Honours in the Global World, Searching for Excellence Reflecties vanuit WO en HBO

Honours in the Global World, Searching for Excellence Reflecties vanuit WO en HBO Geïnspireerd door de Sirius Studiereis Searching for Excellence, november 2009, Washington DC

Honours in the Global World – Searching for Excellence Reflecties vanuit WO en HBO

Honours in the Global World – Searching for Excellence Reflecties vanuit het WO en HBO gevoed door de Studiereis Searching for Excellence met onder meer 4 universiteitbezoeken en deelname aan het jaarlijkse congres van National Collegiate Honors Council (NCHC) in Washington D.C. November, 2009 Tweede herziene druk

Onder redactie van Marca Wolfensberger

©2009 het copyright van de verhalen en de foto’s ligt bij de auteurs Omslag: Stafbureau Marketing & Communicatie, Hanzehogeschool Groningen Foto voorkant: Georgetown University Washington D.C. Foto achterkant: Washington Monument Lay/out: Aline Bussemaker & Wienkie Bulk, Sirius Programma Hanzehogeschool Groningen

1

2

Honours in the Global World - Reflecties op Impressies – Inhoudsopgave Voorwoord, John Zubizarreta .................................................................................................................5 Honours in the Global World – Introductie, Marca Wolfensberger...............................................7 Every teacher touches eternity – Talking points, Freeman A. Hrabowski...................................10 Out of the box, Linda Mulder ............................................................................................................14 Netwerken & Wereldburgerschap, Marca Wolfensberger ................................................................15 Washington revisted; International exchange, liberal arts, global village! Ies Lohman.........19 Curiosity as a way of education, Pieter Veenstra.............................................................................20 Diversiteit in talent, Vladimir Bartelds ..............................................................................................21 Eerste reflectie op uitdagingen vanuit de Washington-reis, Ger Olsder...................................22 Tonnetje rond!, Petra van Dam .........................................................................................................25 Het Groninger Honours College en de Verenigde Staten, Ineke Ganzeveld .............................26 Pedagogy of excellence, Ingrid Schutte .............................................................................................27 Inspiratie met gevolgen, Dennis van der Honing ............................................................................30 Zo gek doen we het niet, maar wel alert blijven!, Joke Oosterhuis/Geers .................................31 Political Campaigns & Promoting Excellence, Daniel Elliott .....................................................34 Honors als cultuur, Mirjam Bok & Gitta Thoen ..............................................................................36 Honours in the USA: horen, zien, delen en leren door de SIRIUS studiereis, Ingeborg Janssen Reinen .........................................................................................................................................37 Weer terug? Lea Hermsen ....................................................................................................................39 Inspiratie uit Amerika, maar ook uit Groningen: Value in the Valley!, Lisette Wierenga ......40 Inspire Students to Elevate Their Professional Goals, Melissa Oudshoorn/Fuller .....................43 Reflecties over didactiek in Honours in de Verenigde Staten, Lidwien Jacobs .......................44 City as text: Exploring downtown Washington D.C., Linda Mulder .........................................48 Inspiratie, Marieke van Haaren ..........................................................................................................50 The best of both worlds, Frans Janssen ..........................................................................................51 Goed voorbeeld doet goed volgen!, Jessica van der Ven ...............................................................53 How to create SMART people, Trijnie Faber ..................................................................................54 Auteurs..................................................................................................................................................55 Studiereis Searching for Excellence.................................................................................................57

3

4

Voorwoord

A Passion for Excellence As the 2009 Conference Chair and new President of the National Collegiate Honors Council, I am extremely gratified as I ponder the amazing and unique contributions of our Dutch colleagues to our conference in Washington, DC At no other time in NCHC history have we had such a fabulous representation from international members, and the active engagement of thirty-two honors faculty and professionals from the Netherlands was a very special gift to our organization and to honors education generally. The genuine collaborative spirit and desire to learn and to share ideas about best practice in honors teaching, learning, and administration were among the several characteristics that stood out as all of us at NCHC interacted with the Netherlands group. Another was the passion for excellence that pervades the groundbreaking work that is going on in Holland’s initiative to spread the philosophy and methodology of honors education not only across its own borders but also throughout Europe in general. The Netherlands is definitely in the vanguard of countries that are rethinking and reshaping higher education to place an emphasis on talent, motivation, risk, challenge, leadership, creativity, and, of course, content knowledge and expertise. Many conversations later, many innovative ideas later, and many new warm friendships later, I would say that the 2009 NCHC conference was a huge hit, and much of that success is due to the remarkable opportunities to see honors in a light because of the valuable participation of the Dutch team. I, personally, am grateful for their contributions, and I hope we will continue to be good colleagues and warm friends. Dr. John Zubizarreta, President, National Collegiate Honors Council

5

6

Honours in the Global World - Introductie Marca Wolfensberger, Hanzehogeschool Groningen Honours in the Global World – Searching for Excellence is een compilatie van ervaringen vanuit het WO en HBO. Professionals vanuit het hele Hoger Onderwijs veld hebben elkaar ontmoet in de Verenigde Staten rond het thema Excellentie. Het Sirius-team berichtte in het voorjaar van 2009 dat “in nauwe samenspraak met Marca Wolfensberger is het idee opgevat om met een Nederlandse delegatie een studiereis te maken naar de Verenigde Staten. Onderdelen van deze studiereis vormden de deelname aan het jaarlijkse honours congres van de National Collegiate Honors Council (NCHC) in Washington D.C. en een werkbezoek aan een aantal universiteiten in/rondom Washington.” Informatie over Sirius en de reis- en werkverslagen staan online, waaronder het verslag Yes we can! www.siriusprogramma.nl Deze publicatie Honours in the Global World, bevat de persoonlijke reflecties op onze ‘Search for Excellence’. De studiereis beoogde meerdere doelstellingen: • Kennis en inspiratie opdoen hoe in de VS omgegaan wordt met honours en met aspecten als selectie(criteria), het vormen van een academic community, onderlinge competitie, excellente docenten, virtuele excellente leeromgeving, evidence based onderzoek; • Internationale uitwisseling en internationalisering binnen honours steviger op de kaart zetten. Hierbij past ook het versterken van contacten binnen de VS; • Ideeën opdoen voor (excellentieonderwijs in) de masterfase; • Versterken community building tussen Nederlandse (ho)instellingen in het kader van excellentie, zowel door het gezamenlijk organiseren, als het maken van de reis als Nederlandse delegatie; • Het versterken van de kennisbasis rondom excellentie ook bij niet- deelnemende instellingen (deelname, reisverslag, deze publicatie, presentaties). • Impuls voor nieuwe ontwikkelingen en gesprek over excellentie bevordering in het Hoger Onderwijs. De studiereis wordt gekenmerkt door een intensief en gevarieerd programma, mede dankzij de waardevolle adviezen van John Zubizarreta, President van de National Collegiate Honors Council. Al bijna tien jaar onderhoudt hij relaties met Nederland waardoor zijn suggesties inhoudelijk goed aansluiten bij onze Hoge Onderwijspraktijk. Onze waardevolle vriendschap en interessante gesprekken zijn inspiratiebronnen voor deze studiereis geweest. Bezoeken aan vier verschillende universiteiten, aan de Association of American Colleges & Universities, een van de grootste en invloedrijkste Hoger Onderwijs organisaties in Amerika, en aan het campagnebureau van Obama stonden op het programma. Naast een gevarieerd programma waren we, niet in het minst dankzij de inspanningen van Marjolein Vermeulen en Sara Steijn, op reis met een interessant samengestelde groep mensen: OCW, HBO-Raad, Sirius, HBO en WO. Instellingen met een rijke ervaring aan honours onderwijs, instellingen die mede dankzij de Sirius subsidie in de startblokken staan en ook instellingen die niet binnen het Siriusprogramma vallen en wel aan hun excelentie onderwijs werken. Het leren (kennen) van elkaar is essentieel onderdeel van de studiereis. We bezochten de University of Maryland Baltimor County (UMBC). Daar sprak een afvaardiging met Freeman Hrabowski de president van UMBC. Deze honours universiteit is sterk gericht op onderzoek en diversiteit. Freeman Hrabowski opende ook het jaarlijkse NCHC congres. Zijn toespraak maakte indruk en bewoog mensen tot tranen toe. Diverse schrijvers refereren aan hem. We hebben het voorrecht zijn talking points hier te mogen publiceren. Frans Janssen verwoordt de roep van velen om hem naar Nederland te halen. Lidwien Jacobs koppelt zijn woorden aan de honours didactiek. Marieke van Haaren nodigt uit om via You Tube naar hem

7

Honours in the Global World – Introductie, Marca Wolfensberger te kijken en te luisteren. Via http://www.youtube.com/watch?v=-_aZXjpwhzs kan je hem horen over het belang van technologie en uitblinken. De op Jezuïtische traditie gegrondveste Georgetown University is gehuisvest in een prachtig gebouw zoals ook de Cover van deze publicatie laat zien. Het belang om een gemeenschap te vormen en de rol van huisvesting daarbij heeft deelnemers aan het denken gezet. Die gemeenschap maak je door samen te studeren, samen te reizen en te eten, samen een doel na te streven. Samenwonen kan daar ook een grote rol in spelen. Joke Oosterhuis gaat in op het verschil tussen de Amerikaanse residentiële honours programma’s en de Nederlandse opleidingen waar studenten op kamers wonen, of nog thuis. Ineke Ganzeveld vertaalt het belang van gemeenschap naar actiepunten voor het versterken van de sociale component van het college in Groningen. Ingeborg Janssen Reinen en Jessica van der Ven vertellen hoe deze gemeenschapvorming zelfs doorklinkt in de selectieprocedure van Georgetown waar honours studenten zitting hebben in de toelatingscommissie. American University is een ‘state university’ met veel aandacht voor de politieke arena en een groot honours programma, met als missie: “Create a community of students, faculty and staff dedicated to academic excellence, intellectual curiosity and personal growth, as well as to provide ways to encourage these ideals and to promote lifelong learning’. Pieter Veenstra wijst ons op het belang van het formuleren van een missie als honours programma. We mogen diverse honors classes bijwonen om zo een impressie te krijgen van het honours onderwijs. Joke Oosterhuis weet haar ervaringen naar een model te vertalen. Dennis van der Honing raakt zo geïnspireerd door alle ervaringen dat hij weer geloof heeft in de maakbaarheid van een betere samenleving en de rol die het honours onderwijs daar bij kan spelen. Howard University is een African American institution waar good practices worden besproken en ook valkuilen toegelicht worden. Ger Olsder wijst op het belang van het uitwisselen van al deze ervaringen. Het out-of-the-box denken en de multidisciplinaire aanpak van vele honours programma’s stimuleren hem om nieuwe uitdagingen in Nederland aan te gaan. Linda Mulder illustreert dat out-of-the-box onderwijs met een voorbeeld uit de NCHC conferentie: City-asText is een beproefd honours ingrediënt waarbij veldwerk naar een hoger plan getild wordt. Ingrid Schutte woonde een lezing bij van Bermeo over diversiteit en talentontwikkeling voor iedereen en deelt hier haar enthousiasme. Aldolfo Bermeo ontwikkelde aan de universiteit van Los Angelos, California zijn ‘Pedagogy of excellence’. Onderwijs gericht op diversiteit en het bevorderen van een cultuur van excellentie voor iedereen is voor elke honours-liefhebber inspirerend. De toegevoegde waarde van honours kan ook na het afstuderen duidelijk worden. We spraken daarom met het wervings-en selectiebureau Right Management om te horen waarom zij extra geïnteresseerd zijn in honours studenten. We leren ook dat honours programma’s kunnen inspelen op de behoefte van de markt door studenten meer bescheidenheid, realiteitszin en etiketten bij te brengen. Honours moet ook in de markt gezet worden. Een onderzoek- en consultancy bureau dat betrokken was bij de verkiezingscampagne van Obama gaf ons hiervoor handvaten. Zij benadrukten het belang van onderzoek naar behoeften van honours studenten. Ook daagden ze ons uit in een enkele zin de kern van ons honours onderwijs te ‘verkopen’. Daniel Elliot geeft in deze publicatie hun onderzoeksdesign voor het Hoger Onderwijs. Mirjam Bok en Gitta Thoen nemen veel ideeën mee naar Utrecht en zijn daarnaast ook trotser op alles wat we al bereikt hebben in Nederland. Met name het belang van community service, leadership, en interdisciplinair werken staan hoog op de ideeën agenda. Petra van Dam noemt zichzelf tonnetje rond van de ideeën en inspiratie. Vladimir Bartels en Melissa Oudshoorn maken duidelijk hoe al deze nieuwe inspiratie weer vertaald kan worden naar de eigen

8

Honours in the Global World – Introductie, Marca Wolfensberger instelling. Elke instelling en ook elke opleiding heeft immers weer zijn eigen doelen met honours. Reflecties van WO en HBO zijn hier verzameld. Ies Lohman plaats deze reflecties in een tijdsperspectief door haar ervaringen van vroeger met nu te vergelijken: Nixon met Obama. Het jaarlijkse NCHC congres brengt vele ervaringen samen doordat zo’n kleine 2000 studenten en docenten hun honours kennis met elkaar delen. Niet alleen door te spreken over honours, maar ook door honours ervaringen op te doen. Zo illustreert de conferentie dat honours om meer daait dan alleen extra , maar juist ook om anders, risk-taking en uitdagingen aan gaan. De conferentie laat zien, om met Ies Lohman te spreken hoe talentvolle studenten de ruimte krijgen om er meer uit te halen en zich op een hoger niveau verder te ontwikkelen. Er wordt ook van ze verwacht dat ze iets teruggeven aan de maatschappij en willen leren van de minder geslaagden in deze global village. Niet iedereen kan afreizen naar de VS om ideeën op te doen en dat hoeft gelukkig ook niet. Lisette Wierenga nodigt ons uit om dichter bij huis te kijken zoals bij het Groningse project Value in the Valley. Want waar je de inspiratie ook vandaan haalt, het draait er om dat we goed onderwijs aanbieden waardoor elke student wordt uitgedaagd het beste uit zich zelf te halen. Honours is bedoeld voor studenten die meer willen en meer kunnen dan het reguliere programma te bieden heeft. Honours in the Global World betekent, om met Trijnie Faber te spreken: het opleiden van jonge mensen die zowel in hun beroep als in de samenleving leidend (leider) willen zijn en het voortouw durven te nemen: smart people. Lea Hermsen verwoordt de adem van onze zoektocht naar excellentie: dat wij een droom vertegenwoordigen om jonge mensen de vrijheid te geven hun talenten te ontplooien. Een droom die oproept tot de verantwoordelijkheid om honours studenten op te leiden tot wereldburgers die met wijsheid hun bijdragen gaan leveren aan wetenschap en maatschappij.

9

Every teacher touches eternity – Talking points Freeman A. Hrabowski, University of Maryland Baltimore County Some talking points & statements Freeman A. Hrabowski made during his opening address at the National collegiate honors council 44th annual conference, grand Hyatt hotel, Washington D.C. Thursday, October 29, 2009 Freeman Hrabowski is the President of the honors university UMBC The University of Maryland, Baltimore County. Freeman A. Hrabowski, III, has served as President of UMBC (The University of Maryland, Baltimore County) since May, 1992. His research and publications focus on science and math education, with special emphasis on minority participation and performance. He has authored numerous articles and co-authored two books, Beating the Odds and Overcoming the Odds (Oxford University Press), focusing on parenting and highachieving African American males and females in science. Both books are used by universities schoolsystems, and community groups around the country. President Hrabowski is named One of the Ten Best College Presidents by Time Magazine, 2009. Anna Shields is leading the campus’s honors college, which reflects UMBC’s emphasis on “excellence and diversity” – particularly high-quality, and engaged to undergraduate education. This is also recognized by U.S. News and several rankings. Quick UMBC overview: Excellence & inclusion of UMBC • UMBC is proud to be recognized as a national leader in higher education by the U.S. News & World Report America’s Best Colleges Guide • In addition to U.S. News rankings, 2008 Princeton review ranked UMBC “2nd most diverse student body” in America • Nearly 13,000 students (10,000 undergrads & slightly under 3,000 graduate students). UMBC has students from every state & 150 countries • Almost half undergraduate degrees in science & engineering – & fully half of all graduate degrees in science & enginering (70% of PhD’s) • Among nation’s leaders in producing African Americans who go on to complete PhD’s in science & engineering or m.d./PhD’s African Americans Research foci: (1) Info-tech – heavily focus on human-computer interaction (2) Environmental research – major nasa grants involving earth systems technology & the environment; (3) Biomedical research – major work involving aids research (hhmi), anti-cancer strategies & breast cancer (nih) Partnerships: UMBC is always working to build partnerships focused on (1) Creating more training opportunities for students, (2) Expanding research capacity (3) Outreach & service (paying attention to diversity in all these initiatives) – nsf – k-12 stem education, shriver center – choice Quick UMBC Honors College overview There are today 500 students in our honors college, which is incredibly \diverse in every way: intellectually (huge range of majors) but also ethnically & racially, mirroring the campus as a whole. There is a significant number of our students involved in service through the shriver

10

Every teacher touches eternity – Talking points, Freeman A. Hrabowski center, which is part of the ‘applied learning experience’ that honors college students must do. More and more honors college students are each year winning undergraduate research awards, presenting at undergraduate research & creative achievementday, & presenting at national conferences in their fields (again, linking the honors college achievement to UMBC strengths), preparing them for work in graduate school and professional school” Conference Topics Honors faculty and students will have the chance to explore wide-ranging topics – from global citizenship & studying abroad, intercultural diversity on the campus, & why honors? To livinglearning communities, student engagement in co-curricular activities & the power of narrative Honors college students and faculty have a special status and are most privileged living in a nation with the special status of being one of the wealthiest & most educated nations in the world. I share with you my mother’s statement: “you are special – and can be even better.; you do not have time to play the victim.” Message today – one I give often when I talk to students: • How we think about ourselves, the language we use, how we interact with others, what we consider important – our values – will determine who we become – personally, professionally, as colleges & universities, as a nation, as a people. Message today about U.S. educational system: • While China & India produce almost 7 million college graduates each year, we continue to see failing American public school systems & inadequate connections between k-12 & higher education. • To compete globally, U.S. must strengthen its public education systems & support innovation to strengthen nation’s science & tech infrastructure. • We must be much more proactive in stimulating students’ interest in math, science & engineering – and in working with national agencies & companies in such areas as health care, national defence, national intelligence through multi-institutional grant-funded collaboration Thus, the challenges facing America (see also report – “America’s perfect storm”): Three converging forces: (1) Disparities in education & skill levels of our population; (2) Restructuring of nation’s economy; (3) Changing demographics Reading suggestion: Daniel pink – whole new mind: moving from the information age to the conceptual age Need for innovation – left & right-brain thinking • “The era of ‘left/brain’ dominance – and the information age that it engendered – is giving way to a new world in which artistic and holistic ‘right/brain’ abilities mark the fault line between who gets ahead and who falls behind.” • “Our brains are divided into two hemispheres. The left hemisphere is sequential, logical, and analytical. The right hemisphere is nonlinear, intuitive, and holistic. Today, the defining skills of the previous era – the ‘left brain’ capabilities that powered the information age – are necessary but no longer sufficient. And the capabilities we once disdained or thought frivolous – the ‘right/brain’ qualities of inventiveness, empathy, joyfulness, and meaning – increasingly will determine who flourishes and who flounders. For individuals, families, and organizations, professional success & personal fulfillment now require a whole new mind.” Drawing from Hrawoski’s recent book chapter & related research • For my talk I am drawing from a chapter (“expanding access for America’s future”) I contributed to a book that came out earlier this year on the future of higher education (the future of higher education: perspectives from America’s academic leaders) and the research that I did for that chapter.

