Het belang van leiderschap voor kwaliteit en patiëntveiligheid Dr. M. Haelterman FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
[email protected] www.patient-safety.be
[email protected] 1
Overzicht vaststellingen vanuit contract coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid m.b.t. leiderschap modellen & definities leiderschap in de zorg incidenten & systeembenadering leiderschap voor wie? meerjarenplan 2013-2017 beschouwingen
2
Contrats QS: constats en relation avec le “leadership” déclinaison de la vision institutionnelle??? “leadership”??? délégation quasi unique au coordinateur QS impact du contrat sur les prestataires de soins ??? application des concepts PDCA dans le (re)développement des processus de soins ???
• partenariat avec les associations faîtières • à partir de 2013 un plan à étapes “leadership” • semaine sécurité des patients 2012: “leadership” clinique et sécurité des patients 3
Modèles et définitions du “leadership” dans les soins de santé EFQM – Kwadrant Institute of Healthcare Improvement NHS- Institute for Innovation and Improvement JCAHO Hospital Accreditation Standards JCI accreditation standards NIAZ HAS 4
EFQM - Kwadrant
bronnen: www.efqm.org en www.czv.kuleuven.be
5
IHI (Institute for Healthcare Improvement)
bron: IHI, White paper, Seven Leadership Leverage Points, 2nd edition,2008
6
Leadership in Health care organisations A guide to Joint Commission Leadership A Governance Institute white paper, 2009
“... the leaders of an organization are
the most powerful force in changing the organization’s culture and in eliminating intimidating behavior”.
bron: www.jointcommission.org/assets/1/18/WP_leadership_standards.pdf 7
NIAZ (Nationaal Instituut voor Accreditatie in de Zorg) door duidelijk te maken wat de leiding onder verantwoorde patiëntenzorg verstaat, hoe men met elkaar wenst om te gaan, hoe de instelling ingericht zou moeten zijn en hoe sturing aan ontwikkelingen en vernieuwing zou moeten worden gegeven, geeft de leiding de koers van de instelling aan
richten – inrichten - verrichten
bron: www.niaz.nl 8
Incidents mortalité évitable US - IOM (1999): 44.000 à 98.000 décès par an US - IHI: 100.000 décès par an
extrapolation Belgique 4.000 décès évitables par an plus élevé que la mortalité routière
9
Incidents mortalité évitable
casuistique spectaculaire • objets oubliés • incidents de radiothérapie • erreur de patient, gauche/droite,...
10
Incidents mortalité évitable casuistique spectaculaire
dommages, lésions, handicaps permanents avec diminution de la qualité de vie • • • • •
cicatrice (chéloidienne) mobilité réduite incapacité de travail douleur persistante .... 11
Incidents mortalité évitable casuistique spectaculaire
dommages, lésions, handicaps permanents avec diminution de la qualité de vie
lésions ou handicaps temporaires, douleurs, anxiété, séjour prolongé,... 12
.... données pour la Belgique RCM 2000(K. Van den Heede et al.,Int. J. Qual Health Care, 2006) au moins 1 incident chez – 6,3% des patients chirurgicaux – 7% des patients non chirurgicaux PSI 2007 (RCM)(SPF, Feedback des PSI 2000-2007, avril 2011) – PSI 5 (corps étranger laissé au cours d’une intervention): 150/an moyenne 1 EI/an/hôpital – PSI 14 (déhiscence de plaie postopératoire après une chirurgie abdominopelvienne): 1,30/1.000 séjours 13
Surcoûts de l’insécurité étude IRDES (FR): « Surcoût des événements indésirables associés aux soins à l’hôpital. Premières estimations à partir de 9 indicateurs de sécurité des patients » en 2007, le coût total de la prise en charge des 9 événements indésirables (EI) étudiés est estimé à 700 millions d’euros, concentré à 90 % sur 4 EI (principalement des complications postopératoires et les escarres). et en Belgique ??? sensibilisation des médecins et des gestionnaires ! 14
organisation equipment procedures education
15
Oorzakenboom Bron: Prisma-methode – medische versie, T.W. van der Schaaf, Eindhoven, 2005
actieve aansturing nodig om kennisoverdracht te waarborgen: • is er voldoende structuur voor communicatie tussen professionals? • zien zorgprofessionals voldoende het belang in van kennisoverdracht? • wordt kennisoverdracht belemmerd door hiërarchie?
