwe achterban wil doorstart als dagblad voor bestuurlijk Nederland

CDA’er op de bres voor Staatscourant Nu nieuwe wetten en overheidsbesluiten ­volgend jaar digitaal worden gepubliceerd, dreigt de papieren Staatscourant als over­bodig te worden afgeschaft. Onder aanvoering van CDA-parlementariër Jan Schinkelshoek roeren de trouwe lezers van de Staatscourant zich flink voor een doorstart van de krant als ­dagblad voor geheel bestuurlijk Nederland. BZK/JUSTITIE • CDA-Kamerlid Jan Schinkelshoek

om wetten te publice­ gaat wellicht de geschiedenis in als de redder ren. In vergelijking van de gedrukte Staatscourant. De ­parlementariër, met de meeste Euro­ zelf oud-hoofdredacteur van de Haagsche Cou- pese landen viel het rant, voerde de afgelopen maanden actie om besluit zelfs aan de late zijn geliefde Staatscourant te ­behoeden voor kant. Iedere burger wordt totale digitalisering, als gevolg waarvan de jour­ geacht de wet te kennen nalistieke component van het dagblad dreigt te en als dat gratis kan en 24 verdwijnen. Met enig succes: staatssecretaris uur per dag online, is dat een vooruitgang. Al­ leidde gelijk tot interpellaties en de vraag of de Ank Bijleveld van BZK laat ­onderzoeken of er leen is het besluit te voortvarend genomen: het Staatscourant ook viel onder de ministeriële toch mogelijkheden zijn de gedrukte Staatscou- is onverstandig om helemaal af te zien van inkt verantwoordelijkheid. Weer later vond Klaas rant in een of andere vorm te behouden, zo en ­papier. De wetteksten ­moeten ook in papie­ de Vries als minister van Binnenlandse Zaken het onverdraaglijk dat zijn beleid in de Staatszegde zij toe tijdens het ­recente debat in de ren vorm beschikbaar ­blijven, om ze even apart courant werd gekritiseerd.’ Tweede Kamer over de toekomst van de Staats- te leggen, of te ­archiveren. Daarnaast zijn er courant. ­speciale momenten in het jaar die als het ware Staatscourant-weekly Volgens de Bekendmakingswet treedt een schreeuwen om een papieren Staatscourant, Uit de reacties die de afgelopen maanden zijn wet pas in werking als deze in de Staatscourant denk maar aan de speciale lintjeskrant. Mijn binnengestroomd op het weblog van de ‘Club is gepubliceerd. Met ingang van volgend jaar ideaal zou zijn dat de Staatscourant wordt om­ zal de overheid nieuwe wetteksten en besluiten gevormd tot een ­onafhankelijk dagblad over het van 1814’ blijkt dat de krant mag rekenen op echter digitaal publiceren en daarmee vervalt bestuur in ­Nederland en Europa, dat zo feitelijk de steun van de nodige klinkende namen, zoals de basis van de papieren Staatscourant, die mogelijk bericht en achtergronden analyseert, Ed Nijpels. ‘Digitalisering van de media is een sinds 1814 bestaat en wordt uitgegeven door en dat de overheid op gezette tijden adverten­ onomkeerbaar proces, dat geen bedreiging hoeft te zijn voor het voortbestaan van de Sdu Uitgevers, de geprivatiseerde Staats­drukkerij tieruimte inhuurt. Ik heb begrepen dat er over een ­ d ergelijke doorstart wordt nagedacht.’ “oude”, traditionele papieren verschijnings­ van weleer. Hoe de toekomst van de redactie De oud-journalist vindt dat de Staatscourant van de krant eruit ziet is ongewis. Ambtenaren vorm,’ aldus de prominente VVD’er. Hij pleit en politici prijzen de Staatscourant vanwege de zich ‘moet ontworstelen uit omstrengeling van voor ‘een slimme combinatie van actuele be­ analytische kracht en het feit dat de verslag­ de overheid’. Schinkelshoek: ‘De overheid hoort richtgeving op ­internet en meer uitgebreide gevers van de krant ­verslaggeving in de papieren krant’. ‘de enige ­parlementaire ‘de staatscourant moet zich ontworstelen uit omstrengeling van de overheid’’ journalisten zijn die ­Nijpels: ‘Daarnaast zou nog wel eens een hele de redactie zich meer vergadering van de Kamer ­uitzitten’, zoals een geen kranten uit te geven. De oprichting van kunnen oriënteren op de andere overheids­ fan schrijft op het weblog ‘De club van 1814’, de Staatscourant was een van de eerste lagen – gemeenten en provincies. Ook aan­ een initiatief van de ­redactie en ‘de vrienden ­proclamaties van Willem I, die toen nog niet dacht voor de zbo’s zou in deze koerswijziging opgenomen kunnen worden. Verder zou over­ van de Staatscourant’. eens koning was. Met deze krant wilde hij grip krijgen op de publieke opinie. In de 19e eeuw wogen kunnen worden om abonnees keuzes werd de Staatscourant dan ook gezien als een aan te bieden. Bijvoorbeeld door een Te voortvarend SP-Kamerlid Ronald van Raak is zo’n vriend. ‘Er propaganda-instrument. De Staatscourant was ­Staatscourant-weekly te publiceren, zoals NRC is geen krant waar ik zoveel keer de schaar in toen nog een grote en complete krant. In ­latere Handelsblad die ook aanbiedt aan Nederlanders zet om een artikel te bewaren als de Staatscou- tijden hebben sommige politici wel eens moei­ die in het buitenland woonachtig zijn. Of een rant, en dat is een goed teken,’ zegt hij. ‘Ik zou te gehad met het onafhankelijke karakter van digitale krant, toegespitst op het profiel van er met een zwaar hart afscheid van nemen.’ Dat de Staatscourant. Ik kan me als jong verslag­ abonnees (interesse voor verkeer en vervoer vond CDA’er Jan Schinkelshoek ook. Hij nam het gevertje op het Binnenhof nog de consternatie – dan alleen berichten daarover).’ De redactie voortouw om zijn collega-Kamerleden te mobi­ herinneren toen Wim Meijer, destijds staats­ van de Staatscourant en uitgever Sdu laten liseren voor het behoud van de roze ­tabloid. secretaris van CRM, in de Staatscourant wat weten nog niet toe te zijn aan nadere medede­ Schinkelshoek: ‘Het was een verstandig besluit badinerende opmerkingen had gemaakt over lingen over de toekomst van de krant. < [René om te kiezen voor elektronische ­communicatie de concurrentie tussen de politieke partijen. Dat Zwaap] PM 11/7

13

nieuws < Eurocommissaris Reding oogst kritiek met Smart Open Services

‘Europese patiëntendossiers zijn gevoelig voor misbruik’ Eurocommissaris Viviane Reding wil een elek­ tronisch systeem met medische basisgegevens van alle Europeanen. Maar volgens deskundi­ gen levert een centraal bestand van alle me­ dische gegevens ook risico’s op. ‘Wat als on­ bevoegden de bloedgroep van Balkenende te pakken krijgen?’ VWS • ‘Rondreizen in de Europese Unie wordt als

heel normaal gezien tot er iets misgaat,’ aldus Viviane Reding, Eurocommissaris voor Informa­ tiemaatschappij en Media. Ze wil dat Europeanen zonder zorgen in Europa op vakantie kunnen gaan of dat zij een tijdje kunnen werken in een ­andere lidstaat. Daarom moeten de belangrijkste medi­ Eurocommissaris Viviane Reding wil dat Europeanen zonder zorgen op vakantie kunnen sche gegevens als het moet ook in een andere lidstaat beschikbaar zijn, vindt ze. Reding deel, waaronder ook Nederland. Het is de zelfs dan is een centraal bestand van medische ­lanceerde vorige week het project Smart Open ­bedoeling dat er uiteindelijk pan-Europese, gegevens van alle Europese burgers volgens Services (SOS-project). Het is een pilot voor grens­ meertalige patiëntendossiers met noodgegevens Sjaak Nouwt, universitair docent van Tilburg overschrijdend ­elektronisch verkeer van gegevens komen, die eventueel ook nog worden gekop­ Institute for Law Technology & Society, niet zon­ zoals ­bloedgroep, allergieën en medicijngebruik, peld aan de nationale apothekers­systemen. SOS der gevaren. ‘Met een centraal systeem heb je ­informatie die soms levens kan redden. zal in eerste instantie gericht zijn op het raad­ al snel een beheersprobleem, want hoe moet je Het is de bedoeling dat hulpverleners in pleegbaar maken van ­elektronische dossiers. het systeem up to date houden?’ zegt hij. Een ­Europa toegang krijgen tot deze centrale databank is ook kwetsbaar als ­onbevoegden zich er de toegang ­informatie. Nu moeten artsen in de ‘Als de gegevens onbetrouwbaar zijn, toe verschaffen, vertelt Nouwt. ‘Stel vakantieperiode vaak kwijtgeraakte kan dit heel gevaarlijk zijn’ je voor wat er kan gebeuren als de of vergeten medicijnen aanvullen van patiënten van wie ze niets weten. Ook is zonder Voor Nederland zou dit nu nog niet mogelijk zijn, bloedgroep van Balkenende in handen van enige voorkennis een diagnose stellen soms omdat pas dit najaar begonnen wordt met de ­onbevoegden komt? Ook terroristische acties via problematisch. invoering van een ­landelijk elektronische deze centrale databank zijn voorstelbaar. In ­patiëntendossier. Nederlanders kunnen wel bij ­Nederland wordt momenteel gewerkt aan de de ANWB een Europees Medisch Paspoort aan­ invoering van decentrale elektronische patiën­ e-Health Met haar initiatieven op het gebied van ­­e-­Health schaffen waarin vitale informatie vermeld staat, tendossiers voorzien van een landelijke verwijs­ hoopt Reding vooral ‘taalkundige, ­administratieve zoals medicijngebruik, de ziektegeschiedenis, index.’ Ook het in beheer geven van patiëntengege­ en technische belemmeringen op te ­ruimen, wie de behandelend arts is en wie er in ­zodat mensen gemakkelijker kunnen worden ­dringende gevallen kan worden gewaarschuwd. vens aan de burgers zelf, zoals in het Ameri­ behandeld, ook als ze niet in hun eigen land Dit alles in elf Europese ­talen. kaanse Google Health, is niet zonder problemen, zijn’. Reding gaat ervan uit dat het SOS-project, Het is de bedoeling dat burgers straks zelf vertelt Nouwt. ‘Het gaat hier om medische dat de EU 22 miljoen euro kost, meer mensen­ uitmaken of ze hun medisch dossier in heel ­dossiers voor professionals. Als de gegevens levens gaat redden in noodsituaties. ­Europa raadpleegbaar willen maken. Ook moet onbetrouwbaar zijn kan dit heel gevaarlijk zijn. Aan het SOS-project nemen twaalf lidstaten deelname op uitdrukkelijk eigen verzoek. Maar Voor de hulpverlener betekenen onbetrouwbare gegevens ook een aansprakelijkheids­risico. Hij zal dan alsnog de patiënt moeten bevragen en advertentie onderzoeken.’ Theo Hooghiemstra, senior consultant ict en bestuur van Het Expertise Centrum (HEC), waar­ schuwt voor mogelijk toekomstig secundair ­gebruik van gegevens die zijn opgeslagen in een centraal databestand. ‘De gegevens kunnen ­gemakkelijk gebruikt worden als een controleinstrument of ten behoeve van onderzoek, ­beleid, verzekeringen of terrorismebestrijding’. Ook ziet hij weinig in e-diensten, waarbij de patiënt de informatie zelf beheert. ‘Hulpverleners hebben een dossierplicht, een dergelijk e-Healthsysteem w | www.posg.nl t | (073) 503 93 20 zal derhalve altijd aanvullend moeten zijn.’ < [Chris van de Wetering]

Mobiliteitsdienstverband

14

PM 11/7

Colofon

Taxiterrorist

Goed nieuws is geen nieuws. Slecht nieuws is voorpaginanieuws. En voorpaginanieuws ­bepaalt het beeld dat mensen van een land hebben. Dat heb ik gemerkt toen ik in de VS ging wonen. Afgezien van de halve gek die dacht dat ik naar Amerika was gekomen als vluchteling, waren veel mensen aardig ­geïnformeerd over de Nederlandse ‘crisis’. Het voorpaginanieuws dat hen bereikt had de ­afgelopen jaren bestaat uit de moord op Pim Fortuyn, de moord op Theo van Gogh, de ­uitzetting van Ayaan Hirsi Ali en de film en het kapsel van Geert Wilders. Het beeld dat het heeft opgeroepen bij sommigen is dat de tole­ rante Hollandse polder van weleer verscheurd is door culturele strijd en morele verwarring.

v­ erkiezingen en een coalitieregering waarin protestanten én katholieken zitten. Nu het goed gaat, is Noord-Ierland geen nieuws meer. Maar mijn nieuwsgierigheid is gebleven. Was het toen echt zo erg? Is het nu echt voorbij?

