Head office

FATUM Schadeverzekering N.V. FATUM Levensverzekering N.V. FATUM Investments N.V. Hoofdkantoor / Head office Noorderkerkstraat 5 - 7, Paramaribo Telefoon: (+597) 471541 Fax : (+597) 410067 Bijkantoren / Branche-offices Kwattaweg 405, Paramaribo Telefoon: (+597) 465755 Fax : (+597) 530801 Landingstraat 14, Nieuw Nickerie, District Nickerie Telefoon: (+597) 0231537 Fax : (+597) 0232031 E-mail : [email protected] Website: www.fatum-suriname.com Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008 Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

INHOUDSOPGAVE Algemene informatie

3

Missie en Profiel

4

Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers 2008 - 2004

5

Prae-advies van de Raad van Commissarissen

6

Verslag van de Directie

7

Jaarrekening

15

- Geconsolideerde balans per 31 december 2008 - Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2008 - Geconsolideerd kasstroomoverzicht - Toelichting algemeen

16

- Toelichting op de geconsolideerde balans

22

- Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening - Vennootschappelijke balans per 31 december 2008

27 29

- Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2008

30

- Toelichting op de vennootschappelijke balans - Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening

31

17 18 19

34

Overige gegevens - Accountantsverklaring English version

36 39

Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

2

ALGEMENE INFORMATIE Raad van Commissarissen Mr. Ch. A. Calor, Voorzitter Mr. A. R. Baarh M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat Directie N.W. Lalbiharie Sectorleiders en daaraan gelijkgestelden Mevr. Mr. G. Jibodh G. Laigsingh Mevr. Mr. R. E. F. Parsan-Lalbiharie M. V. Parsan MBA Mr. M. M. Pitti D. P. Sakiman Accountants BDO AbrahamsRaijmann & Partners Assurance N.V. Medisch adviseur Drs. F. C. Chan Pin Jin Herverzekeringsadviseur A.I.H. Witteveen Juridisch adviseur Mr. S. Mangroelal

3


Missie en Profiel Mission Statement FATUM biedt zekerheid aan personen en bedrijven. Door de financiële gevolgen van de alle-daagse risico’s aan ons over te dragen, kunnen onze klanten met meer zekerheid ondernemen, wonen, werken, leven en zich ontwikkelen. Wij zijn ondernemend, integer en gericht op samenwerking, waarbij wij ons rekenschap geven van de maatschappelijke omgeving waarin wij wonen. Profiel FATUM is een dynamische financiële dienstverlener met een ruim pakket aan verzekerings- en beleggingsproducten voor de Surinaamse markt. De middelen die uit de onderneming worden gegenereerd, worden voornamelijk geïnvesteerd in de lokale economie. Wij zijn als oudste verzekeringsmaatschappij in Suriname een stabiele factor en een vertrouwde financiële partner. Met de enthousiaste inzet van onze deskundige medewerkers en tussenpersonen willen we uitblinken door een excellente kwaliteit van onze dienstverlening.

Ons handelen wordt bepaald door drie kernwaarden: Ondernemend Vroegtijdig kansen of mogelijke risico’s signaleren en op grond hiervan adequaat handelen. Integer Hanteren van sociale en ethische normen die algemeen aanvaard zijn. FATUM onderschrijft de tien principes van ‘The Global Compact’. Teamwork Gebruik maken van elkaars kennis en van die van partners om een solide resultaat voor de klant te bereiken.

Reeds meer dan 125 jaar, uw betrouwbare financiële partner Wat er ook gebeurt...


4

Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers 2008 - 2004 Bedragen in duizenden SRD1 m.u.v. de gegevens per aandeel

Balans

2008

2007

2006

Balanstotaal Beleggingen Verzekeringstechnische- en overige voorzieningen Eigen vermogen

169.173 158.081

150.708 140.516

123.129 111.480

74.495 65.579

57.272 52.045

22.733 57.715

8.450 60.444

8.754 51.405

7.193 44.723

23.425 21.597

21.748 1.522 6.273 29.543

18.310 1.324 10.207 29.841

16.631 1.140 10.230 28.001

17.367 893 6.031 24.291

16.417 628 7.923 24.968

3.507 1.595 7.907 8.755 21.764

3.227 35 9.127 8.037 20.426

6.452 89 5.041 8.225 19.807

4.827 726 9.131 4.855 19.539

3.064 853 11.138 4.600 19.655

Winst en winstverdeling Resultaat technische rekening Andere baten / lasten Winst vóór belastingen Belastingen Nettowinst te verdelen - In bedrijf gehouden - Dividend

7.779 (362) 7.417 (248) 7.169 6.669 500

9.415 32 9.447 108 9.339 9.039 300

8.194 (7) 8.187 (78) 8.109 7.909 200

4.752 44 4.796 (56) 4.740 4.615 125

5.313 164 5.477 (56) 5.421 5.321 100

Gegevens per aandeel van nominaal SRD 0,025 Nettowinst Dividend Eigen vermogen

35,85 2,50 288,58

46.70 1,50 302,22

40,55 1,00 257,03

23,70 0,63 144,49

27,10 0,50 107,98

2005

2004

Resultaten Premie inkomen schade Premie inkomen leven Opbrengst beleggingen Bedrijfslasten Herverzekeringspremies Toevoeging premiereserve Netto geleden schade Provisie en kosten

SRD = Surinaamse Dollar

1

5


Prae-advies van de Raad van Commissarissen

Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders

Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 29, lid 4 van de statuten, is het ons een genoegen u terzake van de geconsolideerde jaarrekening van FATUM Schadeverzekering N.V. het volgende te berichten. Wij hebben conform het bepaalde in de statuten van FATUM Schadeverzekering N.V., de balans per 31 december 2008 en de winst- en verliesrekening over het boekjaar 2008, alsmede de daarbij behorende toelichting, laten onderzoeken en adviseren u de onderhavige jaarrekening, zoals deze tezamen met de verklaring van BDO AbrahamsRaijmann & Partners Assurance N.V., door de directie ter behandeling is aangeboden, vast te stellen. Deze vaststelling strekt tot décharge van de directie voor het bestuur en beheer en van de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Met het voorstel van de directie om van de uit de jaarrekening blijkende nettowinst een bedrag van SRD 6.669.000,- te reserveren en het restant ten bedrage van SRD 500.000,- in de vorm van dividend in contanten uit te keren, kunnen wij ons verenigen. Wij adviseren u dan ook dit voorstel goed te keuren. Volgens het door de Raad van Commissarissen opgemaakt rooster van aftreden, zoals bepaald in artikel 20 van de statuten van FATUM Schadeverzekering N.V., is aan de beurt om af te treden de heer Professor Dr. R. Lai A Fat. Wij stellen u voor de aftredende commissaris, die zich herkiesbaar stelt, te herbenoemen. De Raad bedankt de directie voor de wijze waarop zij de belangen van de vennootschap in het afgelopen boekjaar heeft behartigd. Wij danken verder al onze medewerkers voor hun bijdrage in het afgelopen boekjaar.

Paramaribo, juli 2009 Raad van Commissarissen: Mr. Ch. A. Calor, voorzitter Mr. A. R. Baarh M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat


6

Verslag van de Directie

Aan de aandeelhouders

De internationale financiële crisis De financiële beroering die in het vorig verslagjaar ontstond na de ineenstorting van de markt van sub-prime hypotheken in de Verenigde Staten van Amerika, verspreidde zich tijdens het verslagjaar en leidde zo tot de zwaarste internationale financiële crisis in decennia. In de loop van het verslagjaar werden steeds meer segmenten van de financiële markten aangetast, alsook een toenemend aantal instellingen, met in eerste instantie die instellingen die sterk blootgesteld waren aan de crisis op de woningmarkt in Amerika. In de loop van 2008 is duidelijk geworden dat de financiële crisis niet alleen belangrijke gevolgen heeft voor de financiële sector, maar ook voor de economie in haar geheel, temeer daar deze samenviel met een conjunctuurvertraging. Algemeen beschouwd, zijn de indicatoren van het vertrouwen van ondernemers en huishoudens in de tweede helft van 2008 sterk teruggelopen. De verzwakking van de economische activiteit verspreidt zich via de verzwakking van de internationale handel. Daarbij heeft de vertraging van de binnenlandse vraag in een bepaalde regio gevolgen voor de externe vraag van de andere economieën. In 2008 vertraagde het groeitempo van de wereldhandel tot 4,8%, tegen respectievelijk 9,4% en 7,0% tijdens de twee voorgaande jaren. Ons land heeft inmiddels de (beperkte) effecten van de internationale financiële crisis ondervonden. Zoals eerder genoemd is het verwachtbaar dat de economische crisis, die wereldwijd zal volgen, in meer of mindere mate ook voelbaar zal worden in ons land. Een andere financiële crisis welke in dit verband kan worden vermeld is de aanvraag van surseance van betaling door CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. (CLICO) welke in problemen is geraakt als gevolg van de financiële crisis van de moedermaatschappij op Trinidad and Tobago. De ontwikkeling van de productiesector De rijstsector Vanwege gunstige internationale marktprijzen en perspectieven steeg in het najaar van 2008 de inzaai tot iets meer dan 23.000 hectare. De gemiddelde productie per hectare daalde met 1,5% ten opzichte van 2007, vooral vanwege minder gunstige weersomstandigheden. De hoeveelheid geëxporteerde rijst steeg in het verslagjaar met ruim 1%. De exporteurs hebben geen gebruik kunnen maken van de gunstige wereldmarkt-situatie vanwege administratieve barrières. In het verslagjaar namen de gemiddelde exportprijzen van zowel cargo als witte rijst toe, dit vanwege de vraag en aanbodverhoudingen op de wereldmarkt. De exportwaarde werd in het verslagjaar ruim verdubbeld. De Europese Unie is onze belangrijkste afzetmarkt van cargorijst. Ondersteunende maatregelen van de overheid zijn noodzakelijk om te garanderen dat de rijstsector een behoorlijk rendement behaalt en zich blijft ontwikkelen. De bananensector Een ander belangrijk exportproduct van ons land is de banaan. De bananenproductie steeg in het verslagjaar van ongeveer 56.000 ton naar circa 65.500 ton, een toename van ruim 16% . De productie werd geheel geëxporteerd naar de Europese Unie. Ondanks een zeer hoge productie en omzet, alsook verbeterde omstandigheden op de Europese markt in 2008, is de Stichting Behoud Bacoven Sector (SBBS voorheen Surland) echter nog niet uit de rode cijfers. Het privatiseringsproces zal de komende tijd worden voortgezet. Univeg, één van Europa’s grootste multi-nationals in de fruithandel, heeft een managementovereenkomst met de SBBS gesloten en voert momenteel gesprekken met SBBS in verband met overname van het bedrijf.