11

Every teacher touches eternity – Talking points, Freeman A. Hrabowski Context – college degree productivity For the past 60 years (U.S. Census bureau), a growing number of Americans (25+) from all backgrounds earned college degrees: whites (6% to 28%); blacks (3% to 18%). But there is no equal access. Example: Past 30 years – Hispanics (6% to 12%); Asian Americans (more than 50%); native Americans (samples too small). Today, among all American 25+ years old, slightly less than 30% have college degrees. By 2025, however, in South Korea, Japan, Canada, 55% of adults will have college degrees. So, Americans between 35 & 64 – you’re among most educated people in the world (39%) (only higher percentage is in Canada – 41%). But Americans 25-34 will be in 7th place internationally. Hence, for the first time since mid- 20th century, we can’t claim each successive generation will be better educated than preceding one! To address this concern, we must strengthen k-12 education and universities must play an increasingly active role in this intervention work. • Achievement gap of particular concern: today, black & Hispanic 12th graders performing at same level as white students in 8th grade • For every 100 9th graders, only 67 will graduate from high school in 4 years, only 26 still in college after 2 years, and only 18 will graduate from either a 2-year college in 3 years or a 4-year school in 6 years • Also must address disparity between percentages of students from high-& low-income families who finish college (75% vs. 9%) • Inequities in American higher education & income – at nation’s most selective schools, only 3% of students are both first-generation college students & from families in bottom income quartile (vs. 20% of college & university enrollments nationwide) • Even high-achieving low-income students are much less likely to attend college than more privileged students – among students with high test scores, nearly 20% from low-income families do not go directly to college compared to fewer than 5% of students from families in top income quartile Universities must focus increased attention on student access and success • Provide families with information they need to plan for college • Strengthen pre-college initiatives to ensure students prepared • Help students find funding • Examine own institutional culture – to be sure flexible & responsive • Also need to look at particular circumstances of students from different groups – low-income, first-generation, students of color, women & minorities in s&e, older nontraditional students, males (in general) • 50 million Americans over 25 have begun, but not finished college • Predominantly white institutions must do better job addressing special challenges faced by students of color – increasingly important given transforming demographic shifts: America will be “majority minority” by 2050. • Institutions must also target students other than full-time 18-22 year olds (this group represents only 16% of all college students – fewer than 3 million of more than 17 million students.) Beyond the numbers, what does it mean to be educated? At core of this notion of being educated is how we see ourselves and, perhaps most important, how we relate to people, particularly people not just like ourselves, people from different backgrounds •

Understanding the importance of education

12

Every teacher touches eternity – Talking points, Freeman A. Hrabowski • • • • •

Passion & lust for learning Ability to think critically & express oneself with ease in both writing & orally Developing a world view – appreciating perspective of others in rest of the world To be prepared for change To be able to adapt to circumstances.

Must keep asking questions: • How best to prepare students for this new century? • What does it mean to be well educated & prepared for the future? • How do we help students (all of us) think about right questions to ask? • What is it that we don’t know we don’t know? I tell students move beyond your comfort zone & get to know people not like yourselves • Understanding difference between right & wrong • Strong values • Lust for learning • Belief in themselves • Remember – how we think about ourselves, language we use, how we interact with others, what we consider important – our values – will determine who we become – personally, professionally, as colleges & universities, even as a nation – as a people. I share with you one of my mother’s statements: every teacher’s touches eternity. I challenge you: • Watch your thoughts; they become your words. • Watch your words; they become your actions. • Watch your actions; they become your habits. • Watch your habits; they become your character. • Watch your character; it becomes your destiny.

13

Out of the box Linda Mulder, Hanzehogeschool Groningen Ik bevind me midden in een science lab op de honors university in Maryland (UMBC). Ik zie dat er zo’n twaalf studenten druk in de weer zijn met pipetjes en glaasjes. Op het digibord staan ingewikkelde schema’s. Het wemelt er van de bacteriën die worden onderzocht en waar DNA-strengen worden vastgesteld door studenten die geconcentreerd aan het werk zijn. Ze zien er uit als onderzoekers, gehuld in witte labjassen. Voor mij de eerste kennismaking in Amerika met honours. Gevraagd naar de achtergrond van deze studenten kom ik er achter dat ze hun major doen in geschiedenis, politicologie en zelfs Russisch. Voor mij gaat er een wereld open. Dat studenten met deze achtergrond zich gaan verdiepen in biologie en met hun toegepast onderzoek daadwerkelijk iets betekenen voor de medische wetenschap. Verdiepend, maar voor deze studenten een enorme verbreding. Niet alleen specialiseren in het vakgebied waar ze voor opgeleid worden, maar verder kijken, in dit geval het analyseren van DNA. Dit is voor mij een out of the box ervaring.

Science lab UMBC

14

Netwerken & Wereldburgerschap Marca Wolfensberger, Hanzehogeschool Groningen & Universiteit Utrecht “Without Leaps of imagination, or dreaming, we lose the excitement of possibilities. Dreaming, after all, is a form of planning.” Gloria Steinem, Journalist and women’s right advocate Dromen Stel je eens voor: dat de bankdirecteur het welzijn van zijn klanten dezelfde prioriteit geeft als de groei van zijn bank; dat de afgestudeerde haar idealen nastreeft net als toen ze 14 was; dat mijn student het strand schoonmaakt terwijl hij ook meedraait in wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van een schonere zee. Stel je eens voor: dat elke student van welke kleur ook het onderwijs geniet dat haar helpt boven zich zelf uit te stijgen; dat de auto CEO de CO2 beheersing net zo belangrijk vindt als zijn aandeelhoudersvergadering; dat jonge mensen opgeleid worden tot wereldburgers en de vrede dichterbij brengen. Stel je eens voor: dat mensen vanuit het hele Hoger Onderwijs veld elkaar ontmoeten in de Verenigde Staten rond het thema Excellentie. Dat ze proeven aan het Amerikaanse honours onderwijs om samen tot nieuwe gedachten te komen. Netwerken & honours Waarom is het belangrijk om elkaar te ontmoeten over HBO – WO grenzen heen? Je zou kunnen zeggen dat zo’n ontmoeting een onderdeel is van netwerken en netwerken werkt. Vroeger dacht je bij netwerken vooral aan kruiwagens. Netwerken had daarbij ook een ondertoon dat je iets bereikt had door je contacten en niet omdat je het zelf verdiend had. Dat het belangrijk was om de juiste mensen te kennen, sprak voor zich. Vroeger – en misschien nu ook nog wel – werden studenten daarom ook lid van een Studenten Vereniging, zoals het Koor en worden professionals lid van de Rotary. Neerbuigend wordt dat ook wel vriendjespolitiek genoemd. Netwerken hing samen met wie je kende. Een zo groot mogelijk netwerk met mensen – liefst Belangrijke Mensen – kon je verder helpen in de vaart der volken. Die visie op ‘netwerken’ is met de tijd mee veranderd, net als de samenleving. Nu verstaan we onder netwerken het uitwisselen van informatie tussen personen die elkaar min of meer kennen met als doel elkaar te helpen. We netwerken dus elke dag. Nu hangt netwerken niet meer zo zeer samen met wie je ként, maar met wie je bént. Het afnemend veld, de arbeidsmarkt, is op zoek naar mensen die weten wat ze willen, die een visie hebben op hun toekomst. Werkgevers zoeken mensen die in wisselende samenstellingen kunnen functioneren. Ze willen dus mensen die weten wat hun kwaliteiten zijn, wat hun sterke kanten zijn en die daarover kunnen communiceren. Wij willen dat onze honours studenten daaraan voldoen. Dat ze weten wie ze zijn, dat ze weten waarom ze kiezen voor hun specialisatie en welke bijdragen ze willen leveren. We willen ook dat onze studenten zelfbewust zijn, en tegelijkertijd bescheiden omdat ze beseffen dat de vragen van morgen groot en anders zullen zijn. Dat ze weten dat hun bijdrage wezenlijk en tegelijk beperkt is en oplossingen met andere mensen gevonden moeten worden. We hopen dat onze honours studenten een behoorlijke mate van onbaatzuchtigheid zullen hebben; dat ze mensen van dienst willen zijn. Dat ze luisteren naar de vragen. Het zijn allemaal kenmerken die je nodig hebt om succesvol te kunnen netwerken. Zijn het ook aspecten van de talentontwikkeling die het onderwijs na moet streven? En zo ja, hoe doe je dat dan; wereldburgers opleiden die een bijdrage willen leveren aan wetenschap en maatschappij?

15

Netwerken & Wereldburgerschap, Marca Wolfensberger Wereldburgers opleiden Waarom willen we eigenlijk wereldburgers opleiden? De antwoorden zijn legio – hier een paar antwoorden gevoed door de ervaringen in Amerika: Ik denk dat het nodig is omdat we willen werken aan vrede. De conflicten zijn gecreëerd door mensen, mensen zullen ze ook op moeten lossen. We hebben wereldburgers nodig die bescheiden genoeg zijn om te beseffen dat we moeten samenwerken om de problemen van morgen op te lossen. Het gaat om uitdagingen die we nu nog niet eens kennen die we te lijf zullen gaan met instrumenten die we nog moeten maken. Vraagstukken die te groot of te complex zijn om door een enkele discipline te worden opgelost, vragen om een interdisciplinaire benadering. Deze interdisciplinaire habitus ontwikkelen studenten niet vanzelf maar moeten ze leren. Dat betekent dat er expliciete aandacht voor deze manier van denken nodig is. De noodzaak om met interdisciplinaire en multiculturele teams te werken is evident en toch is het soms zelfs al lastig om samen te werken met je collegae op je gang. Kortom, dit soort wereldburgerschap komt niet vanzelf. Het is dan stimulerend om met een gemêleerde groep een verrijkende studiereis te maken. Allemaal ‘searching for excellence’. We willen studenten leren dat iedereen fouten maakt en dat je van je fouten kan leren mits je de tijd neemt even stil te staan, na te denken, terug te koppelen. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar hoe vaak doen we dat zelf? Het vragen om hulp en feedback en die op een respectvolle manier geven en ontvangen is niet zo makkelijk. En toch zijn het belangrijke middelen om wereldburgerschap te bereiken. De NCDO (Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling) geeft op haar website aan dat wereldburgerschap de internationale dimensie is van de betrokkenheid van mensen bij de samenleving en hun participatie in de maatschappij. Een wereldburger volgens de NCDO: is zich bewust van de wereld; is zich bewust van de eigen rol als wereldburger; respecteert diversiteit in waarden en normen; is bereid mee te werken aan een meer rechtvaardigere wereld; neemt verantwoordelijkheid voor eigen acties; draagt bij aan de eigen gemeenschap; heeft inzicht in internationale ontwikkelingen; en voelt zich betrokken bij zijn/ haar medemensen. Wanneer we de leiders van de toekomst pretenderen op te leiden, dan kan het toch niet anders dan dat we wereldburgers willen opleiden. Burgerschapsvaardigheden & internationale uitwisseling Een relevant honours programma wil toegevoegde waarde hebben voor student, universiteit en maatschappij. Om expliciet aandacht te geven aan ‘burgerschapsvaardigheden’ zouden drie elementen in het honours onderwijs naar voren moeten komen (Keestra, 2007, die zich baseert op Nussbaum): 1. Kritische analyse van evidentie en argumentatie 2. Respectvolle betrokkenheid op alternatieve visies en posities 3. Interesses in de affectieve component (wie ben ik, wat wil ik, wat denk ik) die ook een rol speelt bij de discussie over wetenschappelijke onderwerpen of hun toepassing Er ontwikkelt zich een maatschappij waar het niet meer vooral draait om specialisatie, maar om integratie van kennis met organisch opererende netwerken, die zich naar behoefte vormen. Het draait dan niet meer alleen om kennis, maar dus ook om mensen die burgerschapsvaardigheden beheersen. Het is belangrijk dat mensen respect tonen en betrokkenheid ervaren met anderen (hier en ver weg, wereldburgers dus). Dit vereist dat studenten leren hun ratio te integreren met empathisch vermogen. Dat overstijgt het leren uit boeken, maar vereist doen en érvaren. Om gedragsveranderingen tot stand te brengen en om ideeën te internaliseren is naast de cognitieve kant juist ook de persoonlijke of affectieve component nodig. Dit kan geactiveerd worden door ervaringsleren. Internationale uitwisseling is dan één van de vormen. Het is ook verrijkend om dat zelf weer eens mee te maken tijdens een studiereis. 16

Netwerken & Wereldburgerschap, Marca Wolfensberger Rhodes beurs & selectie Honours onderwijs dankt zijn ontstaan mede aan internationale uitwisseling. Dat verhaal illustreert het belang van internationale uitwisseling. Cecil Rhodes (1853 – 1902) is de grondlegger van de Rhodes beurs, vergelijkbaar met de Fulbright en Marshall beurzen. Hij was de vijfde zoon in een dominees gezin dat leefde op het arme Engelse platteland. Hij werd als tiener naar Zuid-Afrika gestuurd omdat het klimaat goed zou zijn voor de ziekelijke en astmatische jongen, maar vooral omdat er meer te verdienen was. Dat lukt hem aardig: hij verdiende heel veel diamanten geld en kwam regelmatig terug naar Engeland om zijn moeder te bezoeken en om in Oxford te studeren. Hij startte in 1873 bij het Oriel College en bleef 11 jaar lang undergraduate student. Hij maakte vanaf zijn 18de jaar lange uitgebreide testamenten waaruit zijn liefde voor onderwijs, voor Oxford en voor internationale uitwisseling steeds duidelijker sprak. Overigens was die liefde koloniserend gekleurd: het heil was in Engeland (en bij het Angelsaksische ras) te halen. Men neemt aan dat hij in zijn testamenten nooit zwarte studenten (of vrouwen) heeft uitgesloten omdat hij in de verste verte niet heeft bedacht dat die ooit zouden gaan deelnemen aan universitair onderwijs. Toen Rhodes op 48e leeftijd stierf liet hij een fortuin na en zijn achtste testament met daarin een duidelijke omschrijving hoe zijn geld besteed moest worden voor zogenaamde Rhodes beurzen. Mede door de in het testament vastgelegde selectie criteria is deze beurs uitzonderlijk. Naast academische prestaties spelen ook andere elementen een rol – om met Rhodes te spreken (zoals geciteerd in Schaeper & Schaeper, 1998, p 16-17: My desire being that the students who shall be elected to the scholarships shall not be merely bookworms I direct that in the election of a student to a Scholarship regard shall be had to 1. his literary and scholastic attainments. 2. his fondness of and success in manly outdoor sports such as cricket, football and the like 3. his qualities of manhood, truth, courage, devotion to duty, sympathy for and protection of the weak, kindliness unselfishness and fellowship 4. his exhibition during school days of moral force of character and of instincts to lead and to take an interest in his schoolmates for those latter attributes will be likely in afterlife to guide him to esteem the performance of public duties as his highest aim. Franklin Aydelotte, noblesse oblige Franklin Aydelotte (1880-1956) was in 1905 één van de eerste ‘Rhodes Scholars’. Hij ging naar Brasenose College in Oxford. Hij kwam terug in de VS na deze internationale ervaring met de droom om passend onderwijs te maken voor getalenteerde en gemotiveerde studenten. Hij wilde onderwijs aanbieden dat zou uitdagen. Hij startte als President van Swarthmore College in Pennsylvania in 1922 het eerste honors programma en besteedde heel zijn werkende leven aan de verspreiding van honours onderwijs. ‘To reprieve democracy from mediocrity’ om met Aydelotte te spreken. Hij hechtte belang aan community service en leadership naast academische prestaties. Zijn ideeën over selectie ademen de sfeer van Rhodes. De sterke relatie tussen samenleving, wetenschap en persoonlijke ontwikkeling wordt ook nu nog gekoesterd binnen het honours onderwijs in de VS. Sprekers als Hrabowksi of leden van NCHC nodigen ons uit na te denken over burgerschap & leiderschap, over het voorrecht onderwijs te mogen genieten en de verplichtingen die dat met zich meebrengt. Aydelotte’s eerste boek over honours onderwijs dat hij samen met zijn docenten uitgaf in 1941 heeft zeker aan te verspreiding van honours meegeholpen (Aydelotte 1941, Schaeper & Schaeper 1998). Heel veel publieke en private universiteiten in Amerika bieden nu honours onderwijs aan. Internationale uitwisseling en internationale ervaringen worden belangrijk gevonden binnen het Amerikaanse honours onderwijs. Dit moet wel geplaatst worden binnen het perspectief dat nog

