4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen Doelgroep: TOPhockey - VELD
Hockeyvisie is bedoeld voor iedereen die als opleider, trainer en/of coach actief is in de hockeysport binnen tophockey, breedtehockey, Jongste Jeugd en/of technisch management. In iedere artikelenreeks worden visies gedeeld, kanttekeningen geplaatst, nieuwe ontwikkelingen gemeld en wetenschappelijke onderbouwing aangeboden. Hockeyvisie is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), is onafhankelijk en wil alle kennis die beschikbaar is op het gebied van opleiden en coachen met liefhebbers delen.
www.knhb.nl
De KNHB Academie biedt hockeyverenigingen ondersteuning bij het ontwikkelen van het technisch beleid en technisch kader. Daarbij richt de KNHB Academie zich op drie pijlers: deskundigheidsbevordering, verenigingsadvies technisch beleid en opleidingen. Meer informatie over de KNHB Academie is te vinden op www.knhb.nl.
4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen In het moderne hockey, en vooral in het tophockey, gaat het meer en meer om de details. Coaches zijn voortdurend voor hun team op zoek naar winst met betrekking tot verbeteringen op deze onderdelen. Het vermogen om effectief om te schakelen is zo’n detail dat van beslissende invloed is op het resultaat. Zowel de omschakeling naar Balwinst (bij balverlies door de tegenpartij) als naar Balverlies (we hebben zelf de bal verloren) vraagt veel van alle spelers in tactisch, fysiek en mentaal opzicht. In dit artikel beschrijft Gerold Hoeben elementen die aangeven dat het een kunst is om het ‘Omschakelen’ goed te beheersen. Door Gerold Hoeben Hockey is een Schakelsport!
Wie is Gerold Hoeben? Gerold Hoeben is een hockeyprofessional die is opgeleid op het CIOS (Sittard) en de KALO (Tilburg). Hij werkt sinds 1986 fulltime in de hockeysport. Hij heeft o.a. gewerkt bij H.C. Sittard, Kampong, Pinoké en Oranje Zwart. Voor de KNHB is hij actief geweest als districtstrainer, jeugdbondscoach en bij Jong Oranje heren. De laatste 5 jaar heeft hij diverse functies vervuld in de staf van het Nederlands Heren elftal. Op dit moment is hij assistent-coach van Nederlands jongens B. Tevens is hij bezig met de ontwikkeling van het Nationaal Trainings Plan voor onze jeugdopleiding en ondersteunt hij de districten in hun hockeyontwikkeling. Daarnaast helpt hij het Franse heren elftal bij hun voorbereiding op de Hockey World League 2 (HWL2). Daar kan het team zich kwalificeren voor de HWL3 en daarmee kunnen ze weer een ticket verdienen voor de Olympische Spelen in Rio.
Tijdens het WK 2014 voor de mannen was er per wedstrijd ergens tussen de 50 en 90 keer sprake van een omschakeling. Daarbij spreken we van een omschakeling na Balwinst, maar ook na Balverlies. Over het hele toernooi wordt er uit de omschakeling 329 keer rendement gehaald. Onder rendement verstaan we een veldgoal maken, een strafbal halen (uit een veldsituatie) of een strafcorner halen. Er wordt 103 keer rendement gehaald vanuit balwinst. Dat is bijna 1/3 van het geheel! Ter illustratie volgen hieronder enkele balwinstverhoudingen tijdens wedstrijden.
Finale AUS v NED 36-20 balwinst 3e-4e plaats ARG v ENG 32-28 balwinst 5e-6e plaats BEL v GER 45-34 balwinst
Bij de dames zag je de volgende cijfers, specifiek voor Nederland (figuur 1):
Het totale rendement van de dames in het veldspel is 45 in totaal (14 veldgoals plus 30 strafcorners en 1 strafbal = 45) en hun totale rendement uit balwinst is 14 (zie figuur 1-‘Balwinst - Rendement’), dan zie je ook dat, net als bij de heren, 1/3 van het rendement komt uit de omschakeling na balwinst. Daarom kun je met een gerust hart zeggen dat hockey een schakelsport is.
