geonieuw s maandblad van d e mineralogische kring antwerpen vz w 19(6), juni 199 4
in dit
nummer
_ fantoomkwarts
mineralogische kring antwerpen vzw
Statuten nr . 9925 . B .S . 17 11 7 7 Oprichtingsdatum 11 mei 1963 BTW-nummer : 687 082 47 4 Zetel : Omrneganckstraat 26 . Antwerpen Wettelijk depot : Kon . Bib . Belgie BD 334 3 : maandelijks . behalve in juli en augustus . Verschijningsdata Redakteur enverantwoordelijke uitgever : H . DILLEN . Doornstraat 15 . B-9170 Sint-Gillis-Waas . Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk . fotokopie . mikrofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever . Betalinge n Belgie
kontribulie andere betalingen
.
HBK-rekening 880-1909401-0 3 HBK-rekening 880-1909401-03 of postrekening 000-1155095-19 .
Nederland : alle betalingen . girorekening {NL) 51 91 10 {betalingen in gulden) . Al deze rekeningen staan op naam van M .K .A . v .z .w . . Marialei 43, B-2900 Schoten .
NUTTIGE
ADRESSE N
* BALCK F ., Rustoordlei 58, B-2930 Brasschaat . Tel . 03/651 58 7 9 Bestuurder . * BENDER H . . Pieter Van den Bemdenlaan 107 . 8-2650 Edegem . Tel . en fax 03/440 89 87 . Bestuurder . sekretaris, ledenadministratie . * BENDER P . . Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem . Tel . en fax 03/440 89 87 . Mineraal van de maand, technische realisatie Geonieuws . * CORNELIS G . . Schijfstraat 81 . 8-2020 Antwerpen . Tel . 03/238 62 62 . Bestuurder . jeugdwerking . * DILLEN H . . Doornstraat 15 .. 8-9170 Sint-Gillis-Waas . Tel . 03/770. 60 D7 . Redakteur Geonieuws . * EMMERMANN A . . Lobbesplein 12 . B-2640 Mortsel . Tel . 03/455 19 77 . Werkgroep technische realisaties . * JENSEN J . . Petrus Delenstraat 3 . 8 . 2390 Westmalle Tel . 03/311 73 47 . Bestuurder . vindplaatsenkartoteek . * LOYENS R . . Noorderveld 15. 8 . 2960 Sint-Job-in-'t-Goor/Brecht . Tel . 03/663 23 86 Uitleendienst . werkgroep fluorescentie . * MAERTENS J . . Guido Gezellestraat 5 . B-2540 Hove . Tel . 03457 26 19 . Fax 02/288 33 34 . Ekskursies, werkgroep informatika . * OP DE BEECK E . . L . Weytensstraat 127 . B•2900 Schoten . Tel . 03/658 54 34 . Vergaderingen RVB . * PAUWELS M . . Boskouter 70, 8-2070 Burcht . Tel . en fax 03/253 13 79 . Samenaankoop . * ROGIEST G . . Prins Kavellei 86 . B-2930 Brasschaat . Tel . 03/652 02 32. Bestuurder . ondervoorzitter . public relations . * SCHUYBROECK E . . Karel de Vle straat 11 . B-2030 Antwerpen . Tel . 03/542 40 87 . Bibliotekaris . * TAMBUYSER J . Jan Samijnlaan 37 . B-2100 Deurne . Tel 03/325 03 9 3 Determinatiedienst . * TAMBUYSER P . Surmerhuizerweg 23, NL-1744 JB Eenigenburg . Tel . 00/3 1 /2269/423 1 Fax 00/31/2269/3560 . Werkgroep edelsteenkunde . * VAN GOETHEM L . . Boterlaarbaan 225, B-21 D0 Deerne . Tel . 03/321 50 60 . Werkgroepen . opvang nieuwe leden . kulturele raden . public relations . * VAN HEE P ., Marialei 43 . 8-2900 Schoten . Tel . 031645 29 14 . Bestuurder, voorzitter . koórdinator beurzen en tentoonstellingen . * VAN HEE-SCHOENMAEKERS A . . Marialei 43, B-2900 Schoten Tel . 03/645 29 14 . Pennrngmeesteres . * VERCAMMEN A . . Palmanshoevestraat 21 . 8 . 2610 Witrijk . Tel . 03/827 32 11 . Bestuurder . exposantenadrninistratie Minerant .
m ka-kalende r
Vrijdag 10 juni 1994 Maandelijkse vergadering in zaal "OP-SINJOORKE" van de Vlaamse Jeugdherberg, Eri c Sasselaan 2 te Antwerpen (d .i . langs de Singel - E 17 - tussen uitrit 4 en 5) . Openbaar vervoer : tram 2 of 4 . 19 .30 h gelegenheid tot transakties, identifikaties, tombola, afspraken voor privéekskursies, raadplegen van de biblioteek, uitleendienst of . . gewoon een gezelli g babbeltje . . . Het mineraal van de maand : fantoomkwarts en kwarts met vloeibar e insluitsels (zie verder in dit nummer) . 20 .00 h
Voordracht met dia' s HET ZUID-WESTEN VAN DE VERENIGD E STATEN : EEN MINERALOGISCH -
GEOLOGISCHE RONDREI S door de heer H_ PELCKMAN S
Zaterdag 11 juni 1994 Vergadering van de werkgroep edelsteenkunde in het lokaal Ommeganckstraat 26 te 200 0 Antwerpen, van 9 .30 tot 12 .00 h . Onderwerp : CHAFHOIE T Jef Kerstens bespreekt vandaag deze minder bekende edelsteen die slechts sporadisch o p mineralenbeurzen wordt aangeboden . Charoiet, in kombinatie met nog enkele andere mineralen , vormt een mooi purper gesteente . Wie belangstelling heeft voor edelstenen, al dan niet verwerk t in juwelen . mag deze lezing zeker niet missen . Verder doen we een oproep aan eenieder di e specimens van charoiet (ruw of geslepen) in zijn verzameling heeft : gaarne meebrengen a .u .b .
Titelpagin a Meerfazige insluitsels zoals die o .a . in kwarts voorkomen . Zulke insluitsels kunnen vast zijn . vloeibaar of gasvormig . Meer informatie hierover vindt U verder in dit nummer .
geonieuws 19(6), juni 1994
103
Zaterdag 18 juni 1994 GROEPSUITSTAP VOOR DE GANSE FAMILIE NAAR SCLAYN . We bezoeken de stortplaatsen van voormalige zink- en loodsmelterijen langs de Maas en gaa n op zoek naar neo-mineralen . Deze uitstap richt zich hoofdzakelijk tot verzamelaars van mikromineralen . De bosrijke en landelijke omgeving biedt niet-verzamelaars de mogelijkheid tot rustig e zomerwandelingen . De verplaatsing gebeurt individueel ; samenrijden kan mits onderlinge afspraak . We ontmoete n elkaar op de parking langs de E42 na het autosnelwegknooppunt van Dassoulx om 9 .30 h . Va n daar rijden we gezamenlijk naar Sclayn . Reisweg :
via Brussel : autosnelweg naar Namur volgen (E411 ) via Charleroi : autosnelweg naar Namur-Liège volgen (E42 ) -> ->
tot kruispunt Dassoulx en daarna autosnelweg E42 richting Liège volge n parking voor uitrit 10 .