7


De bauxietsector Ondanks de negatieve effecten van de wereldwijde crisis hebben de in Suriname opererende maatschappijen, Suralco en BHP Billiton, in het verslagjaar redelijke resultaten behaald. Een negatief effect voor de sector is geweest de aankondiging in oktober 2008 van BHP Billiton om in 2010 haar mijnactiviteiten in Suriname te staken en zich uit Suriname terug te trekken. Dit besluit is genomen nadat de onderhandelingen tussen de Surinaamse overheid en BHP Billiton over een mijnbouwconcessie in het Bakhuysgebied waren vastgelopen. Partijen hebben geen akkoord kunnen bereiken over de concessie en de bewezen reserves in het Bakhuysgebied. De Surinaamse overheid onderzoekt thans welke de mogelijkheden zijn om met andere buitenlandse partners samen te werken. De goudsector De stijgende trend van de goudprijs op de wereldmarkt heeft zich ook in 2008 voortgezet. De gemiddelde goudprijs bedroeg in het verslagjaar USD 871,96 per troy ounce (31,1035 gram) en bereikte in maart zelfs het recordniveau van USD 1.000 per troy ounce. De voorspoedige ontwikkelingen op de wereldmarkt hebben ook een gunstige doorwerking gehad op de productie van IAMGOLD. Er is voor 315.000 troy ounce geproduceerd. In het verslagjaar werd aan de Surinaamse overheid circa USD 50 miljoen aan royalties, winst- en loonbelasting, afgedragen. De maatschappij investeerde in het verslagjaar circa USD 46 miljoen in exploratie en capaciteitsuitbreiding. De nu in productie zijnde mijnen hebben een geschatte reserve van 8,7 miljoen troy ounce. Goed voor ongeveer 7 miljard USD aan bruto inkomsten berekend op basis van een gemiddelde goudprijs van 800 USD. In 2009 zal de exploratie verder worden uitgebreid. Surgold, (een dochtermaatschappij uit de joint venture tussen bauxietmultinational Alcoa LLC en goudmultinational Newmont Mining Corporation, respectievelijk de 1ste en 2e grootste maatschappij op hun vakgebied in de wereld), heeft na afronding van haar exploratieprogramma in het Nassaugebergte te Oost-Suriname haar projecties moeten bijstellen. Die projecties waren gebaseerd op de aanwezigheid van ruim 3 miljoen troy ounce (95.000 kg) aan bewezen goudreserves. Na het onderzoek bleek dat het gaat om 2,2 miljoen troy ounce (70.700 kg). Deze ontwikkeling heeft de onderhandelingen voor het opzetten van een goudmijn te Oost-Suriname, op een ander spoor gezet. Surgold zal nu een compleet gewijzigd businessplan overleggen waarover eind januari 2009 zal worden onderhandeld. De aardoliesector Staatsolie boekte in 2008, door de gestegen productie en gunstige afzetprijzen, een recordomzet. De productie van aardolie steeg van 5,4 miljoen barrels (2007) naar 5,9 miljoen barrels in 2008. De gemiddelde verkoopprijs op netto-basis van ruwe olie bedroeg ongeveer USD 76,75 per barrel, dit is een stijging van 36% ten opzichte van 2007. Over het verslagjaar bedroeg de bruto-omzet USD 540 miljoen, een toename van USD 203 miljoen ten opzichte van het voorgaande jaar. De bijdrage aan de overheidskas bedroeg circa USD 180 miljoen. In september van het verslagjaar daalden de olieprijzen op de wereldmarkt aanzienlijk, vooral vanwege vraagafname als gevolg van de wereldwijde recessie. Staatsolie zal hierdoor in 2009 een vermoedelijke daling in omzet en winst ondervinden. De vooruitzichten op middellange termijn zijn echter wel gunstig. De ontwikkeling van de verzekeringsbranche Algemeen Ter voorbereiding op de invoering van een Algemene Zorgverzekering (AZV) is eind maart 2008 het congres “Invoering van een Algemene Ziektekostenverzekering in Suriname: op weg naar meer efficiëntie” gehouden. Dit congres is gehouden door de Commissie Algemene Zorgverzekering welke door de minister van Volksgezondheid is geïnstalleerd Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

8

ter voorbereiding op de invoering van een Algemene Zorgverzekering. De AZV wordt een verplichte ziektekostenverzekering bestemd voor iedere ingezetene. Het wetsontwerp bevat echter een aantal knelpunten, waarvan het belangrijkste is de financiering, welke opgelost moet zijn alvorens tot invoering van de wet kan worden overgegaan. In augustus 2007 is door het Ministerie van Planning en Ontwikkelingssamenwerking (PLOS) het kwaliteitsproject “Opzetten, implementeren en certificeren van een kwaliteitsmanagement systeem ten bate van het Surinaamse Bedrijfsleven en ondersteuning van de Private Sector” geïnitieerd. De eerste fase van dit project is inmiddels afgerond. Van de veertig bedrijven uit de voedsel - en niet-voedselsector hebben 39 het certificaat behaald. In 2009 zal de tweede fase van start gaan. Ook ons bedrijf treft voorbereidingen om mee te doen aan het certificeringproces en zo te komen tot ISO-certificering. Ondanks de goede pogingen die ondernomen worden door het Ministerie van Justitie en Politie, zoals wijziging van het rijbesluit, het aanwijzen van een verkeersrechter, die moet zorgen voor snellere berechting van verkeersovertreders, blijft het aantal aanrijdingen, dat veelal het gevolg is van roekeloos rijgedrag, toenemen. Het slechte rijgedrag van sommigen leidt vaak tot gevaarlijke verkeerssituaties, waarmee de veiligheid van de weggebruikers danig in gevaar komt. In 2008 zijn 91 verkeersdeelnemers bij een aanrijding omgekomen; dit is, gelijk aan het aantal van 2007. In SURVAM (Surinaamse Vereniging van Assurantie Maatschappijen) verband is het niet gelukt overeenstemming te bereiken over verhoging van de WAM (Wettelijke Aansprakelijkheid Motorrijtuigen) dekking en de daarbij behorende premies, waardoor iedere maatschappij haar eigen beleid hieromtrent heeft ontwikkeld en ingevoerd. De FATUM Groep Branche Motorrijtuigen Bij het schadebedrijf is het resultaat van de auto branche ten opzichte van het vorig jaar niet verbeterd doch eerder verslechterd. De toename van de schadelast is te wijten aan een stijging van het aantal auto’s, zulks als gevolg van de ongebreidelde import, zonder dat het wegennet is uitgebreid. Aan de toename van de schadelast heeft voorts bijgedragen de schadefrequentie, alsook de stijging van de gemiddelde kosten per schade. Ondanks de stijging van het aantal schaden is de premie voor de autoverzekering al jaren niet verhoogd. Wij streven ernaar verzekerden bewust te maken van het feit dat het voorkomen en beperken van schade niet alleen een zaak is van de verzekeraar, maar ook van de verzekerde zelf. Zoals eerder aangegeven is het aantal verkeersdoden in het boekjaar 2008 op hetzelfde niveau als van het vorig boekjaar gebleven.

Branche Brand Het verslagjaar kende een groot aantal branden. Maatregelen van preventie en risico- beoordeling moeten derhalve worden aangescherpt; met name in de binnenstad. Bedrijven en eigenaren van woningen moeten nadrukkelijker voorgelicht worden over brandpreventie. Een probleem dat zich in vele huishoudens en bedrijven voordoet, is dat het feitelijke stroomverbruik meer is dan het toegestane dan wel verstrekte vermogen. Door “overbelasting” kan al gauw kortsluiting met als gevolg brand ontstaan. Soms is een lage waterdruk of watertekort de oorzaak dat panden bij een uitslaande brand volledig afbranden. Wij ondersteunen daarom het initiatief van de brandweer om samen met de Stichting Planbureau Suriname na te gaan welke locaties in en rondom het centrum van Paramaribo geschikt zijn voor het aanleggen c.q. plaatsen van waterreservoirs, welke aangesloten zullen worden op het distributienet van de Surinaamsche Waterleiding Maatschappij N.V. Hiermee zal het tekort aan bluswater tijdens brandcalamiteiten in de binnenstad en omgeving worden opgeheven. De aan te leggen waterreservoirs kunnen tijdens een brand als eerste worden ingezet bij de bluswerkzaamheden van de brandweer. Hiermee kan ook worden bereikt dat de uit te keren bedragen aan

9


brandschadeclaims een daling gaan vertonen. Wij vinden het van belang dat bij het ruimtelijk handelen in het stadscentrum, het behoud van onze historische binnenstad centraal staat. Het verdwijnen van gebouwen of delen van de binnenstad als gevolg van brand moet tot elke prijs worden voorkomen.

Het aantal branden vertoont een stijgende trend en heeft in 2008 geculmineerd in een aantal schaden van grote omvang. Onze pogingen zijn erop gericht de portefeuille zo transparant mogelijk te houden en om blijvend te monitoren welke van de verzekerde risico’s aanbevelingen ter verbetering behoeven. Wij verwachten middels deze inspanningen in 2009 toch de schadelast te kunnen beperken. Beleggen en beleggingsopbrengsten De kredietcrisis heeft erin geresulteerd dat de koersen van de aan internationale beurzen genoteerde fondsen significant zijn gedaald. Anderzijds, zijn de koersen van aan de Surinaamse Effectenbeurs genoteerde fondsen fors toegenomen. Ondanks de moeilijke internationale situatie heeft het FATUM Suriname Fund redelijk gepresteerd en kunnen we niet ontevreden zijn over de resultaten. De uitbreiding van de Hermitage Mall, welke ultimo 2007 is gestart, zal ultimo het 3e kwartaal 2009 zijn voltooid. Met deze uitbreiding wordt er een toename van circa 4.500 m2 aan verhuurbare vloeroppervlakte gerealiseerd. In combinatie met de oplevering van het aangrenzende bioscopencomplex, zal met de uitbreiding van de Hermitage Mall kunnen worden ingespeeld op de toenemende behoefte aan shopping-mogelijkheden in combinatie met ontspanning en recreatie. Andere projecten waar FATUM in participeert zijn Twin Hotels N.V., het bioscopencomplex van TBL Multiplex en het Bergendal Eco & Cultural River Resort toeristisch project van het Kersten Concern. Met onze deelname in deze projecten wordt enerzijds getracht de toerisme sector, welke een belangrijke rol kan gaan spelen bij de verdere ontwikkeling van Suriname, te ondersteunen en anderzijds de beleggingsopbrengsten voor ons bedrijf te diversificeren.

in SRD duizend

In voorgaande grafiek wordt het verloop van het balanstotaal over de periode 2003-2008 weergegeven. Vanaf 2006 is er een significante toename waar te nemen, welke te maken heeft met de introductie van het eerste beleggingsproduct van FATUM Investments N.V. i.c. ‘FATUM Suriname Fund’ en de daarmee gepaard gaande investeringen waaronder uitbreiding van de Hermitage Mall en andere investeringsobjecten.


10

in SRD duizend

In de grafiek wordt het verloop van het premie-inkomen en de beleggingsopbrengsten over de periode 2003-2008 weergegeven. Het premie-inkomen vertoont met uitzondering van 2006 een groei. De beleggingsopbrengsten over 2008 tonen als gevolg van de kredietcrisis een daling ten opzichte van de afgelopen twee boekjaren.

