Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten. Een Quick Scan

Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten Een Quick Scan

Dit is een uitgave van

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Kijk voor meer informatie op www.rijksoverheid.nl/ienm april 2014

Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten Een Quick Scan Foto cover: zicht vanuit rijsimulator op weg naar de Gaasperdammertunnel

Inhoud

Voorwoord

Inleiding 6 Visualisatietechnieken

12

Gaasperdammertunnel

14

Hoogspanning: Noord-West 380 kV

16

MIRT Verkenning Haaglanden

18

A1-A6 Diemen - Almere Havendreef

20

E-participatie bij N18

22

Renovatie Stuwensemble Nederrijn en Lek

24

N35 Combiplan Nijverdal

26

A2-tunnel Maastricht

28

Zuid-Holland: 3-in-1 project

30

A12 Ede-Grijsoord 32 Serious games 34 Beter benutten met Serious games

4 | Ministerie van Infrastuctuur en Milieu

44

Nederland verandert. De steden dijen uit. Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen maken een andere aanpak van bereikbaarheidsopgaven nodig én mogelijk. Door bereikbaarheidsopgaven te bekijken in samenhang met andere vraagstukken, zoals de ruimtelijke opgave in een gebied, ontstaat ruimte voor minder traditionele oplossingen. Deze andere, brede aanpak van mobiliteits- en bereikbaarheidsproblemen sluit goed aan op de vernieuwing van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT), die Rijk en regio hebben ingezet. Het programma Meer Bereiken geeft vorm aan deze vernieuwing: van focus op infrastructuur naar focus op gedrag van de reiziger of verlader, van grote lijnen naar maatwerkoplossingen, van infrastructuurgericht naar gebiedsgericht en van een integrale benadering van openbaar vervoer, spoor, water en wegen in één samen hangend bereikbaarheidssysteem. Nieuwe aanpak vraagt nieuw gereedschap Vernieuwing van de aanpak van de mobiliteitsvraagstukken is belangrijk om Nederland ook op de lange termijn goed bereikbaar te houden. Deze vernieuwing omvat naast een andere manier van kijken en samenwerken ook het inzetten van nieuwe technieken. Visualisaties, serious games en E-participatie zijn technieken die ons kunnen helpen om de ideeën van onszelf en onze stakeholders zoals provincies, gemeenten,

bewonersverenigingen etc. in een vroeg stadium in beeld te brengen en te concretiseren. Voor projectmanagers van MIRT-projecten (onderzoek, verkenning, planuitwerking en realisatie) is het nuttig om kennis te maken met de deze nieuwe technieken en er gericht mee te leren omgaan. Nu al zijn er applicaties waar de belangen van partijen ingebracht kunnen worden en waar tijdens de game de kansen en knelpunten duidelijk zichtbaar worden. Een mooi voorbeeld is de climategame. Quick Scan en symposium In deze Quick Scan brochure is een aantal projecten beschreven op het gebied van visualisatie, serious games en E-participatie. Een klein deel is ook verder uitgewerkt. Tijdens het symposium op 24 april 2014 in Madurodam zijn presentaties en workshops gehouden en systemen gedemonstreerd. De eerste stappen zijn gezet. We hopen dat deze dag een aanzet geeft om serious games, visualisaties en E-participatie in de komende periode meer te gaan gebruiken. Ons advies voor deze innovatieve werkvorm is dan ook: Maak Meer Bereiken zichtbaar! Michèle Blom Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Peter Struik Rijkswaterstaat / Water, Verkeer en Leefomgeving

Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten | 5

Inleiding Samenwerking Michèle Blom, plaatsvervangend directeur-generaal van DG-Bereikbaarheid van het ministerie van IenM, heeft Rijkswaterstaat gevraagd een quick scan uit te voeren van het gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten. Deze technieken kunnen meer worden toegepast in de verkenningsfase. In dit project is samenwerking gezocht tussen overheden, marktpartijen en kennisinstellingen (Gouden driehoek). SBRCURnet/De Bouwcampus faciliteert deze samenwerking. Het voornemen is om in 2014-2015 drie kennisbijeenkomsten te organiseren om kennis te delen en het gebruik van visualisatietechnieken en serious games te bevorderen. www.sbrcurnet.nl/projecten/visualisatietechnieken


Vlotte en veilige doorstroming van het verkeer en een gezonde leefomgeving zijn enkele van de opgaven waar het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) voor staat. Een nauwe samenwerking met stakeholders, overheden en markpartijen staat bij het zoeken naar integrale en slimme oplossingen voorop. Platforms en actieprogramma’s als Beter Benutten en Beter geïnformeerd op weg, en het programma Meer Bereiken zijn daar voorbeelden van. Visualisaties helpen De maatschappij vraagt om betere en snellere planvorming en realisatie met draagvlak voor de te nemen maatregelen. Door nieuwe plannen kunnen burgers en bedrijven in onzekerheid raken over hun toekomstige omgeving. Technische tekeningen zijn voor burgers maar ook voor bestuurders vaak niet te begrijpen. Burgers spreken hun bestuurders aan wanneer ze vermoeden dat deze te weinig rekening met hen houden.