Vanuit welke zichtpunten kunnen we dat schakelen dan aanvliegen? Balwinst of: hoe win je de bal?: • Door een interceptie. • Door het winnen van een duel. • Door een vrije slag in jouw voordeel. Bij een interceptie ben je kwetsbaar voor de tackle back van de speler waar jij de interceptie op gepleegd hebt. Houd in dat geval de stick dus bij de bal en bescherm de bal met je lichaam. En hier geldt: pass de bal zo snel mogelijk naar een medespeler.
Rendement Balwinst en Balverlies NED dames Totaal Cirkel- Kans Aanleiding penetratie SC
Aanleiding Doelpunt SB
Rendement
BAL- WINST
305 84
27 9
1
4
14
BAL- 299 33 VERLIES
8 9
0
0
9
Figuur 1: Rendement Nederlands Dames elftal.
2
4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen
het duel geldt altijd: blijf sterk aan de bal en geef de bal zo snel mogelijk aan een medespeler. Die heeft al gekeken en kan dan wellicht de volgende pass geven op een vrijstaande spits. Als je een vrije slag meekrijgt is het vaak interessant om die snel te nemen, omdat jouw directe tegenstander voor een korte tijd ‘uitgeschakeld’ is. Er is dus heel even sprake van een overtal. Probeer dat overtal dan te benutten en door te zetten richting het doel van de tegenstander. Natuurlijk spelen hierin ook factoren als plek op het veld, inrichting van de tegenstander en de stand in de wedstrijd een rol.
Blocktackle van Marcel Balkestein leidt tot balwinst.
Het tempo van de eerste pass bepaalt meestal het succes van de aanval. Alle tijd die je verknoeit kom je later in de cirkel aan ruimte tekort. Het moment van balwinst is het moment om de tegenstander pijn te doen. Zij waren namelijk in balbezit. En als je in balbezit
bent maak je het veld groot. Het is dus zaak om zo min mogelijk tijd te verliezen in de aanvallende omschakeling. De beste manier is dan om zo snel mogelijk de bal naar een teamgenoot te passen. Jij komt immers uit een duel of je hebt net een interceptie gepleegd en je hebt misschien nog geen overzicht voor het vervolg. Voor
Het tempo van de eerste pass bepaalt meestal het succes van de aanval Balverlies Zoals we aan de cijfers hebben kunnen zien wordt 1/3 van het rendement veroorzaakt door balwinst. Dus dat geldt dan ook voor balverlies. Als coach kun je natuurlijk zeggen dat er geen balverlies geleden mag worden, maar dat is een utopie. Want elke ploeg leidt hoe dan ook balverlies. Het gaat erom dat we als ploeg het balverlies kunnen handelen. Wat zijn dan de belangrijke factoren daarin? Om te beginnen de plek op het veld. Het is logisch dat je in de eigen cirkel, het eigen 23 meter-gebied en eigenlijk de hele eigen helft geen balverlies wilt leiden. Dit kun je voorkomen door je ploeg te leren goed uit te verdedigen, waarbij zorgvuldigheid, ritme houden, hoeken maken tussen spelers en een goede ruimteverdeling belangrijk zijn.
Valentin Verga speelt in de omschakeling een eerste pass op tempo.
3
4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen
Tekening 1: Achter het streepje.
Klassiekers Maar toch zijn er hierbij ook een paar ‘klassiekers. Klassieker 1: Achter het streepje (tekening 1) In dit gebied (ongeveer 14 meter vanaf de achterlijn het veld in) is het erg lastig uitverdedigen wanneer je de bal moet uitnemen aan de zijlijn. Dan is er namelijk geen ruimte om achterlangs te spelen. Het is daarom zinvol om als ploeg hiervoor een oplossing te hebben, b.v. het heel snel nemen van de bal of het spelen van een hoge bal.