16
Causes des incidents grande variété de causes
implications pour le gestionnaire PLAN SECURITE (cf. contrat 2008-2009) par où commencer? • 84 % en 2009 • partie du plan stratégique? • dans quelle mesure le plan sécurité est-il déjà implémenté en 2011? • vision après 2012? 17
up
out
in
down bron: Mary Desmond, Building bridges, ISQUa, Dublin, 2009
18
verantwoordelijkheid van Raad van Bestuur en management expliciet benoemen leiderschap heeft allereerst betrekking op commitment van de Raad van Bestuur bij het realiseren van het veiligheidsbeleid in hun ziekenhuis daarnaast moet de Raad van Bestuur de hogere en middenmanagers aanspreken op hun verantwoordelijkheden op het gebied van het VMS de Raad van Bestuur moet borg staan voor blamefree melden om een VMS succesvol te implementeren is het van belang dat het veiligheidsbeleid en de verbetermaatregelen ook door het hoger management gevolgd, besproken en geëvalueerd worden Bron: Rapport Veiligheidsmanagementsysteem. Inspectie voor de Gezondheidszorg, Ministerie voor de Volkgezondheid, Welzijn en Sport, oktober 2011 bron: Mary Desmond, Building bridges, ISQUa, Dublin, 2009
19
de interne organisatie van kwaliteit en veiligheid is geen vrijblijvende aangelegenheid Bron: ZM Magazine, november 2009
verantwoordelijkheid van Raad van Bestuur en management expliciet benoemen om een VMS succesvol te implementeren is het van belang dat het veiligheidsbeleid en de verbetermaatregelen ook door het hoger management gevolgd, besproken en geëvalueerd worden patiëntveiligheid beschrijven in beleidsplan patiëntveiligheid delegeren naar lijnmanagement medewerkers moeten competent genoeg zijn op het gebied van patiëntveiligheid. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij het management Bron: Rapport Veiligheidsmanagementsysteem. Inspectie voor de Gezondheidszorg, Ministerie voor de Volkgezondheid, Welzijn en Sport, oktober 2011 bron: Mary Desmond, Building bridges, ISQUa, Dublin, 2009
20
ziekenhuismedewerkers moeten zich bewust zijn van Ziekenhuismedewerkers moeten zich bewust zijn van het risicovolle karakter van hun handelen enen moeten het risicovolle karakter van hun handelen moeten gestimuleerd worden om een actieve bijdrage tete gestimuleerd worden om een actieve bijdrage leveren aan patiëntveiligheid leveren aan patiëntveiligheid. medewerkers moeten competent genoeg zijn opop hethet Medewerkers moeten competent genoeg zijn gebied van patiëntveiligheid. DeDe verantwoordelijkheid gebied van patiëntveiligheid. verantwoordelijkheid hiervoor ligtligt bijbij het management hiervoor het management. Bron: Rapport Veiligheidsmanagementsysteem. Inspectie voor de Gezondheidszorg, Ministerie voor de Volkgezondheid, Welzijn en Sport, oktober 2011
bron: Mary Desmond, Building bridges, ISQUa, Dublin, 2009
21
“Leadership” clinique le “leadership” existe à tous niveaux dans l’organisation recherche dans l’aviation: effet de la personnalité du responsable sur les erreurs faites par l’équipage de bord influence directe du responsable sur la sécurité des actions et résultats de l’équipage recherche sur les erreurs médicamenteuses et la qualité du travail d’équipe en soins infirmiers: bonnes équipes notifient plus d’incidents que les moins bonnes équipes le responsable agit indirectement sur l’itinéraire de soins des patients via l’équipe soignante source: J. Firth-Cozens, D. Mombray, Leadership and quality of care Quality in Health care, 2001;10 (suppl II):ii3-ii7
“Leadership” clinique une équipe stressée prodigue des soins de moindre qualité le bien-être psychologique de l’équipe soignante influence la qualité des soins par différents mécanismes effet positif si l’équipe est responsable (accountable), participative et créative les leaders ont un impact sur les soins et la satisfaction des patients par la gestion des équipes soignantes et le stress des équipes source: J. Firth-Cozens, D. Mombray, Leadership and quality of care Quality in Health care, 2001;10 (suppl II):ii3-ii7
23
Qualité des soins 1.DIMENSIONS
2. NIVEAUX
Structure Processus Résultats
Macro Meso Micro
3. ACTEURS Professionnels Patients Assureurs Autorités
...
4. PROPRIETES Efficacité Efficience Sécurité Accessibilité Acceptabilité Equité Orientation patient Durabilité
5. INTERVENTONS & INDICATEURS & STRATEGIES IMPLEMENTATION
D’après L. Borgermans: Mastering Complexity and Quality in Chronic Care
24
Kwaliteit en patiëntveiligheid meervoudig en ambigu begrip • afhankelijk van persoon tot persoon • afhankelijk van context
invullen vanuit verschillende waarden verschillende beoordeling weinig eenduidige gegevens onenigheid • over informatie • over normen en standaarden
kwaliteit en patiëntveiligheid = ongestructureerd probleem bron: I. Leistikow, Patiëntveiligheid, de rol van de bestuurder, 2010
25
Kwaliteit en patiëntveiligheid en leiderschap strategieën om ongestructureerde problemen aan te sturen • • • •
standaardisatie hiërarchisch aansturen projectmatig aansturen vertrouwen op de kwaliteit van de zorgprofessional
kunnen problematisch zijn
alternatief: procesmatig aansturen • doorlopend leertraject (CQI) • goede processturing (openheid –veiligheid – vaart - inhoud) bron: I. Leistikow, Patiëntveiligheid, de rol van de bestuurder, 2010
Meerjarenplan 2013-2017 leiderschap: stappenplan met aanbod van hulpmiddelen en instrumenten faciliteren van accreditering • auto-evaluatie kwaliteit en patiëntveiligheid
medicatieveiligheid samen met netwerk MFC • stappenplan voor hoog-risico medicatie met S-P-R • stappenplan “seamless care”
patiëntidentificatie: 100% tegen 2017 met indicatoren (S-P-R) SSCL met streefcijfers en indicatoren (S-P-R) handhygiëne: zie Federaal Platform transmurale zorg: stappenplan met indicatoren (S-P-R) 27 “patient empowerment”
werken aan kwaliteit en patiëntveiligheid cultuurshift lange termijn leiderschap communicatie multidisciplinariteit PDCA meten
Foto: Olivier Mansiot
28
Beschouwingen veiligheidsplan bottom-up entop-down “no blame, no shame” communicatievaardigheden opleiding responsabiliseren verbetermaatregelen opvolgen “patient empowerment” … 29 Foto: Olivier Mansiot
Dank voor uw aandacht meer info:
[email protected]ë.be
[email protected] www.patient-safety.be