17

Netwerken & Wereldburgerschap, Marca Wolfensberger geen 1,5% van de Amerikaanse studenten enige tijd in het buitenland studeert. In Nederland is dat wel meer, maar met 5% is dat nog steeds een zeer beperkt percentage. Voor alles is een plaats en een tijd Het belang van netwerken wordt vanaf het begin van het honours onderwijs onderkend. Tegenwoordig besteden honours programma’s daar met counseling of tutoren aandacht aan. De inbedding in het curriculum is echter cruciaal. Netwerken draait om weten wie je bent, wat je wilt, waar je goed in bent. Weten wat je talenten en passies en dromen zijn. En over dat alles ook nog op een passende een aansprekende manier kunnen schrijven en praten. Je hebt een actieve en onderzoekende houding nodig om te kunnen netwerken en bovenal heb je lef nodig. Je moet soms over een hoge drempel heen voordat je iemand durft te bellen. Het kan best eng zijn om te vertellen over je passies. Je moet je terdege voorbereiden en je moet bereid zijn om feedback te incasseren. Het benoemen van wat je echt graag wilt, wat voor werk je wilt doen, welke onderzoeksthema’s je hart doen kloppen blijkt lastig. Het doel om dit alles te leren en te leren doen gaat veel verder dan netwerken. Het draait om het leren plannen van je dromen. Het blijkt wezenlijk om woorden te hebben voor je gevoel bij wetenschappelijke onderwerpen of hun toepassing omdat juist die affectieve component ook je keuzes zal sturen. De Amerikaanse honours programma’s zoals van UMBC of American University onderstrepen het belang om je blik te verruimen en hoe internationale uitwisseling daar bij kan helpen. Het moge duidelijk zijn dat er tijd voor nodig is zodat studenten een dergelijke habitus kunnen ontwikkelen. Er is ook tijd voor nodig om met elkaar een academische gemeenschap te vormen. Tijd is nodig om een interdisciplinaire wetenschapsattitude te vormen. Het gaat om investeren en dan oogsten. Dat zijn redenen waarom het honours onderwijs in de VS meestal in het eerste jaar start. Er is een aanleiding, een plek en tijd voor nodig om elkaar te leren kennen. Stijgende aandacht voor honours onderwijs mede door het Sirius programma van OCW, kan zo’n aanleiding zijn. Het jaarlijkse congres van de National Collegiate Honors Council in Washington DC kan zo’n plek zijn. Een week netwerken over WO en HBO grenzen heen biedt die tijd. Dan zijn de dromen nog nodig om vergezichten te schilderen van de eindeloze mogelijkheden die er zijn om de vrede te brengen. Bronnen ter inspiratie: Aydelotte, F. & The Swarthmore College Faculty (1941) An adventure in Education. Swarthmore College under Frank Aydelotte. New York: The Macmillan Company Eeden, R. van (2008) Netwerken werkt. Amersfoort: Het Spectrum Hrabowski, F., Maton, K.I., Greif, G.L. (1998) Beating the Odds. Raising academically successful African American Males. Oxford: Oxford University Press. Keestra, M. (2007) Vliegles voor de uil van Minerva? Hoger onderwijs als voorbereiding op arbeidsmarkt en burgerschap.Tijdschrift van Hoger Onderwijs, p 69-83 Nussbaum. M. (1997) Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education. Harvard: Harvard University Press. Renzulli, J.S. (2003) Conception of Giftedness and its relationship to the development of social Capital. In: Colangelo, N., Davis, G.A. Handbook of Gifted Education (3rd edition), Boston: Pearson Education. Schaeper, T.J., & Schaeper, K. (1998). Cowboys into gentlemen: Rhodes scholars, Oxford, and the creation of anAmerican elite. New York: Berghahn Books.

18

Washington revisted; International exchange, liberal arts, global village! Ies Lohman, Hogeschool Leiden Toen ik 25 was ben ik met Het Nederlands Studentenkamerkoor uit Amsterdam naar de Verenigde Staten geweest. Drie weken langs Universities en Colleges om met het eigen koor op te treden en met studenten en geïnteresseerden kennis te maken. Een programma dat begon bij Sweelinck en eindigde bij Bernard van Beurden. En van alles er tussenin. Het was de tijd dat Nixon president was en wij in Amsterdam riepen “Weg uit Vietnam!” Wij, uit Nederland, verdomden het om voor Pat Nixon met al die koren samen Dona nobis pacem van J.S. Bach (Grant us Peace) te zingen en misten daardoor een bezoek aan het Witte Huis. In Washington kwamen de deelnemende 17 koren uit de hele wereld bij elkaar in het kader van een Festival. In het Kennedy Center, indertijd een half jaar oud, was er een groots optreden van al die koren samen, en van elk koor apart met een kleine selectie van het eigen repertoire. Een geweldige belevenis in die tijd. Het zou nu een Honour-belevenis bij uitstek zijn genoemd. Nu was ik met een hele andere groep in Washington. Obama is president en roept “Yes, we can”. Hij krijgt een Nobelprijs voor hij iets heeft kunnen bewijzen. Wij, uit Nederland, bezoeken met een delegatie van 30 docenten en beleidsmakers uit het HO, onder leiding van Siriusprogramma, 4 Universities in de omgeving van Washington. We nemen deel aan de jaarlijkse conferentie van de National Collegiate Honors Council. Honoursprogramma’s, servicelearning, liberal arts, city in context, leadership! Vooral veel out of the box-experience. De positieve mentaliteit komt stevig over. Er zijn zorgen over budget-cuts, maar overheersend is de wens en de wil om onderwijs te bieden waar studenten, als "spes patriae" wellrounded uit te voorschijn komen. Talentvolle studenten krijgen de ruimte om er meer uit te halen en zich op een hoger niveau verder te ontwikkelen. Er wordt ook van ze verwacht dat ze iets teruggeven aan de maatschappij en willen leren van de minder geslaagden in deze samenleving/global village. In Nederland doen we al veel van deze zaken in de verschillende beroepsopleidingen en vakgebieden. Wat nieuw is? Deze thema's, onderwijsvormen, leerwegen ook toegankelijk te maken voor studenten van andere opleidingen en faculteiten. En met plezier deze ervaringen gezamenlijk op te doen. De overeenkomst tussen de twee bezoeken aan Washington in zulke verschillende tijden, is de geweldige kans om nieuwe dingen te ondervinden en daarvan te leren. Maar vooral ook om zoveel interessante, talentvolle en enthousiaste mensen tegen te komen. Mensen die erop uit zijn om iets bijzonders tot stand te brengen, en die ook weten dat je dat niet alleen kunt doen.

19

Curiosity as a way of education Pieter Veenstra, Hanzehogeschool Groningen Nieuwsgierig Nieuwsgierig Nieuwsgierig Nieuwsgierig Nieuwsgierig Nieuwsgierig

zijn als wereldburger zijn naar je samenleving zijn naar andere culturen zijn naar mede studenten zijn naar andere disciplines zijn: “where do you come from”

Het woord “curiosity” is vaak gevallen tijdens het verblijf in de Verenigde Staten. Ik ben onder de indruk geraakt hoe in de VS wordt aangekeken tegen onderwijs en kennisontwikkeling. Er wordt van uitgegaan dat nieuwsgierig zijn belangrijk is voor de kennisontwikkeling in de samenleving om daarmee maatschappelijke vraagstukken te kunnen aanpakken. Vertaald naar onderwijs betekent dit dat je als student open staat voor kennis buiten je eigen discipline. Interdisciplinair denken is een verrijking die je beter in staat stelt je verantwoordelijkheid in de samenleving te nemen. Het betekent ook interdisciplinair werken. Communities vormen met andere studenten. Geïnteresseerd zijn in en respect hebben voor iemand anders zijn mening en cultuur. Eén van onze bezoeken vond plaats bij de AAC&U (Association of American Colleges and Universities), zeg maar een combinatie van HBO-Raad en VNSU in de VS. Zij toont zich een voorstander van Liberal Education als instrument om tot excellentie te komen, toegankelijk voor iedere student. Als student verdiep je je in wetenschap, wiskunde en technologie maar ook in wereldgeschiedenis, filosofische stromingen, andere culturen, religies, ethiek, democratische instituties. Het doen van onderzoek, individueel en samen met anderen, is hierbij essentieel. Onderzoek levert volgens de AAC&U een grote bijdrage in de kennisverwerving en het leerproces van studenten. Vooral studenten met een relatieve kennisachterstand hebben baat bij het doen van onderzoek. Zij boeken aanmerkelijke progressie in het leerproces. Amerikanen kunnen een boodschap uitdragen. Onderwijs is een geweldige motor voor de ontwikkeling van jonge mensen. Onderwijs biedt je de kans om voor uit te komen en die kans moet je niet laten liggen. Sterker, je moet het maximale er uit halen. Onderwijs is een privilege en dat betekent dat het ook een verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Een verantwoordelijkheid die je als student hebt naar de samenleving en naar je mede studenten. Van jou als student wordt verwacht dat je wat terug geeft. American University gaf haar honoursprogramma de volgende missie mee: “Create a community of students, faculty and staff dedicated to academic excellence, intellectual curiosity and personal growth, as well as to provide ways to encourage these ideals and to promote lifelong learning”. Bevat het bovenstaande nu zoveel nieuws? Is het in de VS anders dan bij ons? Ja het is anders. Niet eens wat betreft het niveau van onderwijs. Ik denk zelfs dat het niveau van ons Hoger Onderwijs gemiddeld hoger ligt. Het verschil is dat expliciet wordt uitgedragen dat nieuwsgierig zijn belangrijk is, dat je openstaat voor anderen, dat je niet alleen disciplinair maar juist ook interdisciplinair denkt en werkt, dat communities je daar bij helpen en dat onderzoek doen hierbij de rode draad vormt. Het wordt expliciet uitgedragen maar ook met passie. Dat heeft mij vooral getroffen en geraakt in de volle overtuiging dat we ervan kunnen leren.

20

Zo presenteert University of Maryland, Baltimore County zich op haar Campus

Diversiteit in talent Vladimir Bartelds, Hanzehogeschool Groningen "Een vijfdaags congres met ruim 1800 deelnemers, volgestouwd met workshops, roundtables en presentaties levert meer indrukken op dan je in een samenhangende alinea kwijt kunt. Daarom een paar kernzinnen: De definities van talent en honours lopen in de USA net zover uiteen als in Europa. Inspirerende gesprekken hebben een hoop plannen in mijn hoofd veroorzaakt. Er is nog volop ruimte voor en behoefte aan gedegen onderzoek naar de effecten van honours onderwijs. En bovenal heeft congres mij gesterkt in mijn overtuiging: honours is here to stay!"

Current Affairs in honoursprogramma International Communication. Een openbaar college over actuele onderwerpen.

21

Eerste reflectie op uitdagingen vanuit de Washington-reis Ger Olsder, Fontys Hogescholen Vooraf Allereerst is het van belang te realiseren dat de situatie in de VS op belangrijke punten niet goed vergelijkbaar met de onze: • De meeste docenten hebben een 2 jarig contract, van 2 x 9 maanden. • Studenten betalen de opleiding in belangrijke mate zelf. Dat geeft ten dele andere interactie- en motivatiepatronen. Wat zijn nu -gegeven deze contextbruikbare elementen uit het Amerikaanse systeem waarmee nieuwe impulsen zouden kunnen worden gegeven aan het onderwijs voor excellente studenten bij ons? Een impuls lijkt gewenst. Uit onderzoek blijkt n.l. dat in ons land 30% van de HO-studenten zich niet of nauwelijks uitgedaagd voelt door het onderwijs. Variëteit Het eerste wat mij opviel bij de bezochte instellingen en bij de instellingen die presenteerden tijdens het congres was de variëteit: • Het begrip “universiteit” is een breed begrip en omvat (soms) MBO-HBO-WO-opleidingen. Ook honour-opleidingen kennen een grote variëteit. Niet 1 aanpak is dezelfde. Men kent (complete) honour-universiteiten maar ook honour-opleidingen. Als gezamenlijke noemer geldt: “experimentele opleidingen”. • Aan de opleidingen liggen wisselende concepten ten grondslag. Soms zijn honouropleidingen multidisciplinair van aard. Honours zijn dan gepositioneerd op schooloverstijgend niveau. Soms zijn de opleidingen disciplinair, en gepositioneerd bij de “schools” zelf. De meeste honour-opleidingen zijn overigens disciplinair. Daar lijkt in belangrijke mate uitbouw plaats te vinden, zo bleek tijdens het nationale honourscongres. Een kleine vaste staf huurt capaciteit in bij de “schools”. Ook de werving van studenten is een belangrijke activiteit van de staf. Docenten kunnen met goede voorstellen jaarlijks tenderen voor opname in het honour-programma. Honours veranderen dan ook snel. Terug naar de eigen situatie: bij Fontys Hogescholen zijn de meeste excellentietrajecten disciplinair gepositioneerd, bij de “schools”. Ook daar vindt momenteel uitbouw plaats. Daarnaast kent Fontys sinds vorig jaar 1 multidisciplinair schooloverstijgend honour-programma. Dat nog kleinschalige extraprogramma vertoont veel overeenkomsten met de bezochte opleidingen de VS (zelfde type studenten). Opvallend is dat de honour-opleidingen in de VS nog niet over een gezamenlijke kennisbasis van effecten, sterkten en zwakten van hun opleidingen beschikken. Men is van plan onderzoek op te starten. Gezien de variëteit in vormgevingen en contexten lijkt dat een uitdagende onderneming. Inhoudelijke contexten De bezochte multidisciplinaire honour-opleidingen bieden studenten extra uitdaging op het gebied van: • ontwikkeling van eigen initiatief. De student moet het in belangrijke mate zelf maken. • het “out of the box” denken. • het “slaan van bruggen” tussen disciplines. • onderzoeksmatig leren denken. Veel van deze ambities vinden we ook terug in het eigen onderwijs. Mijn indruk is wel dat bij de bezochte opleidingen het “outside the box” denken sterker wordt gestimuleerd: “the context is all”. Multidisciplinaire interactie en de kwaliteit van het denkproces op zich stonden bij de bezochte opleidingen centraler. Bij ons ligt het accent doorgaans meer op de voorbereiding op beroepen, op ontwikkeling van inhoudelijke expertise. 22

Eerste reflectie op uitdagingen vanuit de Washington-reis, Ger Olsder Kerncompetentie waartoe honours in de VS opleiden lijkt volgens werkgevers te zijn “impact doorzien”. Werkgevers waarderen het “kunnen schrijven” (plus feedback krijgen), leiderschapskwaliteiten en ondernemerschap. Studenten ontwikkelen hun leidinggevende competenties mede door leiding te geven aan jongerejaars en highschoolstudenten. Hiervan is bij ons ook sprake, maar op kleinere schaal. Veel honours ontstonden in de jaren ’60 als kleinschalige activiteiten. Daarna vond geleidelijke opschaling plaats met andere activiteiten. Voor honour-studenten worden allerlei sociale activiteiten georganiseerd (zoals diners, awards, reizen). Verdere community-vorming vindt men erg belangrijk Alle bezochte universiteiten gaan daaraan werken. Bij ons zijn deze ambities tot nu toe iets minder expliciet geformuleerd. De spin-off naar “normale” opleidingen vindt men belangrijk, maar geschiedt –evenals bij onsm.n. via individuele docenten. Selectie en confronterende aanpak Na aanmelding bij een honour-universiteit vindt er een strenge selectie plaats op basis van doorgaans testscores en een motivatiebrief. C.a. 10% komt door de selectie. Honour-assessments zijn we niet tegengekomen. Dergelijke assessments vond men te arbeidsintensief. De uitval tijdens m.n. de eerste jaren van de studie vindt men evenwel te hoog. Honour-universiteiten hebben voor degenen die de finish halen een hoge “return on investment”. Afgestudeerden gaan doorgaans werken in uitdagende functies bij top-bedrijven. Bij ons speelt de vraag of je moet focussen op een topgroep van honour-studenten of op breedte -een hele hogeschool “meer honours”- danwel op een combinatie? De topgroep kan een “vliegwielfunctie” vervullen voor de hele community. Ook bij veel instellingen in de VS speelt dit issue momenteel. De benadering van honour-studenten tijdens de studie is confronterend: “wie wil je zijn”, “toon je competentie”; “heb je een wil”; “weet wat je wilt weten”. Het streven naar aantoonbaarheid biedt ook mogelijkheden om er naar toe werken. Soms hanteert men een tijdloos concept en programma, uit te Renaissance (Georgetown University), met als uiteindelijk oogmerk “kampioenen “op te leiden. Een neveneffect is dat (groot)ouders die dezelfde opleiding volgden precies weten waar hun nazaat staat in het programma. Het streven van veel hogescholen “bij de tijds” onderwijs te willen aanbieden staat hiermee in een wat merkwaardig contrast. Eerste balans Als ik terugkijk op deze eerste impressies vanuit de studiereis dan zie ik de volgende vragen en uitdagingen: • honours multidisciplinair of disciplinair uitbouwen? Een zekere mix lijkt zinvol. • focussen op de onderkant (de hele instelling “meer honours”) of op de bovenkant? Een brede bottem up benadering lijkt het meest attractief. Vrijwel altijd zul je evenwel toch met enkele pilots willen beginnen. • hoe bouw je onafhankelijk denken, een research attitude en leiderschap bij honours verder op? Dit betekent een oriëntatie op “models of learning”, als kern van een honour-programma. • een meer confronterende benadering inzetten? Niet alleen bij aanvang van een honourstudie zijn hiervoor aanknopingspunten, maar ook bij aanvang van de propedeuse, om uitval tijdens de studie flink te reduceren. Om internationaal de positie van Nederland als kennisland te verstevigen zullen meer prikkels in het onderwijs moeten worden aangebracht, variërend van implementatie van meer op creativiteit en interactie geïnspireerde “models of learning” in de klas tot materiële incentives op systeemniveau.