Om specimens te kunnen bergen brengt u mee : lichte moker, hamer, beitels, vergrootglas , krantenpapier en opbergdozen, en verder pic-nic, veiligheidsbril, stevige wandelschoenen . Meer informatie over deze uitstap kan U bekomen bij Johan Maertens (adres : zie binnenkaft) . Noteer nu reeds de volgende uitstap (naar Antoing) op 17 september 1994 in Uw agenda .
Zomeraktie uitleendienst U kan voor de ganse periode juni-juli-augustus apparatuur lenen van de MKA tegen uitzonderlijke voorwaarden, nl . 200 BEF per apparaat (+ 200 BEF waarborg die u terugkrijg t bij inlevering van het toestel in goede staat) . Het gaat o m * * *
stereomikroskoop Euromex (vergrotingen 10 X en 20 X ) 4 ultrasoonbaden (o .a . één van 9 liter ) 3 steenbreker s
Geïnteresseerd ? Kontakteer dan zo vlug mogelijk de heer Richard LOYENS (adres : zi e binnenkaft) .
Fototentoonstelling in Maria Laach (Eifel . D ) In het Naturkundemuseum, Abdij Maria Laach (Eitel . D) kunt U een fototentoonstellin g bezoeken met als tema : 'Eifelmineralen, bizarre meesterwerken der vulkanen' . De foto' s zijn van de hand van (of beter : het toestel van) Eddy VAN DER MEERSCHE, auteur van he t gelijknamige boek . De tentoonstelling loopt tot 4 september 1994 en is alle dagen toegankelijk van 9 .30 h to t 18 h .
1 04
geonieuws
19(6), juni 1994
beurzen en tentoonstellinge n
t
18 18-19
06 06
❑ D
18-19 19
06 06
F D
19 24-26
06 06
❑ F
25-26 25
06 06
D A
03
07
❑
03 09. 10
07 07
A A
09-10 09-10 10 10 16-17 17
07 07 07 07 07 07
F F CH A 0 A
17 23-24 31-01 06 06-07 07 10-11 13-14 13-14 14 15 21 21 27-28 03-04 03-04 03-04 04 04 10-11
07 07 07 08 08 08 08 08 08 08 08 08 08 08 09 09 09 09 09 09
A CH 1 A CH A D A D 1 A CH CH CH H 0 CH A A B
FREIBERG (Sachsen) . TU Bergakademie. 9-17 h . Beurs (M) . DELECKE/MOHNESEE . Schutzenhalle St . Hubertus, Mdhnesee . 10-17 h . Beurs (M F) . AUTUN (71) . Salie de la Vaillante . Beurs (M-F-E) . (Freiberg) . Press- und Schmiedewerk . Beurs (M) . Tentoon BRAND-ERBISDORF stelling : "Mineralien aus dem Brander Revier" . FREUDENSTADT . Turn- und Festhalle. 9-17 h . Beurs (M-F, géén juwelen ) Dorpscentrum (verschillende gebouwen en in ope n SAINTE-MARIE-AUX-MINES . lucht) . Vrijdag alleen voor "vaklui .' ; za/zo publiek : 9-19 h . MUNCHEN . Pschorrkeller, TheresienhQhe . 10-18/11-18 h . Beurs (M-F-J-E) . Schillerstrasse 21 . 9 . 16 h . Beurs (Uitslui BRUCK a/d MUR . Eduard-Schwaz-Haas, tend Oostenrijkse mineralen, géén geslepen materiaal) . FREISEN . Restaurant "Zur Lowé', Remigiusstr . 13 . 9-18 h . Beurs (enkel minerale n uit de omgeving van Freisen ) KUFSTEIN . Hauptschule I, MFI . 9-16 h . Beurs (M) . Piccardsaal/Darfzentrum Gurgl . h. Beurs (M) . OBERGURGL . 9 .30-18 Nevenaktiviteit : Alpiene exkursies . Info fax 00 43 5256 35377 . BRIGNOLES (83) . Hall des Expositions . cours de la Liberté . Beurs (M-F) . SA1NT-AMBROIX (30) . Maison des Associations . Beurs (M-F) . FIESCH . Turnhalle . 9-17 h . Beurs . ZELL AM SEE . Hotel Mdvenpick . 9-18 h . Beurs (M) ; tentoonst . "Alpiene mineralen " Wingertstrasse 12 . Beurs (M) . IDAR-OBERSTEIN . (dorpscentrum, naast hospitaal) . 8-16 h . Beurs (M , MITTERSILL . Hauptschule hoofdzakelijk Oostenrijkse mineralen) . OBERZEIRING . Handwerkshaus . 9-17 h . Beurs (M) . ZUOZ . Gemeindeturnhalle . 11-18/9 .30. 16 h . Beurs . ALGHERO (55 ; Sardinië) . Istituto Alberghiero . Piazza Suffis . Beurs (M) . GROBMING . Festhalle . 10-20 h . Beurs (M-F-E) . ❑ ISENTIS . Grosse Sporthalle. Beurs (M) . ZELL AM SEE . Grandhotel . 9-17 h . Beurs (M) . IDAR-OBERSTEIN . Wingertstrasse 12 . Beurs (M) . KLAGENFURT . Gasthof Kittl in Krumpendorf, Hauptstr . Beurs (M-F) . OBERMAISELSTEIN (Oberallgéu) . "Haus des Gastes" . 12-18/10-18 h . Beurs (M-F) . AGORDO (BL) . Palestra Scuole Mede di Agordo . Beurs (M-F) . BRAMBERG . Hauptschule . 8-16 h . Beurs (M) . BRISTEN . Schulhaus . 9-17 h . Beurs (M) . MARTIGNY . Salie communale, 6 rue du Simplon . 8 .30-17 .30 h . Beurs . INTERLAKEN . Kongresszentrum . 10-18/10-17 h . Beurs (M) . Beurs (M) . NYIREGYHAZA . ULM . Donauhalle . 10-18/10-17 h . Beurs (M-F) . ALTDORF . Personalhaus Datwyler AG, Gatthardstrasse . 13-18/10-16 h . Beurs (M) . EISENERZ . Stadtsaal, Flutergasse . 8-17 h . SAALEELDEN . Feslsaal . 8-16 h . BRUSSEL . Museum AUTOWORLD, Jubelpark . 10-18 h . Beurs (M-F-J-E) . Info : R . Leemans, Felix Delhassestraat 36, 1060 Brussel . Tel . 02/538 71 30 .