Ik trof het, want de taxichauffeur die mij in Belfast van het vliegveld naar het hotel bracht was iemand die mij uit eerste hand het een en ander kon vertellen. Deze man had namelijk hoogstpersoonlijk het hoofdkantoor van de protestantse Democratic Unionist Party (DUP) opgeblazen. Hij was hiervoor opgepakt en ­veroordeeld tot een jarenlange celstraf en was nu taxichauffeur en parttime politicus. ‘Een gewone politicus hoor,’ probeerde hij mij ­gerust te stellen. Hij vertelde honderduit over Nu is het natuurlijk hoe het was ten zo dat Nederland tijde van het zo ontstaan er twee ­beelden de afgelopen jaren conflict en hoe van Nederland: dat van de Nederlanders en dat van de veranderd is, mede Noord-Ierland buitenlandse krantenlezers door de genoemde veel meer was gebeurtenissen. En dan alleen ‘the volgens ­sommigen is het land inderdaad in troubles’ tussen de katholieken en protestan­ strijd en in verwarring. Maar er is ook een ten. Zonder de menselijke verliezen te ontken­ ­ander Nederland, dat elke dag opstaat en nen relativeerde hij het beeld van een burger­ ­slapen gaat, dat gelooft in de toekomst en dat oorlog. ‘Het was geen echte oorlog,’ zei hij samen werkt en samen leeft alsof het een ­bedachtzaam, ‘eigenlijk op ­dezelfde manier als ­kabinetsmotto is. Dát Nederland is niet het nu geen echte vrede is.’ nieuwswaardig en zo ontstaan er twee beel­ den van Nederland. Dat van de Nederlanders Terwijl ik meer en meer leerde over het leven en dat van de buitenlandse krantenlezers. in Noord-Ierland dat ik nooit in de kranten had gelezen, bleef de gedachte voortdurend door Eenzelfde ervaring had ik vorige week toen ik mijn hoofd spelen: ik zit in een taxi met een in Noord-Ierland was. Noord-Ierland ken ik terrorist! En ik bedacht me dat wellicht ooit ­alleen van het nieuws. Een bloederig conflict Amerikaanse toeristen op Schiphol in de taxi tussen protestanten en katholieken, militante zullen stappen bij Volkert van der G., politieke bewegingen en politieke terreur­ ­Mohammed B. of Samir A. terwijl zij zich op groepen en oeverloze doch vergeefse weg begeven naar het Rijksmuseum, de ­pogingen tot wapenstilstand en bemiddeling. ­Keukenhof of het Anne Frank Huis, zullen zij Eigenlijk vond ik Noord-Ierland in de jaren zich misschien afvragen hoe het ook al weer tachtig en negentig een vreemde eend in de zat met die politieke moorden aan het begin bijt in Noord-Europa: dit soort conflicten, daar van deze eeuw. Zij zullen een vriendelijk deden we hier toch niet meer aan? En waar ­gesprekje beginnen met de taxichauffeur. ging het nou helemaal over? Religie? Welk verhaal over Nederland zullen onze ­A fscheiding? Macht? Tolerantie? Het vredes­ ­terroristen dan vertellen? proces kreeg begin deze eeuw langzaam ­gestalte en resulteerde in 2007 in ‘echte’ Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy School of Government van Harvard University

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Chris van de Wetering, Rianne Waterval (projecten), René Zwaap (eindredactie) en Rutger van den Dikkenberg (stagiair) Medewerkers aan dit nummer Jorrit de Jong en Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit Oplage 11.000 Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

PM 11/7

15

lezers schrijven >

Voorkeur voor een vrouw? Met de benoeming van Roos van Erp-Bruinsma als SG van BZK en mogelijkerwijs Jenny Thunnissen op SZW maakt minister Guusje ter Horst haar belofte voor meer vrouwen in de top van de ­rijks­dienst meer dan waar. Wat vindt u eigenlijk van het voorkeursbeleid van de overheid? Is het goed dat vrouwen en allochtonen extra worden gestimuleerd? PM vroeg het haar lezers en ontving uiteenlopende reacties. Beeld Lachemann Producties

De politiek is ongeduldig Hij werkt als consultant; zes dagen per week. Veel opdrachten van de overheid. Zij werkte eerst ook in het bedrijfsleven, maar toen er kinde­ ren kwamen is zij beleidsmedewerker op een ministerie geworden. De voorzieningen voor vrouwen zijn immers nergens beter dan daar. Ze werk parttime, drieëneenhalve dag per week, waarvan een halve dag thuis. Als de kinderen wat groter zijn, wil ze vier dagen per week gaan werken en zou ze ook nog wel wat carrière willen maken. Ze vindt dat ze best directeur kan worden, en denkt dat dat ook wel gaat lukken. Ze ziet al genoeg mensen in de top, vrouwen èn mannen, die maar vier dagen werken. En het voorkeursbeleid zal ook wel wat helpen. Ze vindt wel dat haar man leuker werk heeft. Haar zoons zou ze nooit adviseren bij de overheid te gaan werken. Het echt leuke werk wordt toch uitbesteed. En of die tegen die tijd nog bij de overheid carrière kunnen maken? Ze betwijfelt het, met al dat voorkeursbeleid. Allochtoon zijn ze ook al niet… Waarom dit familietafereeltje? Om te illustreren dat sommige ontwik­ kelingen vanzelf gaan. Er hoeft helemaal geen beleid gevoerd te ­worden om vrouwen naar de top te brengen. Dat gebeurt toch wel; althans bij de overheid. En met allochtonen zal het, zoals met iedere emancipatie­

16

PM 11/7

beweging, precies hetzelfde gaan. Eerst in de lagere schalen, vervolgens in de hogere. Waarom dan toch dat voorkeursbeleid? Politiek! De politiek is per definitie ongeduldig. De samenleving is maakbaar en wij willen de heilstaat nù. En het is de gemakkelijkste manier om politiek te ­bedrijven: iets bepleiten wat ook vanzelf al gebeurt, maar proberen het resultaat aan jouw beleid toegeschreven te krijgen. Dat kan bijna niet mis gaan. Tenzij de ontwikkelingen tè snel gaan. Dan zal bijgestuurd moeten worden. Het zal niet lang meer duren voordat iemand gaat bedenken dat er eens beleid gemaakt moet worden om te voorkomen dat de rechterlijke macht geheel uit vrouwen gaat bestaan. Om maar eens wat te noemen. De feminisering van het onderwijs werd al eerder gesig­ naleerd, maar van beleid daartegen hoor je weinig. We moeten vrouwen dankbaar zijn dat ze nog in de publieke sector willen werken. Mannen zoeken hun carrière liever daarbuiten. Hoe zou dàt toch komen? Huub Linthorst Directeur Wetgeving en Juridische Zaken, Economische Zaken

Een beetje sceptisch Een quotum om extra vrouwen in topfuncties binnen de overheid te krijgen. Meestal wordt er een quotum gesteld voor het tegendeel: ­mensen weren uit een functie of land. Maar dit kabinet gaat zich inzet­ ten om vrouwen in Nederland door het glazen plafond heen te krijgen. En er moeten meer allochtonen binnen de overheid gaan werken. De eerste vraag die dan bij me opkomt is of talentvolle vrouwen niet vanzelf boven komen drijven? Blijkbaar niet. En allochtonenbeleid: is dat niet een herhaling van zetten? Laat het kabinet voor de allochtonen eerst wat meer aandacht aan onderwijs en integratie besteden, dan komt de rest vanzelf. Daar is geen voorkeursbeleid voor nodig. U raadt het al. Ik ben een beetje sceptisch over het voorkeursbeleid. Ik ben zelf vrouw en geen allochtoon, ik werk in schaal 13 en ik heb geen leidinggevende functie. Zou ik dat willen? Met behulp van het overheidsquotum? Krijg ik daardoor echt kansen die ik anders niet zou krijgen? Om met de eerste vraag te beginnen: wil ik een topfunctie binnen de overheid? Je verdient op zulke plekken minder dan in het bedrijfs­ leven op een soortgelijke plek, je functioneert altijd in een ‘lijn’ met weinig vrijheid van handelen of kiezen, je moet lange dagen maken

waarin de politiek leidend is en dat betekent dat er niet altijd logische beslissingen worden genomen. Aan de positieve kant zitten werken voor de publieke zaak, de goede secundaire arbeidsvoorwaarden (ja, ja, daar zijn ze weer…), de politieke waan van de dag die het werk zo boeiend en dynamisch maakt en mensen aansturen. Stel dat ik zo’n functie wel zou ambiëren, is het dan prettig om op zo’n plek te komen omdat de overheid dat regelt? Moet ik daar niet op eigen kracht komen? Of is dat nou weer te geëmancipeerd en calvinis­ tisch gedacht? Als ik naar de feiten kijk: een aantal beleidsmensen (mannen!) waar ik ooit mee gestart ben binnen de overheid functioneert al wel in de lijn. Vrouwen binnen de overheid worden nog steeds lager betaald dan mannen voor dezelfde functie. De meeste secretaresses zijn vrouwen. Dit riekt toch naar het nodig hebben van een voorkeursbeleid. Er wordt ook gezegd in de media dat Nederlandse vrouwen liever achter hun kinderen aanrennen dan carrière maken. Ik wil mijn doch­ ter inderdaad zien opgroeien en veel bij haar zijn, maar ik weet ook dat ze me straks minder nodig heeft (enne… vaders zijn er ook nog!) Over een jaar of vijf zou ik dus voor die topfunctie kunnen gaan. Veel ­v rouwen in mijn omgeving denken er hetzelfde over. Maar wat doe je in de

PM 11/7

17

t­ ussenliggende jaren waarin je wel werkt maar nog niet op alle toppen van je kunnen? Hoe spotten de talentjagers je als je om vijf uur je jas aan trekt en naar de crèche rent? Tegen die tijd hebben de mannen inderdaad alle interessante plekken al weer ‘ingepikt’. Een voorkeursbeleid zou een instrument kunnen zijn voor vrouwen die meer willen maar dan moet het wel gecombineerd worden met verdere verbetering in de kinderopvang, meer flexibiliteit in uren (geen 9-5 dagen) en betere P&O-begeleiding. Eline Attema Senior beleidsmedewerker, ministerie van Verkeer en Waterstaat

Het merk MAN™ belemmert diversiteit Uit steeds meer onderzoek blijkt dat diver­ siteit in organisaties de effectiviteit verhoogt. Dit komt niet alleen in kwalitatief onderzoek naar voren, maar is zelfs terug te zien in de financiële prestaties. De Finse bank Tapiola springt hier handig op in door het beleg­ gingsfonds Top Women, met daarin enkel internationale bedrijven met vrouwen in de top, aan te bieden. Ondanks dit steeds groter wordende ­bewustzijn dat diversiteit van belang is, valt het niet mee om daadwerkelijk diversiteit in organisaties te verwezenlijken. Belangrijke re­ den is mijns inziens dat wij in Nederland niet graag aan voorkeursbeleid en/of doelgroepenbe­ leid doen. Iemand moet om zijn/haar kwaliteiten worden aangenomen en niet vanwege sekse of her­ komst. Kortom iemand moet, vinden wij Nederlan­ ders, om zijn individu-zijn worden aangenomen. Ikzelf ben groot voorstander van het denken dat ieder persoon een uniek schepsel is met zijn eigen kwaliteiten en eigenaardigheden. Probleem is echter dat de mens hier niet mee kan omgaan, omdat we slechts een beperkte hoeveelheid informatie kunnen verwerken. Hierdoor ca­ tegoriseren we automatisch alles wat we zien, zo ook onze medemens. Zo ben ik gecategoriseerd tot man, autochtoon en wanneer je mijn cv beziet hoog opgeleid. Pas daarna ben ik een individu. In wezen ben ik in de ogen van mijn medemens niet meer dan een merk. Ik ben een mens van het merk MAN™ type Autochtoon, net als dat er een Mercedes C-klasse bestaat. En als we het dan toch over automerken hebben: ik rijd liever in een Mercedes dan in een Mitsubishi. ­Logisch, een Mercedes is nu eenmaal een kwalitatief betere auto. Toch is kwaliteit niet het enige dat bepaalt of iemand het ene boven het andere merk prefereert. Zo blijkt uit blinde smaaktesten dat Coca Cola en Pepsi even zo vaak worden geprefereerd (50 procent kiest voor Coca Cola en 50 procent voor Pepsi). Wanneer de testpersonen echter wordt ­gevraagd naar het merk cola dat zij het liefst drinken, antwoordt 75 procent Coca Cola. Coca Cola heeft naast smaak (kwaliteit) blijk­

18

PM 11/7

baar nog andere toegevoegde waarde. Deze toegevoegde waarde wordt emotionele merkwaarde genoemd. Analyseren we de merken MAN™ en VROUW™ dan is het gebrek aan diversiteit in organisaties niet meer te verklaren door een kwaliteits­ verschil. Vrouwelijke studenten presteren tegenwoordig zelfs beter op de universiteit dan hun mannelijke studiegenoten. De merkwaarde van het merk MAN™ is dus hoger door emotionele waarden. Blijkbaar roept het merk MAN™ emoties op waardoor hij geprefereerd wordt boven vrouwen. Vanuit dit verschil in merkwaarde bezien, is voorkeursbeleid (op welke wijze dan ook) noodzakelijk om diversiteit in alle lagen van een organisatie te bereiken. Ik wil hier dan ook graag voor pleiten. Ronnie den Os Beleidsmedewerker segregatie, vrouwen in topposities én meisjes in techniek, ministerie van OCW P.S. Maar ben ik als MAN™ dan niet bang dat door voorkeursbeleid alle mooie topfuncties de komende tijd aan vrouwen zullen worden toege­ wezen? Ach, uit onderzoek blijkt dat mannen tot nu toe alleen maar gelukkiger zijn geworden van vrouwenemancipatie, dus van meer vrouwen in topfuncties zullen wij mannen vast nog gelukkiger ­worden.