23

Eerste reflectie op uitdagingen vanuit de Washington-reis, Ger Olsder Waar we ons voordeel mee kunnen doen is direct bij aanvang van de experimentele excellentieprojecten de gehanteerde concepten goed in kaart te brengen en ervaringen, effecten te monitoren, zodat het leerervaringen oplevert voor verdere opschaling.

Het Witte Huis

24

Tonnetje rond! Petra van Dam, Hanzehogeschool Groningen De studiereis naar Amerika over honours programma’s was buitengewoon inspirerend, maar ik kwam er ook vandaan met een trots gevoel over ons Nederlandse hoger onderwijs: dat is van zeer goede kwaliteit, daar mogen we best trots op zijn en meer etaleren! Mijn belangrijkste nieuwe inzicht rondom honours was dat het verder gaat dan het afleveren van academisch breed opgeleide kritisch denkende mensen, men verwacht van deze studenten dat ze Well Rounded People worden. Hiermee wordt bedoeld dat naast brede academische vorming, persoonlijk leiderschap en betrokkenheid bij de wereld om je heen van even groot belang zijn! Al tijdens hun studie wordt ze geleerd iets terug te geven aan de maatschappij, binnen hun eigen community of daar buiten. Dit kan zijn als mentor voor nieuwe eerstejaars, als lid van de schoolraad, via een studentenvereniging, in de voorlichting, maar ook als vrijwilliger bij culturele of sport events of welzijnswerk. Via deze activiteiten leren ze over hun interesses, sterke kanten, uitdagingen en ontwikkelen ze hun organisatievermogen, sociale vaardigheden en leiderschapskwaliteiten. Daarnaast wordt van alle honours studenten verwacht dat ze deelnemen aan een groot aantal van de sociale, culturele, sport en/of fondsenwervingsactiviteiten die voor en door de community worden georganiseerd. Honours studenten worden tijdens hun studie niet alleen breed opgeleid, maar krijgen tevens een brede ontwikkeling aangeboden!

De delegatie op bezoek bij American Univeristy

25

Het Groninger Honours College en de Verenigde Staten Ineke Ganzeveld, Rijksuniversiteit Groningen Doelstelling reis In september 2009 is het University of Groningen Honours College (UGHC) van start gegaan. Het College is dus nieuw en moet zich nog bewijzen terwijl in de Verenigde Staten al een lange traditie van honoursprogramma’s bestaat. De doelstelling van de reis was daarom vierledig: 1. Wat zijn de uitgangspunten voor de honoursprogramma’s in de Verenigde Staten? 2. Hoe geeft men deze uitgangspunten vorm in een programma? 3. Hoe past het UGHC in dit plaatje en zijn we op de goede weg? 4. Wat zijn aandachtspunten bij de verdere implementatie van het Groninger College? Reflecties en Impressies De studiereis was een bevestiging dat wij in Groningen op de goede weg zijn. De visie op en uitwerking van excellentie van het UGHC is dezelfde als die door vooraanstaande Amerikaanse universiteiten, zoals de University of Maryland, Baltimore County, wordt gehanteerd. Verbreding en verdieping zijn beide belangrijke aspecten in een honoursprogramma. Interdisciplinariteit moet daarom een vast onderdeel zijn in het curriculum. Daarnaast is het belang van een hechte community duidelijk geworden. Om die te laten ontstaan is een fysieke plek voor het Honours College met een sociale ruimte een “must”, maar is ook het actief organiseren van sociale evenementen voor docenten en studenten van groot belang. Zonder die regelmatige interactie tussen docenten en studenten en studenten onderling gaat een groot deel van de meerwaarde van een Honours College verloren. Het Honours College moet echter geen kleine in zichzelf gekeerde wereld op zich zijn maar altijd stevig geworteld blijven in de echte maatschappij. Om het honoursprogramma levensvatbaar te laten zijn is commitment van het College van Bestuur cruciaal. Alleen zo zullen faculteiten meewerken aan deze programma’s. Aandachtspunten voor het UGHC • Opvallend was de betrokkenheid van ouderejaars honoursstudenten bij de Honours Colleges. Zo speelden ze soms een rol bij de organisatie van het College, soms bij de selectie van nieuwe studenten en ook bij het ondersteunen van jongerejaars. Dit is iets waar we in Groningen nog aandacht aan kunnen besteden in de uiteindelijke invulling. •

De sociale component van het Honours College moet vanaf het begin, samen met de studenten, goed worden ingevuld om een community te laten ontstaan. Dus niet afwachten totdat de studenten iets voorstellen maar zelf ook actief een programma gaan samenstellen.

26

Pedagogy of excellence Ingrid Schutte, Hanzehogeschool Groningen De ‘Pedagogy of excellence’ van de Amerikaan prof. dr. Adolfo Bermeo, legt de nadruk op excellentie in de breedte, het uitdagen van alle studenten om het beste uit zichzelf te halen. Zijn aanpak, een combinatie van hoge eisen stellen aan studenten en stevige ondersteuning bieden, richt zich op het verhogen van studiesucces van diverse groepen studenten, onder wie etnische en culturele minderheden. De ideeën van Bermeo kunnen daarom interessant zijn voor een opleiding die een cultuur van excellentie wil bewerkstelligen. Het project ‘De Hanzehogeschool staat er (in)gekleurd op’, heeft gebruik gemaakt van zijn aanpak, ondermeer door de focus te richten op specifieke talenten van allochtone studenten en allochtoon toptalent. Lezing Bermeo bij de Hanzehogeschool Groningen ‘Een zeer inspirerend verhaal’ en ‘dit sluit aan bij wat ik altijd al dacht’, zijn twee van de vele positieve reacties van collega’s die 10 november 2009 de lezing bijwoonden van prof. dr. Adolfo Bermeo bij de Hanzehogeschool Groningen (HG). Bermeo ontwikkelde als Director van het Academic Advancement Program (A.A.P.) bij de universiteit van Los Angelos, California, de ‘Pedagogy of excellence’. De universiteit is moeilijk toegankelijk voor minderheidsgroepen in de VS, zoals immigranten en Latino’s. Studenten uit deze groepen die wel zover komen, halen vrijwel nooit het diploma. Door een andere benadering, de ‘Pedagogy of Excellence’, lukt het wel. In 2005 slaagden 85% van Afro-Amerikanen en Latino’s die aan het A.A.P. deelnamen. In het project ‘De Hanzehogeschool staat er (in)gekleurd op’, gericht op het vergroten van de instroom en het studiesucces van allochtone studenten, is veel inspiratie geput uit de ideeën en aanpak van Bermeo. Het was dan ook een geweldige ervaring om hem ‘life’ in Groningen te beluisteren en persoonlijk te ontmoeten ter gelegenheid van de afsluiting van dit project. Voordat wordt ingegaan op een aantal bevindingen uit dit project, volgt eerst een korte toelichting op de ideeën en het programma van Adolfo Bermeo. ’You don’t really belong here’ Adolfo Bermeo is als Mexicaanse immigrant in Amerika dezelfde weg gegaan als veel van zijn latere studenten. ‘Op de een of andere manier, ik weet niet meer hoe’, zo zegt hij zelf, ‘heb ik mijn diploma’s en uiteindelijk mijn PhD behaald.’ Bermeo merkt als student aan de universiteit dat de verwachtingen ten aanzien van zijn prestaties laag zijn en hij voelt zich er niet echt bij horen. Veel immigranten, Mexicanen, Afroamerikanen, en studenten uit Latijns Amerika hebben diezelfde ervaring. Studenten uit deze groepen stappen intellectueel, cultureel en economisch een andere wereld binnen wanneer ze naar de universiteit gaan. Ze voelen zich ‘inadequate’ en de universiteit versterkt dat gevoel. Termen die daarbij worden gebruikt zijn bijvoorbeeld: ‘you don’t really belong here’, ‘culturally disadvantaged’ en ‘academically unprepared’. De lage verwachtingen ten aanzien van deze studenten hebben meer met hun afkomst te maken en met het feit dat ze geen onderdeel uitmaken van de dominante cultuur, dan met hun capaciteiten en mogelijkheden. Bij de student Bermeo wordt bijvoorbeeld zijn taalvaardigheid bij voorbaat als risico gezien, terwijl hij twee talen, Engels en Spaans, vloeiend spreekt. Dat is in Amerika, meer nog dan in Europa, een bijzondere kwaliteit. De focus op tekortkomingen en deficiënties van studenten en de daaruit voortvloeiende remediërende programma’s leiden niet tot goede prestaties, integendeel, de gevolgen zijn gemarginaliseerde studenten, docenten en programma’s. (Bermeo, 2009) De ‘Pedagogy of excellence’ De ontwikkeling van de ‘Pedagogy of excellence’ is omstreeks 1990 begonnen en heeft vijf jaar in beslag genomen. Startpunt is een discussie geweest over het onderwijs zoals het op dat moment 27

Pedagogy of excellence, Ingrid Schutte werd geboden in het A.A.P. Daarbij zijn vragen gesteld en bediscussieerd als: wat doen we en waarom? Hoe doen we het? Voor wie doen we het? Wat denken we van onze studenten? Wat verwachten we van ze? Wat zijn de resultaten van onze pogingen? En tot slot: hoe kunnen we het onderwijs verbeteren? Het resultaat is een programma dat tot doel heeft om alle studenten te laten excelleren, een benadering waarbij iedereen het beste uit zichzelf haalt. De boodschap is: • Ga uit van de kracht van de student en spreek hem aan op zijn dromen en aspiraties. Deze studenten hebben al heel veel bereikt met het binnenstappen van de universiteit, dat is een geweldige prestatie en moet worden benadrukt. • Stel hoge eisen in combinatie met stevige ondersteuning. • Tutoring en mentoring door ouderejaars studenten zijn de belangrijkste steunpilaren van het programma. Bij tutoring gaat het om hulp bij het leren, mentoring heeft betrekking op brede ondersteuning, ook op sociaal-emotioneel gebied. • Heb oog voor de situatie van de studenten. Veel van hen proberen in twee werelden te leven, die van de universiteit en die van thuis. Doe daar iets mee in de opleiding. Zo heeft Bermeo zijn studenten aan de hand van het gedicht ‘El Pueblo’ van Pablo Neruda een essay laten schrijven over hun eigen geschiedenis in academische termen. De studenten verbinden op die manier hun eigen geschiedenis, bijvoorbeeld het vertrek van hun voorouders uit Mexico, met de algemene geschiedenis. “Wat waren de omstandigheden toen bij hun vertrek en de omstandigheden in Los Angelos toen ze daar aankwamen”, zijn dan vragen die beantwoord worden. Specifieke talenten De ‘deficiëntiebenadering’ waar Bermeo over spreekt is herkenbaar in de Nederlandse situatie en het Nederlandse onderwijs. Studenten die zijn toegelaten tot het hoger beroepsonderwijs beschikken over de vereiste diploma’s, toch bestaat de neiging om vooral te kijken naar wat studenten niet kunnen en naar hun tekortkomingen. Deze neiging wordt versterkt door de toenemende zorg over het niveau op het gebied van Nederlands, rekenen en Engels waarmee studenten binnen komen in het hoger beroepsonderwijs. Een dergelijke benadering kan het zicht belemmeren op talenten en specifieke kwaliteiten van studenten. In het project ‘De Hanzehogeschool staat er (in)gekleurd op’ is ondermeer gekeken naar de talenten van allochtone studenten, dat wil zeggen studenten die zelf, of van wie één ouder of beide ouders in het buitenland zijn geboren. De specifieke talenten van allochtone studenten kunnen betrekking hebben op motivatie en doorzettingsvermogen. Veel allochtone studenten bezitten deze kwaliteiten, anders waren ze al eerder afgehaakt. Uit onderzoek is gebleken dat allochtone leerlingen afkomstig uit Turkije en Marokko met een vergelijkbare score op de Citotoets aan het eind van de basisschool, vaker in een lagere onderwijssoort terecht komen dan hun autochtone klasgenootjes. Deze leerlingen komen veelal via de lange route, via het vmbo en vervolgens het mbo, op het hbo terecht (Maurice Crul). Vaak komen deze studenten via de lange route, via het vmbo en vervolgens het mbo, op het hbo terecht. Bermeo spreekt in de Amerikaanse situatie, waar zich hetzelfde fenomeen voordoet, over de zogenaamde ‘detour’ studenten. Een andere competentie waaraan je kunt denken is het (vloeiend) spreken van één of meer vreemde talen. Een praktijkvoorbeeld: wanneer een vakbond een buitenlandse delegatie op bezoek krijgt, kan men goed gebruik maken van een stagiaire die de betreffende taal als moedertaal heeft. Het beheersen van multiculturele competenties in omgangsvormen en bij de uitoefening van beroepstaken kan eveneens tot de specifieke kwaliteiten behoren van een allochtone student. Nog een praktijkvoorbeeld: in een hulpverleningsgesprek met een Antilliaans gezin kan een hulpverlener met een Antilliaanse achtergrond een belangrijke meerwaarde hebben, door zijn passende wijze van communiceren 28

Pedagogy of excellence, Ingrid Schutte Er is nog een andere reden om heel goed te kijken naar de specifieke talenten en interculturele competenties van allochtone studenten in het hoger beroepsonderwijs. De Nederlandse arbeidsmarkt wordt steeds meer multicultureel, wat betekent dat we alle studenten moeten voorbereiden op het functioneren op die multiculturele arbeidsmarkt. Autochtone studenten krijgen door hun omgang met allochtone studenten meer zicht op het eigen handelen en de normen en waarden die daaraan ten grondslag liggen. Bewustwording van verschillen en de betekenis daarvan voor professioneel handelen, begint bij de interculturele ontmoeting. Met andere woorden, de samenwerking met etnische en migrantenstudenten heeft voor alle studenten een meerwaarde, het betekent een betere voorbereiding op de multiculturele arbeidsmarkt (Lucy Kortram, 2008). Toppers En hoe zit het met toppers, studenten die in aanmerking komen voor excellentieprogramma’s? Er zijn verschillende signalen die erop wijzen dat niet al het potentieel even gemakkelijk wordt bereikt en instroomt in programma’s die zijn bedoeld voor bovengemiddelde studenten. Daarbij kan het gaan om onderpresteerders, leerlingen die van het atheneum naar de havo zijn gegaan en door te weinig uitdaging onder hun niveau presteren. Soms gaat het om vrouwelijke studenten, zoals blijkt uit een onderzoekje onder eerstejaarsstudenten van het Instituut voor Sportstudies van de Hanzehogeschool Groningen. Bij dit Instituut zijn vrouwen oververtegenwoordigd in de groep bovengemiddelde studenten, maar tegelijkertijd beschouwen deze vrouwelijke studenten zichzelf niet als bovengemiddeld. Wil je deze studentes terug zien in een excellentieprogramma, dan zal er aandacht voor moeten zijn, je zult ze moeten vertellen dat ze goed zijn (Behoeftepeiling honours programma eerstejaarsstudenten Sportstudies, 2008). Bij het scouten en selecteren van studenten voor excellentieprogramma’s wordt nog niet altijd aan allochtone studenten gedacht. Speciale aandacht voor deze studenten is logisch, als je bedenkt dat de meeste van hen meer inspanningen hebben verricht en barrières geslecht dan de gemiddelde student om op het hbo te komen. Deze groep beschikt over motivatie en doorzettingsvermogen, eigenschappen die over het algemeen juist als belangrijke kenmerken van excellentie worden gezien. Er zijn verschillende initiatieven, projecten en prijzen waarbij het hoger onderwijs wordt uitgedaagd om de schijnwerpers te zetten op de meest getalenteerde allochtone studenten. Zo zijn er mentor- en tutorprojecten waarin talentvolle hoofdfasestudenten actief participeren. Nieuw Goud is een project bij de Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool Utrecht, waarbij talentvolle allochtone studenten en alumni een tijdelijke aanstelling krijgen en een cursus gericht op docentschap bij de betreffende instelling. ECHO, een expertisecentrum op het gebied van diversiteitsbeleid, reikt jaarlijks de ECHO Award uit aan een excellente allochtone hbo- en wo-student. De jury let daarbij onder meer op studieprestaties en bijdrage aan de maatschappij. Tot slot De ideeën van Bermeo kunnen bruikbare invalshoeken opleveren voor opleidingen die behalve het aanbieden van Honours onderwijs, ook een cultuur van excellentie willen bewerkstelligen voor alle studenten. Een ander toepassingsgebied is het waarborgen van diversiteit binnen Honours programma’s. Het gaat daarbij om het bereiken van groepen die anders misschien minder gemakkelijk in een Honours programma terecht komen, zoals allochtone studenten, onderpresteerders en (in sommige gevallen) meisjes.