Verdeling van de omzet

Van de omzet over 2008 bestaat 79% (2007: 66%) uit premie-inkomen en 21% (2007: 34%) uit beleggingsopbrengsten. Het Levenbedrijf Op het gebied van levensverzekeringen dient er nog veel aan bewustmaking te worden gedaan. Het afsluiten van een levensverzekering wordt vaak nog als een luxe beschouwd. Voor ons betekent dit dat er steeds opnieuw initiatieven tot bewustmaking ondernomen dienen te worden om de levensverzekeringsportefeuille te kunnen uitbreiden. In 2008 is er een goed resultaat geboekt en is er actief gewerkt aan een internationale strategische samenwerking om te komen tot een ruimer productaanbod en een betere bediening van de Surinaamse markt. De besprekingen zijn zinvol geweest en in 2009 zal de samenwerking met een buitenlandse partner worden bevestigd. Deze branche blijft een complexe en maakt daarom continu training en opleiding van zowel de binnen- als de buitendienst noodzakelijk. Tussenpersonen Voor ons bedrijf geldt dat een belangrijk deel van de productie wordt gerealiseerd door tussenpersonen. Deze zijn voor ons onmisbaar in het dienstverlenend proces. Wij streven naar een nauwe binding met deze tussenpersonen. Door nieuwe wegen in te slaan en nieuwe marketingconcepten uit te proberen en deze vervolgens ter beschikking te stellen aan onze tussenpersonen willen wij groeipotentie mogelijk maken. Onze groei is gebaseerd op de overtuiging, dat een groot aantal klanten het best gediend is met de toegevoegde

11


waarde van persoonlijke dienstverlening en aandacht door professionele tussenpersonen. Het agentenkorps is hiertoe in het verslagjaar kritisch geëvalueerd hetgeen heeft geresulteerd in een sanering, waarbij enkele inactieve agenten uit het bestand zijn verwijderd. Het huidige korps zal continu worden getraind en opgeleid om een betere prestatie te leveren naar zowel de klant als naar de maatschappij. Bijkantoor Nickerie FATUM is altijd nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van Nickerie. Wij hebben aldaar een behoorlijk marktaandeel en een goed imago. De ontwikkeling van dit district is mede afhankelijk van de opbrengsten in de rijstsector. Tijdens het verslagjaar kende dit district zowel een positieve- als een minder positieve ontwikkeling. Enerzijds, beleefde de rijstsector - na jaren van achteruitgang door de ontwikkelingen op de wereldmarkt - weer betere tijden en hebben de rijstboeren een goede prijs voor hun padie kunnen krijgen. Anderzijds, betekent het niet doorgaan van de overeenkomst tussen BHP Billiton en Suralco, voor wat betreft de activiteiten in WestSuriname, dat er goede ontwikkelingskansen voor Nickerie verloren zijn gegaan. Suralco en BHP Billiton zullen niet meer investeren in West- Suriname, hetgeen zeker een negatieve invloed zal hebben op de economie van het district Nickerie. Het is te verwachten dat door de effecten van de kredietcrisis en misgelopen investeringen, het innen van premies in dit district voor de verzekeringsmaatschappijen niet makkelijker zal worden. Corporate Social Responsibility In 2008 hebben wij, zoals gebruikelijk, ondersteuning verleend aan liefdadigheidsinstellingen. Ook sport, kunst en cultuur zijn hierbij financieel bedacht. Wij proberen elk jaar sociale activiteiten te ondersteunen en aldus een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke en geestelijke ontwikkeling van de Surinaamse mens. Human Resources Organisatie en medewerkers Medewerkers vormen de belangrijkste factor voor het succes van een organisatie. Ons Human Resourcesbeleid is daarom gericht op het in stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het menselijk kapitaal. In dit kader wordt veel aandacht besteed aan training en scholing van onze medewerkers. Ook in 2008 hebben medewerkers deelgenomen aan diverse opleidingen, zowel intern als extern, en deze met succes afgerond. Een staffunctionaris studeerde af als Master in Business Administration. Het komend jaar zal het beleid erop gericht zijn om medewerkers op alle niveaus voortdurend verder te ontwikkelen en te professionaliseren. Hiertoe is er een uitgebreid trainingsplan opgesteld zodat onze medewerkers een vorm van continue training krijgen. In het verslagjaar is gewerkt aan het versterken van de kwaliteit en klantgerichtheid van onze organisatie. De organisatie dient nog meer klantgericht te worden gemaakt. Immers, uitmuntende serviceverlening doet klanten terugkomen en in de concurrerende omgeving waarin wij onze diensten aanbieden zal dit het verschil uitmaken. Het personeelsbestand van de FATUM Groep telde 83 medewerkers per ultimo 2008, (2007: 86) en bestond uit 44 vrouwen en 39 mannen. Pensioen Mevr. Y. R. Brader-Tjen A Tak heeft in 2008, na een dienstverband van 35 jaar, de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Wij spreken onze hartelijke dank uit aan deze medewerkster voor de inzet en toewijding waarmee zij ons bedrijf in de afgelopen jaren heeft ondersteund. Jubilarissen In 2008 hebben wij een groot aantal jubilarissen mogen huldigen. Het betrof in deze : Mevr. A. Ramlal-Persaud met een dienstverband van 12,5 jaar en de dames H. Lie Kwie Sjoe, M. Paragh-Jitan, J. Martosatiman, J. KarijodinomoTowikromo en de heer K. Martosatiman met een dienstverband van 30 jaar. De heer R. Leter scoorde het hoogst met een dienstverband van 40 jaar. Wij zijn deze jubilarissen zeer erkentelijk voor hun jarenlange trouwe inzet. De jaarrekening Evenals voorgaande jaren presenteren wij ook nu de ontwikkeling binnen ons bedrijf. Zulks is af te lezen uit de geconsolideerde balans, de geconsolideerde winst- en verliesrekening en uit de ontwikkeling van het bedrijf zoals in het overzicht “Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers” is weergegeven. Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

12

Resultaat Het bruto geconsolideerde premie-inkomen is in het verslagjaar toegenomen van SRD 19,6 miljoen in 2007 tot SRD 23,2 miljoen in 2008. De verdiende premies zijn eveneens toegenomen en wel van SRD 16,4 miljoen naar SRD 18,1 miljoen. Het netto rendement op de beleggingen is als volgt samengesteld: In duizenden SRD Bruto rendement beleggingen Af: rentelasten financiering beleggingen Netto rendement

SRD % SRD 9.913 9,2 16.546 3.640 7,3 6.339 6.273 10,9 10.207

% 16,1 11,7 21,0

In het bruto rendement zijn tevens de beleggingsopbrengsten, welke voortvloeien uit de activiteiten van het FATUM Suriname Fund, opgenomen, namelijk de huuropbrengsten van de Hermitage Mall, en dividend alsmede hypotheekrente. De beleggingsopbrengsten zijn afgenomen vanwege de door de internationale financiële crisis veroorzaakte beleggingsverliezen en afwaardering van de depositobelegging bij CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. De interestlasten aan de beleggers in het FATUM Suriname Fund zijn opgenomen als ‘rentelasten financiering beleggingen’. Na aftrek van het herverzekeringsaandeel en te betalen schaden (mutatie technische verplichting) is het eigen aandeel in de schadelast ten opzichte van 2007 met circa 13% afgenomen. De bedrijfslasten zijn ten opzichte van 2007 over de gehele linie toegenomen met 9%. De bedrijfswinst vóór belasting is afgenomen van SRD 9,3 miljoen in 2007 naar SRD 7,2 miljoen in 2008.

Nettowinst 2003 - 2008 De nettowinst over 2008 toont ten opzichte van 2007 een daling van 23%. Dit als gevolg van de door de kredietcrisis veroorzaakte daling van de beleggingsopbrengsten in SRD duizend

Vooruitzichten De Surinaamse economie vertoont, dankzij een stringent financieel beleid van de huidige regering, reeds een aantal jaren een zekere mate van economische- en monetaire stabiliteit. Positieve ontwikkelingen leggen een stevige basis om de verschillende ondernemingen verder te doen groeien. Tegen deze achtergrond verwachten wij dat ons bedrijf in 2009 een resultaat zal behalen, dat even groot zal zijn als over het afgelopen boekjaar. Onze dank Wij betuigen onze bijzondere dank aan het personeel, waartoe wij ook ons agentenkorps rekenen, voor hun inzet en loyaliteit in het afgelopen boekjaar.

Paramaribo, juli 2009 N.W. Lalbiharie Directie

13


Jaarrekening 2008

Jaarverslag 2008 / 2008 Annual Report 2008 Jaarverslag / Annual Report 2008

Geconsolideerde balans per 31 december 2008 (na winstbestemming) In duizenden SRD

Activa Beleggingen Onroerende goederen Overige financiële beleggingen

2008

2007

61.219 96.862

47.410 93.106 158.081

Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen en beleggingen Overige vorderingen

1.864 398

Overige activa Bedrijfsmiddelen Liquide middelen

1.307 1.905

140.516

1.614 773 2.262

2.387

1.250 2.597 3.212

3.847

5.618

3.958

169.173

150.708

Overlopende activa Overlopende rente Totale activa

Passiva Groepsvermogen Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Algemene reserve

2008

2007

5 9.416 48.294

5 7.196 53.243 57.715

60.444

Voorzieningen

22.733

8.450

Langlopende schulden

55.310

56.734

Schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden R/C Schuld aan pensioenfonds Overige schulden

Overlopende passiva Totale passiva

8.701 8.953 118 15.170

5.601 8.600 160 10.436 32.942

24.797

473

283

169.173

150.708


16

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2008 In duizenden SRD

2008

BATEN Verdiende premies eigen rekening Opbrengst beleggingen

2007

19.763 6.273

16.407 10.207 26.036

26.614

LASTEN Schadelasten Mutaties technische voorzieningen Bedrijfskosten incl. acquisitiekosten

Resultaat technische rekening Andere baten en lasten Resultaat vóór belastingen Belastingen Operationele winst

7.907 1.595 8.755

9.127 35 8.037 18.257

17.199

7.779 -362 7.417 -248 7.169

9.415 32 9.447 -108 9.339

500 6.669

300 9.039

7.169

9.339

RECAPITULATIE WINSTVERDELING In contanten: Toevoeging egalisatiereserve:

17


Geconsolideerd kasstroomoverzicht In duizenden SRD

BATEN Kasstroom uit operationele activiteiten Winst vóór belasting Belasting over het resultaat Resultaat na belasting Afschrijvingen Gerealiseerde herwaardering beleggingen Vermeerdering verzekeringstechnische voorzieningen Mutatie kortlopende schulden Mutatie vorderingen Kasstroom uit investerings- en beleggingsactiviteiten Investeringen en verstrekkingen in: Bedrijfsmiddelen Beleggingen Desinvesteringen, aflossingen en verkopen Belegde middelen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Langlopende schulden Bankkrediet Mutatie overige bezittingen Dividend

Mutatie liquide middelen

2008

2007

7.417 248 7.169 816 4.747 2.385 2.036 -258 16.895

9.447 108 9.339 689 -1.631 -304 3.821 466 12.380

-371 -48.450 -48.821

-713 -48.325 -49.038

28.136 -20.685

20.423 -28.615

-2.260 6.945 -1.085 -500 3.100

19.368 -4.383 908 -300 15.593

-690

-642

Bovenstaand kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de zogenoemde indirecte methode. Alleen die mutaties zijn verwerkt, die een wijziging in de liquide middelen tot gevolg hebben gehad. Herwaarderingen zijn derhalve buiten beschouwing gelaten. Het effect van valutaverschillen op de saldi van liquide middelen genoteerd in vreemde valuta is als koersverschil in het resultaat verwerkt.