Gek hè, dat diversiteit maar niet wil lukken Overheidsorganisaties zouden volgens mij specifiek naar een vrouw of allochtoon mogen zoeken voor een bepaalde functie. Ik kan drie rede­ nen geven waarom vrouwen en allochtonen een voorkeursbehandeling zouden moeten krijgen bij sollicitaties. 1. Cultuur wordt gemaakt door mensen, veranderd, gedragen en ­doorgegeven. Cultuur wordt zichtbaar in gedragspatronen, de wijze waarop men met elkaar omgaat. Het heeft een bindend, maar ook een werend effect. Binnen overheidsorganisaties wordt die gemaakt en gecultiveerd door een homogene groep mensen die zekerheid, veiligheid en structuur als normen en waarden gemeenschappelijk met elkaar hebben. Het levert een feminiene bedrijfscultuur op, waar iedereen van hoog tot laag zich graag met de gang van zaken bemoeit en waar dat ook wordt toegestaan. Daadkrachtig optreden, ferm taalgebruik, ­expliciete meningen of eenzijdige besluitvorming worden niet erg gewaardeerd. Voorkeursbeleid zorgt ervoor dat er op korte termijn meer diversiteit in het personeelsbestand komt. Meer diversiteit stelt mijns inziens organisaties in staat een betere performance te leveren. ­Management heeft hiermee een krachtig instrument in handen om de bedrijfscultuur om te buigen. Tenminste als ze dat willen. 2. Diversiteit staat al heel lang op de agenda. Pardon, op de kaft van beleidsnota’s. Het komt er in de praktijk niet van. Waarom niet? Heel simpel. Aan de selectiepoorten staan mensen die alleen mensen ­toelaten die op hen lijken. Laten de poorten nu net bewaakt worden door voor­ namelijk autochtone (oudere) mannen. Gek hè, dat diversiteit maar niet wil lukken? 3. De derde reden is dat organisaties een blinde vlek hebben voor vrouwelijk, maar met name voor allochtoon (jong) talent. Dit talent kan moeilijk doorstromen. De uitstroom is dus navenant. Het gevolg is dat

lezers schrijven < overheidsorganisaties relatief (ten opzichte van internationaal opere­ rende bedrijven) laag scoren als het gaat om presteren. Maar ik vertel natuurlijk op dit punt niets nieuws. Dat er met name een blinde vlek voor allochtoon talent bestaat is mak­ kelijk aan te tonen. Laat ik nu eens niet de vinger op een oude zere plek leggen en wijzen op een gebrek aan allochtonen in de hogere salaris­ schalen. Laat ik eens met iets nieuws komen. Iets dat net op de markt is verschenen: re.Public. Dit blad (en de website www.republic.nl) is er, volgens de redactie, voor ambitieuze ambtenaren, die jong van geest en trots op hun werk zijn. Het eerste nummer bevat een artikel over hoe jonge ambtenaren de overheid ingrijpend zullen veranderen. Marloes Pomp is uitgebreid in beeld en aan het woord. Zij doet onderzoek naar de ambtenaar van de toekomst. Zij is 27 jaar, blond, blauwgrijze ogen en getrouwd. Nou vraag ik je? Wie is er op z’n 27e jaar getrouwd? Ook komen in dit nummer aan het woord: Linda Vermeulen, Berend Temme, Herman Groenwold, Eric de Gier, Anny Ganzevoort, Auke Kuiper, Klaartje Peters, Linda van Tilburg, Loek Hermans, Bas Vereecken, om maar eens een paar namen te noemen. Valt er iets op? Inderdaad, er zit geen een allochtoon bij. re.Public doet zijn naam meer dan eer aan. Asha Grave (m) Organisatie-adviseur programma Monumenten, ministerie van Vrom

Erken de kwaliteiten van multiculturaliteit Nederland is een melting pot. Het land is rijk aan culturen, gewoonten en gebruiken waar we trots op moeten zijn. We moeten beseffen dat de gemiddelde Nederlander niet alleen blank en blond is met blauwe ogen. Mijn zoektocht naar een baan heeft in 1990 geleid tot een laag ­ingeschaalde functie bij een kleine gemeente. Het feit dat ik werd aangenomen, had niets te maken met positieve discriminatie. Dat was destijds wel een speerpunt van het kabinet. Ik werd (gelukkig maar eenmalig) geconfronteerd met de opmerking dat ik alleen was aange­ nomen door het voorkeursbeleid. Dat gaf mij toen geen prettig gevoel, want het zei niets over mijn kwaliteiten. Ik heb de opmerking ­genegeerd. De moraal van het verhaal is: als je iemand alleen maar op basis van voorkeursbeleid aanneemt, dan zal de omgeving deze persoon niet serieus nemen. Daar wordt niemand beter van. Er bestaat zoiets als een zorgplicht van ‘goed werkgeverschap’. Voor de betreffende medewerker is het geen goed gevoel om in een omgeving te zitten waar men al bij voorbaat weet dat niet op kwaliteit, maar op persoonlijke achtergronden is getoetst. Er loopt veel talent rond binnen de multiculturele medemensen in Nederland. Zij moeten de mogelijkheid krijgen (maar ook pakken of creëren) zich te ontplooien. Een bedrijf moet de kwaliteiten van multi­ culturaliteit erkennen, zoals inlevingsvermogen, inzicht in sociale problematiek, flexibele houding, aanpassingsvermogen. Wij hebben geen kruiwagen, want onze oorsprong ligt niet in Nederland. Dat zal wel komen in de generaties na deze. Nu zijn we een netwerk aan het opbouwen voor onze kinderen. Ik vind dat bij sollicitaties een keuze moet worden gemaakt op basis van opleiding, kwaliteiten, talenten en potentie tot ontwikkeling in de

richting van de functie. Dit zijn de basisvoorwaarden waarop moet worden beoordeeld of een medewerker past bij de functie. Bij gelijke geschiktheid mogen de criteria multiculturaliteit, vrouw en handicap pas aan de orde komen. Ik heb geen antwoord op de volgorde, omdat ik de exacte cijfers van de achterstand per criterium niet ken. Er moet in ieder geval een goede onderbouwing zijn om op een functie te ­worden aangesteld. Overigens vind ik dat degene die de functie gaat bekleden zich tegenover niemand hoeft te verantwoorden waarom hij/zij is aan­ gesteld. Dat is helemaal niet relevant. Als het goede collega’s zijn, moet het hen ook niet interesseren, als er maar kwalitatief goed werk wordt ­afgeleverd. Mijn advies is om in vacatures niets te vermelden over voorkeurs­beleid of allochtoon. Hiermee worden negatieve gevoelens opgewekt in de samenleving. In het huidige klimaat is dat niet bevorderlijk voor de multiculturelen onder ons. De term ‘allochtoon’ levert zeker geen ­positieve bijdrage. Toets op de genoemde vier aspecten. Mochten de kandidaten overal aan voldoen, ga dan pas over op voorkeursbeleid. Etaleer dat zo min mogelijk. Uiteindelijk zien we het wel in het resultaat. Als er veel vrouwen, multiculturele medemensen en gehandicapten hoog in een organisatie vertegenwoordigd zijn, weten we dat er aan­ dacht is gegeven aan het voorkeursbeleid. Bewijzen hoeft niet altijd met woorden, het kan ook met alleen daden. Shulita Bansraj-Dhalganjansing Unitmanager Regionaal Incassocentrum/Deurwaarderij (Unit ­Invordering), Belastingdienst, Regio Haaglanden

Voorkeur voor wie, wat, welke kleur? Een voorkeursbeleid? Houdt dit woord al niet een vorm van discrimi­ natie in? Voorkeur voor wie, wat, welke kleur? Schande. Ben zelf een vrouw en heb altijd gevonden dat vrouwen met dezelfde opleiding en diploma’s zeker ook dezelfde baan zouden moeten kunnen krijgen als een man. Hangt ook van de werktijden af natuurlijk. Welke van de vier (geel, rood, wit, zwart) huidskleuren een mens met de vereiste ­opleiding heeft, doet er natuurlijk nooit toe. Wel of de sollicitant een Nederlands paspoort heeft (en alleen een Nederlands paspoort of eventueel een paspoort uit een van de Europese lidstaten). Ik vind het ondenkbaar dat iemand die ook een paspoort bezit uit een ander land (dus geen EU-lidstaat) ooit in Nederlandse overheidsdienst zou kunnen werken. Zou tot gewetensconflicten kunnen leiden. Begrijp echt ook niet waarom de overheid het nodig vindt zich te bemoeien met burgers die toch heel goed zelf in staat zouden moeten zijn een baan te vinden die overeenkomt met hun kunnen en kennen. Als de opleiding niet ook zorgt dat iemand in staat is een passende baan te vinden, dan is er iets mis met de opleiding. Ik ben secretaresse, omdat ik mijn gymnasiumopleiding in 1967 niet heb afgemaakt. Ik ben toen getrouwd en heb een zoon gebaard. Ik zou klassieke talen zijn gaan studeren en daarna advocaat worden of zoiets, maar de opvoeding van mijn zoon heeft dat verhinderd. Ik heb wel Italiaans tolk-vertalen gedaan en altijd gewerkt en nieuw-Grieks en Russisch geleerd. Tini Leenes Secretariaatsmedewerker, ministerie van LNV

PM 11/7

19

interview > Rotterdamse ombudsman Migiel van Kinderen buigt niet voor kritiek

20

PM 11/7

‘De overheid moet leren joyeus te worden’

Het instituut ombudsman staat onder druk in Rotterdam. Marco Pastors schreeuwde ­namens de fractie van Leefbaar Rotterdam om het hoofd van de lokale ombudsman Migiel van Kinderen, nadat deze het overheidsoptreden in de gemeente bij huisbezoeken geplaatst had in het perspectief van de Tweede Wereldoorlog. Ondanks een uitdrukkelijk verzoek van een meerderheid in de raad nam Van Kinderen daar geen woord van terug. TEKST renÉ zwaap FOTO’s Welmer Keesmaat

Op weg naar de afspraak met Migiel van ­Kinderen, bij het verlaten van Centraal Station Rotterdam, wordt gelijk inzichtelijk gemaakt wat de Maasstedelijke ombudsman bedoelde toen hij het had over ‘praktijken die zich hier na de Tweede Wereldoorlog niet meer zouden mogen voordoen’ in Rotterdam anno 2008. De uitgangen van het station, waar druk ­verbouwd wordt, zijn hermetisch afgezet met blauwe politiebusjes en een cordon agenten vangt de reizigers op om ter plekke te worden gefouil­ leerd. Kennelijk is het positieve actiedag ­vandaag, want het merendeel van de aldus gevisiteerde burgers zijn kantoordames tussen de 30 en de 40 jaar, die giechelend dan wel hogelijk opgelaten met hun armen wijd en benen gespreid tegen het hekwerk staan ter­

wijl een agente met plastic handschoenen hun mantelpakjes aftast. Voor zo ver te zien, is de oogst van de preventieve fouilleeractie zero, maar daar gaat het de Rotterdamse stads­ bestuurders ook helemaal niet om, zo verzekert Migiel van Kinderen. ‘Politieacties zoals je net met eigen ogen hebt kunnen zien, zijn niet zozeer bedoeld om boeven te vangen doch erop gericht een massapsychologisch effect te bewerkstelligen,’ legt hij uit. ‘De burger moet zo de indruk krijgen dat de politie haar zaak­ jes hier in de hand heeft. Het moet het veilig­ heidsgevoel versterken.’ Toch voelde ik me niet zo veilig net. Het was eerder een beetje bedreigend, hoewel ik geen kantoorjuffrouw ben.

PM 11/7

21

‘Je bent niet de enige. Pas was hier een dele­ gatie op bezoek van het Berlijnse stadsdeel Neuköln. De delegatieleden wilden zien hoe Rotterdam omgaat met de multiculturele ­samenleving en schrokken zich te pletter van wat ze omschreven als de “oorlogsmaat­ regelen” op openbare orde-gebied. De Duitsers vroegen zich af of al dat preventieve fouilleren en lokale nieuwigheden als het instellen van een avondklok voor minderjarigen, zoals in Katendrecht is geïntroduceerd, wel samen­ gaan met de beginselen van een rechtsstaat. Volgens hun opvattingen is deze praktijk ­strijdig met de scheiding der machten en de privacywetgeving. Duitsers die Nederland ­k ritiseren vanwege een teveel aan staats­ repressie, ik vind het nogal ironisch. En dat uitgerekend in Rotterdam. Wie had dat kunnen voorspellen in de jaren zeventig van de vorige eeuw?’