29

Pedagogy of excellence, Ingrid Schutte Literatuur - Bermeo, C. Adolfo: Creating a culture of excellence, 2009 (powerpointpresentatie) - Crul, Maurice e.a.: De tweede generatie. Uitdagingen en kansen voor de stad, Den Haag: NICIS Institute, 2008 (Voluit: Crul, Maurice, Pasztor, Adel en Lelie, Frans) - Kortram, L.: Multiculturele competentieontwikkeling noodzakelijk in het Hoger Onderwijs, in ‘Onderzoek van het onderwijs’, december 2008 - Schutte, I. en Veenker, H.: Oog voor etnische en culturele diversiteit, Projectverslag 2007-2009 ‘De Hanzehogeschool staat er (in)gekleurd op’, Hanzehogeschool Groningen Afdeling Studentenzaken, september 2009. / Verslag behoeftepeiling Honours Programma eerstejaars studenten, Hanzehogeschool Groningen, Instituut voor Sportstudies, Jim Weistra en Ingrid Schutte, augustus 2008

Inspiratie met gevolgen Dennis van der Honing, Hanzehogeschool Groningen Ervaring in het algemeen Een prikkelende, stimulerende ervaring met (praktische) gevolgen. Op het vlak van overtuigingen Door de boodschap van een aantal ‘plenary speakers’ heeft mijn latente geloof in de maakbaarheid van een (betere) samenleving, en dan speciaal de rol die het (honours)onderwijs daarin kan spelen, zich gemanifesteerd. Deze manifestatie is redelijk eenvoudig door te vertalen naar praktische gevolgen en didactische werkvormen. Op het vlak van het bijdragen aan het creëren van een ambitieuze studiecultuur: Door ervaringen van de Amerikanen betreffende het aanspreken van intrinsieke motivatie en leerlust van studenten, krijg ik meer vertrouwen in de competentie en professionele groeimogelijkheden van Hanzehogeschool Groningen studenten. Werkvormen die een beroep doen op voorgenoemde studentaspecten ga ik meer implementeren in mijn eigen onderwijssituatie. Dit doe ik onder andere door studenten zelf met leersituaties en onderzoeksonderwerpen te laten komen en, bij goede onderbouwing van de opzet en (meer)waarde van hun aanpak, deze te honoreren, te stimuleren en te belonen.

30

Zo gek doen we het niet, maar wel alert blijven! Joke Oosterhuis/Geers, Hogeschool van Amsterdam ´The point is not that any one model is superior to another, but that the nature of each institution having or wishing to have an honors program will define ‘honors’ to its own specific needs and desiderata and for those of its class of institution” Samual Schuman “Beginning in Honors. A Handbook” (2006 NCHC, p.17 ) Bovenstaand citaat kwam overeen met onze ervaringen bij de UMBC I (University of Maryland Baltimore County), American University en Georgetown University. De variëteit in inhoud, vormgeving, organisatie en financiering van de excellentieprogramma’s was groot. Tijdens het Honours congres van NCHC kregen we een goed beeld van die variëteit. Het aanbod aan programmaonderdelen was ook divers van aard. Zo waren er theoretische onderdelen, maar vaker nog kwamen zeer praktische zaken aan de orde. Hoe werf je studenten? Hoe selecteer je studenten? Hoe groot is je staf? Soms werden presentaties verzorgd door directeuren van Honours programma’s, maar er waren ook excellente docenten en studenten, die een bijdrage leverden. Zo was er een excellente student die Engelse literatuur studeerde en die onderzoek had verricht naar hybride talen. Zo is Cyglish een hybride taal, een combinatie van cybertaal (sms-taal en emoticons) en Engels. Ze beweerde dat je Cyglish als een serieuze taal moest beschouwen. Door je te verdiepen in Cyglish en je die taal eigen te maken, kun je jongeren betere begrijpen en begeleiden. Haar argument hiervoor was dat Shakespeare destijds ook heel veel nieuwe woorden heeft bedacht. Een gewaagde en dappere uitspraak van deze excellente studente. Er waren veel presentaties, workshops, masterclasses (film, dans, muziek), afgewisseld met cabaret en een stille veiling. Achteraf begreep ik dat dit precies de opzet was van de programmacommissie. Honours programma’s zijn breed en out-of-the box denken wordt gestimuleerd. Het concept van dit congres was daarop gebaseerd. Congresdeelnemers ervaren zo wat Honours programma’s doen met mensen. Tijdens ons bezoek aan de American University konden we aanschuiven bij een college over wereldpolitiek. Een goede manier om in de keuken te kijken bij een les in het excellentieprogramma van de American University. Die universiteit propageerde het onderwijsconcept ‘student centered’, maar eerlijk gezegd vond ik het tamelijk ‘teacher centered’. De docent had een prima slide show met grafieken over bruto nationaal product en inkomens per bevolkingsgroep van diverse landen over de hele wereld. De docent vroeg de studenten om interpretaties van deze grafieken en de relatie met de theorie. Nagenoeg alle studenten kwamen met hun interpretaties en de docent gaf aan of die wel of niet klopten. Af en toe werd er een toelichtende vraag gesteld. Studenten gaven slimme antwoorden en deden volop mee. Zo hoort onderwijs gewoon te zijn. Wat is hier ‘honours’ aan? De deelname van studenten? Wat is hier ‘student centered’ aan? De goede voorbereiding en de participatie tijdens de les? Wat me opviel tijdens het congres was dat deze manier van presenteren en reageren, ook plaatsvond bij de presentaties op het congres. De communicatie gebeurde via het ster-model en niet via het wielmodel (modellen weergegeven op de volgende pagina). Ik vroeg me af of dit nu toeval was of dat het inderdaad zo is dat op Nederlandse/Europese congressen deelnemers vaker onderling met elkaar in discussie gaan? Ik ga daar eens goed op letten. Verder viel me op dat er slechts bij een paar sessies gebruik gemaakt werd van een powerpoint slide show. Veel presentaties hadden het karakter van een zelfverzekerd, snel gepresenteerde voordracht met weinig ruimte voor interactie met het publiek. Waren er niet genoeg ictvoorzieningen voor alle zaaltjes in het congresgebouw (het was een beetje een gedateerd congresgebouw)? Of is het niet gebruikelijk? Veel Honours programma’s hebben een zware

31

Zo gek doen we het niet, maar wel alert blijven!, Joke Oosterhuis/Geers Wiel model

Ster-model

Student/pa rticipant

Student/pa rticipant

Student/ participa nt

Student/ participa nt

Teacher/pr esenter

Teacher/pr esenter

Student/pa rticipant

Student/ participa nt

Student/ participa nt

Student/pa rticipant

Student/pa rticipant

Student/pa rticipant

‘liberal arts’ component en is dat de reden dat het accent ligt op verbaliteit en minder op visuele ondersteuning? Heel intrigerend vond ik de discussie over ‘real life’ situaties in het onderwijs. Als wij, als Nederlanders, docenten en studenten van Honours programma’s daar naar vroegen, begonnen ze vaak te vertellen over gastcolleges en stages. Ik heb geen voorbeelden gehoord van projecten waarbij opdrachtgevers van buiten de universiteit samen met docenten en studenten van de universiteit een daadwerkelijk probleem in de samenleving oppakken, onderzoeken en proberen op te lossen. Ik heb de indruk dat wij daarin wel voorop lopen. We doen het zo gek nog niet ! Alle Honors programma’s kennen een inhoudelijk deel en een gemeenschappelijk deel, en velen ook een residentieel deel. Voor een hogeschool is een ‘residentieel’ deel niet van toepassing omdat veel studenten nog niet op kamers wonen, maar nog thuis wonen en dagelijks op en neer reizen. De vraag is hoe je dan kunt werken aan “community building” of je dat wel moet willen, of misschien dat je dat gevoel van gemeenschappelijkheid onder excellente studenten op andere manieren moet zien te realiseren. Voor ons een uitdaging. Universiteiten die al jaren lang, soms wel 50 jaar, werken met Honours programma’s gaven aan dat er in de loop van de jaren het een en ander is veranderd. Die veranderingen lijken meer in de volgende richtingen te gaan: • van aparte programma’s naar programma’s waarin sprake is van integratie in het reguliere onderwijs • steeds meer wordt de inhoud door studenten zelf bepaald • studenten worden vaker en meer betrokken bij de intake van nieuwe Honours studenten • de financiering van een Honours programma komt steeds meer onder druk te staan. We moeten dus zeer alert blijven als we aan de slag gaan met excellentieprogramma’s. Een belangrijke vraag voor mij was in hoeverre universiteitsbrede excellentieprogramma’s afgestemd zijn op disciplinespecifieke excellentieprogramma’s. Vaak bleken vertegenwoordigers van universiteitsbrede excellentieprogramma’s niet op de hoogte te zijn van hetgeen er gebeurt bij

32

Zo gek doen we het niet, maar wel alert blijven!, Joke Oosterhuis/Geers de afzonderlijke faculteiten. En omgekeerd. Betekent dat ook dat de programma’s dan ook niet op elkaar zijn afgestemd? Hoe belangrijk is die afstemming? Bij de congrespapieren kregen we ook een handzaam boekje “Starting with honours”. Hierin vond je alle relevante praktische informatie over visie op excellentie, werving en selectie van excellente studenten, excellentiecurriculum, organisatie en financiën. Dit boekje impliceerde voor mij een waarschuwing: “Mooi zo’n Siriussubsidie, maar voor de continuïteit is goed nadenken over inbedding in de staande organisatie een ‘must’ “. Tot slot wil ik nog even kwijt wat veel indruk op me maakte. De openingsspeech van Freeman Hrabowski, waarin hij zegt dat onderwijs een voorrecht, een privilege is. Waarom zijn veel van onze studenten en docenten dat gevoel kwijtgeraakt? Dat degenen die veel talenten hebben meegekregen, moreel verplicht zijn deze talenten te delen met de minder bedeelden. In hoeverre leeft dat nog in onze individualistische maatschappij? Dat het belangrijker is studenten de “liefde voor het leren” bij te brengen dan het leren zelf. Ik ging een beetje beschaamd weg. Ben ik als Nederlander onbewust toch behoorlijk cynisch geworden? Zijn we het geloof in onszelf een beetje kwijtgeraakt door al die lage rendementen? “Don’t play the victim!” zei Hrabowski’s moeder. Ik voel me bevoorrecht om te werken in het hoger onderwijs, bij de Hogeschool van Amsterdam en zeker om mee te mogen werken aan het opzetten van een excellentieprogramma, waarin excellentie opgevat wordt als generieke professionaliteit. Waarin we projecten doen, waarin excellente studenten samenwerken met instellingen uit de grote stad om problemen uit deze stad op te pakken, samen met de buurt. Vol energie en inspiratie kwam ik terug van deze studiereis.

33

Political Campaigns & Promoting Excellence Daniel Elliott, Greenberg Quinlan Rosner “Greenberg Quinlan Rosner is the world's premium research and strategic consulting firm, working with corporations, issue groups, and political campaigns throughout the United States and around the world. Smarter, faster, and committed to our clients' interests: we work harder and think deeper than the rest “(from the website: http://www.greenbergresearch.com). This work seemed interesting enough for us to visit Greenberg that assisted Barack Obama during his campaign. The speakers made clear how important polling research also could be for honors within Higher Education. They introduced us as well in the art of advertising honors by having a key message, like: The CEO’s of tomorrow are the students of today. Daniel Elliott, Director of International Research, is willing to share a generic work plan that Greenberg established for higher education clients. This can give an insight into the type of work Greenberg would actually do in the field and what audiences to target in the Netherlands. Generic Work Plan for Higher Education clients - The project will consist of three stages: Focus groups The project will start by conducting four focus groups in xxx (name Higher Education Client) to help understand the views of two key audiences: university students, and what we would call “opinion formers” – university educated elites who follow public affairs closely, but who are not individually prominent. We will conduct two groups with university students, to give us a sense of the consumers’ perspective – what the reputations are of the existing higher education institutions in xxx and across xxx, what holes in the market they feel need to be filled, how they might respond to a new school founded on the principles of the xxx. We will also explore how they feel about universities in xxx, compared to foreign schools, since that will be part of your competition. The two groups with opinion formers will give us a sense of how the informed public views you (and other public leaders), how they view the country’s existing offers for higher education, and how they would respond to creation of the new school. In all these groups, we will mask the fact that you have sponsored the groups. Greenberg Quinlan Rosner will write the guidelines for these discussions and submit them for your input and approval. The groups will be taped and transcribed in order to permit a rich content analysis of the conversations. In-depth opinion leader interviews After completing and analyzing the focus groups, we will then conduct a set of roughly 20 indepth, one-on-one interviews with opinion leaders in xxx. By opinion leaders, we refer to prominent individuals – people who individually make key decisions and drive public opinion – in such fields as business, education, politics, media, NGOs, and possibly the Church. These interviews will enable us to understand one of the most important pieces of this puzzle – how top-level decision makers and public actors will respond to this initiative, as it emerges. We will want to test some message frames for that process, to determine the best ways to communicate about the University’s purpose and launch. Although such interviews are inherently qualitative, we have found that they provide a powerful way to explore the likely reactions of key elites to potential actions and messages. As with the focus groups, these will be taped and transcribed to permit a close content analysis, and construct the discussion guideline (for your advance clearance) to mask your involvement. We will rely on the xxx to develop the broader list of opinion leaders from which these interviews will be recruited. Once these in-depth interviews are completed, we will come to xxx to present the preliminary findings, based on these interviews and the focus groups, and to lay out a series of hypotheses for how to frame communications for the University going forward. We will then test those hypotheses in the next step, a quantitative survey. 34

Political Campaigns & Promoting Excellence, Daniel Elliott Opinion former survey The third step will be a survey of urban opinion formers (university-educated, attentive to public affairs) in xxx, but with extra interviews in xxx to enable us to have a clear picture of reactions among opinion formers in the capital. We will plan to interview a total of 800 opinion formers in the country’s largest cities, with an extra 200 just in xxx. Given that the 800 in the “base” sample should have about 200 respondents in xxx, this design will give us a total of about 400 respondents in xxx, which will be sufficient to draw conclusions about attitudes just in the capital. The interviews will be based on a 25-minute questionnaire, which will explore attitudes toward xxx and other public figures (masked), perceptions of higher education in xxx, reactions to the idea of launching a new university, tests of various message frames that you could use for the launch, and responses to various other related initiatives you might pursue. Once the survey is completed, we will return to xxx to brief you on the results, and will submit a full narrative report that summarizes the findings. If helpful, we could then work to pare down the findings into a format that you could use for briefing potential donors, administrators, and other influential figures in xxx and abroad, as well as developing a “message box” for you and others involved in this project.

35

Honors als cultuur Mirjam Bok & Gitta Thoen, Universiteit Utrecht Wat is ons na een buitengewoon leerzame en inspirerende "honours-rollercoaster-USA" week het meest bijgebleven….? Voor de Universiteit Utrecht is die vraag onmogelijk in één zin te beantwoorden. Daarom een paar impressies. Om te beginnen de intense wijze waarop honoursonderwijs gezamenlijk wordt ervaren en uitgedragen. Van de dean, de docenten en studenten tot de administratieve ondersteuning van een honours university: uit alles spreekt de gezamenlijke ambitie om het maximale uit getalenteerde studenten te halen. De dean en/of honours director speelt daarbij een cruciale rol: het succes van een honours program hangt sterk samen met de gedrevenheid waarmee een honours community wordt aangestuurd. Uiteraard speelt bij succesvolle communityvorming ook een rol dat het in de VS veelal om residentiële colleges gaat. Het Utrechtse University College en de Roosevelt Academy zijn daar in Nederland ook sprekende voorbeelden van. Het is echter meer dan dat: honours is een gezamenlijke cultuur. En het allerbeste bewijs van het succes van honours programs zijn de honoursstudenten zelf: zeer begaafde, welbespraakte, gemotiveerde en onbevangen jonge mensen met een veelbelovende toekomst. Daar doen we het voor! Ook hebben we veel inspiratie opgedaan voor creatieve activiteiten: het take-your-professor-tolunch programma, een bootcamp om te leren samenwerken of een peer-mentoring systeem. En op de in Nederland veelgestelde vraag of het wel te verantwoorden is om extra te investeren in slechts 10% van de studentenpopulatie, gaf een workshopleider tijdens de conferentie in één zin het volledige antwoord: good students follow bright students!