Hoewel deze beurzenkalender met de grootste zorg werd opgesteld neemt het Bestuur van de MKA noch de redaktie van Geonieuws enig e verantwoordelijkheid omtrent de juistheid van de gegevens . Wij raden U aa n om, vooraleer een verre reis te ondernemen om een beurs te bezoeken, kontak t op te nemen met de organisatoren voor bevestiging van de gegevens . D e koórdinaten van de organisatoren kan U in de meeste gevallen bekomen via het sekretariaat van de MKA .
geonieuws
i (6), juni 1994
1 05
mka-nieuws
Verslag van de algemene vergadering gehouden op 11/2/199 4
1 . Jaaroverzicht over199 3 1 .1 . Inleidin g Een jaar dat vrij turbulent begon . We hadden het vanuit het bestuur niet verwacht, vooral niet in het 30 jarig e jubileumjaar . En, . . . een jubileumjaar werd het . Even opnoemen . Minerant werd een . naar men mij heeft verteld, enorm succes (het bezoek aan Franklin van mijnentweg e trouwens ook) . Een succesvolle uitstap naar Londen van een 40-tal leden . De bibliotheek werd heropend . De MKA slaagde erin als eerste Vlaamse mineralenvereniging een kleurenuitgave van haar tijdschrift te brengen , nl . het Geonieuws septembernummer over fluorescentie . De 30-jarige jubileumviering in de UIA, met ais thema Vulkanisme en Mineralogie was immens, 26 0 geinteresseerden in de mineralogie . leden - professoren - zomaar geinteresseerden - bestuursleden van ander e verenigingen - een ganse dag bij mekaar hebben was een hele toer en, organisatorisch uitsteken d georkestreerd .
1 .2 . Lede n Het aantal leden is ook dit jaar weer zo goed als konstant gebleven . Er waren 383 leden ingeschreven waaronde r 96 effektieve leden . 240 toetredende leden, 5 ereleden . 42 Public relations ontvingen daarenboven Geonieuws .
1 .3 . Personali a 1 .3 .1 . Overlijden s Medelid A .Meulemans overleed op 2 april . De heer Bruno Van Wassenhoven, echtgenoot van Patsy en zoon van Ann, beiden lid van de MKA, overleed o p gruwelijke wijze in november . Langs deze weg betuigen het bestuur en de leden van de MKA, de Werkgroep edelsteenkunde en van de ander e Werkgroepen van de MKA nogmaals hun medeleven aan de getroffen families . 1 .3 .2 . Geboorten De familie Jensen breidde uit met zoon Lennert op 19 juli 1993 . Langs deze weg een proficiat aan Jan e n Suzanne met de bedenking : hadden jullie naar 11 of naar 21 juli gemikt ?
1 .4 . Vergaderinge n 1 .4 .1 Ledenvergaderinge n Er werden 8 ledenvergaderingen gehouden, telkens met lezingen voorafgegaan door een ruiluurtje De opkoms t tijdens de vergaderingen lag tussen de 70 en 110 . 1 .4.2 Statutaire algemene vergaderin g Deze vond plaats op 12/2/93 . Het verslag kan U vinden in Geonieuws 18 (10) 227 . 1993 .
10 6
geonieuws
12(6), juni 1994
1 .4 .3 Lezingen De lezingen gehouden tijdens de ledenvergaderingen behandelden volgende onderwerpen uitvoeri g Jan : Feb Mrt Apr Jun Sep :
Okt Nov :
ljsiand (L . Van Goethem ) Statutaire vergadering . Mineralen reinigen (H . Dillen ) Fluorietkaleidoskoop (H. Dillen ) Mineralenkwis (L . Van Goethem ) Organisatie van een mineralenverzameling (H . Bender ) De West-Cycladen, Griekenland (P . Van de Velde ) London by MKA . een indruk van onze uitstap naar Londen . (P, Van hee ) De 'Fluorescent Mineral Society', even voorgesteld . (R . Loyens ) Rapsodie in Oranje en Groen, Franklin en Sterling Hill (P . Van hee) . Veldspaat en veldspaatvervangers (C . Hemmes en C . Van As) . Mineralen van Tsumeb (W . Israel) .
1 .4 .4 Mineralen van de maan d 7 Mineralen werden uitvoerig in Geonieuws beschreven en als mineraal van de maand aangebode n Jan . Feb . Mrt . Apr . Jun . Okt . Nov
nakriet door G. Cornelis . telluur door P . Bender . : Thomsoniet door H . Bender . : Tetraedriet, sfaleriet door P . Bender . : Zeolieten door L . Van Goethem . Zeis-iet door P . Bender . Korund door P . Bender, Jo van de Perre .
1 .4 .5 Raad van Bestuu r De raad van bestuur vergaderde twee maal formeel en een vijftal maal als werkgroep om de jubileumviering voo r te bereiden . Het aantal telefoons gepleegd om deze viering in goede banen te leiden is niet te tellen . 1 .4 .6 . Werkgroepen . 1 .4 .6 .1
Edelsteenkund e
De werkgroep telt een 20 tal leden, die praktisch voltallig aanwezig waren op de maandelijkse bijeenkomsten , waarbij praktika afgewisseld werden met initiaties in de scheikunde en edelstenen . De aankoop van de nieuw e brekingsindex meter had heel wat voeten in de aarde . de betalingsopdracht voor dit apparaat werd ons 4-maa l teruggestuurd door de postcheckdiensten . Het toestel werd dan uiteindelijk enthoesiast begroet . De leden van werkgroep waren diep onder de indruk van het overlijden van de echtgenoot van hu n penningmeesteres , 1 .4 .6 .2 Jongerenwerkin g organiseerden 4 vergaderingen voor de jeugd, van 7 tot 77 jaar . De De jeugdverantwoordelijken gedachtenwisselingen met de jeugd waren voor ieder verrijken d Expliciet door G . Cornelis behandelde thema's ware n Jan . : Belgische Mineralen, hoe en waar . Okt . : Kristallen en kristalvormen . Nov . . Aanleggen van een verzameling . 1 .4 .6 .3 Belgische Minerale n De mensen van deze werkgroep samenbrengen gebeurt telkens ofwel in de een of andere groeve ofwel na he t kappen tussen pot en pint, deskundigen noemen dit informeel vergaderen . Wat niet belet dat deze mense n regelmatig interessante vondsten weten te bespreken 1 .4 .6 .4 Informatik a Het voor een langere periode niet beschikbaar zijn van de bibliotheek en het in die tijspanne niet invoeren va n gegevens heeft als gevolg dat daar waar het boekenbestand voorheen voor circa 90 % ingegeven was in he t bestand dit nu teruggevallen is op circa 70 ?e . Een trefwoordenlijst werd opgesteld, nu moet gedefinieerd worden wie en wat er mee moet gedaan warden .
