HET BESTE VAN TWEE WERELDEN Webshopeigenaar én schrijver. Manager én stylist. Steeds meer mensen hebben meerdere carrières. Ofwel: ze slashen. Ook zin in een ander wereldje op z’n tijd? ‘Blijf niet te lang denken, begin gewoon.’ Het lijkt iets van deze tijd, mensen hebben niet meer per se één omlijnd beroep. Ze coachen én verhuren hun huis, of schrijven teksten en maken twee keer per week afhaalmaaltijden. Voor een deel wordt dit ingegeven door de economie. Mensen raken hun baan kwijt, moeten een freelance bestaan opbouwen en zoeken aanvullende inkomsten. Maar vaak ook vinden ze het gewoon leuk om voor meerdere activiteiten te kiezen. In de Verenigde Staten is er een woord voor bedacht: de slash career. Daarmee ben je bijvoorbeeld schrijver/ serveerster of manager/stylist.
JE ZELF OPNIEUW UIT VINDEN Volgens Rutger Claassen, filosoof aan de Universiteit Utrecht, lijkt de slashcarrière bijzonder veel op een utopisch idee van Karl Marx (1818-1883), die er als filosoof, historicus én econoom uit de negentiende eeuw zelf ook meer beroepen op nahield. “In zijn boek De Duitse ideologie beschreef hij het ideaal van een samenleving waarin je ’s ochtends kon jagen, ’s middags ging vissen en ’s avonds
150 _
filosofie beoefende. Dit was eigenlijk bedoeld als kritiek op het kapitalisme dat in die tijd opkwam en waarin mensen levenslang in loondienst dezelfde functie moesten uitoefenen. Volgens Marx zou dit mensen onvrij maken.” Een vrij leven zou juist een gevarieerd leven zijn, een bestaan in kleine gemeenschappen waarin mensen hun identiteit zo veel mogelijk tot bloei k onden laten komen. De waarden die Marx zo belangrijk vond – zelfrealisatie, zelfontplooiing, afwisseling – staan ook in de huidige tijdgeest hoog op ons wensenlijstje. Claassen: “Nog niet zo lang geleden vond men het een eer om een leven lang hetzelfde beroep uit te oefenen. Je kon er trots op zijn als je veertig jaar had gewerkt als conducteur of leraar. Het gaf mensen het gevoel ergens bij te horen, deel uit te maken van een bepaalde beroepsgemeenschap. Dat vonden ze belangrijk. Er zijn natuurlijk nog steeds mensen die zo’n klassieke carrière nastreven, maar dat is wel aan het verschuiven. Steeds meer mensen zijn in hun werk op zoek naar dat oude Marxistische
ideaal van variatie en zelfrealisatie. Ze willen zichzelf steeds opnieuw uitvinden, soms door middel van een tweede carrière. Wat deze groep mensen ook karakteriseert, is dat ze ondernemend zijn.” En inderdaad, ze werken als yogadocent en zetten daarnaast een afhaalservice op; ze bouwen sites en runnen hun eigen taxibedrijf. Voor sommige mensen is dit dé manier om hun eigen ‘ik’ optimaal te ontplooien. Toch slasht niet iedereen vanuit een ideologie. “Voor sommigen is het een financiële noodzaak. Ze moeten wel, anders kunnen ze hun rekeningen niet betalen. Anderen snuffelen aan meerdere banen om uit te vinden wat ze eigenlijk willen. Een slash-carrière kan voor hen een voorportaal zijn voor een uiteindelijke keuze,” meent Claassen.