Tekening 2: Vlakke kom als garantie voor balverlies.
Klassieker 2: Een vlakke kom als garantie voor balverlies (tekening 2) Door een vlakke kom is het heel gemakkelijk om met drie spelers de opbouw op kant (aan één kant) te zetten en onder druk te krijgen en te houden. Daarom is het zo belangrijk om steeds hoeken te maken in je laatste lijn. Klassieker 3: De dodelijke breedtebal (tekening 3) Op een breedtebal met twee spelers op gelijke hoogte is het erg gemakkelijk interceptie spelen en als dat gebeurt staan beide spelers meteen ‘buitenspel’. Ook hier geldt hoeken maken ten opzichte van
Tekening 3: De dodelijke breedtebal.
elkaar (op verschillende hoogte achter de ballijn opstellen)! Klassieker 4: Teveel spelers ‘voor de bal’ (tekening 4). Als laatste de situatie dat iemand een duel op kop cirkel speelt tegen twee tegenstanders met 6 medespelers over de bal heen. In 9 van de 10 gevallen mag je blij zijn als je er vanaf komt met een counter en een strafcorner tegen. In dit kader zie je ook situaties als een mislukte strafcorner en dan vervolgens een duel over de forehand spelen op kop cirkel. Maar b.v. ook een lange corner van de rechterkant over 3 forehands van de tegenstander richting de kop cirkel slaan.
Tekening 4: Teveel spelers voor de bal.
4
4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen
Tekening 5: Box-bezetting.
Tekening 6: Blauw A wordt hier gecontroleerd door de Oranje voorstopper en vrije verdediger samen (1 ervoor, 1 erachter) en Blauw B wordt gecontroleerd door de Oranje rechtsachter die op interceptie staat.
Met twee spelers op gelijke hoogte is het erg gemakkelijk interceptie spelen
Wapens Maar hoe dan ook, balverlies wordt er geleden! Wat zijn dan de wapens waardoor we om kunnen gaan met dit balverlies? In alle gevallen geldt dat voorkomen beter is dan genezen. Enkele aandachtspunten hierbij zijn: • Balans houden in de ploeg. In tekening 4 zie je al de onbalans: zes spelers over
Ellen Hoog is een speelster die in de omschakeling gebruik maakt van haar natuurlijke snelheid.
5
de bal heen. Daardoor wordt ook alle aanvalsruimte dichtgelopen en bij balverlies ontstaat er meteen een 4:2 overtal tegen door de as. Wat is een goede balans? Bij een 5:5 of zelfs een 6:4 is er veel ruimte voor de aanvallers en blijft er een goede controle achter de bal. • K nijpen in balbezit. Je ziet bijvoorbeeld vaak dat als de aanval over rechts doorgezet wordt, dat de linksachter aan de buitenkant blijft hangen. Daar heeft hij geen enkele functie. Het is dan beter te knijpen naar de as. Overigens geldt dat ook voor de links midden. • Box-bezetting (tekening 5). Een gevaarlijke counter gaat altijd door de as van het veld. Daarom is het belangrijk dat die door de aanvallende ploeg bezet wordt door minimaal twee spelers. Dit noemen we de zogenaamde box-bezetting. • Op interceptie staan (tekening 6). Als we aanvallen is het belangrijk dat onze verdedigers op interceptie staan. Elke bal die eruit komt is dan voor onze verdedigers en dan kunnen we weer aanvallen. Als we dit niet doen, dan kan één van de spitsen de bal aannemen en vasthouden, waarna de hele ploeg aansluit.
4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen
Tekening 7: Recht naar huis. Blauw A probeert door het vak te dribbelen en te scoren.
Tekening 8: Spelvorm 5+keeper tegen 6. De trainer gooit een bal naar één van de
Oranje B en C proberen de bal af te pakken. Als dit lukt proberen ze samen met Oranje
Oranje spelers. Oranje probeert te scoren in één van de minidoeltjes vanaf de gele lijn.