geonieuws
19(6), juni 1994
1 07
Verschillende tijdschriften publiceerden hun eigen index, sommigen zelfs op schijf . Het nut van het intypen va n gegevens van andere tijdschriften wordt dan ook in twijfel getrokken . We blijven deze zaak opvolgen . 1 . .4 .6 .5 Fluorescenti e Vergaderde 2 maal ten huize van leden, R . Loyens en A . Emmerman met als respectievlijke thema' s 'Fluorescentie meer dan . . .' en 'Fantomen en tweelingen, speciale fluorescentie effecten' . Er waren twee werkvergaderingen in het KBIN, waarbij nog steeds nieuwe fluorescentie-vondsten warden gedaa n in de schuiven met Belgische mineralen . Een speciale vondst : bij de opgravingen van het graf van Isabella, dochter van Filips II en echtgenote va n Albrecht van Oostenrijk, werden er in de schedel mooie kristallen van bruciet gevonden . die goed blijken t e fluoresceren . Verantwoordelijke R . Loyens is zo bezeten dat hij zelfs tot in Denemarken fluorescentie gaat propageren . 1 .4 .6 .6 . Technische realisatie s Deze werkgroep die aan zijn tweede laar toe is onder leiding van Axel Emmerman bruist van dynamisme e n enthousiasme Zij zorgden ervoor dat tijdens Minerant ieder een subtiele mineralen horoskoop kon krijgen . Naa r ik vernomen heb zijn er verschillende leden die zich een 'aap' of een 'varken' hebben geschrokken Persoonlij k heb ik op zaterdag een bezoeker meer dan 2 uur rond die hand- scanner zien ronddraaien . Hij was mee r g interesseerd in de horoskoop en het programma . We hebben daar in ieder geval veel lol gehad . Och ja, er waren zelfs prijzen mee te winnen : gratis toegangen voor de jubileumviering op 11 december Afwachten wat ons de volgende keer te wachten staat .
1 .5 . Ekskursie s Er werden een 3 uitstappen door de MKA georganiseerd, al dan niet gekoppeld met een bezoek aan ee n museum . Een afzonderlijke meerdaagse uitstap naar Londen werd georganiseerd door Guido Rogiest, die zel f niet 'mocht' meegaan .
1 .6 . Mineran t Minerant, op 8 en 9 mei, zorgde er weer voor dat de Handelsbeurs nog eens voor 2 dagen volliep . Qu a standhouders was alles volzet met ongeveer 330 lopende meter tafel verhuurd aan ongeveer 100 standhouder s verdeeld over 11 nationaliteiten . België , Duitsland, Nederland, Frankrijk, Luxemburg, Polen, Tsjechoslovakijë . Roemenië, GOS . Groot-Brittanie en Italië zorgden voor de internationale verdeling . En onze financiën werden er ruim 200.000 .- BEF gezonder van . Zoals gewoonlijk was er weerom veel animatie aan de - bar', gerund door onze nu al vaste ploeg met vrijwiliger s Aan allen dank voor de prima medewerking .
1 .7 Tentoonstellinge n Er was tijdens Minerant een beperkte didaktische tentoonstelling en een afzonderlijke identifikatiestand voo r edelstenen . Wie zijn edelsteen of zijn stuk . .. glas .. wou of durfde laten keuren kon daar terecht . Op 11 december was er de jubileumtentoonstelling in de Aula van de UIA . waar een tiental kasten werden gevul d volgens verschillende thema's . men kan deze terugvinden in de programmabrochure van de jubileumviering . Een tijdelijke tentoonstelling (al bijna 1 jaar) werd door P . Van hee opgesteld bij de firma ICI . Ten voordele van een project voor ontwikkelingshulp . INZAI, verzorgde H . Dillen een tentoonstelling, op 9 e n 10 oktober, in Sint-Denijs-Westrem .
1 .8 Geonieuws Een baanbrekend jaar voor Geonieuws, de eerste kleurenuitgave, uitstekend verzorgd . Een dikke proficiat aa n Rik en een heel team dat geholpen heeft om dit te realiseren, een hele eer . Als gevolg daarvan ook 28 pagina's meer . niettegenstaande aantal artikels en auteurs gelijk bleven . Verder onz e dank aan alle leden en niet-leden (op zekere leeftijd) die hielpen bij Geonieuws, het begint er echt uit te zie n als Dillen & Co Enterprises .
1 .9 . Jubileumvierin g Een lustrumsymposium op 11 december in de Aula Major van de UIA, met als thema 'Vulkanisme e n
1 08
geonieuws 19(6) . juni 1994
Mineralogie', werd bijgewoond door zo'n 260 man, waaronder MKA leden, bestuurleden van ander e verenigingen, professoren en gewoon geinteresseerden . Het programma zag eruit als volg t 1) Film Mountains of Fire van Maurice en Kathia Krafft . 2) Voordracht - Vulkanisme en Mineralogie van de Macaronesische Archipel . L . Van Goethem . 3) Voordracht : Mineralen in de Vulkanische Gesteenten van de Eifel . E. Van der Meersch e Naast de voordrachten was er een tentoonstelling van Belgische mineralen, calciet, fluorescentie . filatelie en mineralen, edelstenen, antikwarische boeken over vulkanisme, 'uit de verzameling van wijlen A . Van hee' en mineralen uit vulkanische gesteenten . Nooit hebben we zoveel mensen tijdens het middagmaal over vulkanen horen praten . De film had zij n schokeffekt niet gemist . Na de middag was het de beurt aan de voordrachten die alle nogal wat uitliepen . waardoor de slotreceptie mee r dan een uur later begon . Algemeen kregen we wel kommentaar in de zin van wanneer is jullie volgende lustrum ?
1 .10 Dienstverleninge n 1 .1 0 .1 Bibliothee k De bibliotheek werd in september, eindelijk, heropend . Al gauw bleek hier de ruimte al (?) te klein . De boeken en tijdschriften die gedurende 2 jaar aangekocht ware n konden vanaf nu worden uitgeleend . De groep technische realisaties heeft hier een boel werk verzet om de kasten in orde te krijgen . En niet t e vergeten Mon Schuybroeck die, tijdens weerom ettelijke dagen verlof, alles terug op zijn plaats heeft gezet . Ee n werktafel en enkele stoelen werden aangekocht om het werk tijdens de openinguren van de bibliotheek t e vergemakkelijken . 1 .10 .2 Apparatendienst Liep enkele jaren geleden deze dienst op een relatief laag pitje dan Is dat nu wel anders en kunnen we . zoal s de vliegtuigmaatschappijen, met bezettings-graden van de uitgeleende toestellen uitpakken boven 50% . D e zomerakties zijn in dat verband een succes . 1 .10 .3 Samenaankoop Zoals vorig jaar heeft Mario deze dienst secuur waargenomen . En . . . . mag dochterlief nu al met de doosje s spelen ? 1 .10 .4 Adressenbestand Mineran t Het adressenbestand werd zoals de vorige jaren aangepast met de nieuwste gegevens vergaard tijden s Minerant . Voor Minerant 93 werd het bestand omgezet om de adressen rechtstreeks uit te printen op d e uitnodigingskaarten . Dit vooral om tijd te winnen . Om dezelfde reden werd gebruik gemaakt van ee n voorgedrukte-poststempel .