­ pmerkingen over ambtenaren die o ­h uisbezoeken (30.000 op jaarbasis) ­afleggen. ‘Ik heb inderdaad mijn excuses aangeboden, maar nu uitgerekend niet voor die uitlating met betrekking tot de oorlog, die ik volop staande wens te houden. Ik kan niet anders dan ­concluderen dat de burger in zijn eigen ­woning, een overheidsvrije zone, zo veel mogelijk met rust moet worden gelaten maar dat de ­gemeente Rotterdam die regel steeds meer aan de laars lapt. Ik heb voor mijn uitlatingen over ambtenaren excuses gemaakt tijdens een ­ontmoeting met veertig geüniformeerde ­vertegenwoordigers van de dienst Stads­ toezicht en een ruime meerderheid van hen gaf me na afloop van die ontmoeting spontaan een hand. Ik ben ook helemaal geen vijand van de ambtenaren, er werken er in deze stad 18.000, en in de regel doen ze hun werk meer dan fatsoenlijk. Ik heb ook het grootste respect voor de medewerker Stadstoezicht die een Het kantoor van de Rotterdamse ombudsman op de negende verdieping van een kantoorflat boete moet uitschrijven aan iemand die zijn aan het Hofplein biedt een spectaculair pano­ hond in het park laat poepen en dan moet rama op de ‘stad zonder hart’. Het kantoor is uitleggen dat die boete niet gaat naar een potje waaruit nieuwe hondentoiletten worden bewust niet gevestigd in het stadhuis, omdat betaald, maar naar theater De Doelen omdat Van ­Kinderen voorstander is van een ‘visuele scheiding’ tussen het werk van hem en dat de wethouder en zijn vrouw zo dol zijn op van het lokale ambtelijke apparaat. ‘Ik krijg ­k lassieke muziek. ook gemeenteambtenaren over de vloer die Het gaat mis als de uitvoerende diensten een melding willen doen van misstanden op worden overvraagd door het bestuur en de hun eigen werkvloer. Wanneer ze dan eerst politiek. Ambtelijke diensten, zowel op lokaal langs de loketten van hun collega’s moeten als op rijksniveau, hebben de neiging defensief, kruipen voordat ze bij mij komen, is dat geen handelend vanuit veiligheidsdenken, op te aanmoediging,’ legt Van Kinderen uit. ‘Door treden. Men is niet in staat toe te geven dat deze huisvesting wordt de onafhankelijkheid fouten zijn gemaakt. Dat zie je sterk bij de rijks­ belastingdienst, die aan alle kanten rammelt van de ombudsman onderstreept.’ doordat de organisatie voortdurend door de Uw onafhankelijkheid van de gemeente zal politiek wordt overvraagd en ‘gekanteld’. Het voor iedereen duidelijk zijn nu er in de zou goed zijn als zo’n dienst na het maken van de zoveelste blunder bij zichzelf te rade gaat gemeenteraad luid om uw ontslag is ­geroepen. Volgens de fractie van Leefbaar en de schuld niet legt bij de burger, door Rotterdam, toch goed voor veertien zetels, ­bijvoorbeeld wegens eigen falen onterecht uit­ bent u – ik citeer – “de spreekbuis van gekeerde toeslagen terug te vorderen. Ik pleit criminelen en overlastgevenden”.... voor een joyeuze overheid, die haar verlies kan ‘Ja, dat was de bekende holle retoriek van nemen. Maar dan is de tegenwerping altijd: Marco dat kan Pastors, ‘Duitsers die Nederland kritiseren vanwege niet, want dat schept kennelijk staatsrepressie, ik vind het nogal ironisch’ het enige een pre­ dat hij heeft overgehouden aan de erfenis van cedent, wat een smoes is die ik voortdurend Pim Fortuyn. Het viel me eigenlijk tegen dat moet aanhoren en waar ik inmiddels een ver­ hij me niet gelijk heeft gedoopt tot de ombuds­ schrikkelijke allergie voor heb ontwikkeld.’ man van de pooiers en de coffeeshophouders, De kritiek op uw optreden staat niet op dan was het plaatje mooi compleet geweest.’ zichzelf. De Nationale Ombudsman kreeg premier Balkenende en het CDA over zich Leefbaar Rotterdam vond dat u weg moest heen toen hij het had over de verhuftering vanwege de link die u legde met de Twee­ de Wereldoorlog en uw denigrerende van de overheid.

22

PM 11/7

interview <

‘Het is het oude liedje dat de boodschapper die brief van de student aan en legt hem een van het slechte nieuws wordt onthoofd. Ik boete van 59 euro op. De student tekent daar denk dat de scherpe reacties die Alex Bren­ bezwaar tegen aan, wordt in het ongelijk ninkmeijer uitlokte met zijn laatste jaarverslag ­gesteld en tekent beroep aan bij de Raad van samenhangen met het feit dat hij zich normaal State, want het betreft een milieudelict. De gesproken retorisch gezien op de vlakte houdt, griffierechten bedragen echter 145 euro, en net als voorheen Oosting, die het vleesgewor­ hoewel je dat geld terugkrijgt als je in het gelijk wordt den ‘Precedentwerking is een smoes ­gesteld, ­fatsoen waar ik een verschrikkelijke wa s en ka n d ie Allergie voor heb ontwikkeld’ nooit een student onvertogen woord over zijn lippen kreeg. Als dat geld ­eenvoudigweg niet opbrengen. Het lijkt ­misschien futiel, maar het gaat hier om een je dan opeens het woord “verhuftering” in de principiële kwestie, namelijk het recht van mond neemt, schrikt iedereen zich te pletter. Dat zag je ook toen Fernhout nog Nationale ­acces to court. In 2005 heb ik Hirsch Ballin Ombudsman was: die was ook altijd erg ge­ daarover benaderd, die toen lid was van de nuanceerd en de wereld was te klein toen hij Raad van State, met het verzoek of hier iets aan een keer uit zijn slof schoot en het had over kon worden gedaan. Hij meende dat hij er niets “mensonterende omstandigheden” in het aan kon doen en dat ik mij tot de wet­gever vreemdelingen­beleid. Hem werd verweten dat diende te wenden. Toen hij inmiddels minister hij als ex-hoogleraar vreemdelingrecht zo’n van Justitie was geworden, heb ik hem ­verzocht kwalificatie nooit in de mond had mogen ne­ in actie te komen. Inmiddels ruim drie jaar verder is de situatie onveranderd. De overheid men. Het voordeel van het werken in Rotter­ dam is dat de mensen hier wel houden van maakt zich met dit soort dingen ongeloofwaar­ een stevige ­formulering. Het is de kunst termen dig, als je het hebt over herstel van vertrouwen te vinden waarmee je je boodschap voor het van de burger, moet je dit soort basale kwesties goed hebben geregeld.’ voetlicht krijgt. Zelf was ik erg tevreden over het begrip “labbekakkerigheid” dat ik een keer heb ­gebezigd: dat heeft hier nog jaren rond U krijgt te maken met klokkenluiders, gezongen. Wat betreft de kritiek hier in mensen binnen een ambtelijke organisatie ­Rotterdam komt die erop neer dat ik me ­formeel die wangedrag van collega’s aanhangig niet mag bemoeien met beleidsaangelegen­ maken. Hoe zorgt u ervoor dat die klok­ heden, ­alleen maar met de uitvoering. Maar kenluiders worden beschermd? als de uitvoering fundamenteel in de fout ‘Wat dat betreft kan het rijk nog wel wat leren schiet ­omdat het beleid dat daarachter zit dat van Rotterdam, zoals minister Ter Horst ook recent heeft toegegeven in een brief aan de nu eenmaal in de hand werkt, acht ik het mijn Tweede Kamer over de Klokkenluidersregeling taak dat te signaleren.’ publieke sector. Als ombudsman van Rotter­ Als Rotterdamse ombudsman ziet u natuur­ dam heb ik op mijn verzoek sinds dit jaar fi­ lijk vooral toe op het optreden van de nanciële ruimte gekregen om klokkenluiders ­lokale overheid. Maar krijgt u desondanks die in juridische aanvaring komen met hun toch wel eens met rijksaangelegenheden werkgever bij te staan in de daarmee gemoei­ te maken? de kosten voor de advocaat en dergelijke. Zo ‘Ik werk al jaren aan een onverkwikkelijke ver is het rijk nog niet, al heeft de minister toestand die te maken heeft met de toeganke­ aangegeven dat ze dit de moeite van het be­ lijkheid van de Afdeling Rechtspraak van de studeren waard vindt. Ik ben van mening dat Raad van State. Het gaat om huisvuilboetes, de bescherming van klokkenluiders nog veel waarvan er hier in de stad jaarlijks zo’n 15.000 beter kan. Vaak worden die mensen, hoewel worden uitgeschreven. Een flink aantal ze gelden als de heiligen van deze tijd, het ­burgers, die hun recht bij de Raad van State slachtoffer van geniepige trucs om ze uit de wilde halen, zag daar vanaf omdat het organisatie te lozen. Via functionerings- en beoordelingsgesprekken probeert men zich ­g riffierecht te hoog was. Om je een idee te van hen te ontdoen. De Belgen doen dat veel ­geven: een student wast zijn kleren in een wasserette, vindt in zijn broek nog een oude beter. Daar heeft het rijk een regeling dat er brief waar hij niets meer aan heeft, deponeert een jaar niet aan de arbeidsrechtelijke positie die in de pedaalemmer van de wasserette. van klokkenluiders mag worden gemorreld Vervolgens gooien de mensen van die was­ zodra deze met de klacht naar buiten is serette hun vuilnis een dag te vroeg op straat, ­getreden. Dat biedt betere waarborgen dan in de reinigingspolitie maakt die zak open, treft Nederland het geval is.’ < PM 11/7

23

achtergrond > Beeldententoonstelling Lange Voorhout van hoog niveau

Zonder kunstenaar geen kunst Minister Plasterk neemt het op voor de kunstenaar. De PvdA­bewindsman is een discussie gestart over de hang- en stagelden voor kunstwerken. Reden voor PM eens langs de jaarlijkse bee­ ldententoonstelling aan het Lange Voorhout te wandelen. Ook hier is nauwelijks financiële ruimte voor kunstenaarshonoraria. ‘Het is een heel ingewikkeld discours omdat er voor cultuur nu eenmaal te weinig geld is.’ TEKST guikje roethof en rutger van den dikkenberg

De vakantieperiode breekt aan, het is tijd voor cultuur. Lag het hoog­ ook belangrijk. Ik weet niet wat Plasterk precies voor ogen staat, maar tepunt van het culturele seizoen van oudsher in de winter, door alle dit vind ik heel negentiende-eeuws, hier gaan mensen van stuiteren.’ festivals en evenementen die in heel Nederland plaatsvinden, verschuift Het idee dat kunstenaars een vergoeding moeten krijgen voor het tonen het steeds meer naar de zomer en naar de open lucht. Natuurlijk ­stappen van hun werk, spreekt haar op zichzelf wel aan. ‘Maar het is een heel we als we door Frankrijk of Spanje reizen allemaal even dat kerkje ingewikkeld discours omdat er voor cultuur nu eenmaal te weinig geld binnen dat op de route ligt. Sommige vakantiegangers plannen zelfs is.’ In de pers zag ze dat Wim van Krimpen, directeur van het Haags hun reis rond de vele culturele festivals in Europa. Maar weinigen Gemeentemuseum, zich tegen de maatregel heeft uitgesproken. ‘Voor komen op het idee midden op de werkdag een cultureel moment in te een expositie betaalt een museum alle productiekosten, koopt werk aan lassen. En dat kan in de zomer. In Den Haag vindt op dit moment en genereert publiciteit. Ik zie dan ook niet in waarom een museum een kunstenaar zou moeten beta­ ­F reedom plaats en deze gratis ­toegankelijke beeldententoonstel­ len,’ zei Van Krimpen en daar heeft ‘Ik vind het niet vanzelfsprekend dat de ling op het Lange Voorhout in het hij volgens De Rooij wel een punt. kunstenaar alles voor niets doet’ kader van Den Haag Sculptuur 2008 De discussie is eind vorig jaar op heeft dit jaar een opmerkelijk hoog niveau. Met grote namen als Jenny gang gebracht door het platform Zonder kunstenaars geen kunst. Anne Berk van het platform vertelt dat tweeduizend kunstenaars een petitie Holzer, Bill Viola en Julian Schnabel kunt u in de lunchpauze bijzonder goede kunst opsnuiven. Voor PM reden om, nu minister Plasterk de hebben ondertekend, die in maart aan de Tweede Kamer is aangebo­ discussie is aangegaan over hang- en stagelden voor kunstwerken, den. De discussie verliep vervolgens heel anders dan ze van tevoren eens te kijken hoe de tentoonstelling gefinancierd is. hadden bedacht. ‘Het ging ons om de vermindering van de subsidie aan individuele kunstenaars. In 1983 was daar nog 130 miljoen gulden Marie-Jeanne de Rooij is directeur en curator van de Stichting Den voor beschikbaar en nu is dat 37 miljoen euro per jaar,’ vertelt Berk. Haag Sculptuur. Wanneer wij ons melden bij Pulchri, waar de stichting kantoor houdt, begint ze meteen over de hang- en stagelden, het Maar tijdens de hoorzitting raakte de Kamer onder de indruk van het ­onderwerp waar we eerder telefonisch contact over hadden gehad. ‘Het verhaal van Zeger Reijers die de Ouborgprijs ter waarde van 4.700 euro klinkt niet zo leuk, hè?’ luidt haar openingszin. ‘Soms is de verpakking had gewonnen. Daarbij hoorde een expositie in het Haagse Gemeen­