N E T A LS L E O N A R D O Volgens de filosoof Roman Krznaric zou slashen weleens een uitstekend middel kunnen zijn tegen verveling. Het is misschien een eer om je leven lang hetzelfde werk te doen en daar >
Simplify your life Tijdgeest
_ 151
uitmuntend in te worden, maar het kan ook tot verveling leiden. Zo blijkt uit onderzoek dat chirurgen die alleen maar keelamandel- of blindedarmoperaties uitvoeren, al snel last krijgen van de eentonigheid van hun werk. Het ‘zelf’ bestaat volgens Krznaric uit vele facetten. Wij mensen zijn niet in één baan te vangen. We zijn complexe, veelzijdige wezens, met meerdere interesses, waarden en talenten. Zo kunnen we voldoening halen uit het ontwerpen van websites, maar daarnaast misschien ook wel uit het verplegen van zieke mensen en het runnen van een biologische lunchroom. Juist door activiteiten te combineren kunnen we ons meervoudige zelf volledig tot bloei laten komen. Of zoals Krznaric het omschrijft: ‘Alleen als we onszelf als veelzijdige presteerders ontwikkelen, kunnen de vele ‘bloem-
152 _
blaadjes’ van onze identiteit zich volledig ontvouwen.’ Een goed voorbeeld van een slasher, vindt Krznaric, is Leonardo da Vinci (1452-1519). ‘Hij was niet alleen schilder, maar ook ingenieur, uitvinder, natuurwetenschapper, filosoof en musicus. In zijn notitieboekjes staan losse schetsen en aantekeningen over allerlei onderwerpen: anatomische tekeningen van paarden, modellen voor vliegmachines, ontwerpen voor theaterkostuums en fossielstudies, om er maar een paar te noemen. In dezelfde week waarin hij een machine ontwierp voor een hertog, schilderde hij ook een portret en bestudeerde hij de beweging van de wolken.’ Zoals kunstcriticus Kenneth Clark (19031983) vaststelde: ‘Leonardo was de nieuwsgierigste man die de geschiedenis heeft voortgebracht.’
T WEE WERELDEN ‘Nieuwsgierigheid is belangrijk als je wilt slashen,’ denkt Marci Alboher, schrijver van het boek One person/ multiple careers. Voor haar boek sprak ze met talloze mensen die twee of meer carrières najagen. ‘Het viel me op dat deze mensen vaak over een diepgewortelde nieuwsgierigheid beschikken. Het zijn ondernemende types, die niet rusten tot ze eenmaal de gewenste competenties of vaardigheden hebben en ook dan nog niet. Ze zijn altijd hongerig naar meer. Ze zoeken steeds naar manieren om hun identiteit verder vorm te geven.’ Natuurlijk gaat een slash-carrière ook gepaard met stress en hard werken. Toch voelden de mensen die Alboher sprak zich zelden overwerkt. De afwisseling hield hen vaak verrassend goed in balans. Neem bijvoorbeeld
MENSEN MET TWEE BANEN VOELEN ZICH ZELDEN OVERWERKT. DE AFWISSELING HOUDT HEN JUIST GOED IN BALANS
Dan Millstein, computerprogrammeur/ theaterregisseur, wiens verhaal in het boek van Alboher staat. Al van jongs af aan vond Dan het leuk om puzzels op te lossen en complexe materie simpel te visualiseren – een talent dat hij goed kwijt kan in zijn werk als computerprogrammeur. Maar als hij te lang programmeert, overvalt hem een gevoel van leegte en krijgt hij zin om het theater in te gaan. Een compleet andere wereld waarin Dan zijn andere passies kwijt kan: met mensen werken, verhalen vertellen. Toch moet hij dit ook niet te lang doen. Want loopt hij een tijdje rond in de chaos van de theaterwereld, dan gaat hij weer verlangen naar een plek waar de dingen helder en simpel zijn. Dan: ‘Er is iets fijns aan het oplossen van een puzzel in mijn hoofd dat er niet van afhangt of iedereen zijn tekst onthoudt, de kleur van het decor werkt en of het publiek de voorstelling wel goed vindt. Als ik deze combinatie niet zou hebben, zou ik gestrest of verveeld raken.’