1 .11 . Externe relatie s 1 .11 .1 Andere vereniginge n Goede relaties aanhouden met andere gelijksoortige verenigingen blijft belangrijk en dit kan men het best zie n als we de lijst opmaken van voordrachten van onze leden, gegeven bij andere verenigingen in binnen- e n buitenland, kampioen is hier Richard : bij Nautilus, Gent . H . Dillen . "Mineralen reinigen en fluoriet-kaleidoskoop', R . Loyens . "Fluorescentie en insekten" bij de Entomologen . Antwerpen . R . Loyens, "Fluorescentie meer dan . . ." tijdens de vergadering van FMS, bij ACAM te De Haan . bij ACA M te Schoten, bij de Nederlandse Lapidaristen . Eindhoven, NL . 1 .11 .2 Kulturele rade n De MKA, aangesloten bij de kulturele raad van de Provincie Antwerpen, mocht een subsidie van ongevee r 40 .000,- Bf ontvangen, waavoor onze dank . De MKA blijft eveneens nog steeds aangesloten bij het 'Kontaktkomitee van de Kringen voor Natuurstudie e n Natuurbehoud' . Wij maken gretig gebruik van het lokaal, Ommeganckstraat 26 . Antwerpen, nu reeds twe e zaterdagen per maand en twee zondagen per jaar voor de vergaderingen van de PVB . .
geonieuws
19(6), juni 1994
1 09
1 .11 .3 Ander e We mogen de Stad Antwerpen niet vergeten . De MKA dankt hierbij de Stad Antwerpen voor de medewerkin g die zij telkens, als vereniging, ontvangt, onder andere ter gelegenheid van Minerant . De MKA dankt ook het personeel en de directie van den Vlaamse Jeugdherbergcentrale waar we maandelijk s mogen vergaderen . 1 .11 . Beslui t Een jaar dat moeilijk bleek te beginnen werd met veel enthoesiasrne aangepakt en eindigde echt crescendo . Even recapituleren : Minerant - uitstap naar Landen, heropening bibliotheek, kleurenuitgeve Geonieuws, 30jarige jubileumviering in de UIA ik wens hierbij iedereen te bedanken die dit in 1993 mogelijk maakt e
2. ,Ledenbijdrag e De algemene vergadering heeft beslist de ledenbijdragen voor 1995 te verhogen met 100,-Bef (individueel 700,-Bef, gezin 1 .000,-Bef , Nederland respectievlijk 45,-Nfl en 60,-Nfl) . 3. Financieel verslag over 199 3 Op voorstel van de kommissarissen, de heren Troch en Smedts, werden de rekeningen over 1993 na zorgvuldige kontrole goedgekeurd . Ook het door de Raad van Bestuur voorgestelde budge t voor 1994 werd goedgekeurd . De cijfers zijn weergegeven in de tabel , P . VAN HE E voorzitter
H . BENDE R sekretaris
A . VAN HEE-SCHOENMAECKER S penningmeesteres
&,ch,t4ie,vem,ó.te,wa,te,9t eo--w/tc '
Grote keus bergkristal : Mount Ida, Arkansas, U .S .A. Zeldzame systematiek : Mant Saint Hilaire, Quebéc, Canada . Arizona, Arkansas, Tennessee, U .S .A. Esthetische Zeolieten : Apophylliet, Gyroliet, Mesoliet, Natroliel, Stilbiet,enz . Poona, Nasik, Lonavala, Arangabad, Bombay, India . Geologische en Mineralogische boeken, (lijst op aanvraag) . Handgemaakte zilveren juwelen en Kacthinas ( indiaanse poppen) . GEONIC, Henricus Bracqstraat 10, B-9030 Gent (Mariakerke) . Tel . 09/227 27 3 2
1 10
geonieuws 19(6), juni 1994
Overzicht budgettering 1993-199 4 BOEKHOUDING 199 3
BUDGET 1993 IN
rubriek
UIT
IN
BUDGET 1994 UIT
IN
UI T
1
Minerant
2
Werkgroepen
28000
30127
30000
3
Aankoop toestellen
80000
46421
8000 0
4
Sekretariaat
15000
17985
2000 0
5
Verzekeringen
14000
12689
1400 0
6
Huren
40000
8900
70000
7
MKA-vergaderingen
p .m .
29505
3000 0
8
Geonieuws
225000
305943
27500 0
10
Uitstappen
10000
2566
1000 0
11
Belast/subsidies
12
Alg . onkosten
p .m .
13
Gez . aankopen
p .m .
14
Lidgelden
15
Jubileumviering
20
Biblioteek
21
Biblioteek
22 30
210000
205681
40000
21000 0
42637
215000
4000 0 5016
p .m . p .m .
5510 223915
230000
p .m .
42740
6000 0
(alg .)
15000
15988
15000
(tijdschr .)
30000
28853
30000
Biblioteek (boeken)
40000
38297
40000
Gez . aank, doosjes
p .m .
765
497000
478508
TOTALEN
geonieuws
465000
p .m . 585030
480000
67400 0
Saldo boekhouding 1993 Saldo per 31 12 92 Intresten en koerskorrekties
-10652 2 66111 8 2121 8
Saldo per 31 12 93
57581 4
Voorzien saldo eind 1994
381 814
19(6), juni 1994
11 1
Jubileumnummer 20 jaar Geonieuw s Volgend jaar zijn we aan de twintigste jaargang van Geonieuws toe . In die periode evolueerd e ons "boekske" van een brief tot een tijdschrift . De Raad van Bestuur heeft beslist dat in 199 5 opnieuw een temanummer, rijkelijk voorzien van kleurfoto's kan worden uitgegeven . Daarenbove n zal eind 1995 een index met trefwoorden over de 20 jaargangen worden uitgegeven . Die za l verkrijgbaar zijn als hard-copy en ook op diskette . Het temanummer-in-kleur zal gewijd zijn aan een aantal aspekten van de mineralogie van België . Een aantal potentiële tema's : Resteigne, Belgische calcieten, ardenniet, Belgisch e fosfaatmineralen, de 13 mineralen met een Belgische type-lokaliteit, de mineralen van Beez . .. We streven naar ongeveer 50 pagina's en denken aan een Engelse en/of Franse vertaling . Wie ideeën heeft in dit verband, wie over (zeer goede) kleurfoto's beschikt, wie wil meewerke n aan woord of beeld of wie op gelijk welke manier geïnteresseerd is om aan dit projekt mee t e werken kan zich tot eind september 1994 melden bij de redaktie van Geonieuws . Doen !