24

PM 11/7

Matthijs Bosman De Brabantse kunstenaar Matthijs Bosman maakte voor Den Haag Sculptuur de piepschuimen ijsberg die in een hoek van de ­Hofvijver drijft. Hij wil niet zeggen hoeveel hij ervoor betaald kreeg, omdat hij vindt dat de organisatie dat beter kan doen. Maar hij kan wel iets zeggen over de materiaalkosten. ‘Er zit voor 7.000 euro aan piepschuim in verwerkt, dan is er nog een stalen constructie waar het op drijft en het houten geraamte waar het piepschuim op zit. ­Verder is er een vergunning nodig, en er zijn zaken als PR en veiligheid. Dat kost de organisatie tijd en geld.’ Om aan geld te komen, kan je als kunstenaar twee dingen doen, zegt hij. Werken in het opdrachtencircuit en in het vrije circuit. Bosman doet beide. Als back-up maakt Bosman gebruik van het basisstipendium van het Fonds Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst (Fonds BKVB).

temuseum. De ‘prijs’ werd hiervoor gebruikt maar bleek ontoereikend. Museumvereniging is niet van plan een richtlijn in te voeren voor ­honoraria aan beeldend kunstenaars. Volgens directeur Siebe Weide Reijgers moest er geld op toeleggen en kwam in financiële problemen. zullen tentoonstellingen vele malen duurder worden als zo’n regeling Ruimte voor een honorarium was er al helemaal niet. Ook voor Freedom, dat nog de hele zomer te zien is aan het Lange er zou komen, aldus een weergave van hun persbericht. Anne Berk van Voorhout, is honorering van de deelnemende kunstenaars een strui­ het platform van kunstenaars ziet ook weinig heil in een regeling, kelblok, geeft curator Marie-Jeanne de Rooij toe. ‘Ik probeer het zo te zolang de politiek er geen budget bij levert. ‘Het hele verhaal dat doen dat er voor de kunstenaar ook iets in zit. Voor David Herbert (1977, ­kunstenaars hun werk op de markt moeten verkopen klopt niet. Tegen­ Seattle) hebben we geregeld dat hij hier zijn werk kon maken in het woordig is de centrale gedachte: we geven je advies over marketing atelier van Zijderveld. Op deze timmerwerkplaats in Den Haag voelde en pr en daarna moet je op eigen benen kunnen staan. Het werkt in de hij zich in heaven, zei hij. Wij reclame en bij design, want daar ­betaalden zijn reis, verblijf en een zijn opdrachtgevers bij betrokken. ‘De vrije kunstenaar blijft afhankelijk van enigerlei vorm van inkomenssteun’ in overleg overeengekomen De vrije kunstenaar blijft afhanke­ ­bescheiden honorarium.’ Het werk lijk van enigerlei vorm van inko­ menssteun.’ van Herbert, een houten installatie waarbij auto en huis tot een object zijn versmolten, is een van de 31 beelden van de tentoonstelling. De Zowel Berk als De Rooij heeft een hartverwarmend verhaal over het Rooij: ‘Over kunstenaars zeggen mensen vaak: “Wat leuk dat die van belang van de autonome kunstenaar. Berk verzekert ons dat trendwat­ hun hobby hun beroep hebben kunnen maken”, maar zo ligt het na­ chers als Lidewij Edelkoort niets anders doen dan het bijhouden van de avant-garde. ‘Bij politici zit totaal geen besef over de culturele en tuurlijk niet. Ook de kunstenaar moet een dak boven zijn hoofd. Ik vind economische waarde van kunst,’ zegt Berk. ‘Olafur Eliasson maakt nu het niet vanzelfsprekend dat de kunstenaar alles voor niets doet.’ een paar watervallen in New York. Wat dat doet voor de city-marketing? Zijn werk brengt 265 miljoen extra dollar aan inkomsten voor de stad Economische waarde De museumdirecteuren hadden evenwel weinig tijd nodig om te New York in het laatje.’ De poorten die inpakkunstenaar Christo eerder ­reageren op Plasterks idee van hang- en stagelden. ‘De Nederlandse in het Central Park liet bouwen, gaven ook al een enorme boost aan de PM 11/7

25

stad. Daarmee vergeleken is Den Haag Sculptuur een bescheiden eve­ nement. Maar met de huidige deelnemers kan het de vergelijking met de beeldententoonstelling in Münster van 2007 doorstaan, terwijl deze heel beroemd is en maar eens in de tien jaar plaatsvindt. De Rooij vindt het een grote uitdaging een tentoonstelling in het centrum van Den Haag samen te stellen, dichtbij de Tweede Kamer en de regeringsgebouwen. ‘Kunst en politiek liggen vaak dichter bij elkaar dan men denkt. De kunstenaar kan een luis in de pels zijn. De vrijheid van denken die hij tentoonspreidt kan anderen inspireren zelf ook vrijer te denken.’ De uitleg bij het werk van Mark di Suvero (1933, Shanghai) die een schommel ophing tussen zware metalen bielzen, moet in die context worden bezien. In de toelichting lezen we: ‘Een aantal zware balken lijkt ogenschijnlijk willekeurig met elkaar verbon­ den. Ze houden elkaar in evenwicht zoals in een democratisch bestel verschillende politieke stromingen elkaar in balans houden. Als de toeschouwer op de schommel gaat zitten, is hij degene die bepaalt welke kant het opgaat. Of gaat het alleen van heen en weer?’ Na onze wandeling over het Lange Voorhout zijn we danig onder de indruk. Nu de vraag: hoe is het gefinancierd? De Rooij maakt de ten­ toonstelling al voor de zevende keer. ‘De begroting loopt tegen het

David Herbert De Amerikaanse kunstenaar David Herbert (Seattle, 1977) kreeg een honorarium voor zijn komst en het maken van zijn sculptuur voor de tentoonstelling, laat hij per e-mail aan PM weten. Omdat het honorarium niet zo hoog was, mocht hij aan het werk in het atelier van Zijderveld. ‘Ik heb dat nooit ­gezien als een vorm van betaling,’ zegt ­Herbert daarover. ‘Maar ik heb wel genoten van het werk daar.’ Dat er niet altijd geld is om hang- en stagelden te betalen, noemt de Amerikaan ‘ongelukkig’. ‘Kunstenaars ­moeten kunnen leven van wat ze doen.’ In de Verenigde Staten is de situatie soms anders, laat Herbert weten. ‘Dat hangt af van de omstandigheden. Honoraria ­worden vooral gegeven bij non-profit tentoonstellingen.’

26

PM 11/7

miljoen, meestal moeten we het voor heel wat minder voor elkaar krijgen. We proberen op alles te bezuinigen.’ De gemeente Den Haag betaalt tot en met 2008 ongeveer 40 procent van het totaal. De vrien­ denstichting is goed voor 5 tot 10 procent. Diverse sponsors dragen ongeveer 20 procent bij en er worden ook deals gemaakt voor bijdragen in natura, zo’n 10 procent. Fondsen zoals het Prins Bernhard Fonds, het VSB-fonds, de Mondriaan Stichting en het Van den Ende-fonds, zijn meestal niet geïnteresseerd wanneer het om een jaarlijks terugkerend evenement gaat. Het rijk geeft geen bijdrage. Omdat het om een voor iedereen toegankelijk project in de open lucht gaat zijn er geen inkom­ sten via de kassa. De Rooij weet niet hoe ze het volgend jaar weer rond moet breien. Voor hang- en stagelden ziet ze in elk geval geen ruimte. ‘Politici willen dat je 40 procent uit de markt haalt, maar dat is onmo­ gelijk.’ Omdat de beelden buiten staan, zit Den Haag Sculptuur op extra hoge kosten voor de opbouw, infrastructuur, bewaking en elektra. Het bronzen afgietsel van een rotanstoel die Sam Durant (Seattle, 1961) heeft gemaakt als monument van Huey P. Newton, een van de oprich­ ters van de Black Panther beweging, is net als de bankjes van Jenny Holzer in bruikleen. De Rooij heeft dan geen contact met de kunstenaars. Het geld gaat naar het transport, de opbouw en de verzekering. Het

achtergrond <

Iona Hoogenberk De jonge kunstenaar Iona Hoogenberk (Voorstonden, 1982) won dit jaar de Rabo Aanmoedigingsprijs Den Haag Sculptuur, een prijs waarbij de leden van Rabobank Den Haag en omgeving de uiteindelijke winnaar kozen. Met de aanmoedigingsprijs is een bedrag van 6500 euro gemoeid, geld waarvan de winnares 750 euro op haar ­r ekening gestort kreeg. ‘Het geld was ­bedoeld om het beeld van te maken,’ zegt Hoogenberk. ‘Behalve de drie stellen ­lantaarnpalen heb ik een boekje gemaakt dat dient als achtergrond bij het werk ­Vrijheid is contact. Met foto’s en gedichten. Dat is ook een wezenlijk onderdeel van het werk, dat boekje blijft bestaan.’ Over het prijzengeld zegt Hoogenberk: ‘Ik heb niet persoonlijk de financiën daarover kunnen doen, dat liep via Den Haag Sculptuur. Ik weet niet wat het uiteindelijk gekost heeft, ik heb me nooit zo met geld bezig gehouden. Ik was zo blij dat ik gewonnen had, dat ik me daar niet in verdiept heb. Ik heb nooit geweten hoeveel ik nou precies gewonnen heb.’

videowerk van Bill Viola is ter beschikking gesteld door zijn galerie. ‘Bestaand werk wordt opnieuw tentoongesteld, het is leuk dat het weer ergens te zien is.’ Als de Rooij voor ieder werk bruikleengeld zou moe­ ten betalen, ging het gewoon niet door. ‘Net als met het beeldrecht op kunstwerken. Kunstenaars willen dat vaak liever niet, want als een foto geld kost, besluit de krant hem niet te gebruiken.’ Een tentoonstelling is een etalage waar een kunstenaar zijn of haar werk kan presenteren. Verder wordt alles betaald. Zo’n 20 procent van haar begroting geeft de Rooij uit aan vervoer, 5 procent aan bewaking, ongeveer 40 procent aan productie, op-, afbouw en uitlichten van de expositie, 5 procent aan publiciteit. Kosten voor personeel en overhead bedragen ongeveer 15 procent van het geheel. Alle deelnemende ­k unstenaars die voor opbouw en/of opening in Den Haag zijn, krijgen ticket en onderdak vergoed. ‘In plaats van een per diem, zeg ik altijd: “Lever je bonnen in”, dan probeer ik er nog iets uit te halen voor iemand. Kijk de jongens die met Matthijs Bosman die ijsberg hebben opgebouwd in de Hofvijver, sturen natuurlijk wel gewoon een rekening,’ zegt De Rooij. ‘Als een nieuw werk door een kunstenaar wordt gemaakt, ­betalen we natuurlijk de productiekosten en het materiaal, maar ook, binnen de beschikbare, beperkte middelen, een honorarium.’

De directeur van Den Haag Sculptuur vertelt liever niet wat ze zelf verdient. Dat wordt te persoonlijk. Anne Berk van het platform neemt het voor haar op: ‘Het is onvoorstelbaar wat ze met drie man in tien jaar tijd heeft ­opgebouwd. Als je ziet wat zij in bruikleen krijgt, daar zit heel veel werk aan vast. Met die namen heb je enorm kosten voor vervoer en verzekering en dan gaat zo’n gemeente Den Haag, die ­volgend jaar nota bene meer geld van het ministerie krijgt, zeggen dat ze ermee stoppen. Godgeklaagd, vind ik dat, een klap in het gezicht van de hele kunstwereld.’ Een adviescommissie onder leiding van Hans Verploeg stelde vorige maand aan de Haagse wethouder Jette Klijnsma voor de subsidie aan de jaarlijkse beeldenroute te schrappen. Dit onheil blijft de Stichting Den Haag Sculptuur gelukkig bespaart. Vrijdag 4 juli presenteerde de wet­ houder haar conceptplannen voor 2009. Daarin staat dat ze 1 miljoen euro over heeft voor 4 jaar beeldententoonstelling. Hoewel dit substan­ tieel minder is dan in de voorgaande jaren, is De Rooij opgelucht: ‘Ze willen met ons praten over de frequentie en de vorm.’ Wellicht is het een idee niet ieder jaar, maar eens in de twee jaar Den Haag Sculptuur te brengen. De Rooij denkt daar wel uit te komen met de gemeente, maar of dit tot de invoering van hang- een stagelden leidt, is vooralsnog de vraag. < De tentoonstelling duurt nog tot 31 augustus 2008 PM 11/7

27

spelers >spelers > Gemeenschappelijk servicecentrum gaat alleen aan Defensie voorbij

P-Direkt herrijst uit eigen De personeelsregistratie en salarisadministratie van alle ­ministeries (op Defensie na) komen in 2011 in handen van ­ P-­Direkt. Daarmee gaat het nieuwe servicecentrum voor de ­rijksoverheid zijn tweede leven in. De eerste poging strandde jammerlijk, maar volgens ­P-Direkt-­directeur Sylvia Bronmans is de huidige aanpak veel beter beheersbaar.