De delegatie op de trap voor Georgetown University

36

Honours in the USA: horen, zien, delen en leren door de SIRIUS studiereis Ingeborg Janssen Reinen, Avans Hogeschool Een paar jaar geleden heb ik het bachelor brede honours programma van de Technische Universiteit Eindhoven opgezet, nu ben ik werkzaam bij de Academie voor Gezondheidszorg van AVANS Hogeschool en willen we gaan beginnen met een honours programma. De centrale vraag tijdens deze studiereis is voor mij of de ervaringen in Amerika me op nieuwe ideeën brengen, en/of me bevestigen in richtingen die eerder gekozen zijn. Daarnaast ben ik benieuwd naar nieuwe, innovatieve ideeën, zowel in programma onderdelen als in werkvormen binnen honours programma’s. Ik vind op een aantal terreinen bevestiging: - een honours programma komt bovenop een gewone bachelor (of undergraduate) met een stevige omvang. - onderwijsmodules of vakken zijn vaak ‘anders’ dan de standaard programma’s (‘getting beyond the basics of what you need to know’) - studenten kiezen voor een paradigma shift (een economic major die als honours module bijv. Chinese writing kiest). - groepen zijn multi-disciplinair van samenstelling, juniors samen met seniors. - onderzoek vormt een belangrijk onderdeel van een honours programma. - honors hebben ook ‘academische’ karakteristieken, in Eindhoven bijvoorbeeld vertaalt naar ‘leren debatteren’, ‘theatersport’, organiseren van een symposium of studiereis. - goede ‘recruitment’ van de staf die lesgeeft binnen een honours is van groot belang. Maar ook: hen ‘trekken’ doordat ze mogen gaan lesgeven in een programma met minder vast stramien (vergeleken met regulier onderwijs), dat ze les kunnen gaan geven over onderwerpen waar hun passie of interesse ligt… Een aantal, vaak zeer aansprekende, nieuwe ideeën: - Het feit dat honours in Nederland soms wordt gezien als iets ‘elitairs’ wordt niet begrepen in the US. Iedereen is anders en je wilt juist uitblinken, het onderste uit de kan halen. - met honours studenten in kleine groepen kun je nauw met elkaar verbonden zijn, staf en studenten zijn ‘closely linked’, door de kleine klassen kun je innovatieve werkvormen inzetten, uitproberen. - een stage kan ook deel uitmaken van een honours programma (in Washington liggen de bijzondere plekken voor het oprapen, wat dacht je van een stage op de ‘hill’ (Capitol Hill) of bij een ambassade…) - community building: de honours vormen gezamenlijk een community, hebben vaak een eigen ruimte, en brengen ook buiten ‘werktijd’ tijd met elkaar door. ‘Food’ is een van de belangrijke kostenposten van een honours programma (!). Het concept van een campus kennen we in Nederland bijna niet, maar binnen zo’n campus in Amerika zijn er vaak aparte verdiepingen waar alleen honours studenten wonen. 37

Honours in the USA: horen, zien, delen en leren, Ingeborg Janssen Reinen - community building ook in de zin van ‘ iets terugdoen’ voor de community: als de samenleving via de universiteit zoveel in je investeert, is het niet meer dan normaal dat je iets terugdoet voor de gemeenschap, tijdens je opleiding bijvoorbeeld door deelname aan maatschappelijke activiteiten, na je studie natuurlijk door als alumnus je oude universiteit niet te vergeten... - verschillen in de start: sommigen beginnen eigenlijk al met hun honours voor ze binnenkomen. De selectie vindt daarvoor al plaats, en ze ontmoeten elkaar al voor de start van university. Andere honours programma’s beginnen wat later, bijvoorbeeld na een semester of na het eerste jaar. - bij de selectie van de studenten voor honours kun je heel goed de ‘zittende’ honours studenten een grote rol laten spelen. Zoals men aangaf op Georgetown University, ‘we get to know our new honors freshmen through the eyes of the current honors students’. Zij kunnen als geen ander beoordelen wie wel of niet geschikt is, en kijken daarbij dus (juist) niet naar eerder behaalde cijfers! - Een opbouw in het honours programma op Georgetown University met a) eerst een focus op excellent lesgeven en coachen, met daarbij grote nadruk op de kwaliteit van degenen die lesgeven, b) in een tweede jaar meer naar een ‘peer driven’ opzet, veel tijd binnen honours spenderen met je collega studenten, ook rivaliteit en ambitie ten opzichte van elkaar, en tot slot in een laatste fase c) onafhankelijkheid, vanuit je eigen drive afronden van het programma, met grote zelfstandigheid. Op de conferentie zie je niet veel innovatieve werkvormen binnen honours programma’s. Bloggen komt soms voorbij als werkvorm, of distance education. Een uitzondering is een universiteit waar grote delen van het honours programma ondersteund worden door het gebruik van Iphones en IPods, die elke student krijgt bij binnenkomst! En ook nog: De week wordt, naast honours, gevuld met zeer inspirerende bezoeken die meer politiek van aard zijn, zoals het campagnebureau van Obama. Ook daar steek ik dingen op die van pas kunnen komen voor honours: - als je een boodschap wilt brengen, reclame wilt maken voor bijvoorbeeld een honours programma onder studenten, kies dan voor een korte boodschap, zorg dat je in 2 of 3 kernpunten je boodschap duidelijk kunt maken (elevator pitch). - praat met studenten over wat zij willen in een honours programma, wat hun drijfveren zijn. - laat een strategie, campagne, PR offensief altijd onderbouwd zijn door research! - focus op een cultuurverandering: krijg studenten zover dat zij aangeven (bijvoorbeeld naar docenten) dat ze ‘meer willen doen’. - laat docenten zien wat er voor hen in een honours programma zit: (‘what’s in it for me’), maak het persoonlijk. Docenten kunnen buiten de gebaande paden (vaste curriculum) bijzondere dingen doen met een bijzondere groep studenten. - denk goed na over de manier waarop je je boodschap wilt brengen: niet via mail, gebruik sociale netwerken, of ga voor een persoonlijke aanpak door bij Starbucks te gaan zitten (in Nederland dan in de kantine ;-)

38

Honors in the USA: horen, zien, delen en leren, Ingeborg Janssen Reinen Kortom: een zeer geslaagde studiereis, niet in de laatste plaats door de contacten die ik daarmee heb opgebouwd binnen het Nederlandse Hoger Onderwijs op het gebied van excellentie en honors! * De foto’s zijn gemaakt bij de iets minder ‘in de route’ liggende, maar zeer indrukwekkende Roosevelt memorial.

Weer terug? Lea Hermsen, Hogeschool Leiden Net als bij aankomst in Washington DC op Dupont Circle ga ik even zitten om te kijken waar ik aangekomen ben. De belangrijkste ideeën die we meegebracht hebben zijn verwerkt en blijken geleid te hebben tot een prachtig beeld van Honours in Leiden. Voor ons is Honours een ontmoetings- en broedplaats van Hogeschool en Regio Leiden. Al onze ervaringen in Washington zijn hierin samengebald. Natuurlijk de opwindende ontmoeting in het Grand Hyatt op zondagavond, wie zijn dit allemaal, wat gaan we doen en zien? De eerste kennismaking met een Amerikaanse universiteit UMBC, waar niet alleen studenten uitgedaagd worden, maar ook de docenten door het initiatief voor Honoursonderwijs bij hen te leggen. De heerlijke fietstocht over de Mall, genieten van de zon, de veelkleurige bomen en je verwonderen over de prachtige, karaktervolle monumenten. Je realiseren welk een mensenmassa met hoop in hun hart aan de voet van het Lincoln-memorial heeft staan luisteren naar Martin Luther King. En dat zijn droom nu na 40 jaar werkelijkheid wordt. Getroffen worden door de gedachte dat ook wij een droom vertegenwoordigen, een droom van jonge mensen om de vrijheid te krijgen hun talenten te ontplooien. Gastvrij onthaald worden met koffie en cake en kijkjes in lessen van honoursdocenten in de American University. Gesprekken met studenten over wat hen drijft en waarvoor wij het gaan doen. Bewondering voor de toewijding en de visie op onderwijs van de Georgetown University, die spreekt over “junior” en “senior learners”. Tussen de bedrijven door allerlei tips over “het communiceren van je boodschap” een blik achter de schermen mogen werpen van de NOSstudio en een gesprekje over hoe het is om te leven in Washington. Dan de conferentie! Wat verbaast ons de Amerikaanse manier van confereren. Discussies op de spits drijven, zoals in Nederland missen we, even een overview geven missen we. Wat we krijgen is een caleidoscoop aan ziens- en werkwijzen, voor elk wat wils, pak eruit wat je kan gebruiken en laat de rest lekker liggen voor een ander. Zo verfrissend en wat heb ik niet allemaal in mijn koffer kunnen stoppen. Honours gaat niet alleen om verbreden en verdiepen van kennis. Honours gaat over persoonlijke ontwikkeling, leiderschap nemen over je eigen leven, creatief omgaan met de vraagstukken, waarmee je worstelt, betrokken zijn op de gemeenschap, maar vooral de gemeenschap iets teruggeven van de grote rijkdom, waarover jij mag beschikken. Deze gemeenschap zijn wij. Wij die in Washington zijn geweest mogen nu aan de gemeenschappen hier thuis weer teruggeven van de grote rijkdom aan kennis en ervaring waarin wij hebben mogen delen. Jammer genoeg kwam aan het verblijf in Washington een eind, maar een stukje van mij is blijven hangen. In the Phillips Collection ontdekte ik waarom ik me er zo thuis voel. Verscholen in een hoekje hang ik als klein meisje: The Dutch Girl.

39

Inspiratie uit Amerika, maar ook uit Groningen: Value in the Valley! Lisette Wierenga, Hanzehogeschool Groningen De Hanzehogeschool Groningen kan op vele plaatsen inspiratie op doen voor haar (talent) onderwijs – ver weg, maar ook dichtbij. Zo is het zinnig om te reflecteren op eigen ervaringen, zoals die binnen het onderwijsproject Value in the Valley. Hier is onderzocht op welke wijze het leerarrangement Value in the Valley ingericht kan worden om effectief en efficiënt bij te dragen aan de ontwikkeling van vaardige en innovatieve beroepsbeoefenaren. De arbeidsmarkt heeft immers steeds meer behoefte aan professionals die op een innovatieve manier problemen kunnen oplossen. Medewerkers moeten kunnen blijven inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Het werkveld heeft behoefte aan mensen die zich steeds persoonlijk en professioneel willen blijven ontwikkelen. Binnen het instituut voor Rechtenstudies van de Hanzehogeschool wordt bekeken welke, binnen Value in the Valley gebruikte, modellen en instrumenten ingezet kunnen worden in het Honoursprogramma van het Instituut. Hier is ondertussen een start mee gemaakt. In haar streven excellente studenten af te leveren kan het Instituut voor Rechtenstudies gebruik maken van de wijze waarop binnen Value in the Valley het beste uit de studenten is gehaald. Uit de resultaten van Value in the Valley blijkt dat studenten gegroeid zijn op onder meer professionaliteit en innovatievermogen; iets dat we ook nastreven binnen Honours. Honours en Value in the Valley, waar ligt de link? Missie Value in the Valley wil een organisatie zijn met een open en professionele cultuur, die communicatie, interactie en het creëren en delen van kennis stimuleert. Hierin is aandacht voor persoonlijke groei, vertrouwen, respect, verantwoordelijkheid, teamkracht, betrokkenheid, inspiratie, creativiteit, expertise en onderzoek. Dit sluit mooi aan bij de overtuiging van dr. Adolfo Bermeo (UCLA, USA) hij zei: “If you feel you are part of the community and you feel that the place is yours, you will excell!” Het instituut Value in the Valley functioneert als een COL (community of learners) ofwel een leergemeenschap. Persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers, gekoppeld aan het leveren van producten (adviezen) staat daarbij centraal. Daarnaast wil Value in the Valley bijdragen aan de kennisontwikkeling van de externe opdrachtgevers. Er wordt geleerd door middel van kennisuitwisseling, ondersteunende workshops, excursies, congressen en innovatiebijeenkomsten met gastsprekers en activiteiten. Deze missie past uitstekend bij de missie van het Honoursprogramma. Binnen het Honoursprogramma van het Instituut voor Rechtenstudies zal in ieder geval in een community gewerkt gaan worden waarin de persoonlijke ontwikkeling van de studenten en het ‘teruggeven’ van gegenereerde kennis aan het reguliere onderwijs en de maatschappij centraal staan. De medewerkers: samen verantwoordelijk Alle medewerkers van Value in the Valley ontwikkelen zich op hun eigen vakgebied en op het gebied van leren en werken. Belangrijk element hierbij is dat docenten, experts uit het bedrijfsleven en studenten samen de groep medewerkers vormen. Binnen Value in the Valley worden studenten junior medewerkers genoemd en de docenten en experts senior medewerkers. Ze hebben allemaal een functie binnen het instituut en zijn collega’s van elkaar. Dit laatste zal ook zeker binnen het Honoursprogramma het geval zijn. De juniormedewerkers binnen Value in the Valley werken in multidisciplinaire teams voor opdrachtgevers uit de regio. Dit willen we ook bewerkstelligen binnen het Honoursprogramma van het Instituut voor Rechtenstudies. Multidisciplinair en verbreding zijn hierbij de kernwoorden.

40

Inspiratie uit Amerika, ook uit Groningen: Value in the Valley!, Lisette Wierenga Persoonlijke en professionele ontwikkeling Binnen Value in the Valley wordt specifieke aandacht besteed aan een betere aansluiting tussen de ontwikkelingsdoelen en de persoonskenmerken van alle medewerkers. Hiervoor is een functieomschrijving opgesteld van zowel een senior- als juniormedewerker. De functieomschrijving dient als basis voor het persoonlijk ontwikkeltraject. Voor de juniormedewerkers is er dus geen beoordeling in de vorm van cijfers, maar loopbaanontwikkelinggesprekken waarbij de medewerker feedback krijgt op zijn persoonlijk ontwikkelingsplan. De instrumenten, zoals die binnen Value in the Valley zijn gedocumenteerd, worden binnen het Honoursprogramma van het Instituut voor Rechtenstudies gebruikt. Zo wordt er gewerkt met een profiel, met loopbaanontwikkelinggesprekken en met peer to peer instrumenten. Hoe kan het Honoursprogramma haar voordeel doen met Value in the Valley? Er zijn 6 pilots gedraaid binnen Value in the Valley. Tijdens de uitvoering vond ook het onderzoek naar het optimale leerarrangement plaats (action research). Dit heeft geresulteerd in het maken van keuzes in de visie op leren en organiseren, de ontwerpprincipes, modellen en instrumenten. Bij het maken van honours programma’s kunnen de ontwerpers hun voordeel doen met de uitkomsten van het onderzoek naar Value in the Valley. Visie op leren en organiseren De volgende theoretische uitgangspunten zijn gebruikt bij het ontwikkelen van Value in the Valley en kunnen ondersteunend zijn voor het ontwikkelen van leertrajecten binnen de Honoursprogramma’s: - Leren is actief bezig zijn - Leren is het transformeren van ervaringen - Leren is contextgebonden - Leren is kennis construeren en betekenis geven - Leren is een sociaal proces - Nieuwe informatie wordt geïnterpreteerd op basis van eerdere ervaringen en kennis - De organisatie ondersteunt en stimuleert leren en werken. Belangrijke begrippen hierbij zijn: gelijkwaardigheid, diversiteit, onderzoekende houding, professionaliteit, kennisontwikkeling en persoonlijke binding. (Biggs, Damasio, Illeris, Lave en Wenger, Merriënboer). Ontwerpprincipes Value in the Valley is gebaseerd op een aantal ontwerpprincipes en die ook ondersteunend kunnen zijn voor het ontwikkelen van leertrajecten binnen de Honoursprogramma’s: 1. Work based learning: leren door het uitvoeren van authentieke taken in een realistische werkomgeving, ondersteund door middel van een uitgewerkt ontwerp. 2. Zelfverantwoordelijkheid: de medewerkers worden ondersteund in de overgang docentgestuurd naar zelfgestuurd leren, om zelf verantwoordelijk te zijn en sturing te geven aan de eigen professionele ontwikkeling. 3. Feedback en beoordeling staan ten dienste van de ontwikkeling en niet op het achteraf beoordelen van vaststaande einddoelen. 4. Leren van ervaringen: na elke taak ‘Lessons Learned’ formuleren (feed forward). 5. Samenwerkend leren: leren in dialoog met anderen van andere opleidingen of disciplines. Ze kunnen en durven hun eigen opvattingen ter discussie te stellen. 6. Community of Learners (COL): in de leergemeenschap leren de deelnemers collectief, elk op hun eigen niveau. Kennis delen is kenmerkend voor de cultuur. 7. Lerende organisatie: kennisontwikkeling op alle niveaus staat centraal (team, persoon, organisatie). Dit wordt gefaciliteerd door passende communicatie, werkprocessen en omgeving. (Onder andere: Merriënboer, Bos en Harting, Korthagen). 41

Inspiratie uit Amerika, ook uit Groningen: Value in the Valley!, Lisette Wierenga Toekomst Het Honoursprogramma binnen het Instituut voor Rechtenstudies zal modellen en instrumenten van Value in the Valley overnemen, omdat de visie op leren gedeeld wordt. Ook blijken er parallellen te zijn tussen Value in the Valley en de visie van de heer Freeman A. Hrabowski (president of Univesity of Mariland-Baltimore County) op de uitvoering van Honoursprogramma’s. Bijvoorbeeld: een omslag maken van een ‘teaching environment’ naar een ‘learning ervironment’. En: ‘critical thinking’ stimuleren door je niet als docent op te stellen maar als coach die prikkelende vragen stelt. Uiteraard moet er bij het ontwikkelen van het Honoursprogramma binnen het Instituut voor Rechtenstudies rekening worden gehouden met verschillende doelgroepen en het doel dat het programma nastreeft. Honoursprogramma’s zijn immers bedoeld voor studenten die meer willen en kunnen. Duidelijk is dat de ervaringen in Amerika, maar ook die in Groningen een goede bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van het Honoursprogramma binnen het Instituut voor Rechtenstudies en wellicht ook bij andere Schools van de Hanzehogeschool.