D en F te scoren. Blauw E en G mogen meeverdedigen op het moment dat Oranje D en
De Blauwe ploeg probeert de bal met 4 te sturen en eventueel af te pakken. Als de bal
F de pylon loslaten. Blauw H mag verdedigen vanaf de 5 meter-lijn. Als de verdedigers
over de gele lijn is, mogen de blauwe verdedigers in de doelen ook meedoen. Als zij
de bal afpakken, dan scoren zij in de doeltjes aan de zijkant.
de bal afpakken, dan probeert Blauw te scoren bij de keeper. Als Oranje scoort, dan begint het spel weer met een bal van de trainer op één van de Oranje opbouwers. Belangrijke verdedigende technieken bij het schakelen zijn vooral de steal en de shave, omdat je vaak een duel speelt van achteren of van opzij.
• Het omschakelgedrag. Het gedrag van twee spelers rond de bal is belangrijk. De speler die de bal verliest moet zo snel mogelijk omschakelen om een tackle back op de man met de bal te lopen of een tackle back op de positie (als bijvoorbeeld de laatste man is uitgestapt om het duel over te nemen).
Zodoende wint hij tijd voor de ploeg om te schakelen. Veel spelers hebben de neiging om achter de bal aan te lopen. Maar de bal is altijd sneller, dus het is verstandig om de rechte lijn terug naar het eigen doel te kiezen en van daaruit weer de verdediging op te pakken.
Tenslotte
Een gevaarlijke counter gaat altijd door de as van het veld
Training van het omschakelen
Als je het scha– kelen de aandacht geeft die het verdient, dan gaat het in de wedstrijd meer en meer ‘vanzelf’
De speler die rugdekking geeft, kan druk geven op de balbezitter om hem naar buiten te drukken en te dwingen de bal te beschermen. Belangrijk is dat deze speler zich niet meteen laat uitspelen.
Schakelen is een wezenlijke eigenschap van het spel en het moet dan ook altijd aan bod komen tijdens de training, uiteraard in partijvormen, maar zeker ook in oefenvormen. Veel oefeningen eindigen in bijvoorbeeld balbezit van de verdediging, maar dan begint het pas. Dus zorg dat de verdedigers ook kunnen scoren bij een aanvallende oefening. Of draai het maar eens om: laat de aanvallers eerst verdedigen voordat ze mogen aanvallen. Hieronder twee voorbeelden (tekening 7 en 8) van een dergelijke oefenvorm.
6
Omdat het omschakelen een onmisbare kwaliteit is binnen elk team, is het nodig om het binnen de training veelvuldig op te nemen. Je zult zien dat als je het schakelen op de training de aandacht geeft die het verdient, dat het dan in de wedstrijd meer en meer ‘vanzelf’ gaat.
4a
Hockeyvisie December 2014
De kunst van het omschakelen
Vanuit een balverovering deze onder grote druk vasthouden.
Hockeyvisie is een uitgave van de KNHB. © 2014 KNHB, Nieuwegein. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door printouts, kopieën, of op welke andere manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Per kwartaal verschijnen 6 artikelen van Hockeyvisie. Hockeyvisie is verkrijgbaar via de webshop van de KNHB. Kosten per artikel bedragen € 2,00 (excl. eenmalige transactiekosten à € 0,85). Voor € 35,00 kunt u een jaarabonnement aanschaffen. Hiervoor ontvangt u 24 artikelen van Hockeyvisie automatisch in uw mailbox. Redactieraad: Carel van der Staak, Lutger Brenninkmeijer, Ewout Schröder, Afke van de Wouw Coördinatie en teksten: KNHB Vormgeving: A.design Fotografie: KNHB / Koen Suyk, Frank Uijlenbroek, Willem Vernes Contact:
[email protected] Deze tekst is vanuit praktisch oogpunt geschreven in de mannelijke vorm. Overal waar de term ‘spelers’ staat vermeld, doelen we eveneens op speelsters. Dit geldt tevens voor andere gebruikte mannelijke vormen.