Samenvatting verslag vergadering Dagelijks Bestuur 12 maart 199 4 Aanwezig : Verontschuldigd :
FB, HB, PB, GC, HD, AE, JJ, RL, JM, MP, LVG, PVH, A V PT, GR, ES, EOdB, A S
1. Toekomstige aktiviteiten voordrachten : tot juni OK, kandidaten najaar JM, AE, J J werkgroep edelsteenkunde : plannen voor een mineralogische groepsreis in feb 95 naar Sr i Lanka (PT) . werkgroep fluorescentie : produktie van videofilm over fluorescentie ; inventari s fluorescerende mineralen KBI N jeugd : steeds nieuwe gezichten werkgroep technische realisaties : allerlei ter studi e 20ste jaargang Geonieuws : kleurennummer in september '95 ; gezocht : goede kleurenfoto's en kleurrijke Belgische mineralen om te fotograferen . De index van de voorbije 20 jaargange n zal gepubliceerd worden in december '9 5 20ste Minerant : prijs per meter : 1200 BEF/meter . Er wordt voor extra publiciteit zal gezorgd . 35 jaar MKA : themanummer "geschiedenis mineralogie" (PT) . 2. Voorbereiding Minerant 9 4 Tot spijt van wie te laat inschreef : Minerant 94 was eind januari al volzet . 3. Lokaal en bergruimt e Verder zoeke n 4. Raad Aardwetenschappen - informatisering tijdschrifte n Geen informatie van andere verenigingen ontvangen . Index Geonieuws is beschikbaar, BV P werkt met WP, ACAM steekt alles in DB . 5. Vari a Algemene vergadering : deze zal in de toekomst tot het strikte minimum beperkt worden e n gekombineerd met een gewone voordracht .
P . Van hee, voorzitter
1 12
H . Bender, sekretari s
geonieuws 12(6), /uni 1994
mineraal van de maand fantoomkwarts
p . dende r Kwarts, met de eenvoudige formule Si0 2 , wordt meestal als een oxide bekeken, sporadisch verdedigt iemand de stelling dat dit mineraal eigenlijk een silikaat is . Maar kwarts komt zelden als 100% zuiver siliciumoxide voor . Er zitten bijna altijd vaste, vloeibare of gasvormige insluitsel s in . Rond het aanbod van deze maand (fantoomkwarts) weven we een korte beschrijving van deze insluitsels . Voor meer details en uitstekende foto's, raden we het boek "QuarzMonographie" van R . Rykart aan (ref . bibliotheek MKA 0325) . In een groeiend kwartskristal kan alles ingesloten worden dat reeds voor de groei aanwezig wa s of dat tijdens dit groeien meegroeit . De insluitsels die eigenlijk te gast zijn bij gastheer kwarts , kunnen vast, vloeibaar of gasvormig zijn, soms komen in een zelfde holte in het kristal deze dri e vormen samen voor . Alte insluitsels zijn getuigen van de omgeving ten tijde van de groei van het kristal . We kunnen veel Ieren over de temperatuur, de druk, en samenstelling van de hydrothermale vloeistof waaruit het kwartskristal ontstond . Ook de positie van het kristal en veranderingen in de groeiomstandigheden kunnen afgeleid worden . . Dat men ook vroeger kristallen goed bestudeerde moet blijken uit enkele voorbeelden . D e Romein Claudian (ode eeuw) en de Aziaat Abu Rekhan al-Biruni (i tde eeuw) vermelden reed s de vloeibare insluitsels . R . Boyle heeft het in 1672 reeds over bewegende gasbellen . A . Bood t geeft in 1609 een lijstje van wat hij zag : gleuven, kopergroen, zweer, kaf, roest, nevel, vliegen , mieren, sneeuw, zoutkorrels . Dit lijkt nogal primitief, maar vergelijk zelf eens met wat u ziet i n een kristal I In 1822 boorde Davy gaatjes in kwarts om vloeistofinsluitingen te bereiken en te analyseren . E n in 1823 stelde Brewster vast dat er naast water nog een andere "nieuwe" vloeistof in de holten zat . Deze "nieuwe" vloeistof was vloeibaar CO 2.
Fig .1 Fantoom-kwartskristallen (naar Rykart, 1977 )
geonieuws W(6), juni 1994
1 13
Een belangrijke stap was het verschijnen in 1858 van het boek "On the microscopic structure of crystals, indicating the origin of minerals and rocks" van Sorby . De huidige analytische apparate n laten toe zeer veel informatie uit de kleine insluitsels te halen, de laatste 30 jaren is de kenni s enorm toegenomen . De thermobarogeochemie maakt gebruik van optische onderzoeken , microthermometrie . massaspectrometrie, gaschromatografie, electronenmicroscopie, . .. . Maken we eerst een onderscheid tussen de vaste en de "fluide" (vloeistaf en gas) insluitsels . Beide soorten komen soms samen in een zelfde holte voor . VASTE INSLUITSEL S Zoals reeds aangestipt, moeten we de vaste insluitsels ook chronologisch bekijken t .o .v . de groe i van het kwartskrista l uit de hydrothermale oplossing ontstaan mineralen die zich op het moedergesteent e afzetten, en pas daarna begint de kwarts te groeien over de reeds bestaande kristalletjes , insluitsel s dit zijn protogenetische insluitsels en kwarts groeien samen, synchroon of in synergie dus, uit de oplossing, dit i s
syngenetisch -
nadat de kwartsgroei gestopt is, groeien er pp maar niet in de kristalvlakken klein e mineralen, dit heet dan epigenetische kristalvorming . in een vloeistofinsluiting kan later door afkoeling en de daardoor ontstane oververzadigin g kristallisatie gebeuren .
-
r
Het is niet uitgesloten dat in een holte (een "Kluft") eerst rutielnaalden ontstaan, dat daarover ee n kwarts groeit (protogenetisch), dat er in een verder stadium opnieuw rutielnaalden groeien same n met de kwarts (syngenetisch), dat op de kristaivlakken tijdens een groeistilstand chi p riet word t afgezet (epigenetisch), dat de kwarts opnieuw groeit tot aan een tweede groeistilstand waarn a er kleine kwartsjes op de vlakken van de grote broer ontstaan (epigenetisch) . In deze onleesbare vreselijk lange zin zit een fantoom verborgen . Oplossing : zie enkel e bladzijden verder . Protogenetische
insluitsels
Deze insluitsels groeiden op de matrix, ze komen dus aan de basis van het kwartskristal voor . Maar het zou ook kunnen dat ze tijdens de kwartsgroei van de bovenzijde van de Kluft afbreken , op de groeiende kwarts vallen en dan volledig in de kwarts ingesloten worden . Als voorbeelden vermeiden we : skapol iet, anhydriet, aktinoliet, epidoot, toermalijn, rutielnaalden . Anhydriet : Anhydriet is een mineraal dat als uitzondering op de regel bij verlaging van d e temperatuur van de hydrothermale oplossing terug oplost . Ais anhydrietnaalden niet volledi g door kwarts ingesloten zijn, zullen ze na verloop van tijd in de afkoelende hydrothermal e
Fig .2 Fantoom-kwartskristal le n (naar Rykart, 1980 )
1 14
geonieuws 19(6), juni 7994
oplossing opnieuw oplossen . Het resultaat zijn fijne kanaaltjes in het kwartskristal . Hierin kunne n dan later bijv . zeolieten uitkristalliseren . Epidoot : ook epidootnaalden die tot in het kwartsoppervlak zitten kunnen later terug oplossen . Goethiet . pseudomorf na schimmels : aan schimmels of paddestoelen kan ijzergel gevorm d worden . Deze gel kan omgezet warden in goethiet of hematiet Als hierna door verhoging va n de temperatuur kwartskristallisatie start, kan goethiet in de kwarts ingebouwd warden . Grafiet, korreltjes gesteente, .. . : ook deze kunnen in de hydrothermale oplossing waaruit kwart s groeit terechtkomen en in de kwarts kleine insluitsels gaan vormen .