BZK/FINANCIËN • Je zoon is jarig en je wilt een dag vrij. Of je vraagt Direkt, in een van de nieuwe, moderne gebouwen aan de Schenk­ je af hoe het met de declaratie van je reiskosten is afgelopen. Dat kade achter de snelweg. Daar zit ook de (telefonische) helpdesk voor soort dingen is over niet al te lange tijd zelfstandig te regelen, zon­ wie vastloopt in het computersysteem. der tussenkomst van personeelszaken. Het wordt zoals internetban­ Pessimisten zullen zeggen dat een digitaal systeem, zelf te bedie­ kieren: vanaf je werkplek even kijken in je eigen administratie. nen door de medewerker, fraude zo ongeveer uitlokt. Zo niet ­Bronmans Bijzonder is vooral dat de hele rijksoverheid – Defensie uitgezonderd en Van den Heuij. Zou geen enkele ambtenaar zijn vrije dagensaldo – met hetzelfde computerprogramma gaat werken. Het project met handmatig ietsjes verhogen? ‘Ik durf de stelling aan dat dit systeem zelfs mínder fraudegevoelig is,’ zegt Bronmans. ‘P-Direkt is een de naam P-Direkt mag dan vervloekt zijn door de fouten die in het ­i ntelligent systeem met heel veel controlepunten. Het is een verleden zijn g ­ emaakt, Sylvia Bronmans, directeur van P-Direkt, en ­combinatie van menselijk en digitaal.’ Peter van den Heuij, programmamanager bij Financiën, verzekeren Van den Heuij: ‘Net als de Belastingdienst kijk je naar risico’s en dat het dit keer beter gaat. Sterker nog: het gáát beter, zeggen ze. De profielen. Je gaat er niet van uit dat iedere ambtenaar een oplichter resultaten ­z ullen snel zichtbaar worden, 2011 lijkt haalbaar. Drie weken geleden gaf de ministerraad groen licht voor de twee­ is. In principe is er vertrouwen.’ Een waterdicht systeem dus dat ’s de fase van P-Direkt. In die tweede fase worden de personeels- en rijks personeelsadministraties moet verenigen. De grote vraag blijft salarisadministraties van de departementen samengevoegd in één natuurlijk: wat ging er mis in de eerste aanzet van het project? PDirekt werd al in 2003 opgezet, maar werd al snel een pijnlijk proces dienst. ‘Er is aan de ministeries gevraagd te zorgen dat P-Direkt kan waar niemand nog vertrouwen in leek te hebben. In de herfst van werken. Voor het eerst zie je dat het rijk zich als eenheid gedraagt,’ aldus Van den Heuij. Door het rijksbrede administratiesysteem 2005 werd tot veler opluchting de stekker eruit getrokken. Waarom ­schuiven alle voorheen individueel functionerende systemen naar zou dit nieuwe project wel kans van slagen hebben? Bronmans en elkaar toe. De ministeries leren van elkaar, met het shared service Van den Heuij zetten het liefst een dikke streep onder het vorige, centrum P-Direkt, onder leiding van Bronmans als aanjager. Niet alle mislukte project. Bronmans: ‘Het vorige project was erg topdown, en departementen zijn op hetzelfde moment klaar voor implementatie moest in een big bang in een korte tijdspanne voltooid worden. Nu van het systeem want de verschil­ werken we meer gefaseerd. In het len die overbrugd moeten worden eerste project werd vooral ‘Voor het eerst zie je dat het Rijk zich als eenheid gedraagt’ ­gebruikgemaakt van expertise uit zijn overal anders. Bronmans: ‘Bij Financiën was aansluiting op de de markt. In dít project gebruiken payroll gemakkelijk, want die hebben ze zelf ontwikkeld. Maar daar we de expertise van de ministeries zelf.’ Van den Heuij: ‘Door het stapsgewijs te doen kunnen we beter anticiperen op de ontwikke­ moet zelfbediening nog worden geïntroduceerd. BZK doet al vijf jaar lingen. Het is een pragmatische aanpak en daarmee een beheersbaar aan zelfbediening, maar is nu net aangesloten op de payroll.’ Het grote voordeel voor de werknemer van het rijk is dat die in zijn ­t raject.’ eigen tijd zijn eigen gegevens kan bijhouden, en veranderingen na overleg met zijn chef zelf kan invoeren. De wijzigingen werken weer Verandertraject door in het – op termijn eveneens gedigitaliseerde – salarisstrookje. Critici stelden dat de aanbesteding van het vorige project mis was gegaan omdat het idee van één rijksbreed digitaal administratie­ ‘De medewerker krijgt een andere rol,’ aldus Van den Heuij. En de afdeling Personeelszaken ook, want door de efficiëntieslag van Psysteem technisch niet mogelijk was. Onzin, stelt het huidige PDirekt kan die zich meer gaan bezighouden met de ‘warme kant’ van ­Direkt-team. ‘Er zijn solide systemen verkrijgbaar. Dat is het probleem het personeelsbeleid: advisering. Ook zaken als werving en selectie niet. Het probleem zat ‘m in het feit dat de rijksoverheid haar blijven de personeelsfunctionarissen op de departementen doen. ­administratieprocessen nog niet gestandaardiseerd had en daarmee Alleen het administratieve deel verdwijnt naar het kantoor van Phet ­vertalen in automatisering te complex werd,’ aldus Van den Heuij.

28

PM 11/7

spelers >

as Bronmans voegt daar een andere di­ mensie aan toe: ‘Het was eerst ook echt een ict-project, terwijl het accent nu meer ligt op het verandertraject. Voor de relatie tussen medewerker en manager, voor personeelszaken en voor de werkwijze van de ministeries die deze dienst gaan delen.’ Jammer dat het vorige project het rijk wél 20 miljoen euro heeft gekost. Sylvia Bronmans en Peter van den Heuij: ‘Dit systeem is zelfs minder fraudegevoelig’ Bronmans schudt haar hoofd: ‘Dat is echt een misvatting. Dat bedrag staat functies zijn er al 400 geschrapt. In totaal zal de personeels- en grotendeels voor de aanschaf van producten en licenties die we nog steeds gebruiken.’ De directeur van P-Direkt legt liever de nadruk salarisadministratie van het rijk in 2011 zijn gehalveerd. Van ge­ op een besparing van 100 miljoen euro. Dat bedrag is vooral winst dwongen ontslagen zal door de krappe arbeidsmarkt en een fors natuurlijk verloop geen sprake zijn, denken Bronmans en Van den uit efficiëntierondes die zijn doorgevoerd. Bij de personeelsdiensten wordt uitgegaan van de nieuwe situatie onder P-Direkt en men stuurt Heuij. De komende drie jaar moet de besparing nog oplopen tot een daarom al aan op kleinere afdelingen. Van de ruim 750 te verdwijnen totaal van 280 miljoen euro. < [Eefje Rammeloo] advertentie

Werken bij een top organisatie!

Werken via P&O Services Groep Voor onze opdrachtgever, een gemotiveerde en ervaren professional (M), zijn wij op zoek naar een vacature voor de functie van

Ontwikkelmanager als (bege)leider, regisseur en inspirator

bij doelstellingen van de organisatie en de passie van de medewerkers, om de behaalde resultaten te verankeren bij de mensen, zodat deze stand houden als de onze opdrachtgever na enige tijd zijn rol minimaliseert en uiteindelijk verdwijnt. Hij geeft anderen dan ook de ruimte om te excelleren en zelf zaken te realiseren. Hij stimuleert dat en haalt het beste in mensen naar boven.

Uw vraag: Als werkgever zoekt u een ervaren manager die zich richt op het doorontwikkelen van producten, diensten, werkprocessen en procedures om de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. Uw ontwikkelmanager neemt zijn verantwoordelijkheid en werkt toe naar aantoonbare en vooraf gedefinieerde resultaten. Hij faciliteert, inspireert, begeleidt, coacht en realiseert.

Interesse? Ziet u deze praktisch geschoolde professional als uw ontwikkelmanager, neemt u dan contact op met Hans van Hoek, directielid, op telefoonnummer 06-53375260. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected].

Het aanbod: Onze opdrachtgever kent zichzelf, zijn kwaliteiten en valkuilen. Hij weet waar zijn kwaliteiten bij passen en hoe hij die moet inzetten. Hij sluit aan

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!

P&O Services Groep biedt creatieve mobiliteitsoplossingen voor personeelsvraagstukken.

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl PM 11/7

29

spelers >spelers > Jasper Wesseling wordt directeur Ruimtelijk Economisch Beleid (EZ)

Uit de Haagse kaasstolp EZ • Op het ministerie van Economische Zaken vervulde Jasper lijkheid. ‘Er zit een stevige ­Wesseling (42), thans hoofd Bureau SG, al heel wat verschillende ­bestuurlijke component in, met functies. In september begint hij aan weer een nieuwe job: hij wordt veel overleg. Niet alleen met directeur Ruimtelijk Economisch Beleid. ­lokale en regionale overheden, Wesseling begon zijn carrière op de directie Algemene Econo­ maar ook hier in Den Haag met mische Politiek, ‘hardcore beleid’, zoals hij het zelf noemt. Daarna andere departementen en in werkte hij ruim zes jaar in de uitvoering, bij SenterNovem en de EVD. Brussel.’ Bureau SG, waar hij nu bijna vier jaar werkt, heeft ‘een hoog ­stafHet afgelopen jaar heeft gehalte’ en ‘is van heel politiek tot heel praktisch’. Bij de directie ­Wesseling al eerder gesollici­ Ruimtelijk Economisch Beleid krijgt Wesseling ‘meer eigen beleids­ teerd op een directeursbaan bij het ministerie van Financiën. verantwoordelijkheid’. ‘Daar werd echter de voorkeur Bovendien gaat hij weer het land in. ‘In mijn huidige functie werk ik vooral onder de Haagse kaasstolp. Het eerste dat ik dan ook ga gegeven aan een interne kandi­ doen als ik eenmaal directeur ben, is kennismaken met mijn mede­ daat.’ Hij wilde blijkbaar graag weg? ‘Nee hoor,’ zegt Wesseling. ‘Ik heb hier op EZ the time of my werkers op de regiobureaus in Groningen, Arnhem en Eindhoven.’ life, verveel me geen dag. Maar je Verder gaat hij zich in zijn nieuwe functie bezighouden met Pieken in moet niet wachten totdat je het ‘ik heb op ez de time of my life, verveel me geen dag’ de delta, dat tot 2010 loopt, en met niet meer naar je zin hebt voordat de Europese structuurfondsen. je gaat solliciteren. Er zijn niet zo Ook bedrijventerreinen, toerisme en het beheer van het Fonds heel veel functies die ik interessant vind; als er dan zo’n baan vrij­ ­Economische Structuurversterking vallen onder zijn verantwoorde­ komt, dan moet je gewoon reageren.’ < [CC]

advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Loopbaancoaching • Assessment- & Developmentcenter • Management Development & Leertrajecten • Interim & Detachering • Payrolling

Dé mobiliteitspartner voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

30

PM 11/7

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers < Arbeidspsychologe Jolet Plomp geeft tips tegen vakantiestress

Rigoureus het roer om Mensen die in de vakantie met werk bezig blijven, ­vervallen na hun vakantie binnen drie weken weer in chronische stress, blijkt uit Israëlisch onderzoek. Hoe kunnen ambtenaren ervoor zorgen dat ze in de vakantie ook echt helemaal los komen van het werk? Arbeids­ psycholoog Jolet Plomp weet raad. ‘Pas als mensen geen “nee” mogen zeggen, krijgen ze stressklachten.’ STRESS • Vakantie is vakantie. Met die woorden werd in Den Haag jarenlang werk en privé gescheiden gehouden. Een ambtenaar die een collega in de vakantieperiode stoorde, was een zeldzaamheid. Maar de mobiele telefoon en e-mail maakten korte metten met deze strikte scheiding tussen werk en vrije tijd. Volgens een enquête van InOverheid blijft eenderde van de ambtenaren nu gewoon bereikbaar. Een zesde van de ambtenaren leest regelmatig de werkmail. Andere ambtenaren zijn op een andere manier met het werk bezig. Ze over­ peinzen de carrière bijvoorbeeld. Veel ambtenaren solliciteren na de vakantie naar een andere baan. Tijdens je vakantie in de werkstress blijven zitten, is niet gezond, zegt Dov Eden, de Israëlische hoogleraar organisatiepsychologie in Tel Aviv, die al tien jaar onderzoek doet naar het effect van vakantie. Een werknemer die dit doet, krijgt na zijn vakantie na drie weken alweer last van chronische stress. PM vroeg arbeidspsycholoog Jolet Plomp hoe je er wel voor zorgt dat je de vakantie goed benut. 1. Lees de mail alleen als je dit zèlf wilt. ‘Je mail lezen tijdens vakantie of de telefoon opnemen als het werk belt, hoeft niet per definitie voor stress te zorgen,’ zegt arbeids­ psycholoog Jolet Plomp. Dat is volgens haar wel het geval als je de telefoon opneemt ‘omdat het moet’ of ‘omdat iedereen op het werk bereikbaar is’. In de arbeidspsychologie geldt over het algemeen dat mensen minder stress ervaren als ze zelf invloed uit kunnen uitoefe­ nen op hun situatie. ‘Geen deel hebben aan cruciale beslissingen op je werk is soms ook heel stressvol,’ denkt Plomp. ‘Pas als mensen geen “nee” mogen zeggen, krijgen ze stressklachten.’ Voor ambtenaren die gewend zijn zich te voegen en te gehoorzamen is het vaak moeilijker zich te onttrekken aan ongeschreven regels in de organisatiecultuur dat je bereikbaar moet blijven, denkt Plomp. Vooraf aangeven dat je niet gestoord wenst te worden is in dat geval toch een betere oplos­ sing dan tegen heug en meug de mobiele telefoon opnemen.