18

Toelichting algemeen Grondslagen voor consolidatie

In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen FATUM Schadeverzekering N.V. en haar nagenoeg 100% dochterondernemingen FATUM Levensverzekering N.V. en Fatum Investments N.V. Belangen van derden in het vermogen en resultaat van de deelneming worden afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening vermeld. De vennootschappelijke jaarrekening van de moeder-maatschappij is afzonderlijk in dit verslag opgenomen. De jaarrekeningen van FATUM Levensverzekering N.V. en FATUM Investments N.V. zijn separaat uitgebracht. Het vastgoed Hermitage Mall, dat deel uitmaakt van het FATUM Suriname Fund, is ondergebracht in de N.V. SUVAM, een 100 % deelneming van FATUM Investments N.V. Het Fatum Suriname Fund wordt, zijnde een beleggingsproduct van FATUM Investments N.V., niet als afzonderlijke entiteit in de consolidatie betrokken. De door FATUM Investments N.V. uitgegeven participaties in het Fatum Suriname Fund worden als schuld in de geconsolideerde jaarrekening verwerkt. Anderzijds worden de voor wat betreft de vergoeding van interest en waardemutaties aan de deelgerechtigden van het fonds toekomende beleggingen (het fonds), die allen eigendom zijn van de FATUM Groep, als bezittingen in de geconsolideerde balans opgenomen. Vreemde valuta waarderingsgrondslagen Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de onderstaande vermelde koersen per balansdatum. Baten en lasten uit hoofde van transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen op transactiedatum. De verschillen verbandhoudende met wijzigingen van wisselkoersen worden afzonderlijk in de winst- en verliesrekening verwerkt onder het hoofd ‘Andere baten en lasten’. De voor omrekening in lokale valuta gebruikte koersen per balansdatum zijn als volgt: 2007 2008 SRD 2,80 3,90

US Dollar (USD) Euro (EUR)

SRD 2,80 4,00

Waarderingsgrondslagen Algemene waarderingsgrondslagen Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna een andere waarderingsgrondslag wordt vermeld. Waar nodig is een voorziening voor oninbaarheid in mindering gebracht. Specifieke waarderingsgrondslagen Onroerende goederen De onroerende goederen, m.u.v.aanschaffingen in het lopend boekjaar, zijn opgenomen tegen de actuele waarde verminderd met lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur. De actuele waarde van de onroerende goederen, m.u.v. de Hermitage Mall, is gebaseerd op in 2005 extern verrichte taxaties vermeerderd met een in 2008 geherwaardeerde blote bouwkavel in het district Nickerie. De in gebruik zijnde fasen I en II van de Hermitage Mall zijn geherwaardeerd op basis van externe taxaties verricht op 17 december 2007, terwijl de uitbreidingsfasen tegen de stichtingskosten zijn opgenomen. De aanschaffingen in het lopend jaar alsmede investeringen in bestaande onroerende goederen worden tot aan de eerstvolgende taxatie tegen de verkrijgingswaarde opgenomen. Het vermogenssurplus voortvloeiende uit de vorenvermelde herwaarderingen wordt toegevoegd aan de onder het eigen vermogen opgenomen “Herwaarderingsreserve”, terwijl het herwaarderingsurplus van de Hermitage Mall, gegeven het beleggingskarakter, onder de beleggingsopbrengsten onder het hoofd ‘huuropbrengsten’ is verantwoord. Over de herwaardering van het hoofdkantoor en filialen wordt geen voorziening voor latente inkomstenbelasting gevormd daar het niet verwachtbaar is dat deze gedesinvesteerd zullen worden. Bedrijfsgebouwen worden in 20 jaar lineair afgeschreven.

19


Overige financiële beleggingen De overige financiële beleggingen, m.u.v. effecten, worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Effecten zijn tegen de beurskoers ultimo van het boekjaar gewaardeerd. Koerswaarde mutaties zijn in het resultaat verwerkt onder ‘Beleggingsopbrengsten’. Overlopende rente van depositobeleggingen, dividend van aandelen en hypotheekrente zijn opgenomen onder ‘Overlopende activa’. Vorderingen De hieronder opgenomen vorderingen uit directe verzekeringen hebben betrekking op tussenpersonen uit hoofde van afgesloten verzekeringen en op de nog te ontvangen bedragen van hypotheekdebiteuren uit de verstreken aflossingstermijnen die zijn opgenomen tegen de nominale waarde verminderd met een voorziening voor oninbaarheid. Onder de vorderingen zijn eveneens opgenomen de overlopende huurvorderingen van de Hermitage Mall en overlopende inleggelden van participanten, die gewaardeerd zijn tegen de nominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor dubieusheid. Bedrijfsmiddelen De bedrijfsmiddelen worden opgenomen tegen aanschafwaarde verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de economische levensduur van de objecten. Het afschrijvingspercentage bedraagt voor voertuigen, automatiseringsapparatuur en overige bedrijfsmiddelen respectievelijk 20%, 331/3 % en 10% per jaar. Liquide middelen De liquide middelen betreffen kas- en direct opvraagbare banktegoeden en zijn gewaar-deerd tegen de nominale waarde. De onder de liquide middelen begrepen vreemde valuta tegoeden zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende koersen zoals vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen. De verschillen verbandhoudende met wijzigingen van wisselkoersen worden, zoals eerder vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen, afzonderlijk in de winst- en verliesrekening verwerkt onder het hoofd ‘Andere baten en lasten’. Algemene reserve De algemene reserve ontstaat uit toevoegingen uit de winst, terwijl er met goedvinden van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders ook onttrekkingen daaruit kunnen plaatsvinden ten bate van de winst. De fiscale egalisatiereserve maakt deel uit van de algemene reserve. De fiscale egalisatiereserve dient tot egalisatie van de aan het verzekeringsbedrijf verbonden risico’s. De omvang van deze reserve beloopt bij het schadebedrijf niet meer dan twee maal het bedrag van de jaarlijks netto verdiende premies, terwijl bij het levenbedrijf de egalisatiereserve 10% van de netto premiereserve dient te bedragen. Voorzieningen Premiereserve De premiereserve van het schadebedrijf betreft een voorziening voor het nog niet verdiende gedeelte van de geboekte premies van reeds aangevangen en nog niet verstreken risicotermijnen, verminderd met de provisies. De voorziening wordt vastgesteld op basis van het zogeheten ‘vierentwintigste - systeem’. Voorziening voor verzekeringsverplichtingen De voorziening voor verzekeringsverplichtingen van het levenbedrijf wordt actuarieel becijferd volgens de nettomethode, zijnde de verzekeringstechnische waarde van de toekomstige uitkeringen verminderd met de contante waarde van de toekomstige premies. De vaststelling van de voorziening heeft plaatsgehad met inachtneming van een reken-rente van 4% en sterftetafels voor mannen en vrouwen gedurende 1961-1965. De aldus berekende voorziening voor verzekeringsverplichtingen is vermeerderd met een voorziening voor administratiekosten, gebaseerd op 0,25% van de contante waarde van het verzekerd kapitaal voor premievrije- en koopsommen verzekeringen en 5% van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen tegen premiebetaling. Voorts wordt een voorziening gevormd voor het verhoogd actuarieel risico in verband met beperkte ouderdom van de levenportefeuille.


20

Voorziening voor post- employment benefits De voorziening voor zogenoemde ‘post-employment benefits’ is gevormd ter dekking van de medische kosten tot het overlijden van de gepensioneerden en is bepaald als de contante waarde van de benodigde voorziening. Eveneens wordt een voorziening gevormd voor actieven waaraan gedurende de resterende diensttijd tot hun pensionering wordt gedoteerd, rekening houdende met verdere actuariële ontwikkelingen. Tevens is in het verslagjaar voor uitbetalingen door de onderneming, terugwerkend naar 1 januari 2006, een pensioenvoorziening gevormd, gebaseerd op het eindloon beginsel, als aanvulling op de regulier, ten laste van het pensioenfonds, uitgekeerde (te lage) pensioenen. De kosten over 2006 en 2007 van de vermelde voorzieningen zijn ten laste van de algemene reserve gebracht, terwijl de dotatie over 2008 in het resultaat van het lopend jaar is verwerkt. .De actuariële berekening terzake is o.a. gebaseerd op de geschatte medische kosten, inflatie verloop, ontslag- en invalideringskansen en een discontovoet van 0,93%. Voorziening voor onderhoudskosten Ter egalisatie van de groot-onderhoudskosten wordt met ingang van 2006 jaarlijks een voorziening gevormd gebaseerd op 1,25% per jaar van de aanschafwaarde van de verhuurde bedrijfsgebouwen van de Hermitage Mall. De betreffende onderhoudskosten zullen, naast de jaarlijkse dotatie, worden geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van de bouwkosten en periodiek op basis van taxaties van het groot-onderhoud. Langlopende schulden De waarde van de hieronder opgenomen participaties van deelgerechtigden in het FATUM Suriname Fund is tot stand gekomen door verwerking van agio c.q. disagio op de inleggelden in diverse valuta klassen en de herwaardering van de in vreemde valuta genoteerde participaties tegen de balanskoers. Het waarderingsverschil is tezamen met de agio- c.q. disagio- verwerking en de nominale rentevergoeding op de participaties in het resultaat verwerkt onder het hoofd ‘Opbrengst beleggingen’. De nominale inleg van de deelgerechtigden in alle klassen van het FATUM Suriname Fund is gegarandeerd door de FATUM Groep, terwijl de minimale rente op de participaties met ingang van de uitgifte datum, i.c. 7 maart 2006, voor 3 jaren is gegarandeerd door De Surinaamsche Bank N.V. en nadien door de FATUM Groep. De eveneens onder de langlopende schulden opgenomen vreemde valuta bank- en overige investeringsleningen voor financiering van de Hermitage Mall en andere vastgoedbeleggingen zijn opgenomen tegen de nominale waarde en gewaardeerd tegen de per balansdatum vermelde omrekeningskoersen voor vreemde valuta. De koersverschillen uit hoofde hiervan zijn als financieringskosten van de Hermitage Mall in mindering gebracht op de beleggingsopbrengsten van de Hermitage Mall. Grondslagen van resultaatbepaling De premies, provisies, en schade-uitkeringen zijn verantwoord onder aftrek van het aandeel van herverzekeraars en worden tezamen met de opbrengst uit beleggingen verantwoord in het boekjaar waarop zij betrekking hebben. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig op basis van de verwachte economische levensduur. Op aanschaffingen gedurende het jaar wordt naar tijd gelang afgeschreven. De belastingen worden in de winst- en verliesrekening opgenomen op basis van het fiscale resultaat, rekening houdend met toevoegingen of onttrekkingen aan de fiscale egalisatiereserve, fiscaal vrijgestelde posten, respectievelijk geheel of gedeeltelijk niet- aftrekbare kosten.