42

Inspire Students to Elevate Their Professional Goals Melissa Oudshoorn/Fuller, Hanzehogeschool Groningen The visit to the US re-awakened my pride that my school, International Business School, Hanzehogeschool Groningen, already does some wonderful things to help prepare professionals for the global workplace. It was apparent that things we regard as standard aspects of our program are considered to unique qualities of an Honors program elsewhere (i.e. small classes, graduation research assignments, project based and team based projects). What I found most striking was the need for our program to encourage and recognize this emerging community of inspired learners, both within the schools and in the SIRIUS program in general – a sort of “dual citizenship”- to be a part of the individual school, but with the additional benefit of membership in a group of motivated, curious professionals. Sharing knowledge across the school borders, and as we become more international also across cultural borders, would create a richer learning experience for all involved. With Hanze MT support, there are many opportunities to facilitate the building more interdisciplinary opportunities for students to simultaneously deepen professional knowledge and investigate other fields of interest – the latter of which has been indicated as another key success factor for an Honors program.

Returning to the Netherlands, I have become even more committed to play a part in motivating the students to elevate their own creative and innovative professional goals. I have also reminded myself on many a occasion what was often echoed during the conference: that Honors programs are not made one size fits all and should be developed to reflect the needs and culture of your own institution and the students within it. It was an inspiring experience, and the effect of which will hopefully serve to create amazing opportunities for our students.

Ontmoeting honors studenten Georgetown University

43

Reflecties over didactiek in Honours in de Verenigde Staten Lidwien Jacobs, Avans Hogeschool Ik sta in mijn bijdrage stil bij didactiek in honours-onderwijs. Ik verliet de VS na de studiereis met de opvatting dat we ons beeld van hoe onderwijs aan “honours” eruit ziet, flink moeten bijstellen. Ik ben ervan overtuigd dat we voor de getalenteerde studenten niet nog meer moeten aanbieden van het onderwijs waarmee we nu binnen Avans en andere HBO-instellingen succesvol zijn. Welnu, onderwijs aan excellente studenten zou wel eens wezenlijk anders van karakter moeten zijn om goed te voldoen. Ik schreef kort na mijn bezoek de volgende reflecties en deel ze graag met u. Boek doornemen per passage Tijdens het bekijken van kerkdiensten op TV van blanke en zwarte voorgangers (“America’s most segregated day of the week ”volgens UMBC Honours Director Moss) kwam in me op dat de wijze van doceren die ik meermaals toegepast zag daar sterk mee overeenkomt. Stukken tekst interpreteren en verder uitwerken met een groep onder leiding van de docent in wat wij een onderwijsleergesprek zouden noemen. De vragen van de docenten waren wel veel minder retorisch dan die van de religieuze voorgangers. In de VS noemen ze dit “lessons on a discussion basis”. Een vertrouwde werkwijze voor de studenten in de VS. Ik veronderstel dat ook studenten vaak kerkdiensten aanhoren, het geloof is hoog. Een werkwijze die in Nederland eerder als ouderwets, exotisch bekeken zal worden. De toespraak van key note speaker Freeman had ook een zeker “amen”gehalte, en in de delegatie waren de meesten echt onder de indruk en geroerd. Prikkelarm Het viel me op dat de deelnemers aan lessen die weinig prikkels bevatten toch heel geconcentreerd bleven. Louter discussie. Geen PowerPointbeelden, geen white board. Hooguit wat vragen uitgedeeld op papier. De deelnemers waren geconcentreerd, luisterend, verrassend klaar voor een vraag, reactie of een antwoord op een moment dat iemand uitgenodigd werd om te spreken. Bij mij bracht dat het idee dat “less is more” in de didactiek juist voor gemotiveerde deelnemers opgaat. Vertaald naar de HBO omgeving zou dat betekenen: met excellente studenten in het gezelschap hoeven docenten niet nog een tandje bij te zetten. Juist niet. Ik vermoed dat de mate van entertainment en vaart in de methodieken en het optreden van leren en verdieping bij honours-studenten juist omgekeerd evenredig is. Vraagverkenning Wat mij opvalt is dat ik veel studies (van studenten) zag waarin juist het verkennen van het onderwerp naar buiten kwam en een interdisciplinaire benaderen werd aangemoedigd. De stappen die in projectonderwijs vooraf gaan aan de probleemdefinitie worden sterk uitgewerkt. Dat is ook het onderdeel in onderwijs waar vraagsturing zich op richt om tot leereffect te komen, waarop PGO het accent legt en het veel toegepaste projectonderwijs moeite mee heeft om studenten bij te laten stilstaan. Honours willen hogere kwaliteit van het werk en die hangt af van de kwaliteit van de vraag. Ik wil aandacht hiervoor in projectonderwijs in relatie tot het prikkelen van de bright ones. Daarentegen zag ik geen planningen, implementatieschema’s, voorbeelden van implementatie etc. Natuurlijk werden researchthema’s geraakt en politieke beschouwingen zijn in de VS ook belangrijk. Maar ook als het om onderwerpen ging die juist om toepassing vragen, bijvoorbeeld de strategie van brandpreventie in Californië, dan nog bleef het bij een theoretische exercitie voor de student. Zelf de honours student doet in de regel alleen deskresearch op een onderwerp. Dat heb ik in interviews met studenten geverifieerd. Terzijde; dit verklaart misschien ook waarom onze reguliere HBO-studenten in internationale gezelschappen vaak de kar trekken. Zij zijn organisatorisch weer sterk en gewend om uit de startblokken te komen, omdat ze willen realiseren i.p.v. hangen in theorie.

44

Reflecties over didactiek in Honours in de Verenigde Staten, Lidwien Jacobs Multidiscipline: de Nitwit in het vakgebied uitdagen Boeiend vond ik de didactiek rond een klas “ontdekken van nieuw DNA materiaal in schimmels” voor totaal niet –biologie studenten. Het studiemateriaal was sterk instructief, stap voor stap. Zoals wij de Amerikaanse schoolboeken ook kennen, vaak zijn dat dikke uitgaven waardoor nieuwkomers in het vak meteen aan de slag kunnen. Het honourseffect zat ‘m erin dat ze juist met die sterk geïnstrueerde methode zochten naar kennis die nieuw was voor iedereen. Het feit dat ze hoopten nieuwe bevindingen te kunnen rapporteren als onderdeel van een groot onderzoekstraject maakte dat de verwerking van de stof wel op een hoog niveau kwam. Een uitstekende manier om studenten een overstap tussen disciplines te laten maken. Laat ze niet zwemmen in de methode maar laat ze uitgedaagd worden door de bevindingen. Leren op verzoek Wat ik een geestig initiatief vind: in American College is budget beschikbaar waarmee een honours student een docent voor een lunch kan uitnodigen. Discussievormen Meeting. Een discussie in een grote kring stoelen, zonder tafels, tot 50 personen, waarin de gespreksleider vragen stelt. Vragen worden zo diep uitgewerkt als deelnemers op elkaar ingaan. Fish bowl: binnenkring van 5 deelnemer, net erbuiten een moderator met enkele vragen om discussies te starten. Deze vat overigen niet tussentijds samen. De eerste 25 minuten zijn voor de “fish”, mensen in de buitenkring mogen niet deelnemen. De laatst 20 minuten mogen vragen gesteld worden van de buitenkring aan de binnenkring. Als iemand een interessante start maakte werd dat niet opgevolgd met een vraag maar, wat anders voelde dan in onze cultuur: “please talk a little bit more about….” Het klassieke panel deed het hier ook goed. Round table, een discussie met een globale richting waar veel deelnemers op afkwamen, met daarbij een facilitator. Leek mij wat hap snap maar de betrokkenheid en concentratie bleek ¾ uur groot. City as text. ™ Deze werkvorm stuurt groepjes van 3 of 4 de stad in met enkele observatieopdrachten, zeer open vragen die terugsloegen op herkennen van tekens, signalen en patronen in de alledaagse omgeving (semiotiek). Wat zag je, waarom ziet het er daar zo uit, hoe komt de geschiedenis tot uitdrukking, wat ervaar je daar, hoe is het er voor bezoekers, voor de mensen die er wonen etcetera. Bezoek aan een museum is daarbij ook een mogelijkheid, daar werden minder vragen bij meegegeven. Ik nam daaraan deel en vond het wel erg op gewoon een museumbezoek-maardan-in-nieuw-gezelschap lijken. Tijdschema: 9.00u warming up van facilitators, 11.00u korte kick off, 15.30u terug in grote zaal. De facilitators gingen niet mee. Reistijd was steeds ongeveer 40 minuten, zelf te organiseren. Het groepje wisselt ervaringen uit en een presentator brengt die in een verhaal van 3 minuten bijeen. De Amerikaanse studenten maken er vervolgens prachtige, 8 minuten durende spreekbeurten van met tekst voor 15 minuten; wat spreken ze snel! Wij luisterden naar 10 spreekbeurten, dat was goed te doen. Geloofwaardig, naar mijn idee omdat het vanuit eigen ervaringen en observaties werd ingericht. Kleurrijk omdat ze de verhalen zelf tot een samenhangende spontane spreekbeurt met eigen interpretaties ombouwden. Onderhoudend voor de groep. De narratieve stijl, die in dit geval goed werkt, beheersen ze in de VS goed. Wat me opviel was het brede repertoire aan positieve formuleringen, zoals: we were able to.., it was a great experience, as de museum was closed we had the opportunity to visit the garden en elaborate this visit. Bij de slotwoorden over de city-as-text experience werd door de sessieleider teruggehaald dat vaak over vriendelijkheid en behulpzaamheid van de bewoners gerapporteerd werd, en dat die waarschijnlijk werd ingegeven door de lerende houding die de deelnemers onderweg 45

Reflecties over didactiek in Honours in de Verenigde Staten, Lidwien Jacobs aangenomen hadden. Dat aannemen van een nieuwsgierige houding in de alledaagse omgeving werd als leerervaring meegegeven aan de groep, een dooddoener wellicht, maar wel een die op die dag goed landde omdat de deelnemers dat zojuist zelf hadden meegemaakt. Gesproken bijdragen in lessen, bijeenkomsten en voordrachten Voorwaarde voor de VS werkwijze is dat studenten het woord nemen. Dat doen ze ook. Wat is Amerikaans in die stijl vroeg ik me af. Narratief, inleiders leken soms ter plekke nog de tekst aan te maken, een persoonlijke toon. In de regel spraken studenten positief, vrolijk van toon, enorm snel. Dat het vaak gepaard ging met inslikken van het laatste deel van de zin en wegzakkend volume leek ze niet te hinderen. Ik zag meerdere sprekers door al dat geweld buiten adem raken. Zo makkelijk het woord voeren is wel een manier van doen die wij niet zo kennen en in sommige situaties studenten enorm zou helpen zich in het openbaar neer te zetten. Boeiende verwerking culturele verschillen in een lesproject Bijzonder vond ik het optreden waarin dansers 8 volksaarden “dansten”. Van kleine bewegingen en ingehouden tonen van emoties in Japan tot het Afrikaanse sterk expressieve. Juist de studie van non verbaalgedrag in relatie tot de culturele waarden was het leereffect. De dans die eruit rolde was overigens prachtig. Ik dacht vervolgens aan het bestuderen van volkssporten in relatie tot een culturele omgeving, aan tuinontwerp als expressie van volksaard, of binnenhuisarchitectuur. Specialist-generalist Bij de introductie van zichzelf en anderen hadden sprekers ook heel vaak een ondertitel voor zichzelf of hun werk paraat van “the field i’m studying”, “i’m dealing with the issue”. Dus heel snel de introductie en de duiding waar de rest van het verhaaltje zich op zal richten. Dit 30seconden-intro hebben wij in Nederland veel minder vaak paraat. Ik vond het prettig werken. Bij het introduceren van sprekers werd steeds de context geschetst waarin iemand werkt en de professionele achtergrond. Als een tweede natuur doen ze dat. Ook dat vond ik goed overkomen. Misschien specifiek voor HBO maar in die omgeving zullen weinig docenten zich volmondig presenteren als professional in een bepaald vakgebied, voortkomend wellicht uit het accent dat op de integrale en oplossinggerichte benadering gelegd wordt (good for you HBO!), gebrek aan eigen onderzoekservaring van docenten. Misschien zou het toch wel bijdragen aan eigenwaarde van docenten en daarmee aan respect van studenten voor de vakkenner in de docent als we daar beter uitdrukking aan weten te geven. En inderdaad oplettende lezer, deze laatste paragraaf past niet onder de aanhef didactiek. Ik besluit met een boodschappenlijstje voor onderwerpen in een honoursprogramma dat ik in de VS optekende. Aanbod binnen honours in de VS valt in drie aandachtvelden uiteen:

Academische vorming

Broad: een keuze afkomstig uit liberal arts, filosofie, geschiedenis politiek etc, meestal gezien. Depth: leren en presteren in termen van - creative production; - empirisch onderzoek, experimenteel, survey en case-study - literature research

Residential

Het sociale leven, bijeen wonen op de campus, de events for honours, reizen, theater etc.

46

Reflecties over didactiek in Honours in de Verenigde Staten, Lidwien Jacobs

Community /give back

Losse notities

Deel uitmaken van organisaties voor de ontwikkeling van zorg, veiligheid, onderwijs en/of milieu in de eigen leef- en werkomgeving, bijvoorbeeld door internships (soort vrijwillige stages), of activiteiten in de politiek. Learning to write en English zou zeker meer dan nu opgenomen moeten zijn gezien diverse aanbevelingen. Algemene vorming gebeurt heel weinig op de high schools. Leadership zag ik als zodanig niet geprogrammeerd maar wordt verondersteld een uitkomst van activiteiten te zijn. Modelling: jezelf in de beïnvloedingsfeer van een docent plaatsen en daar jezelf vormen heb ik wel vaak aangeduid gezien en gehoord maar wordt niet als zodanig genoemd. Ik meende hierin een succesfactor te herkennen, in de persoonlijke mentor protegee relatie. Soms via advisors, soms via teachers.

47

City as text: Exploring downtown Washington D.C. Linda Mulder, Hanzehogeschool Groningen “A good map lays bare the history and hence the soul of a place, like an x-ray” – Cees Nooteboom Iedereen zijn eigen kaart. Lopend door de straten van Washington beginnen we aan een reis die niet eindigt. Gewapend met een plattegrond van downtown Washington DC en vol instructies gaan we op pad. Waar kom je vandaan? Ik spreek geen Engels, alleen Spaans. Het Spionnenmuseum. Macy’s? Wie loopt daar eigenlijk rond? Mensen hebben haast. Ik zie geen woningen. He, daar, een zwerver! Wat is het hier schoon, geen vuilnis op straat. Slecht gekleed? Toch? Mooie schilderijen….. Mensen interviewen, antwoorden verzamelen op vragen, observaties van mensen en gebouwen. Winkels en musea onderzoeken. Anekdotes verzamelen, kortom, we schrijven onze eigen kaart en ontdekken hoe die er uit ziet.

Downtown Washington DC

Grand Hyatt

Zwerver

Spionnenmuseum

Museum of women in the arts

Macy’s

Marktkraam Standbeeld Jij bent hier

Park

1) City as text is binnen honoursprogramma’s een werkvorm die vaak gebruikt wordt om honoursstudenten wegwijs te maken in een nieuwe omgeving. Daarnaast is het een middel om het vormen van een community op gang te brengen. Studenten onderzoeken in groepen een omgeving en krijgen instructies mee om bijvoorbeeld mensen te interviewen, gebouwen op een andere manier te bekijken en goed te observeren. Na afloop van een sessie koppelen de groepen studenten aan elkaar terug wat hun observaties zijn. Zo leren ze elkaar kennen en kijken op een andere manier naar hun omgeving en naar hun medestudenten. Een opdracht kan bijvoorbeeld zijn om de meest verlegen student de terugkoppeling te laten doen in de groep.