Synaenetische
insluitsels
Kiemkristallen kunnen tijdens het groeien van de kwartsen sedimenteren op de kristalvlakken va n de kwarts . Hetzelfde kan ook gebeuren als reeds bestaande kristallen van bijv . de bovenzijd e van de Kluft afbreken en op de kwarts afgezet worden . Het eerste deel van zulke insluitsels i s dan protogenetisch 1 Als in de hydrothermale oplossing de geschikte minerale stoffen aanwezig zijn, zullen insluitse l en kwarts samen in synergie opgroeien . Groeit door omstandigheden het insluitsel sneller da n de kwarts dan zitten deze gastmineralen niet alleen in maar ook uit de kwarts . is de groe i daarentegen trager, dan worden ze volledig ingesloten in de kwarts en schijnen ze er in t e zweven . d
Zwevende mineralen : haarvormige toermalijn, rutiel, aktinoliet, boulangeriet, jamesoniet . allerle i sulfa-zouten, ilmeniet, hematiet, chloriet . Mineralen die normaal sneller groeien dan kwarts en dus uitsteken : adulaar, albiet, periklien , wollastoniet . Mineralen die niet volledig ingesloten warden omdat ze snel groeien in een vlak ongeveer paralle l aan de traag groeiende prismavlakken van de kwarts : hematiet, brookiet, carbonaten, glimme r Mineralen die bijna op het einde van de kwartsgroei op en gedeeltelijk in het oppervla k ingegroeid zijn : anataas, brookiet, titaniet, hematiet, apatiet, prehniet . fluoriet, chloriet e n zeolieten .
Fig .3 Fantoomvorming in kwartskristallen . Vreemde bestanddelen zetten zich tijdens ee n onderbreking in de groei af op het oppervlak en worden daarna overdekt door de volgend e generatie kwarts De pijl duidt de vertikale richting aan .
geonieuws
19(6), juni 1994
1 15
Epigenetische
insluitsels
Dit zijn mineralen die na het beëindigen van de kwartsgroei in de struktuur of in scheurtjes o f kanalen ingebouwd worden . Enkele voorbeelden : zeolieten die kristalliseren in de kanaaltjes nadat anhydriet terug opgelost wer d tussen de lamellen van vensterkwarts kunnen kleiachtige mineralen ingebouwd worde n in scheurtjes ontstaan ijzer- of mangaandendriete n in roze kwarts gaat titaniet na afkoeling over in rutielnaalden . Hetzelfde mag ook gezeg d worden als Al uit roze kwarts omgezet wordt in sillimaniet .
VLOEIBARE EN GASVORMIGE INSLUITSEL S
Fluide insluitsels zijn de resten van de hydrothermale vloeistof die tijdens de groei van het krista l mee ingesloten worden . De warme zoutoplossing zal echter afkoelen, en daardoor zulle n mineralen uitkristalliseren in de holte . Bij dit proces kunnen gassen afgescheiden worden . Een fluide holte zal dus gemiddeld de samenstelling van de hydrothermale oplossing bij het ontstaa n hebben, maar kan nu uit verschillende kristallen en aggregaatsvormen bestaan . De kwarts ron d de holte kan zelfs terug oplossen in de ingesloten vloeistof en later herkristalliseren . CO, : dit gas zal bijna nooit ontbreken in de gasbel in een vloeistofinsluiting . Bi j aanwezigheid van minimum 6,5 °k C0 2 is een deel van dit gas vloeibaar . Bij deze CO C koncentratie is de druk in de holte zeker 50 bar ! koolwaterstoffen (aardolie, bitumen, metaan) : door pyrolyse van organisch materiaal onde r hoge temperatuur in de hydrothermale oplossing ontstaan deze stoffen . Ze kunnen n a adhesie op een kwartsvlak ingesloten worden door het groeiende kristal . allerlei zouten : de hydrothermale oplossing bevat Na " , K', Ca l+ , Mg 2 ', Cl - en sulfaat- , carbonaat- en bicarbonaat-ionen . Als er voldoende ionen aanwezig waren, zullen n a afkoeling zouten (meestal NaCI) uitkristalliseren . gassen : naast het reeds vermelde CO, en methaan, worden argon, helium, H 2 S, fluor , stikstof, waterstof en CO gevonden .
SCHIETLOOD Met het "mineralogische schietlood" zitten we opnieuw bij de vaste insluitsels, meer bepaald bi j de insluitsels die uit de hydrothermale oplossing sedimenteren tijdens de groei van het kristal . En zoals stof alleen op de bovenzijde van uw meubelen valt, vallen deze insluitsels alleen op d e bovenzijde van het kwartskristal .Uit de positie van dit soort insluitsels kunnen we vandaag lere n in welke richting het kwartskristal zich bevond tijdens zijn groei . Bijv . chloriet op de top van een los kristal wijst op een vertikale groei (van onder naar boven), op een prismavlak duidt o p een horizontale groei met dat prismavlak bovenaan, op top en een prismavlak op een schuin e groei . Van een los kristal zonder zulke insluitsels kunnen we dus de positie tijdens de groei nie t bepalen .
1 16
geonieuws 19(6), juni 1994
Fia .4 Fantoomkwarts waarin een habitusverandering te zien is die zich tijden s de groei van het kristal voordeed (van Tessener naar een mee r prismatische habitus) (naar Rykart, 1989 )
Vinden we een geode in het gebergte dan is het nuttig de insluitsels te bekijken voor we het stu k uithakken . De kwartskristallen in de geode (uiteraard op voorwaarde dat er afzettingen zijn ) zullen onderaan topafzettingen hebben, de kwartsen die horizontaal groeiden prismaafzettingen vertonen, en de kristallen die van boven naar onderen groeiden zullen zuiver zijn . Stel nu dat we een geode vinden waar er wel afzettingen zijn, maar waar de vorige beschrijvin g niet klopt, bijv . een extreem geval : bovenaan zitten kristallen met top "vuil" en onderaan zuiver e kwartsen . In dat geval is na de groei van de kristallen het gebergte veranderd, de tektonische beweginge n hebben het gebergte onderste boven gekeerd . Interessant om weten voor we de geod e uitkappen, want later (bijv . bij aankoop van een losse geode) kunnen we de positie bij de vondst niet meer vaststellen . Volgens Rykart hebben de kwarstkristallen van de Alpen nog nauwelijks bewogen na hun groei . Dat kan men dus afleiden uit een eenvoudige observatie van de insluitsels . Let wel, het gaat hier steeds duidelijk om afzettingen die uit de hydrothermale oplossing op de kwarts sedimenteren . Zulke afzettingen van het "schietlood"-type vinden we vaak in de kwart s als een fantoom .