21


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS In duizenden SRD Beleggingen De beleggingen zijn als volgt onderverdeeld: Onroerende goederen Bedrijfsgebouwen en terreinen Overige onroerende goederen Overige financiële beleggingen Hypotheken Effecten Leningen op schuldbekentenissen Termijndeposito’s

Totale beleggingen

2008

2007

58.721 2.498 61.219

43.058 4.352 47.410

47.087 41.618 6.205 1.952 96.862

43.227 41.893 5.871 2.115 93.106

158.081

140.516

Onroerende goederen Onder de onroerende goederen zijn opgenomen de Hermitage Mall, het appartementencomplex in aanbouw aan de Anton Dragtenweg, het kantorencomplex aan de Noorderkerkstraat, de Henck Arronstraat en in Nieuw Nickerie, de dienstwoning voor de filiaalhouder en het recreatieoord te Saramacca, alsmede onbebouwde terreinen. De Hermitage Mall maakt deel uit van het Fatum Suriname Fund. Het verloop in de onroerende goederen is als volgt:

2008

2007

Afschrijvingen Eindsaldo boekwaarde

47.410 11.811 2.500 61.721 -502 61.219

41.390 4.886 1.632 47.908 -498 47.410

Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Historische boekwaarde Boekwaarde herwaarderingen Eindsaldo boekwaarde

51.200 -989 50.211 11.008 61.219

39.389 -767 38.622 8.788 47.410

Beginsaldo boekwaarde Investeringen minus desinvesteringen Herwaardering

Hypotheken De hypothecaire vorderingen zijn verstrekt onder zekerheid van eerste hypotheek en zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. De interestpercentages van de per balansdatum uitstaande hypothecaire vorderingen in Surinaams courant variëren tussen de 17% en 26% per jaar en van de vreemde valuta uitzettingen tussen de 10% en 18% per jaar. Effecten De binnenlandse fondsen zijn gewaardeerd tegen de slotkoersen ultimo van het boekjaar, zoals genoteerd door de Surinaamse Effectenbeurs, terwijl de buitenlandse fondsen zijn opgenomen tegen de door de vermogensbeheerders opgegeven beurskoersen. De buitenlandse fondsen maken deel uit van het Fatum Suriname Fund.


22

Leningen op schuldbekentenis Het rentepercentage van leningen op schuldbekentenis beloopt voor SRD en vreemde valuta leningen respectievelijk 15% tot 23% en 9% tot 12% per jaar. Termijndeposito’s De onder dit hoofd opgenomen beleggingen in termijndeposito’s en spaarrekeningen luidende in locale valuta renderen tussen de 6,5% en 12,5% per jaar. De eveneens onder dit hoofd opgenomen vreemde valuta termijndeposito’s met een tegenwaarde van in totaal circa SRD 724 duizend (2007 circa SRD 736 duizend) zijn belegd tegen rentepercentages van 3,94% - 7,25% per jaar. Het bij CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. (CLICO) belegde termijndeposito dat op 13 maart 2009, inclusief geaccumuleerde rente, zou verlopen, is ultimo 2008 uit overwegingen van voorzichtigheid geheel voorzien. CLICO heeft te kennen gegeven dat door de financiële crisis bij de moedermaatschappij CLICO Trinidad, de uitbetaling op polissen en op in Suriname aangetrokken termijndeposito’s is aangehouden en CLICO surseance van betaling heeft aangevraagd. Van de uitstaande spaar- en depositobeleggingen bij bankiers is een bedrag van SRD 555 duizend gesepareerd ten behoeve van de Centrale Bank van Suriname uit hoofde van de solvabiliteitsvereisten. Vorderingen uit directe verzekeringen en beleggingen Vorderingen uit directe verzekeringen Overige vorderingen

De vorderingen uit directe verzekeringen zijn als volgt opgebouwd: Agentensaldi Af: voorziening voor dubieuze vorderingen Balanswaarde

2008 1.864 398 2.262

2008 3.022 1.158 1.864

2007 1.614 773 2.387

2007 3.030 1.416 1.614

De langer dan een jaar achterstallige agentenvorderingen zijn geheel voorzien en wel tot een bedrag van circa SRD 985 duizend: (2007: circa SRD 1.257 duizend). Hiertevens is op de dubieuze vorderingen over 2008 een voorziening getroffen van circa SRD 173 duizend: (2007: circa SRD 159 duizend). Overige vorderingen De overige vorderingen hebben voornamelijk betrekking op huurvorderingen inzake de exploitatie van de Hermitage Mall, alsmede personeelsvoorschotten. Bedrijfsmiddelen Het verloop van de bedrijfsmiddelen is als volgt:

2008

2007

Afschrijvingen Terugboeking afschrijving i.v.m desinvestering Boekwaarde eind van het jaar

1.250 371 1.621 -314 1.307

728 993 -460 1.261 -191 180 1.250

Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde

2.677 -1.370 1.307

2.306 1.056 1.250

Boekwaarde begin van het jaar Investeringen Desinvesteringen

23


Liquide middelen De samenstelling van deze post ziet er als volgt uit:

2008

2007

702 1.203 1.905

Kastegoeden Banktegoeden Totaal

748 1.849 2.597

De kas- en banksaldi staan ter vrije beschikking van de in de consolidatie betrokken vennootschappen. Kas- en banksaldi in vreemde valuta, met een tegenwaarde ultimo 2008 en 2007 van respectievelijk circa SRD 1,3 miljoen en SRD 1,9 miljoen, zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende koersen, zoals vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen. Overlopende activa Hieronder zijn overlopende rente en dividend opgenomen van:

2008

2007

270 4.325 965 58 5.618

Effecten Hypotheken Leningen u/g Termijndeposito’s

373 2.867 449 269 3.958

Groepsvermogen Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bestaat uit 200.000 aandelen elk groot SRD 0,025 nominaal. Het verloop in de reserves kan als volgt worden weergegeven: Herwaarderingsreserve

Balanswaarde begin van het jaar Bij: - resultaat ná belastingen - herwaardering - voorziening voor post- employment benefits - dividend 2008 - gerealiseerde herwaardering onroerende goederen Balanswaarde einde van het jaar Voorzieningen Het verloop in de voorzieningen is als volgt: Stand begin van het jaar Toevoeging / (onttrekking) in het jaar Stand eind van het jaar

7.196 2.500 -280 9.416

2008 8.450 14.283 22.733

Algemene reserve

53.243 7.169 -11.898 -500 280 48.294

2007 8.754 -304 8.450

Onder de voorzieningen zijn naast de technische voorzieningen voortvloeiende uit het schade- en levenbedrijf ook opgenomen, een voorziening voor post-employment benefits en een voorziening ter egalisatie van de onderhoudskosten van de Hermitage Mall. Aan de voorziening voor technische verplichtingen van het levenbedrijf werd ten laste van het resultaat een bedrag van SRD 303 duizend toegevoegd, terwijl de toevoeging aan de premiereserve van het schadebedrijf circa SRD 1.292 duizend bedraagt. De voorziening voor ‘post-employment benefits’ houdende enerzijds de geneeskundige voorziening voor gepensioneerden en actieven na het bereiken van de gepensioneerde leeftijd is in het verslagjaar terugwerkend naar de introductie van de voorziening in 2006 herberekend op basis van actuele geneeskundige kosten en Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

24

actuariële uitgangspunten ultimo 2008 op ca. SRD 4,6 miljoen. Anderzijds is een voorziening gevormd ter aanvulling op de reguliere - ten laste van het pensioenfonds- uitgekeerde (lage) pensioenen door het optrekken van de pensioengrondslagen naar het niveau van het laatst verdiende salaris vóór pensionering voor actieven, gewezen deelnemers met recht op uitgesteld pensioen en gepensioneerden. De voorziening uit hoofde hiervan is ultimo 2008 actuarieel vastgesteld op circa SRD 8,8 miljoen. De dotatie aan de voorziening over 2006 en 2007 is onder aftrek van de getroffen voorziening ultimo 2007 van circa SRD 954 duizend, uitkomend op circa SRD 11,9 miljoen, ten laste van de algemene reserve gebracht, terwijl de dotatie over 2008 ten laste van het resultaat onder de personeelskosten is verwerkt tot een bedrag van circa SRD 590 duizend. De dotatie aan de onderhoudsvoorziening van de Hermitage Mall bedraagt SRD 200 duizend.

2008

Langlopende schulden Participaties van deelgerechtigden in het FATUM Suriname Fund (FSF) Overige investeringsleningen

2007

41.968 13.342 55.310

44.228 12.506 56.734

Het verloop in participaties van de deelnemers in het FATUM Suriname Fund (FSF) is als volgt:

2008 Beginsaldo Aantrekking Uitbetaling (Disagio) / Agio Herwaardering Eindsaldo

SRD klasse 13.067 175 -331 -83 12.828 12.828

USD klasse Euro klasse 12.964 18.197 375 124 -814 -1.091 -84 -112 12.441 17.118 -419 12.441 16.699

2007 SRD klasse 4.872 8.385 -210 20 13.067 13.067

USD klasse Euro klasse 9.253 10.735 4.138 6.804 -518 -1.013 28 57 12.901 16.583 63 1.614 12.964 18.197

De participaties in het FSF in de verschillende klassen zijn bepaald door de nominale inleggelden te waarderen tegen de koersen per balansdatum van 1.000 voor SRD en 100 voor USD en Euro participaties. Ultimo 2007 bedroegen de koersen respectievelijk 1007 voor de SRD en 100,70 voor de USD en Euro participaties. Door de afname van de beleggingsopbrengsten, voornamelijk veroorzaakt door de internationale financiële crisis op de kapitaalmarkt, zijn de koersen van de participaties ten opzichte van ultimo 2007 gedaald tot de nominale waarde, resulterende in een disagio van in totaal SRD 279 duizend ten opzichte van een agio in 2008 van SRD 105 duizend. De omrekeningskoers voor de vreemde valuta participaties bedraagt conform het vermelde onder de grondslagen van vreemde valuta omrekening. Overige investeringsleningen Onder overige investeringsleningen zijn opgenomen de medefinanciering van de Hermitage Mall door een lokale commerciële bankinstelling tot een bedrag van USD 1,2 miljoen. Hieronder is ook opgenomen een externe belegging in de Hermitage Mall tot de tegenwaarde van circa USD 1,8 miljoen. Verder bestaan de investeringsleningen uit de financiering door derden van de aankoop van onroerend goed in het noorden van Paramaribo tot een bedrag van Euro 2,1 miljoen. Ter medefinanciering van de uitbreiding van de Hermitage Mall (fase III) heeft de vennootschap een lening van USD 4 miljoen opgenomen bij een buitenlandse investeringsbank. Voor deze financieringen zijn genoemde objecten als onderpand verstrekt. De rentepercentages belopen 8,25 % en de looptijden circa 7 jaren. De investeringsleningen zijn onder aftrek van de vervallen termijnen en binnen een jaar vervallende aflossingen opgenomen. De laatste zijn onder de kortlopende schulden opgenomen.