tie wordt gesteld. Houd jezelf in de gaten als je antwoord geeft, ad­ viseert Plomp. ‘Je merkt immers vaak meteen of je het werk nog leuk vindt of je komt ineens op een aspect van het werk waarvan je je nooit gerealiseerd hebt dat je het zo leuk vindt.’ Dat laatste leidt tot nieuwe motivatie. Ook is het goed wanneer een reorganisatie, bijvoorbeeld als gevolg van de vernieuwing rijksdienst, wel eens consequenties voor jouw baan kan hebben, de vakantie te gebruiken om eens hele­ maal out of the box te denken. Wat zou ik willen doen, als ik geen ambtenaar was geworden, kun je je afvragen. Het is volgens Plomp wel de kunst om het plan dat dan opkomt niet onmiddellijk als onuit­ voerbaar af te doen. 4. Heb het lef het programma om te gooien als het nodig blijkt. Als je tegen overspannenheid aan zit, rust je niet erg uit van enge bergen beklimmen of met mensen op vakantie gaan die ongemak­ kelijk zijn in de omgang. Niet doen dus. Anderzijds werkt stil op het strand liggen ook niet altijd ontspannend. Voor sommige mensen is dat niets doen ook weer stressvol. Je moet proberen goed te voelen wat je nodig hebt en jezelf goed monitoren, weet Plomp. Daar hoort soms ook bij dat je rigoureus het roer moet omgooien. < [Chris van de Wetering] advertentie

implementatiekracht als onderscheidend vermogen

Buitengewoon teamwork

2. Probeer niet met alle geweld de gedachte aan werk te ­mijden. Helemaal nooit aan je werk denken, hoeft niet ontspannender te zijn dan dit af en toe wel te doen. ‘Je kunt de distantie van vakantie ook gebruiken om de grote lijnen in je loopbaan opnieuw uit te stippelen,’ zegt Plomp. ‘Die duidelijkheid kan rust brengen.’

Interimmanagement & professional services

3. Gebruik de gesprekken met nieuwe mensen om na te gaan waar je staat. ‘Wat doe jij eigenlijk?’ is de onvermijdelijke vraag die ook op vakan­

00 (030) 68 6 70 nl ce s. w w w.re so ur

PM 11/7

31

32 [etalage] interim-management | 11 juli 2008

Hoe moet Den Haag omgaan met de inzet van externe krachten?

Kwestie van evenwicht De 1,2 miljard die de rijksoverheid in 2007 ­besteedde aan de inhuur van externe krachten leidt tot veel commotie in ­politiek Den Haag. Is er sprake van een ‘zelfrijzend bakmeel’ der externen, zoals Jan ­Schinkelshoek van het CDA op zijn ­website meldt? Hoe kan de overheid ­extern adviseurs en interim-managers effectief ­inzetten, zonder dat het beeld onstaat dat er geld over de balk wordt gegooid?

Jan Schinkelshoek, lid van de Tweede Kamer voor het CDA

De populistische acties om ­externe ­inhuur af te schilderen als geld­ smijterij van een incompetente overheid, is me te goedkoop. De overheid heeft gewoon niet alle deskundigheid in huis. Maar soms lijkt het als zelfrijzend bakmeel, waar externen de dienst hebben overgenomen. Het is niet goed als een organisatie zich afhankelijk heeft gemaakt van ‘buitenstaanders’. Ontdaan van alle tijdelijke schommelingen, komt het erop neer dat men de zaken met de ‘eigen mensen’ niet aankan. Via de achterdeur mag niet binnenstappen wat vlak ervoor via de voordeur is vertrokken. Dat is, kort samengevat, de motie van mijn hand die in juni door de Tweede Kamer is aanvaard: minister, maak een plan om stap voor stap de externe inhuur terug te dringen, ­gebaseerd op een fijnmazige, gedifferentieerde analyse van wat er in de rijksdienst nodig is. Om het in de woorden van minister Ter Horst te zeggen: ‘Benoem de goede redenen om een externe adviseur in te huren en benoem de goede redenen om een externe adviseur niet in te huren.’

Roel Bekker, secretaris-generaal Vernieuwing Rijksdienst

Als er bij mij thuis iets gedaan moet worden, kijk ik eerst of ik het zelf kan. Als het te moeilijk is, bel ik een aannemer of loodgieter. Het onderhoud van mijn CV heb ik helemaal uitbesteed. Soms heb ik advies nodig, van een notaris of verzekeringsadviseur. Duur, maar ook nuttig. Zo doet de overheid het ook, maar dit leidt voortdurend tot grote discussies. Het lijkt wel alsof de zakelijke afwegingen die iedereen persoonlijk maakt bij de overheid niet voorkomen, alsof ­ambtenaren werk uitbesteden om zelf een dutje te doen. Onzin natuurlijk. Wat wel waar is: inhuur en uitbesteding ­kosten veel geld. Dus daar moet je zorgvuldig mee omgaan en ook goed verantwoorden wat je hebt gedaan. Het is onzinnig om af te willen slanken en tegelijkertijd de werkzaamheden op hetzelfde niveau te houden door werk uit te besteden. Het is ook niet redelijk alle uitgaven aan externen op een hoop te ­gooien: inwinnen van advies (dat is slechts een fractie, ­terwijl daar de commotie op is gericht), inhuur van uitzendkrachten, ­uitbesteding van kantine, beveiliging, vervoer maar ook IT-werkzaamheden en ­ingenieursdiensten. Beschouw het als managementvraagstukken die je in principe net zo ­aanpakt als je het thuis doet. Houd ­ideologie en dogma ver uit de buurt! Theoretisch kun je het hele ­ministerie uitbesteden (met uitzondering van de ­minister). Dat is om vele redenen niet ­verstandig. Maar ­onderdelen daarvan: prima, mits sober, ­verstandig en transparant.

Foto: Mark Weemen

Waarom niet het hele ministerie uitbesteden?

Herman Sietsma, provinciesecretaris/algemeen directeur provincie Utrecht

Verplaatsing van vierde naar zesde macht? We kunnen adviesbureaus niet ­missen. Maar het kan niet zo zijn dat deze met het publieke geld dat overheden besparen, hun eigen kennis en positie opbouwen. Kosten die onder andere begrotingsnummers niet als personeelskosten, maar als projectkosten opgenomen worden. Opmerkelijk is dat adviesbureaus regelmatig de betere overheidsmedewerkers aantrekken. Zo vormen ze een weinig transparante, maar zeer betekenisvolle factor met vervlechtingen naar het openbaar bestuur. Helpt het als de vierde macht, die op permanente belangstelling (en druk) van politiek en bestuur kan rekenen, zich de facto verplaatst naar de zesde macht, de wereld van de

Foto: Rob Jongbloed

Stap voor stap terugdringen

11 juli 2008 | interim-management [etalage]

sen of organisatieveranderingen die ‘vast’ zitten vanwege te veel ‘ingesleten’ tegengestelde belangen, die niet zo maar met wat heisessies te overbruggen zijn. Interim-­management kan nieuwe impulsen geven om de boel weer vlot te trekken. Daarnaast kunnen interimmers, op zijn minst in symbolische zin, nuttig zijn bij ­organisaties of beleidsprocessen in overgangsfasen met paradigm shifts en nieuwe bemensing. Paradoxalerwijs kunnen ze het gevoel geven dat ‘na de interimmer’ nieuwe stabiele tijden zullen aanbreken. De inzet van interimmers is wel aan voorwaarden gebonden. In ieder geval niet te veel en niet voortdurend. Met mate dus: interim-managers bij gebrek aan beter is een zwaktebod. Voorkom dat interimmers worden ingezet op plekken waar voorheen personeel in vaste dienst was. Dat is niet alleen ­gevoelsmatig, maar ook inhoudelijk pervers.

adviseurs? Ik zou denken van niet. Daarom enkele ­suggesties. Laat de overheid een informatiepunt ontwikkelen waar ­uitbesteding in de publieke sector wordt gevolgd, tarieven en ervaringen worden vergeleken, met als doel vergroting van transparantie en bevordering van concurrentie. Laat de ­politiek zich minder fixeren op omvang van de ambtelijke dienst, maar meer op uitvoeringskosten. Besteed als overheid meer geld en aandacht om kennis in de eigen organisaties vast te ­houden. En, tot slot, onderzoek of overheden samen een organisatie kunnen bouwen waarin afwisselend werk in de hele publieke sector wordt aangeboden.

Jeroen Collette, vicevoorzitter beroepsorganisatie van interim-managers ORM

Invallers scoren vaak het ­winnende doelpunt

Mirko Noordegraaf, hoogleraar Publiek ­Management aan de Universiteit Utrecht

Bij gebrek aan beter is een zwaktebod Interim-management stelt de werking van de overheid ­gevoelsmatig op scherp. Een interimmer inhuren heeft al snel iets van een zwaktebod. Bovendien geldt dat we die interimmers, dankzij de sfeer van geld verdienen en declarabele uren die om ze heen hangt, eigenlijk niet vertrouwen. Toch moeten we niet te snel oordelen over interim-managers, want ze kunnen voordelen hebben. Denk aan beleidsproces-

Ronald Bruin, managing director Publieke Sector bij Resources Global Professionals

Inkopen op basis van doelmatigheid In de publieke sector worden ­externen op dusdanige wijze ingekocht en ­ingezet dat het rendement te beperkt is. Iedereen kent wel die externen die al jaren op reguliere functies zitten. ­Eigenlijk acteren ze als eigen medewerkers, zij het met een ­ander ­prijskaartje. Zo blijft de overheid aan het infuus van de externen. In veel gevallen zou verzwaring van het functieprofiel en een aantrekkelijker arbeidsvoorwaardenpakket afdoende zijn om die posities in te vullen met eigen personeel. Opmerkelijk is dat veel externe inhuur plaatsvindt op het ­gebied van beleidsontwikkeling. Het probleem van de ­publieke sector is echter niet het gebrek aan kwalitatief goed beleid maar de beperkte implementatiekracht. Mijn stelling is dat een externe kracht beter in staat is om de doelstellingen te realiseren omdat hij andere paden durft te bewandelen. Investeer dus in daadkracht in plaats van in ‘papier’. De huidige wijze van inkopen is sterk gericht op rechtmatigheid en het selecteren van de meest voordelige aanbieding, oftewel de laagste uurprijs. Zou je niet meer moeten inkopen op basis van doelmatigheid? De echte kosten van een project worden niet zozeer bepaald door het uurtarief, maar door de doorlooptijd en het al dan niet behalen van het resultaat. Maak de wijze waarop een externe partij voorkomt dat een project uitloopt en het resultaat wordt behaald, het leidend beginsel bij het inkoopproces.

Foto: Welmer Keesmaat

Foto: Henk Bruyns

De politiek veronderstelt dat een (overheids)organisatie alleen kan ­worden gerund met personeel in loondienst. Dat is een achterhaalde visie. Politiek en maatschappij stellen steeds meer vragen aan de overheid. Bij zittende ambtenaren ontbreekt vaak deskundigheid. Dat is geen schande. In het bedrijfsleven gebeurt hetzelfde. De kracht van interim-­managers is dat zij zonder verleden en zonder toekomst in een organisatie komen en in een korte tijd nieuwe kennis en ervaring inbrengen. Goed opdrachtgeverschap is belangrijk. Gebruik externen niet als vulmateriaal, maar als kostbaar goed. Let op de houdbaarheidsdatum van tijdelijke professionals. Formuleer een andere visie op personele capaciteit. Draai de knop om en ga van personeelsbeleid naar capaciteitsmanagement, maak geen scheiding meer tussen intern en extern. Bepaal een goede mix van personeel in loondienst en externen. Begin desnoods met de huidige verhouding en verbeter deze. Relateer de mix aan de veranderende vraag. In de sport vormen spelers in het veld en de bankzitters één team. Invallers scoren vaak het winnende doelpunt!