V I N D E N WAT J E N I E T ZO E K T Slashers heb je in alle soorten en maten, blijkt wel als je de persoonlijke verhalen uit het boek van Alboher leest. Sommige mensen gaan slashen vanuit een hobby. Ze werken in een winkel en gaan daarnaast bloggen over gezonde voeding. Anderen gebruiken hun baan als springplank naar een tweede carrière. Ze zijn leraar op een basisschool en gaan daarbij kinderen coachen, of schrijven doordeweeks teksten voor bedrijven en in het weekend werken ze aan een roman.
Judith Spruit (54): schrijver/kok/spreker “Toen ik mijn baan als journalist kwijtraakte, zag ik dat als een kans. Ik was niet de enige vijftigplusser die op straat kwam te staan door een reorganisatie. Daar moet ik iets mee, dacht ik. Ik richtte een netwerk op voor werkzoekenden en ben een boek gaan schrijven: Het grote 50+ werkboek, over hoe je als vijftigplusser weer brood op de plank krijgt. De tijden zijn veranderd. We blijven niet meer tot ons pensioen bij dezelfde werkgever, dus je zult jezelf telkens opnieuw moeten uitvinden. Ik heb dat zelf ook gedaan en ben naast mijn boek en alles wat daaruit voort rolde aan workshops en lezingen, teruggegaan naar een oude liefde: koken. Ik heb een koksopleiding gevolgd en run nu de cateringservice Spruit en Thuis. Ik organiseer diners op locatie en elke week zet ik een maaltijd op Facebook waarvoor mensen zich kunnen opgeven. Het is kleinschalig en persoonlijk. Erg leuk, vind ik het. Het combineren van verschillende activiteiten heeft een gelukkiger mens van me gemaakt. En het grappige is dat er ook een soort kruisbestuiving plaatsvindt: uit mijn boek-activiteiten rollen weer nieuwe klanten voor wie ik kook. En tijdens het koken kom ik weer op interessante nieuwe projecten voor vijftigplussers.” Het grote 50+ werkboek – Zo kom je weer aan het werk (Big Business Publishers), Spruitenthuis.nl
Ook de drijfveren van slashers verschillen. Sommigen hoeven er niks mee te verdienen. Ze werken als vrijwilliger, omdat ze iets goed willen doen voor de wereld. Anderen gaat het juist wel om dat extra inkomen. Ze jagen hun droom na als kunstenaar en beunen bij als huisschilder – de ene baan als financieel vangnet voor de andere. Een goede manier om over een tweede carrière na te denken, is volgens Alboher om de menu’s in Chinese restaurants in gedachten te nemen. ‘Op die oude Chinese menukaarten
moet je altijd iets kiezen uit kolom A en uit kolom B. Hetzelfde kun je doen met je carrière. Kolom A moet je zien als je anker. Het is de baan waarin je het minst flexibel bent, omdat hij zorgt voor een vast inkomen waarmee je de hypotheek kunt betalen. Of omdat hij vastzit aan een bepaalde plek waar je moet zijn, bijvoorbeeld op kantoor of in een ziekenhuis. Activiteiten in kolom B kun je zien als flexibele banen. Hierin staan de werkzaamheden die je met meer flexibiliteit kunt doen, zoals het bouwen van websites of het schrijven van fictie. Wat overigens niet
>
_ 153
‘SOMS GROEIT ZO’N HOBBY UIT TOT EEN LOOPBAAN DIE JE NOOIT VOOR MOGELIJK HAD GEHOUDEN’
154 _
wil zeggen dat deze banen minder belangrijk zijn. De sleutel voor een slash met slagingskans is dat je een nietflexibele baan combineert met een baan die dat wel is.’ Alboher heeft nog een goede tip. Veel dubbele carrières ontwikkelen zich vanuit een hobby. Dat kun je radicaal doen. Je zegt je baan als hotelmanager op en schoolt je om tot duikinstructeur. Maar Alboher is voor de geleidelijke aanpak. Zie je hobby als leuke schnabbel: een klusje erbij. Je begint één keer in de week duikles te geven of je organiseert een keer een voorleesmiddag voor kinderen. Alboher: ‘Het voordeel van ernaast hobbyen is dat de druk om te slagen weg is. Je hebt al een carrière, dus weinig te verliezen. Soms opent zo’n hobby nieuwe carrièredeuren en groeit hij uit tot een loopbaan die je nooit voor mogelijk had gehouden. Veel slashes ontwikkelen zich op deze manier. Het is als een oud gezegde over daten: je vindt pas iemand als je niet op zoek bent.’