25


Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden Rekening-courantschuld aan Stichting Pensioenfonds van de FATUM Schadeverzekering N.V. Overige schulden

2008

2007

8.701 8.953

5.601 8.600

118 15.170 32.942

160 10.436 24.797

Schulden aan kredietinstellingen Betreft rekeningcourantfaciliteiten en kortlopende investeringskredieten waarvoor specifieke hypothecaire dekking en overige zekerheden zijn verstrekt. Te betalen schaden Te betalen schaden Af: aandeel herverzekering Te betalen schaden eigen rekening

2008 9.767 814 8.953

2007 11.948 3.348 8.600

De te betalen schaden betreffen de voorziening voor de per balansdatum nog niet afgewikkelde schaden. De vaststelling is geschiedt hetzij post voor post, hetzij als benadering hiervan op grond van ervaringscijfers. Voorts zijn, voor zover redelijkerwijs te schatten, voorzieningen getroffen voor gevallen maar nog niet vastgestelde schaden. De te betalen schaden hebben, evenals voorgaande jaren, voornamelijk betrekking op de branches branden motorrijtuigenverzekering alsmede overlijdensuitkeringen. Overige schulden Hieronder zijn opgenomen: Schulden aan financiers Schulden uit verzekeringen Belastingen Overige te betalen schulden Totaal

2008 5.095 3.281 2.143 4.651 15.170

2007 2.088 3.358 2.096 2.894 10.436

De schulden aan financiers bestaan uit rentevergoedingen op de aangegane investeringsleningen. Onder schulden uit verzekeringen zijn o.m. opgenomen herverzekeringspremies en schadeverrekeningen alsmede af te dragen toeslagen waarborgfonds uit hoofde van motorrijtuigenverzekering. Onder belastingen is voornamelijk opgenomen de per saldo nog af te dragen omzetbelasting, terwijl onder overige schulden zijn opgenomen vooruit ontvangen huren en waarborgsommen. Overlopende passiva Accountantskosten Te betalen dividend Diversen

2008 213 255 5 473


2007 166 113 4 283

26

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING In duizenden SRD Verdiende premies Schadebedrijf Bruto premies Herverzekeringspremies Verdiende premies Levenbedrijf Bruto premies Herverzekeringspremies Verdiende premies

2008

2007

21.748 -3.125 18.623

18.310 -2.878 15.432

1.522 -382 1.140

1.323 -348 975

19.763

16.407

Uit het bovenstaande overzicht blijkt dat de verdiende premies van het schadebedrijf t.o.v. 2007 zijn gestegen naar het niveau van SRD 18,6 miljoen; een stijging van 21%. De verdiende premies van het levenbedrijf zijn t.o.v. 2007 toegenomen met circa 17%. De premie van motorrijtuigen- en brandverzekeringen leveren de grootste bijdrage aan de totale premiebaten. Opbrengst beleggingen De opbrengst van beleggingen is als volgt: Bruto opbrengst beleggingen Af: rentelasten financiering beleggingen Netto rendement

2008 9.913 3.640 6.273

2007 16.546 6.339 10.207

Het bruto rendement op de beleggingen, uitgedrukt in procenten van het gemiddeld belegd kapitaal, is voornamelijk door afgenomen koerswaarde van buitenlandse effecten en voorziening voor oninbaarheid van binnenlandse depositobelegging, afgenomen van 16,1% in 2007 naar circa 9,2% in 2008. Het netto rendement, uitgedrukt in procenten van het belegd kapitaal minus financieringsmiddelen, beloopt over 2008 en 2007 respectievelijk 10,9% en 21%. Schadelast en uitkeringen De per saldo schadelast is als volgt samengesteld: Levenbedrijf Schadebedrijf

91 7.816 7.907

2008

Provisie en kosten Acquisitiekosten Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten

27

2008


2.483 3.754 816 1.702 8.755

2007 682 8.445 9.127

2007 2.150 2.847 689 2.351 8.037

De acquisitiekosten uitgedrukt in procenten van de netto premiebaten zijn over de jaren 2008 en 2007 op hetzelfde niveau gebleven van 11%. Exclusief de dotatie aan de voorziening voor post-employment benefits, zijn de personeelskosten ten opzichte van 2007 met circa 17% toegenomen onder meer als gevolg van de jaarlijkse aanpassing van de lonen en salarissen en de daaraan gerelateerde sociale lasten. De afname van de overige bedrijfskosten heeft voornamelijk betrekking op vrijgevallen voorzieningen voor dubieuze vorderingen. Andere baten en lasten Betreft de per saldo (nadelige) c.q. voordelige koersresultaten ontstaan uit afrekening van transacties tegen andere koersen dan waartegen deze waren verwerkt.


28

vennootschappelijke balans per 31 december 2008

(na winstbestemming) In duizenden SRD

ACTIVA

2008

Beleggingen Onroerende goederen Deelnemingen Overige financiële beleggingen

2007

19.759 5.606 54.092

16.917 4.368 57.114 79.457

Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen Vorderingen groepsmaatschappijen Overige vorderingen

1.864 13.209 277

78.399

1.614 -883 544 15.350

Overige activa Bedrijfsmiddelen Liquide middelen

1.265 1.314

Overlopende activa Overlopende rente Totale activa

PASSIVA

1.217 2.241 2.579

3.458

4.183

3.792

101.569

86.924

2008

Eigen vermogen Geplaatst en gestort aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Algemene reserve

Schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden R/C Schuld aan pensioenfonds Overige schulden

2007

5 9.416 48.294

Voorzieningen

5 7.196 53.243 57.715

60.444

20.689

6.909

8.701 8.502 118 5.371

5.124 8.149 160 5.855 22.692

Overlopende passiva

19.288 283

473

Totale passiva

29

1.275

101.569


86924

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2008 (na winstbestemming) In duizenden SRD

2008 Bedrijfsopbrengsten Verdiende premies Opbrengst beleggingen

17.332 3.360

Af: doorberekend naar dochtermaatschappijen Resultaat technische rekening Resultaat deelnemingen Andere baten en (lasten) Resultaat vóór belastingen Belasting lopend jaar Resultaat ná belastingen

15.397 7.328 20.692 7.816 12.876

Schadelast

Bedrijfskosten Acquisitiekosten Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten

2007

2.214 3.657 805 815 7.491 -1.105

22.725 8.445 14.280

1.918 2.725 683 1.383 6.709 -1.400 6.386 6.490 1.238 -362 7.366 -197 7.169


5.309 8.971 393 32 9.396 -57 9.339

30

TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS In duizenden SRD Algemeen De deelnemingen zijn gewaardeerd tegen de netto vermogenswaarde zoals hierna is vermeld. De overige grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de vennootschappelijke jaarrekening zijn gelijk aan de grondslagen die zijn vermeld in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. BALANSPOSTEN Onroerende goederen Het verloop is als volgt:

2008

2007

Afschrijvingen Eindsaldo boekwaarde

16.917 844 2.500 20.261 -502 19.759

13.940 3.475 17.415 -498 16.917

Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Historische boekwaarde Boekwaarde herwaarderingen Eindsaldo boekwaarde

11.377 -994 10.383 9.376 19.759

10.533 -772 9.761 7.156 16.917

Beginsaldo boekwaarde Investeringen minus desinvesteringen Herwaardering

Deelnemingen Het verloop in de deelnemingen is als volgt: Fatum Levensverzekering N.V. - Saldo begin van het jaar - Resultaat lopend jaar - Saldo eind van het jaar Fatum Investments N.V. - Saldo begin van het jaar - Resultaat lopend jaar - Saldo eind van het jaar Totaal

Overige financiële beleggingen Hypothecaire leningen Effecten Leningen op schuldbekentenis Termijndeposito’s Totaal

31


2008

2007

1.266 1.148 2.414 -------

965 301 1.266 -------

3.102 90 3.192 ------5.606

3.010 92 3.102 ------4.368

2008 32.139 14.000 6.101 1.852 54.092

2007 28.654 20.625 5.820 2.015 57.114

De hypothecaire vorderingen en leningen op schuldbekentenis zijn uitgezet tegen rentepercentages variërend van 17%-26% voor SRD beleggingen en 10%-18 % voor vreemde valuta uitzettingen. De termijndeposito’s in locale valuta renderen tussen de 6,5%-12,5% per jaar en de vreemde valuta beleggingen tussen de 3,94%-7,25%. Het vreemde valuta termijndeposito uitgezet bij CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. dat op 13 maart 2009 zou verlopen, is wegens oninbaarheid geheel voorzien tot een bedrag van circa SRD 700 duizend.

2008 1.864

Vorderingen uit directe verzekeringen

2007 1.614

Betreft agentenvorderingen onder aftrek van een voorziening voor dubieusheid van circa SRD 1,1 miljoen; (2007: SRD 1,4 miljoen).

2008 Overige vorderingen

277

2007 544

De overige vorderingen hebben voornamelijk betrekking op personeelsvoorschotten en leningen aan derden. Bedrijfsmiddelen In het verslagjaar werd voor circa SRD 351 duizend geïnvesteerd in transportmiddelen, automatiseringsapparatuur en kantoorinventaris. Transportmiddelen en automatiseringsapparatuur worden respectievelijk in 5 jaar en 3 jaar lineair afgeschreven, terwijl de overige bedrijfsmiddelen in 10 jaar worden afgeschreven. De afschrijvingslast over het verslagjaar bedraagt SRD 303 duizend.

2008 Liquide middelen

1.314

2007 2.241

De hieronder opgenomen kas- en banksaldi staan ter vrije beschikking van de vennootschap. Overlopende activa Hieronder zijn de overlopende rente en het dividend van de beleggingen opgenomen. Eigen vermogen Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Algemene reserve

2008 5 9.416 48.294 57.715

2007 5 7.196 53.243 60.444

Voor een nadere toelichting op het aandelenkapitaal, de herwaarderingen de herwaarderingsreserve wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Voorzieningen De voorzieningen zijn als volgt samengesteld: Premie-reserve Post-employment benefits en pensioenrechten

2008 7.247 13.442 20.689


2007 5.955 954 6.909

32

De premiereserve heeft betrekking op de onverdiende premies van reeds aangevangen en nog niet verstreken risicotermijnen verminderd met de provisies. De voorziening voor post-employment benefits houdende enerzijds de geneeskundige voorziening voor gepensioneerden en actieven na het bereiken van de gepensioneerde leeftijd is in het verslagjaar terugwerkend naar de introductie van de voorziening in 2006 herberekend op basis van actuele geneeskundige kosten en actuariële uitgangspunten ultimo 2008 op circa SRD 4,6 miljoen. Anderzijds is een voorziening gevormd ter aanvulling op de reguliere ten laste van het pensioenfonds uitgekeerde (lage) pensioenen door optrekken van de pensioengrondslagen naar het niveau van het laatst verdiende salaris vóór pensionering voor actieven, gewezen deelnemers met recht op uitgesteld pensioen en gepensioneerden. De voorziening uit hoofde hiervan is ultimo 2008 actuarieel vastgesteld op circa SRD 8,8 miljoen. De dotatie aan de voorziening over 2006 en 2007 is onder aftrek van de getroffen voorziening ultimo 2007 van circa SRD 954 duizend, uitkomend op circa SRD 11,9 miljoen ten laste van de algemene reserve gebracht, terwijl de dotatie over 2008 ten laste van het resultaat onder de personeelskosten is verwerkt tot een bedrag van circa SRD 590 duizend.

2008 Schulden aan kredietinstellingen

8.701

2007 5.124

Als dekking voor kredietfaciliteiten bij de kredietinstellingen heeft de vennootschap zekerheden verstrekt.

2008 Te betalen schaden

8.502

2007 8.149

De te betalen schaden betreffen de nog niet afgewikkelde schaden en hebben voornamelijk betrekking op de branches branden motorrijtuigenverzekering. Overige schulden Hieronder zijn opgenomen: Schulden uit verzekeringen Belasting Schulden aan groepsmaatschappijen Overige te betalen schulden Totaal

2008 3.281 2.129 118 -39 5.489

2007 3.568 2.112 160 175 6.015

De schulden uit verzekeringen hebben betrekking op herverzekeringspremies en schadeverrekeningen. Onder ‘Schulden uit verzekeringen’ zijn o.m. begrepen af te dragen toeslagen waarborgfonds uit hoofde van motorrijtuigenverzekeringen. Onder belastingen is o.m. opgenomen de per saldo nog af te dragen omzetbelasting verminderd met de per saldo te vorderen dividendbelasting op de fiscus. Overlopende passiva Betreft het te betalen dividend en de voorziening voor accountantskosten.