33

advertorial

é f a C ! G N REURI

REURING! Café

Beeldenstorm:

REURING! BBB-training voor de overheid Café Tekst rianne waterval foto’s wiebe kiestra

‘Trotse ambtenaren, ook dat is een fitte overheid’ Het imago van de beleidsambtenaar staat in het publieke debat zwaar onder druk. Komen deze beelden wel overeen met de wer­ kelijkheid? En is cultuurverandering noodzakelijk? Een discussie over beeldvorming, trots en de dialoog met de samenleving. ‘Ervaren is voelen. Kom op, iedereen van de kruk!’ Van de bezoekers van het Reuring!Café op 2 juli jongstleden wordt een actieve deelname ver­ wacht. Coach Icatya Sedney krijgt de zaal met gemak in beweging. Met een BBB-training voor ‘een fitte en op beweging gerichte overheid’ warmt zij het publiek op voor de discussie. ‘Ik weet dat jullie net een drukke werkdag achter de rug hebben, daarom is het heerlijk om juist nu te bewegen.’ Na een reeks kniebuigingen en een set armzwaaien wordt de ­f ysieke gesteldheid van de ambtenaar gelaten voor wat het is en gaat de aandacht naar het inhoudelijke debat. Waar in menig fitnesscentrum de drie B’s staan voor buik, billen en benen, wordt er hier een andere ­interpretatie aan toegevoegd. Beelden, beweging en beleving staan vandaag centraal. Aan Peter Welling, plaatsvervangend SG van het ­ministerie van Vrom, dit keer de eer de gasten te introduceren. Een beeldenstorm betekent volgens hem ook dat je je niet neerlegt bij de situatie van het moment: ‘Een fittere overheid staat voor het oplossen van maatschappelijke vraag­ stukken. We doen er nog te lang over om de man en vrouw aan het loket te helpen.’ Kwaliteit Jacques Wallage constateert dat de beleidsambtenaar er in het publieke debat maar bekaaid vanaf komt. De Groningse burgemeester hekelt het populisme van Kamerleden en neemt het op voor de professionele ­beleidsambtenaar. De auteur van het boek Lang leve de ambtenaar wil graag tegengas geven aan de negatieve beeldvorming: ‘Er zit iets dubbels in de manier waarop de politiek omgaat met ambtenaren. In de discussie over het ambtenarenapparaat moet je niet spreken in volumetermen,

34

PM 29 / 3

maar in kwaliteitstermen.’ Wallage refereert aan de situatie in de VS: ‘Een Amerikaanse presi­ dentskandidaat wordt geen president als hij zich tijdens de campagne niet tegen Washington keert. Maar als hij daar eenmaal zit, heeft hij alle kennis en expertise van de ambtenaren hard nodig.’ Leon van Halder valt hem bij. ‘Uiteindelijk zijn we allen gevangene van de ­w isselwerking tussen de ambtenarij en politiek.’ De programma-DG Wonen, Wijken en Integratie ergert zich aan de focus op het taak­stellingdebat en waar­ schuwt dat bestaande beelden soms werkelijkheid worden: ‘Ik vind dat wij trotser mogen zijn als ambtenaar, ook dat is een fittere overheid.’ Cockpit Volgens Peter Joziasse, innovatiedirecteur bij de Avro, gaat het om een gevoel van noodzaak en urgentie: ‘Je gaat pas veranderen als je er ’s nachts van wakker ligt.’ Grote organisaties zijn volgens hem vaak niet ingericht op het voeren van actie en reactie. ‘Er moet een combinatie zijn van zenden en ontvangen ten opzichte van de burger. Desnoods schrijf je maar iets minder en verbeeld je je maar iets meer.’ Joziasse erkent dat dit niet gemakkelijk is en dat deze verandering stapje voor stapje moet worden doorgevoerd: ‘De koers van een mammoettanker kan je niet zomaar veranderen. Kijk waar de energie en het afbreukrisico zich ­bevinden.’ Wallage pleit voor een cultuurverandering op de departementen: ‘Dit is noodzakelijk om andere veranderingen in de organisatie een kans te geven.’ Een dialoog op basis van feiten, dat is waar de Nederlandse bevolking behoefte aan heeft. ‘Ministers denken vaak dat de samenleving een vliegtuig is waar zij in de cockpit zitten, maar die relatie klopt niet. Het beheersen op basis van regels is niet meer van deze tijd,’ stelt de burgemeester. Ook columnist Pieter Cloo, partner bij Boer & Croon, vindt dat het de hoogste tijd is voor verandering: ‘Door de toename van ­informatiestromen is alles vele malen sneller en complexer geworden. Er zit een nieuwe generatie aan te komen. Ik bepaal zelf wat ik doe, en niet de overheid, dat wordt het nieuwe uitgangspunt.’

et cetera

‘Immense macht in gang gezet door dwergen’ Maarten Koning, de hoofdpersoon uit Voskuils romanserie Het bureau, klaagt en steunt over de vrijheidsbeperkingen die het ambtenaren­ bestaan kent. ‘Ik ben geen intellectueel, ik ben kantoorbediende,’ zegt hij. Maar ontslag nemen en zich bevrijden uit deze gevangenschap zou laf wezen, vindt hij. Behalve Jacob Voskuil konden ook de schrijvers Frida Vogels, Nescio en Franz Kafka flink afgeven op het kantoorbestaan, maar ondertussen gingen ze elke ochtend wel weer vrolijk naar hun werk. De ­dagelijkse gang naar de werkplek leverde kennelijk toch iets op, al was het misschien vooral stof tot schrijven. Over de haat-liefde verhouding die veel ambtenaren en andere witte­ boordenwerkers ten aanzien van hun werkplek zouden hebben, gaat het in Alleen tijdens kantooruren van de Nijmeegse antropoloog ­Remco Ensel. Als docent cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit ­Nijmegen is hij zelf ook ervaringsdeskundige. In zijn kamer op de tiende verdieping gaat het licht uit als hij langer dan tien minuten stilzit, zo lezen we op de achterflap. Niet zo verwonderlijk misschien dat hij het in zijn boek vooral over ontsnappingsfantasieën van de kantoormens heeft. Hij on­ derzocht daarvoor het beeld van ambtenaar en kantoor­medewerker in literatuur en kunst. De eerste kantoorroman is van de Franse schrijver Honoré de Balzac en verscheen in 1837. Les Employés luidde de titel, waarin de ­bureaucratie beschreven wordt als ‘een immense macht in gang ­gezet door dwergen’. ‘t Is maar een pennelikker (1842) van de schrijver ­Potgieter is het eerste Nederlandse verhaal in dit genre. Wat Ensel in al de bestudeerde werken tegenkwam, waren de ­gedachten over ontsnappen. Het duidelijkste voorbeeld daarvan is ­misschien wel de film Being John Malkovich, waar het kantoor­personeel via een ­geheime deur achter een archiefkast uit de dagelijkse sleur ­ontsnapt en in het hoofd van een filmster terechtkomt, waar ze enkele ogenblikken groots en

glamourous ­mogen leven. In hun ­normale bestaan ­moeten ze door het absurd lage plafond van hun kantoorunit gebukt door het leven. Herkenbaar is het zogenoemde Svejkisme. Een vorm van passief verzet, ­genoemd naar soldaat Svejk uit ­Jaroslavs Haseks roman De goede Svejk (1923) en als ­fenomeen beschreven door de ­antropoloog F.G. Bailey. Het houdt in dat je je op ­onopvallende wijze aan werk en ­systeem onttrekt door instemming of ­onwetendheid voor te wenden. Ontsnap­ pingsfantasieën zijn volgens Ensel het product van de ­ambivalente ambtelijke houding. Ze moeten geduid worden als een uiting van het menselijke ver­ langen toch als persoon gezien te ­worden en niet alleen als radertje in een apparaat. Werken voor het ­ambtelijke ­apparaat vereist nou eenmaal dat je toch op een of andere manier je individualiteit op moet geven. Alleen tijdens kantooruren is een heerlijk barok overzicht van alle boeken en films die je eigenlijk gelezen en gezien zou willen hebben of móet hebben om plezierig en bewust in je werk te blijven staan. < [Chris van de Wetering]

Remco Ensel, Alleen tijdens kantooruren Vantilt, €14,95

Uitnodiging aan alle jonge ambtenaren - vrijdag 5 september a.s.

‘Waar steken we onze energie in?’ Een fundamentele verandering van onze energievoorziening is noodzakelijk, zo blijkt ook uit het onlangs verschenen Energierapport. Wat is het scenario voor de komende jaren? Het kabinet heeft tot 2011 zo’n 7 miljard vrijgemaakt om de energievoorziening op peil te houden. In welke sectoren moeten we investeren? Biedt een energie-eiland op de Noordzee uitkomst? Moeten we de kerncentrales nieuw leven inblazen? En maken we wel voldoende gebruik van de technologische mogelijkheden? Discussieer mee onder leiding van BNR-presentator Bas van Werven! Gasten zijn o.a. Mark Frequin DG Energie en Telecom op het ministerie van EZ Saskia Borgers DG Milieu op het ministerie van Vrom Luister, onder het genot van een gratis drankje, naar de column. De stamgasten zorgen voor de komische, maar kritische noot! Datum: 5 september 2008 Tijd: 17.30 uur (aanvang programma 18.00 uur) Locatie: Mi Vida Lange Houtstraat 25, Den Haag

Toegang is GRATIS! Wel graag even aanmelden, Meer informatie en aanmelden: www.pm.nl of stuur een mailtje naar [email protected] Check ook cactuscafe.hyves.nl

PM 11/7

35

beau monde

Het debat was beter dan de barbecue... De Kamerleden sluiten het parlementair jaar af tijdens de traditionele Binnenhofbarbecue, maar ook menig ambtenaar prikt zo vlak voor het zomerreces graag een worstje weg. Ook het hongerig publiek van het Reuring!Café liet deze kans niet aan zich voorbij gaan.

Wat: Afsluiting Reuringseizoen met barbecue Waar: Het Nutshuis, Den Haag Wanneer: Donderdag 2 juli 2008

Vrom-ambtenaren André Rodenburg (l) en Arjen van der Burg hebben hun borden niet leeggegeten. Ze zijn niet echt tevreden over de kwaliteit van het eten, en dat is nog lichtjes uitgedrukt. ‘Het vlees smaakt naar Mc­ Donalds en de pastasalade naar hoestsiroop,’ aldus Van der Burg. Jeroen Walschots (l) en Guus Bekker, trainees bij Het Expertise Centrum, en Vrom-adviseur Pieter Looijestein (r) evalueren bij een hamburger de discussie. ‘Ze waren het wel heel erg met elkaar eens,’ concludeert Bekker.

De (voorspelde) regen en hagelbuien bleven uit, dus de deelnemers konden zich zowel binnen als buiten het Nutshuis te goed doen aan karbonades, worstjes en hamburgers. De meningen over de kwaliteit ervan waren echter verdeeld.

De barbeque is niet alleen populair onder ambtenaren, ook de consultancywereld schuift aan. De lege bordjes van Robert Derksen, Mark Telgenkamp (ConQuaester) en Seerp Leistra (Intermaat) laten zien dat het de heren in ieder geval wel goed gesmaakt heeft.

‘Het debat was beter dan de barbeque,’ stelt Yvonne van Remmen (r) van de programmadirectie Verstedelijking. Wim Heiko Houtsma, directie Leefomgeving, geeft haar gelijk. Ook Wieteke van der Burg, adviseur bij de gemeente Haarlemmermeer (l), valt haar bij: ‘De discussie was positief, maar de barbecue was jammer van de energie!’

Simone de Jong (l) van Schuttelaar & Partners wil dolgraag op de foto, maar niet alleen. Binnen no time strikt ze twee ‘slachtoffers’. Sjoukje Meeldijk, accountmanager voortijdig schoolverlaten op OCW en Jacqueline Hendrikx (r), leider van het project Gewoon doén op datzelfde ministerie, gaan samen met haar op de gevoelige plaat.

Rachid Guernaoui (l), projectleider van het Ictu-programma Overheid heeft antwoord, en Piazza-bestuurslid Birgül Özmen laten de barbecue (wel) goed smaken.

Natascha Sieteram, programmacoördinator van de Vereniging voor Overheidsmanagement, loopt al een aantal Reuringseizoenen mee. Toch ziet ze elke keer weer nieuwe gezichten. Zo ook Vrom-ambtenaar Jochem van der Waals.

Bas de Groot vond het debat wat tam. ‘Meer interactie met de zaal had ik zeker op prijs gesteld.’ De voormalig teamleider Bestuurlijke en Juridische zaken van de gemeente Westland zit nu nog even in wat hij noemt ‘de transitiefase’. Binnenkort gaat hij aan de slag als zelfstandige.

Pieter Cloo (l), partner bij Boer & Croon, en Kees Justus Vogel, jurist bij het ministerie van Vrom, zijn vandaag niet gekomen voor de culinaire hoogstandjes. Centraal staat volgens Cloo het ontmoeten van nieuwe mensen: ‘Het gaat om de gezelligheid en niet om het eten.’

PM 11/7

36