Fig .5 Fantoomkristallen met snoeren va n vloeibare insluitsels (naar Stalder , 1978)
geonieuws 19(6), juni 1994
117
FANTOOMKRISTALLE N Kwarts groeit tot er een groeistilstand intreedt, bepaalde stoffen (mineralen of stukjes van he t gesteente) vallen op de prisma- of de rhomboëdervlakken volgens het "schietloodprincipe" . Doo r verandering in de omgeving waarin de kwarts zich bevindt start nu de groei opnieuw, d e afzettingen worden ingesloten . Groeien, stilstand met afzettingen en starten van een volgend e groeifaze kunnen zich enkele malen herhalen . Als de kwarts helder is zien we de afzettingen mooi zitten . Meer zelfs, ze tonen duidelijk hoe het kwartskristal eruit zag (vorm en grootte) toen de afzettingen gebeurden . Als er geen afzettinge n waren zouden we de eerste faze van de kwartsgroei gewoon niet zien . Dit fenomeen word t fantoomvorming genoemd . Zoals gezegd, kunnen er meerdere fantomen in hetzelfde krista l zichtbaar zijn . Door de vergelijking van verschillende lagen afzettingen kan men uitmaken of e r tijdens de groei van dat ene kristal bewegingen in het gebergte waren . In alpien e fantoomkwartsen werd zulke gebergtebeweging niet gevonden, ook hieruit mag worden afgelei d dat de kwartsen groeiden in een stabiel gesteente . In alpiene kwartsen bestaan de afzettingen/insluitsels van fantoomkwartsen meestal uit chloriet , carbonaten, mica, rutiel, hematiet, antimoon- en bismutsulfozouten, mangaansilikaten, grafiet , stukjes gesteente . In niet-alpiene kwarts kunnen andere mineralen gevonden worden . Fantoomvorming kan uiteraard ook bij andere mineralen voorkomen, maar in kwarts is he t fenomeen meestal het best zichtbaar .
Fig .6 Meerfasige insluitsels in kwarts . U herken t vloeibare, gasvormige en vast e insluitsels, soms individueel, som s verbonden tot snoere n
1 18
geonieuws
19(6), juni 1994
'Fantomen-van-de-maand' . Deze maand worden fantoomkwartsen
aangeboden
afkomstig van Mahaiza, Madagaskar .
Als toemaatje worden ook kwartskristallen aangeboden met Tessiner habitus afkomstig va n Eisbruck, Pfunders, Bruneck . S0d-Tirol, Italië . Deze kristallen bevatten tweefasige insluitsel s (vloeistof met gasbelletje) die met de loupe of de stereomikroskoop zichtbaar zijn . Om he t verschijnsel duidelijker zichtbaar te maken werd één vlak van eik kristal behandeld met kleurloz e nagellak (die u er natuurlijk indien gewenst heel gemakkelijk kunt afhalen met diverse organisch e solventen uit de parfumerie of de drogisterij) . Nog een tip : meerfasige insluitsels kunt U het best waarnemen bij doorvallend licht .
Literatuu r Hochleitner . R . (1993), "Kristall Alpin", Extra Lapis 5, Christian Weise Verlag . Rykart R . (1977), "Bergkristall" . Ott Verlag (1977) p 38 . Rykart R . (1980), "Schatten im Kristall : Phantomquarze aus alpinen Zerrkli ften" . Mineralie n Magazin 4(1), 31-33 . Rykart R . (1989), "Quarz-Monographie, Die Eigenheiten von Bergkristall, Rauchquarz, Amethys t und anderen Varietten", Ott Verlag . Stalder H .A . (1978) . "Fluide Einschlusse in Mineralien" . samenvatting van een voordracht voor d e d Schweizerische Gemmologische Gesellschaft, te Meiringen op 1 mei 1975 . -- (1979), "Quartz, Silice" Ass . rég . de paléontologie et des Amis du Muséurn de Lyon, p . 39-40 .
boorkop 'Mini ' geschikt voor elke goed e tafe€boormachin e Artikel 138 / 199 DEM
Fabrikatie van machines en apparatuu r import van ruwe stene n GEOLOGENHAMERS (Amerikaan s model) 39 .53 DE M
boren in edelstenen , glas . keramiek enz . me t diamant hofboortjes va n 0 .9-11 mm diamete r vanaf 45 DE M
meer - géén douan e Geen grensproblemen Levering per post mogelij k Stuur ons 200 BEF in bankbiljetten of ee n Eurocheque van 10 DEM voor een katalogus . Bezoek ons (magazijn te Kirschweiler) . Wij spreken Nederlands .
vibratiespiratore n vanaf 348 DE M
HOPMERG & BRUSIU S Postfach 130140, D-55723 IDAR-OBERSTEI N Tel . 00 49 6781 35036 Fax 00 49 6781 3503 5
geonieuws
19(6) . juni 1994
1 19
mineralen voor beginnende en gevorderde verzamelaar s geologische artikelen - dekoratie - juwele n
Een uitgebreid assortiment geologische artikelen vindt U in onze katalogus "Krantz Geo-Zubehor", o .a . ! hamers . beitels . steenbewerkingsmachine s ! Jousidoosjes en aangepaste opberg-systemen , ! standaards, acrylast sokkels draaitafels , ! kompas . Geigertellers, detektoren, ultrasoonbaden . ! loupes, mikroskopen . verrekijkers UV-lampen , ! boeken, video's, didaktisch materiaal enz . . . Bezoek onze show-room of vraag onze gratis katalogus aan . ♦ •
Steeds welkom na telefonische afspraak ! Wij zijn aanwezig op mineralenbeurzen
Olmenlaan 8 B-3050 OUD-HEVERLE E Tel . & fax : (B) 016/40 65 39
200 m 2 permanente expositi e
S
gLqN
/t/*
004NE 47 STA
* * p50 .*tjs ...J
c
C
y *F0'11 p o
mineralen - juwelen - vlinder s kit - loepes - geigerteller s JOUSI-doosjes - steuntje s fluorescentie - hamer s Euromex mikroskope n boeken enz . 10-12 hen 14-19 h zondag 15-18 h dinsdag geslote n 's zomers dagelijk s 10-12 hen 15-20 h
U vindt ons oo k op mineralenbeurze n Mits voorlegging va n Uw MKA-lidkaart krijg t U (in de winkel) 10 % kor ting op juwelen en minerale n
1 20
geonieuws 19(6), juni 199 4