33


Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening In duizenden SRD Verdiende premies De mutaties in de premiebaten over 2008 met vergelijkende cijfers over 2007 zijn als volgt weer te geven:

2008 Bruto premie-inkomen Herverzekering Premies eigen rekening Mutatie premiereserve Verdiende premies

2007

21.748 -3.125 18.623 -1.291 17.332

18.310 -2.878 15.432 -35 15.397

Uit het overzicht blijkt dat de verdiende premies t.o.v. 2007 met 13% zijn gestegen. Opbrengst beleggingen De beleggingsopbrengsten alsmede de gemiddelde rendementspercentages zijn als volgt weer te geven:

2008

2007

SRD

%

SRD

%

2.155

14,1

3.307

13,4

657

5,1

2.787

15,2

Rente lening op schuldbekentenissen Rente deposito’s en spaargelden

1.085 -730 355

18,2 -37,7 4,5

803 309 1.112

16,3 12,8 15,1

Verhuuropbrengsten

613 3.780 -420 3.360

8,3 8,7

402 7.608 -280 7.328

7,8 13,7

Rente hypothecaire- en persoonlijke leningen Dividend- en renteopbrengsten effecten

Af: betaalde bankrente

Netto schadelast De netto schadelast is als volgt samengesteld:

2008 Bruto schade Herverzekeringsuitkeringen Netto schade Mutatie technische verplichtingen Schadelast

13.705 -6.242 7.463 353 7.816

2007 6.385 -757 5.628 2.817 8.445

De toename van de bruto schade-uitkeringen ten opzichte van 2007 met circa 115% heeft voornamelijk betrekking op de branches Brand, Auto en Medische Varia.


34

Overige bedrijfskosten De bedrijfskosten, inclusief de acquisitiekosten, zijn als volgt samengesteld:

2008 Personeelskosten Afschrijvingen Acquisitiekosten Diensten van derden Huisvestingskosten Kantoorbehoeften Productiekosten Overige algemene kosten Af: doorbelast aan groepsmaatschappijen Netto

3.657 805 2.214 192 255 317 600 -549 7.491 -1.105 6.386

2007 2.725 683 1.918 389 223 351 459 -39 6.709 -1.400 5.309

Resultaat deelnemingen

2008 FATUM Levensverzekering N.V. FATUM Levensverzekering N.V.

35


1.147 91 1.238

2007 301 92 393

Overige gegevens Aan: De Raad van Commissarissen, Directie en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van FATUM Schadeverzekering N.V. Accountantsverklaring Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2008 van FATUM Schadeverzekering N.V., te Paramaribo, bestaande uit de geconsolideerde balans per 31 december 2008, de geconsolideerde winst- en- verliesrekening over 2008, met de toelichting, alsmede het geconsolideerde kasstroomoverzicht, de vennootschappelijke balans per 31 december 2008 en de vennootschappelijke winst en verliesrekening over 2008, met de toelichting, gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met algemeen aanvaarde controlestandaarden. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controle-werkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.


36

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van FATUM Schadeverzekering N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving. Paramaribo, juli 2009 BDO AbrahamsRaijmann & Partners Assurance NV

L. Bhawanie AA

37

Drs. R. Abrahams RA



38

Annual Report 2008

FATUM Schadeverzekering N.V. FATUM Levensverzekering N.V. FATUM Investments N.V.

39

Jaarverslag 2008 / 2008 Annual Report 2008 Jaarverslag / Annual Report 2008

Mission and Profile Mission Statement FATUM offers security for individuals and businesses. By transferring the financial impact of everyday risks to us, our clients are free to do business, work, live their lives and improve their respective standards. Our approach is entrepreneurial, based upon integrity and co-operation, while taking account of the social environment in which we operate. Profile FATUM is a dynamic financial service provider, offering an extensive range of insurance and investment products to the Surinamese market. The funds generated by the company are primarily invested in the local economy. As the oldest insurance company in Suriname, we are a stable and reliable partner. Based upon the enthusiasm, engagement and expertise of our employees and intermediaries, our aim is to excel by offering top quality service.

Our activities are guided by three business values: Entrepreneurial Identifying opportunities and potential problems at an early stage and taking appropriate action. Integrity Applying generally accepted social and ethical standards. FATUM subscribes to the “Ten Global Compact Principles”. Teamwork Using each other’s know-how and that of our partners to achieve the best possible result for the client.

Your trusted financial partner, for more than 125 years


40

Consolidated Financial Highlights 2008 - 2004 In thousands of SRD

Balance sheet

2008

2007

2006

Total Assets Investments Insurance provisions Shareholders’ equity

169.173 158.081 22.733 57.715

150.708 140.516 8.450 60.444

123.129 111.480 8.754 51.405

74.495 65.579 7.193 44.723

57.272 52.045 23.425 21.597

23.270

19.634

17.771

18.260

17.045

6.273 29.543

10.207 29.841

10.230 28.001

6.031 24.291

7.923 24.968

3.507 1.595 7.907 8.755 21.764

3.227 35 9.127 8.037 20.426

6.452 89 5.041 8.225 19.807

4.827 726 9.131 4.855 19.539

3.064 853 11.138 4.600 19.655

Profit and distribution Operating profit Other income Taxation

7.779 -362 -248

9.415 32 -108

8.194 -7 -78

4.752 44 -56

5.313 164 -56

Profit after taxation

7.169

9.339

8.109

4.740

5.421

2005

2004

Profit and loss account Revenues Gross premiums Results investments and other activities

Expenditures Reinsurance premiums Insurance provisions Claims incurred Commissions and expenses

41


Report of the Supervisory Board

To the General Meeting of Shareholders of FATUM Schadeverzekering N.V.

Pursuant to the provisions in article 29.4 of the Articles of Association, we are delighted to report the following in respect of the consolidated financial statements of FATUM Schadeverzekering N.V.: The balance sheet as at 31 December 2008 and the income statement for the 2008 financial year as well as the accompanying notes have been audited in conformity with the provisions in our Articles of Association, and we recommend that you adopt these financial statements as presented to you by the Management Board together with the auditor’s report of BDO AbrahamsRaijmann & Partners Assurance NV. The adoption of the financial statements serves to ratify the actions of the Management Board and the Supervisory Board. We agree with the proposal of the Management to add SRD 6,669,000 from the profit stated in the financial statements to the reserves and to pay out the remainder of SRD 500,000 in the form of a cash dividend. We concur with this proposal of the Management and recommend its approval by the Meeting. According to the schedule of retirement drawn up by the Supervisory Board in accordance with article 20 of the Articles of Association, Professor Dr. Lai A. Fat is due to retire. We propose that you reappoint the resigning member of the Supervisory Board who has made himself available for reappointment. We thank the Management Board for the manner in which they represented the company’s interests in the past financial year. Furthermore, we thank our employees for their contribution in the past financial year. Paramaribo, July 2009 Supervisory Board: Ch. A. Calor LLM, chairman A. R. Baarh LLM M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat


42

Report of the Management Board

To the shareholders

International financial crisis The financial turmoil that arose in the year under review after the collapse of the subprime mortgage market in the United States spread across the world and provoked the severest international financial crisis in decades. In the course of the year under review, more and more segments of the financial markets were affected, as were a growing number of institutions. The first to be affected were those with a strong exposure to the crisis in the U.S. housing market. In the course of 2008 it became clear that the financial crisis not only has major consequences for the financial sector, but also for the economy as a whole, particularly as this coincided with a cyclical slowdown. In general, the business and household confidence indicators dropped sharply in the second half of 2008. The weakening of economic activity is spreading through the slowdown in international trade. Decelerating domestic demand in one region has an impact on the external demand of other economies. In 2008 the growth rate of global trade slowed to 4.8% as opposed to, respectively, 9.4% and 7% during the two previous years. Meanwhile our country has already experienced the (limited) effects of the international financial crisis. As noted above, it is to be expected that the unfolding global economic crisis will to a greater or lesser extent have some impact on our country. Another financial crisis that is worth mentioning in this context is that CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. has applied for suspension of payments after running into problems due to the financial straits at its Trinidad-based parent company. Sectors Rice sector Thanks to firming international market prices and improving prospects, rice planting increased in the autumn of 2008 to just over 23,000 hectares. Average production per hectare declined by 1.5% relative to 2007, mainly due to less favourable weather conditions. The amount of exported rice rose in the year under review by just over 1%. The exporters were unable to benefit from the positive world market conditions due to administrative barriers. In the year under review, the average export prices of both cargo and white rice climbed as demand outpaced supply in the world market. The export value was more than doubled in the year under review. The European Union is our most important sales market for cargo rice. Government support measures are needed to guarantee that the rice sector remains sufficiently profitable and continues to develop. Banana sector Bananas are another important export product of our country. In the year under review banana production increased by over 16% from about 56,000 tons to some 65,500 tons. The entire production was exported to the European Union. Despite the extremely high production and turnover, as well as improved conditions in the European market in 2008, the Stichting Behoud Bacoven Sector (SBBS formerly Surland) is not yet making a profit. The privatisation process is set to continue in the coming period. Univeg, one of Europe’s biggest multinationals in the fruit trade, has a management agreement with SBBS and is currently engaged in takeover talks with SBBS. Bauxite sector Despite the negative effects of the global crisis, the companies operating in Suriname, Suralco and BHP Billiton, posted reasonable results in the year under review. One disappointment for the sector was BHP Billiton’s announcement in October 2008 that it

43


would discontinue its mining activities in Suriname and withdraw from the country in 2010. This decision was taken after the negotiations between the Suriname government and BHP Billiton about a mining concession in the Bakhuys region had broken down. The parties were unable to reach agreement on the concession and the proven reserves in the Bakhuys region. The Suriname government is currently exploring the options for collaboration with other foreign partners. Gold sector The rising world gold price trend was sustained in 2008. The gold price averaged USD 871.96 per troy ounce (31.1035 grams) in the year under review and even hit the record level of USD 1,000 per troy ounce in March. The buoyant developments in the world market also gave an impulse to Iamgold’s gold production, which amounted to 315,000 troy ounces. In the year under review the Suriname government received about USD 50 million in royalties and profit and wage taxes. The company also invested about USD 46 million in exploration and capacity expansion in the year under review. The mines currently in production have estimated reserves of 8.7 million troy ounces, working out at USD 7 billion of gross income assuming an average gold price of USD 800. Exploration will be expanded further in 2009. After completing its exploration programme in the Nassau Mountains in East Suriname, Surgold (a subsidiary created from the joint venture between bauxite multinational, Alcoa LLC, and gold multinational, Newmont Mining Corporation, the world’s no.1 and no. 2 respectively in their specific sectors) has had to adjust its projections. These had been based on proven gold reserves of over 3 million troy ounces (95,000 kg), but the study found that the reserves only amounted to 2.2 million troy ounces (70,700 kg). This development has put the negotiations about the establishment of a gold mine in East Suriname on a different track. Surgold will submit an entirely revised business plan, which will be the subject of negotiations in January 2009. Oil sector In the year under review Staatsolie achieved a record turnover fuelled by increased production and favourable selling prices. Oil production rose from 5.4 million barrels in 2007 to 5.9 million barrels in 2008. The average net selling price of crude oil amounted to about USD 76.75 per barrel, up 36% on 2007. During the year under review, gross turnover ran to USD 540 million, a rise of USD 203 million compared to the previous year. The contribution to the Suriname treasury amounted to about USD 180 million. In September of the year under review, oil prices fell sharply in the world market, mainly because of slowing demand due to the global crisis. As a result, Staatsolie will probably see turnover and profit fall in 2009, but the mid-term prospects remain bright. The insurance sector At the end of March 2008, a conference took place entitled “Introduction of General Health Insurance in Suriname: the road towards greater efficiency”. This conference was held in preparation for the introduction of the AZV, a compulsory health insurance scheme for every resident of Suriname. The draft AZV bill contains a number of bottlenecks that need to be resolved before the bill can be enacted. The most important of these concerns is the funding of the scheme. In August 2007, the Ministry of Planning and Development Cooperation initiated a quality project entitled “Designing, implementing and certifying a quality management system for the benefit of Suriname business and industry and the support of the Private Sector”. The first phase of this project was completed. Of the forty participating companies from the food and non-food sectors, 39 have now obtained the certificate. The second phase will start in 2009. Our company is also making preparations to take part in the certification process and to achieve ISO certification. Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