NIE T DENKEN MA AR DOEN Ook filosoof Roman Krznaric is er voorstander van om gewoon maar ergens te beginnen. Een geslaagde slash-carrière kun je van tevoren vaak niet uitstippelen. Het is iets wat je moet uitproberen. ‘In mijn cursussen hoor ik mensen regelmatig klagen dat ze ‘nog steeds hun roeping niet hebben gevonden’. Ze lijken op zoek te zijn naar een loopbaan die hun een allesomvattend gevoel geeft van een doel in het leven. Deze zoektocht is
vrijwel zeker gedoemd te mislukken. Niet omdat roepingen niet bestaan, maar omdat we moeten beseffen dat een roeping niet iets is wat we vinden, het is iets wat we kweken – en waar we in groeien.’ Stel dat je vastgeroest zit in je baan als data-analist en je overweegt om hardloopcoach te worden. Hoe pak je dat aan? Om te beginnen adviseert Krznaric om te stoppen met er alleen over na te denken, maar iets te gaan dóen. Ga elke zaterdagochtend looptrainingen geven, om uit te vissen of dit de vonk is die je zoekt. En denk ook niet meteen zwart-wit, dit-dat. Misschien is het juist de combinatie waarbij jij je heerlijk voelt: parttime met je neus in de cijfers, en parttime met je neus in de wind. ●
MEER LEZEN ✻ ‘ Het huis van de vrijheid – Een politieke filosofie voor vandaag’, Rutger Claassen (Ambo | Anthos) ✻ ‘ Werk vinden dat bij je past’, Roman Krznaric (De Arbeiderspers) ✻ ‘ One person/multiple careers - The original guide to the slash/ career’, Marci Alboher (Warner Business Books)
TEKST OTJE VAN DER LELIJ ILLUSTRATIES LINZIE HUNTER
Mirre Andringa (37): projectmanager/stylist/webshopeigenaar “Twee banen: afwisselend, inspirerend en erg druk. Samen met mijn man run ik Twinstone, dat gericht is op het economiseren van duurzaamheid. Met mijn bedrijf MirreMirre verhuur ik jurken van internationale ontwerpers. Twinstone is inhoudelijk: ik adviseer bedrijven hoe ze geld kunnen verdienen aan duurzaamheid en bedenk concepten. De ene dag sta ik in de modder tijdens een renovatieproject, de dag erna geef ik een presentatie op de klimaattop in Parijs. Na een tijd met mijn hoofd te hebben gewerkt, vind ik het heerlijk om iets luchtigs te doen. Gewoon iemand mooi aankleden en gelukkig maken. Voor MirreMirre heb ik zo’n vijfhonderd jurken thuis hangen die ik verhuur. Eerst waren dat alleen zwangerschapsjurken, later kwamen er gewone jurken bij. Een deel stuur ik op, maar ik ontvang ook klanten thuis. Vaak mensen die nog nooit een jurk hebben gedragen, en er nu een nodig hebben voor een feest. Het is dan zo fijn om te zien dat iemand blij de deur uit stapt. Het is druk om alles te combineren, maar ook ongelooflijk dynamisch. En dat past me wel.” Twinstone.nl, Zwangerschapsjurkhuren.nl, Mirremirre.nl