48

City as text: Exploring downtown Washington D.C., Linda Mulder

Washington Memorial

49

Inspiratie Marieke van Haaren, Universiteit Leiden Tijdens de Siriusstudiereis naar Washington draaide het voor mij om ‘inspiratie’. Ik heb, tijdens bezoeken aan universiteiten en in sessies op de conferentie, inspiratie opgedaan voor de ontwikkeling van ons eigen Honours College. Ik heb ideeën opgedaan voor activiteiten voor en door studenten en ik heb goede – inspirerende – voorbeelden gezien van zulke activiteiten en van zeer betrokken studenten. Zo was er een overtuigende presentatie door studenten over het nut van hun ‘Peer Mentoring Program’, waarin ouderejaars honoursstudenten (mentors) worden gekoppeld aan eerstejaars (mentees) en hen intensief begeleiden tijdens de start van hun studietijd. Ik heb gehoord hoe belangrijk de vorming van een honours ‘community’ is; een gemeenschap van betrokkenen bij honoursonderwijs die elkaar kunnen inspireren. Ik heb op de universiteiten geïnspireerde en inspirerende docenten aan het werk gezien, die onderwijs gaven op een manier die je élke student in het hoger onderwijs gunt. De honors directors die workshops verzorgden op de conferentie deden dat op zeer inspirerende wijze; zij deelden al hun kennis en ervaring met de deelnemers en ook tussen de aanwezigen werden veel ervaringen uitgewisseld. Veel indruk maakte de presentatie van de City University of New York over het ‘social network’ dat zij voor hun Honors College hebben ingericht en de e-portfolios die hun studenten maken. De openingstoespraak door Dr. Freeman Hrabowski van the University of Maryland- Baltimore County sloeg alles als het om inspiratie gaat; iedereen die erbij was, zal dat beamen. Het is helaas niet te beschrijven, maar typ zijn naam in op youtube en bekijk één van zijn toespraken. En last – but not least – de meereizende collega’s van andere HO-instellingen in Nederland en de collega’s van het Siriusprogramma. We zijn allemaal met hetzelfde thema bezig: ontwikkeling van honoursonderwijs. Het is zeer inspirerend om daarover te praten met mensen van buiten je eigen instelling. Dat moeten we vaker doen! Onderwijs gaat natuurlijk over inspiratie en deze studiereis heeft op dat punt voor mij veel opgeleverd. Ik hoop de opgedane inspiratie door te kunnen geven aan anderen.

50

The best of both worlds Frans Janssen, Radboud Universiteit Nijmegen Woorden in steen gebeiteld Eén week Verenigde Staten, één week Washington: wat leer je ervan, wat blijft je bij? Washington: monument city. Grote woorden, in steen gebeiteld. Peace, justice, equality, liberty. Op ieder monument, bij ieder gebouw, op iedere straathoek tref je ze wel aan, die woorden waarvan de Europeaan – sadder and wiser na een paar turbulente eeuwen – zegt dat hij ze wel gelooft, maar waarin de Amerikaan nog daadwerkelijk lijkt te geloven. In steen gebeiteld, maar niettemin springlevend: ‘Four score and seven years ago our fathers brought forth on this continent a new nation, conceived in liberty and dedicated to the proposition that all men are created equal.’ Wat op de gemiddelde Europeaan al snel als gezwollen taal overkomt, is voor de inwoner van de Verenigde Staten het levende fundament onder zijn land. Bovenstaande woorden bijvoorbeeld waarmee Abraham Lincoln op 19 november 1863 zijn Gettysburg Address begon, ten overstaan van de gevallenen uit de Burgeroorlog. Four score and seven years ago: want zevenentachtig jaar daarvoor, op 4 juli 1776, verklaarden de eerste dertien staten van de Amerika zich onafhankelijk. De kracht van onderwijs Education, ook zo’n groot woord. Freeman Hrabowski III, de zwarte president van de University of Maryland en keynote speaker op de 44ste jaarconferentie van de National Collegiate Honors Council, gebruikt het niet zomaar. ‘Education can make a difference,’ hield hij ons in een gloedvol betoog voor. ‘In fact, education has made the difference for me. If it wasn’t for my mother, who believed in education, I wouldn’t have been here in the first place. I would probably still be picking cotton on a farm in Alabama.’ Het is door deze taal, dit authentieke geloof in de kracht van onderwijs - uitgesproken door een man die nog zij aan zij met Martin Luther King aan de protestmarsen in de jaren zestig heeft deelgenomen – dat je wordt aangeraakt, dat het je niet lukt níet aangeraakt te worden. Ondanks al je Europese en in zekere zin o zo gerechtvaardigde scepsis. Hier met die man, volgend jaar spreker bij onze opening van het Academisch Jaar, is je eerste spontane reactie. En hoe meer ik erover nadenk, hoe beter ik dat idee ga vinden. Waarom Honours? Onderwijs, jezelf ontwikkelen, het beste uit jezelf halen. Je hoofd erbovenuit steken, geen angst voor de zeis boven het maaiveld. Uitblinken. Voor de Amerikaan een volstrekt logische gedachtelijn. Vandaar al 44 jaar Honours onderwijs in de Verenigde Staten, onderwijs met andere woorden speciaal voor de ‘best and the brightest’. Hoewel logisch? Voor veel Honors Programs in de Verenigde Staten is de laatste tijd een waar existentieprobleem ontstaan. Door de recessie staat alles onder druk en de Honors Programs (‘elitist’, ‘what’s in it for the rest of the university?’) zijn daar niet van gevrijwaard. Waar we in Nederland inmiddels aan het idee beginnen te wennen, moet men in Amerika sinds de kredietcrisis alles verantwoorden en dus ook naar redenen zoeken om het Honors onderwijs overeind te houden. ‘Waarom Honours’ was dus een van de centrale vragen op de jaarconferentie en van de antwoorden, prozaïsch als ze hier en daar zijn, kunnen ook wij nog wat leren. Het levert je bijvoorbeeld op een tamelijk goedkope manier prestige op. De Radboud Honours Academy, Number One in Teaching, dat vraagt aanmerkelijk minder investering dan Radboud Universiteit, Harvard aan de Waal. Vernieuwing is een tweede, wat minder laag bij de grondse reden. Honors Programs fungeren vaak als laboratoria voor de vernieuwing van het onderwijs van de rest van de universiteit, en tamelijk kostenefficiënte laboratoria for that matter. Honors Programs kunnen tenslotte het niveau van de rest van de universiteit omhoog trekken: ‘Good students follow bright students’ was een veelgehoorde kreet, terwijl de besten 51

The best of both worlds, Frans Janssen waarschijnlijk sowieso zouden vertrekken wanneer je ze geen onderwijs op niveau zou bieden en de concurrent wel. Back home Terug in Nijmegen. De Radboud Honours Academy zit op koers, zoveel is me inmiddels wel duidelijk. Maar we moeten nog wel wat doen aan ons gezicht, aan onze uitstraling. Tijdens onze bezoeken – vooral aan de University of Maryland (die van Freeman Hrabowski) en aan de op de Jezuïtische traditie gegrondveste Georgetown University - bleek hoe belangrijk een plek, een fysieke locatie voor een Honours Programma is. Daar ontmoeten de studenten elkaar, daar treffen ze de ‘dean’ en de ‘faculty and staff’. Daar wordt de toon van het programma gezet en de basis voor de academic community gelegd. En die ‘dean’ – die we op dit moment nog helemaal niet hebben – die moet het gezicht van het programma worden. Een Hrabowski-European-style, gedreven en bevlogen aan de ene kant, maar met een vleugje Europese scepsis aan de andere kant om niet direct de wolken in te vliegen. Make the best of both worlds, dat is de kunst, dat is de opdracht. Ik ga er met plezier tegenaan.

Ontmoeting met Freeman Hrabowsi, President of the honors university UMBC

52

Goed voorbeeld doet goed volgen! Jessica van der Ven, Technische Universiteit Eindhoven "In 2006 is de Technische Universiteit Eindhoven gestart met een interdisciplinair Honors program in de bachelor. In september 2009 is de 4e lichting studenten gestart aan het 2-jarige programma. De betrokken docenten en studenten zijn enthousiast, de vraag is echter hoe je het programma verder kunt ontwikkelen en verbeteren. Dan is daar de mogelijkheid om samen met collega’s van andere universiteiten en hoge scholen een studiereis te maken naar de USA; de bakermat op het gebied van Honours onderwijs. Het meest waardevolle onderdeel van deze studiereis vond ik de bezoeken die wij als ‘Dutch delegation’ hebben gebracht aan de verschillende universiteiten. Tijdens deze bezoeken hebben wij voornamelijk veel informatie verkregen en nieuwe ideeën opgedaan. In Eindhoven gaan we nu flink aan de slag om ons Honours programma verder te fine-tunen. Ik gebruik het woord fine-tunen omdat ik in Washington keer op keer de bevestiging heb gekregen dat we in Eindhoven op de goede weg zitten. Naar aanleiding van de ervaringen die ik tijdens deze reis heb opgedaan ga ik in ieder geval onze selectiecriteria en –procedure tegen het licht houden. Daarnaast is het TU/e Honors program voorlichtingsteam inmiddels een feit! Nu nog kijken of onze eigen studenten, naast de voorlichtingsfunctie, ook een rol kunnen gaan spelen in de selectieprocedure, dit naar voorbeeld van Georgetown University. De studiereis was echter meer dan universiteiten en een conferentie bezoeken. Het heeft ook gezorgd dat mensen, die zich bezig houden met Honours onderwijs, met elkaar in contact zijn gekomen. Ik hoop dat we in de toekomst nog vele inspirerende bijeenkomsten met elkaar zullen hebben en we samen het Honours onderwijs in Nederland definitief op de kaart gaan zetten.”

53

How to create SMART people Trijnie Faber, Hanzehogeschool Groningen Wat kwam deze studiereis naar Washington op een goed moment voor de Hanzehogeschool en voor mij. Ik had van te voren niet kunnen bedenken wat zo’n week wel niet zou kunnen opleveren. Zo veel! Daar heb ik geleerd wat real Honours-Education is en ervaren wat een Cultuur van Excellentie betekent. Deze studiereis leidt er nu toe dat we binnen de Hanzehogeschool onze visie op honours onderwijs verdiepen en verrijken en dat we meer dan van te voren in staat zijn een cultuur van excellentie te verinnerlijken, uit te dragen en zichtbaar te maken. Essentieel daarin is dat onze vraag waarom er Honours-Education zou moeten zijn, nu beantwoord is. Freeman A. Hrabowski, president of University of Maryland Baltimore County was daarin heel duidelijk: “we all have the duty to create a better world, a better economy, where all people have chances. Thats only possible with SMART people. So we have the duty to create SMART people. The purpose of Honours-Education is: creating SMART people”. Maar 1. 2. 3.

wat zijn SMART people? Kritische denkers (critical thinkers) EN Breed onderlegd (well-rounded) EN Burgerschapszin (community-skills)

Kritische denkers zijn mensen die nieuwsgierig zijn, onderzoekend, creatief en out of te box kunnen denken. Door een learning environment (and not a teaching environment) te creëren met studenten en docenten waar kritisch denken, discussie, het debat, out of te box denken en creatief denken de norm is, ontstaat er innovatie. Nieuwe oplossingen, nieuwe producten, nieuwe diensten, waardoor er iets wordt toegevoegd aan de (kennis)economie. Well rounded zijn mensen die hun beroep niet met oogkleppen op uitoefenen, maar interdisciplinair denken en doen. Bovendien zijn ze zich bewust van maatschappelijke ontwikkelingen en thema’s, waardoor ze leren de wereld om zich heen beter te begrijpen. Mensen met burgerschapszin zijn mensen die iets terug geven en deelnemen aan de gemeenschap waar ze leren (de kennisgemeenschap, Hanzehogeschool Groningen) en leven (de maatschappij). Freeman: “give them an active role in the community where they live and learn. Noblesse Oblige”. En dat gaan we nu doen bij de Hanzehogeschool Groningen: jonge mensen opleiden die zowel in hun beroep als in de samenleving leidend (leider) zijn, het voortouw durven te nemen: SMART people. Ik sluit af met een prachtig citaat van Freeman: “Celebrate the brainpower of young people!”

54

Auteurs Vladimir Bartelds, docent International Communication - Instituut voor Communicatie & Media en kenniskringlid lectoraat Ontwikkeling van Professionele Excellentie, Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Drs. Mirjam Bok, adviseur onderwijs, Directie Onderwijs & Onderzoek, Universiteit Utrecht; [email protected] Drs. Petra van Dam, Educational Coordinator, Hanze Institute of Technology, Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Daniel Elliott B.A., director of International Research, Greenberg Quinlan Rosner; [email protected] Mr. Trijnie Faber, directeur Siriusprogramma, dean Instituut voor Rechtenstudies, Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Dr. ir. Ineke Ganzeveld, beleidsadviseur Onderwijs, afdeling Academische Zaken, Rijksuniversiteit Groningen; [email protected] Drs. Marieke van Haaren, coördinator backoffice Honours College, Universiteit Leiden; [email protected] Drs. Lea Hermsen MEM, projectleider Talent aan Zet, en docent cluster Management en Bedrijf, afdeling Recht, Hogeschool Leiden; [email protected] Drs. Dennis van der Honing, docent en studieloopbaanbegeleider Toegepaste Psychologie, Academie voor Sociale Studies, kenniskringlid lectoraat Ontwikkeling van Professionele Excellentie Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Dr. Freeman A. Hrabowski III, President of the honors university UMBC The University of Maryland, Baltimore County; [email protected] Drs. Lidwien Jacobs, programmaleider excellente studenten. Proceseigenaar MJB; Academie voor Marketing en International Management, Avans Hogeschool; [email protected] Drs. Frans Janssen beleidsmedewerker Marktverkenning, Strategie en Ontwikkeling, Radboud Universiteit Nijmegen; [email protected] Dr. Ingeborg Janssen Reinen, adjunct-directeur Academie voor Gezondheidszorg, AVANS Hogeschool; [email protected] Drs. Ies Lohman, Hogeschooldocent minoren internationalisering binnen Europa en het opzetten van honoursprogramma’s Hogeschool Leiden; [email protected] Mr. Linda Mulder, Teamleider HBO Rechten/Propedeuse, Instituut voor Rechtenstudies, Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Drs. Ger Olsder, Consultant bij de Afdeling Onderwijs, Fontys Hogescholen; [email protected] Dr. Joke A. Oosterhuis-Geers, hoofd O2 O | rO Onderwijsontwikkeling, Hogeschool van Amsterdam; [email protected]

55

Melissa Oudshoorn-Fuller, docent en coordinator Sirius International Business School, Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Drs. Ingrid Schutte, onderwijskundig adviseur/beleidsmedewerker, stafbureau Onderwijs & Onderzoek, kenniskringlid lectoraat Ontwikkeling van Professionele Excellentie, Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Drs. Gitta Thoen, adviseur Onderwijs, Directie Onderwijs & Onderzoek Universiteit Utrecht; [email protected] | Drs. Pieter Veenstra, Projectleider Sirius Programma Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Drs. Jessica van der Ven, coördinator TU/e Honors program, Technische Universiteit Eindhoven; [email protected] Drs. Lisette Wierenga, docent communicatie Instituut voor Rechtenstudies, deeltijd, kenniskringlid Ontwikkeling van Professionele. Excellentie Hanzehogeschool Groningen; [email protected] Drs. Marca V. C. Wolfensberger, Lector Hanzehogeschool Groningen; Honours coördinator, docent-onderzoeker Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht; Lid beoordelingscommissie Sirius, Platform Bèta Techniek; [email protected] Dr. John Zubizarreta, president National Collegiate Honors Council, Professor of English Director of Honors & Faculty Development Columbia College [email protected]

56

Studiereis Searching for Excellence Washington D.C. 24 oktober – 1 november 2009 University of Maryland Baltimore County UMBC 1000 Hilltop Circle, Baltimore, MD 21250 http://www.umbc.edu/ American University 4400 Massachusetts Avenue, NW, Washington, DC 20016 http://www.american.edu/ Howard University 2400 Sixth Street, NW, Washington, DC 20059 http://www.howard.edu/ Georgetown University 37th and O streets, NW, Washington, DC 20057 http://www.georgetown.edu/ Association of American Colleges and Universities http://www.aacu.org/ Onderzoeksbureau Greenberg Quinlan Rosner http://www.greenbergresearch.com/ AKPD Message and Media mediaoffice David Plouffe, campaignmanager Obama http://akpdmedia.com/ Right Management – a manpower company Nancy Eckert, sphr, Sr. Consultant http://www.rightmanagement.com/ National Collegiate Honors Council (NCHC) http://www.nchchonors.org/

57

Hanzehogeschool Groningen University of Applied Sciences Siriusprogramma Lectoraat Ontwikkeling van Professionele Excellentie Marca V.C. Wolfensberger Zernikeplein 7, Van Olst Toren 9747 AS Groningen Kamer T4.07 T (050) 595 1360 E [email protected] W www.hanze.nl/excellentie www.hanze.nl/blinkuit