44

Despite efforts undertaken by the Ministry of Justice & Police, such as the amendment of the Driving Decree, the appointment of a traffic judge for faster sentencing of traffic offenders, the number of accidents – which are often due to reckless driving – is continuing to increase. The poor driving behaviour of some drivers can lead to dangerous traffic situations and seriously jeopardise the safety of other road users. In 2008, 91 people died in traffic accidents, the same number as in 2007. Efforts to reach agreement within the SUVAM (Suriname Association of Insurance Companies) on an increase in the personal motor insurance (WAM) cover and the related premiums failed. As a result, each company developed and implemented its own policy in this area. The FATUM Group Motor insurance In the general insurance sector, the automotive segment saw no improvement compared to last year, and even showed a certain deterioration. The increase in the cost of claims is attributable to the growing number of cars in the country due to the unbridled importation of cars while the road network has not been expanded. Other factors are the frequency of claims as well as the increase in the average costs per claim. Despite the growing number of claims, car insurance premiums have not been raised for years. We are seeking to impress on insurance customers that the prevention and limitation of damage – and hence claims – is not only a matter for the insurer, but also for themselves. As noted, the number of traffic deaths in the financial year 2008 remained at the same level as in the previous financial year.

Fire insurance The year under review witnessed a large number of fires. Prevention and risk assessment measures must therefore be tightened up, particularly in the centre of Paramaribo. Extensive information must be provided in order to raise fire prevention awareness among businesses and homeowners. One problem facing many households and businesses is that their electricity consumption exceeds the permitted or supplied power capacity. The resulting overload can easily lead to short-circuits that result in fire. Sometimes blazing buildings burn to the ground due to the absence of water pressure or a shortage of water. We therefore support the fire brigade’s initiative to work together with the Suriname Planning Bureau (Stichting Planbureau Suriname) and establish which locations in and around the centre of Paramaribo are suitable for constructing and placing water reservoirs that can be connected to the distribution network of the Surinaamsche Waterleiding Maatschappij N.V. This would resolve the shortage of water for fire-fighting purposes in the city centre and environs. The planned water reservoirs will provide the fire brigade with an immediate initial source of water for tackling fires. This can also help to push down the amounts paid out in fire insurance claims. We consider it important that the physical planning policy for the city centre places major emphasis on the preservation of our historical city centre. The disappearance of buildings or parts of the city centre due to fire must certainly be avoided.

45


The number of fires is showing a steady upward trend and our portfolio was also hit by several large claims in 2008. Our efforts are aimed at keeping the portfolio as transparent as possible, and we are continuing to monitor which of the insured risks require recommendations for improvement. On the strength of these efforts, we expect to limit the cost of claims in 2009. Investments and investment returns Due to the credit crunch the share prices of companies listed on international stock exchanges fell sharply. However, the prices of companies listed on the Suriname Stock Exchange made substantial gains. Despite the difficult international situation, the FATUM Suriname Fund achieved a reasonable performance and we are not dissatisfied with the results. The expansion of the Hermitage Mall, which was started at the end of 2007, is to be completed at the end of the 3rd quarter of 2009. This expansion will increase the rentable floor space by about 4,500 square meters. Together with the completion of the adjacent cinema complex, the expansion of the Hermitage Mall will meet the growing need for shopping facilities combined with leisure and recreation. Other projects in which the company is participating are Twin Hotels N.V., the cinema complex of TBL Multiplex and the Bergendal Eco & Cultural River Resort tourist project of the Kersten group. Participation in these projects is designed both to support the tourism sector, which can play an important role in the further development of Suriname, and to diversify the organisation’s investment returns.

In thousands of SRD

The above graph shows the progress of the balance sheet total over the period 20032008. A significant increase can be seen from 2006. This is due to the launch of the first investment product of FATUM Investments N.V, the FATUM Suriname Fund and the resulting investments including expansion of the Hermitage Mall and other investment properties.

In thousands of SRD

This graph tracks the movement of the premium income and the investment returns over the 2003-2008 period. Premium income has grown steadily, except in the 2006 financial year. Due to the credit crisis, the investment returns for the 2008 financial year show a decline compared to the previous two financial years. Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

46

Turnover breakdown

Of the turnover for 2008, 79% (2007: 66%) consists of premium income and 21% (2007: 34%) of investment returns. Life insurance Much remains to be done to raise awareness of the importance of life insurance. Taking out life insurance is still widely seen as a luxury. For us, this means that expanding the life insurance portfolio requires continuous measures. In 2008, a good result was realised and active efforts were undertaken to achieve a strategic international alliance aimed at widening the product range and delivering a better service to the Suriname market. The discussions were useful and the cooperation with a foreign partner will be confirmed in 2009. As the sector remains complex, continuous training for both our office and field staff remains essential. Intermediaries A significant part of our company’s new business is realised by our intermediaries. They play an indispensable role in our service process. We aspire to maintain close ties with these intermediaries. By exploring new avenues and trying out novel marketing concepts and making these available to our intermediaries, we are seeking to boost our growth potential. Our growth is based on the conviction that many customers are best served with the added value of personal service and attention from professional intermediaries. In the year under review the pool of intermediaries was critically reviewed and streamlined through the removal of inactive agents. The current pool will receive continuous training and education to deliver a better service to the customer as well as the wider society. Corporate Social Responsibility In 2008, we continued our traditional support to charitable institutions in the country. Funding was also provided to sports, art and cultural activities. Each year we endeavour to support investments in the country’s economic activities and to make a contribution to the development of our country. Nickerie branch FATUM feels a strong involvement with the local population in Nickerie, where we have a substantial market share and a good image. The district’s development depends partly on the income in the rice sector. During the year under review the district underwent both a positive and a less positive development. On the one hand, after years of decline, the climate for the rice sector brightened thanks to developments in the world market. The rice farmers received a good price for their produce. On the other hand, the failure of BHP Billiton and Suralco to reach an agreement for the activities in West Suriname meant that promising development opportunities for Nickerie have been lost. Suralco and BHP Billiton will discontinue their investments in West Suriname, which is certain to have a negative

47


impact on the economy of the Nickerie District. Given the effects of the credit crisis and the failure to secure investments for the district, it is expected that collecting premiums will not become any easier for insurance companies. Organisation and employees The employees constitute the most important success factor for our organisation. Our Human Resource policy is therefore focused on maintaining and improving the quality of the human capital. For this reason, a lot of attention is devoted to the training of our employees. In 2008 employees again took part in various training programmes, both internal and external, and completed these with success. One staff officer graduated as a Master in Business Administration. In the coming year, the policy will also be aimed at promoting the ongoing development and professionalisation of our employees at all levels. An extensive training plan has been drawn up for this purpose to ensure our employees receive some form of continuous training. In the year under review a lot of work went into strengthening our organisation’s quality and customer focus. A strong customer focus is essential for our organisation, for the simple reason that excellent service makes customers return and this will make the difference in the competitive environment in which we offer our services. At the end of the financial year 2008 the FATUM Group had a workforce of 83 employees (2007: 86), consisting of 44 women and 39 men. Retirement After 35 years of service Mrs Y. R. Brader-Tjen A Tak reached retirement age in 2008. We thank her warmly for the hard work and dedication with which she supported our company in the past years. Anniversaries In 2008 we were able to celebrate a large number of anniversaries: Mrs A. Ramalal-Persaud for 12.5 years of service; Mmes. H. Lie Kwie Sjoe, M. Paragh-Jitan, J. Martosatiman, J. Karijodinomo-Towikromo and Mr K. Martosatiman for 30 years of service; and Mr R. Leter for 40 years of service. We are grateful to them all for their many years of loyal service. The financial statements As in previous years, the performance and progress of the company are presented in this annual report. The performance and progress are reflected in the “Consolidated Profit and Loss Account” and the “Consolidated Financial Highlight 2008 - 2004”. Result Consolidated gross premium income increased from SRD 19.6 million in 2007 to SRD 23.2 million in the year under review. Earned premiums also increased, from SRD 16.4 million to SRD 18.1 million. The breakdown of the net return on investments was as follows: (in SRD x 000)

Gross investment return Less: interest expense of funding investments Net return

2008 SRD %

2007 SRD %

9.913 9,2 3.640 7,3 6.273 10,9

16.546 16,1 6.339 11,7 10.207 21,0

The gross return also includes the investment income resulting from the activities of the FATUM Suriname Fund, namely the rental income from the Hermitage Mall and dividend as well as mortgage interest. The investment income decreased due to investment losses resulting from the international financial crisis and a write-down on the deposit investment at CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. Interest paid to investors in the FATUM Suriname Fund is shown above as interest expense of funding investments. After deduction of the reinsurance Jaarverslag 2008 / Annual Report 2008

48

share and outstanding claims (the movement in the technical provision), the company’s share of the cost of claims decreased by approximately 13% compared to 2007. Operating expenses increased across the board by 9% relative to 2007. The pre-tax profit decreased from SRD 9.3 million in 2007 to SRD 7.2 million in 2008.

In thousands of SRD

The net profit for the 2008 financial year decreased relative to 2007 by 23% as a result of the decline in investment income caused by the credit crisis. Outlook Thanks to the current government’s stringent financial policy, the Suriname economy has shown a certain degree of economic and monetary stability for a number of years now. Positive developments lay a strong basis for the further growth of the various companies active in our country. The company expects the result in 2009 to be on the same level as in the past year. Our thanks We extend our special thanks to the staff, including our intermediaries, for their hard work and loyalty in the past financial year.

Paramaribo, July 2009 N.W. Lalbiharie Director

49


Consolidated balance sheet as at 31 December 2008 (after profit appropriation)

In SRD thousands

Assets Fixed assets Tangible assets Investments

Current assets Accounts receivable Cash and cash equivalent

2008

2007

61.219 96.862

47.410 93.106 140.516

158.081

7.595 2.597

9.187 1.905

Total assets

11.092

10.192

169.173

150.708

LIABILITIES Shareholders’ equity

57.715

60.444

Insurance and other provisions

22.733

8.450

Current liabilities

88.725

81.814

Total liabilities

169.173


150.708

50

Consolidated profit and loss account for 2008 In SRD thousands

2008

Revenues Gross premium income Return on investments

2007

23.270 6.273

Total revenues

19.633 10.207

29.543

Expenditures Reinsurance premiums Claims incurred Increase insurance provisions Commissions and expenses Other income

3.507 7.907 1.595 8.755 362

29.840

3.226 9.127 35 8.037 -32 20.393

Total expenditure

22.126

Profit before taxation Taxation Profit after taxation

51


7.417

9.447

-248

-108

7.169

9.339

Redactie/Editors: FATUM Schadeverzekering N.V. Grafische vormgeving/Graphical design: Guilliano Pawiroredjo (G Design Graphics) CTP & Druk/CTP & Printing: N.V. Drukkerij Leo Victor


52

Head office

Recommend Documents