Vooral in deze situaties kunnen visualisaties meerwaarde opleveren. Dat geldt ook voor de verkenning, planstudie en realisatie van MIRT-projecten. De indruk bestaat dat nog niet bij alle projecten optimaal gebruik wordt gemaakt van deze technieken. De technische ontwikkelingen gaan snel. Het ministerie van IenM heeft veel belangstelling voor het gebruik van nieuwe media en gaming en de innovaties die daar bij plaatsvinden. Meer dan mooie plaatjes Technisch is er al veel mogelijk, maar de toepassing in de praktijk is nog niet vanzelfsprekend. Praktijkervaringen leren dat gebruik van visualisatiechnieken leidt tot een betere discussie tussen de projectorganisatie en de omgeving, namelijk over hoe het echt kan gaan worden, niet hoe men dacht dat het zou gaan worden. Zo ontstaat er een versnelling in het proces, breder draagvlak en betere planning en uitvoering. Een mooi plaatje alleen is niet genoeg. De visualisatie is onderdeel van het hele proces, zowel binnen de projectorganisatie als met de omgeving van het project. Ervaringen van omgevingsmanagers leren dat de meeste instrumenten het meeste effect opleveren in de verkenningsfase en aan het begin van de planstudie.


Detail van een Bouwwerk Informatie Model (BIM)

Daarbij is het belangrijk om vanuit het project alleen te laten zien wat je écht kunt beloven. Verwachtingen die niet worden waargemaakt leiden tot teleurstelling bij de projectomgeving en frustreren de moderne aanbestedingsprocedures. Bereikbaarheid en benutting Ook binnen de projecten leiden digitalisering en visualisering tot meerwaarde. Complexe situaties kunnen digitaal en visueel veel beter inzichtelijk gemaakt worden dan op papier. Daarnaast kunnen de visualisaties en serious games ook ondersteunend werken in de regionale aanpak van betere bereikbaarheid en betere benutting van de infrastructuur. Hierdoor ontstaat beter inzicht en komt een dialoog op gang tussen 8 | Ministerie van Infrastuctuur en Milieu

de verschillende betrokken disciplines, wat integrale oplossingen mogelijk maakt. Dit leidt niet alleen tot betere en minder dure oplossingen, maar ook tot een grotere gebruikerstevredenheid. Bouwwerk Informatie Model In de bouw wordt meer en meer gebruik gemaakt van BIM (Bouw Informatie Model). Door BIM als hulpmiddel in te zetten in het ontwerp-, bouwen beheerproces, kunnen bouwpartners beter samenwerken. Behalve dat BIM een tool is om ketensamenwerking te bevorderen, wordt er over het algemeen gewerkt in een 3D-model. Dit model is een digitale weergave van hetgeen daadwerkelijk gebouwd gaat worden. Oftewel, tijdens de ontwerpfase is een kloppend model aanwezig, vaak met (alle) relevante data

voor de bouwen vooral voor de beheerfase. BIM-modellen (eventueel in combinatie met GIS-modellen) bieden een goede basis om vaker gebruikt te worden als visualisatiemodel en/of beheermodel. Dit lijkt in eerste instantie een kwestie van het afstemmen van de juiste software tussen ontwerper en visualisatiespecialist. Echter, er zit meer achter dan alleen softwareafstemming. Bouwtekeningen en BIM-modellen worden voor een ander doel opgezet en gebruikt, namelijk het bouwen van een bouwwerk, dan de modellen die gebruikt worden voor visualisaties. Bouwen en visualiseren zijn twee heel verschillende werelden. Afstemming tussen beide werelden is een volgende stap die de efficiëntie kan vergroten. Bovendien zou een BIM-model hierdoor rijker kunnen worden aan informatie, wat ten goede komt aan de kwaliteit van het bouwwerk. Een en ander wordt verder uitgelegd in de infographic. Voorbeelden Ter illustratie van de mogelijkheden geeft deze brochure een aantal voorbeelden van het gebruik van visualisatietechnieken bij infrastructuurprojecten. Bij de Quick Scan zijn ruim 60 projecten verzameld, waarvan er in deze brochure 10 zijn uitgewerkt. Ook worden er voorbeelden gegeven van serious games, E-participatie en worden andere opties beschreven.


Verschillende disciplines werken in losse aspectmodellen

Veel stakeholders betrokken Weinig stakeholders betrokken

Technische tekeningen

Afstemming visualisaties en BIM-model

2D 2D/3D BIM

MIRT “oude stijl”


Minder geld te besteden in de loop van de tijd

MIRT + BIM “nieuwe stijl”


Visualisatietechnieken De ontwikkelingen in de informatietechnologie gaan snel en bieden gebruikers steeds nieuwe toepassingen. Het visueel weer geven van grote hoeveelheden gegevens is een vak. De datavisualisatie maakt het mogelijk gegevens te onderzoeken, gegevens te bewerken en te bekijken als beelden. Hoe de gegevens weergegeven worden (bijvoorbeeld als een grafiek, als


een 3D-plaatje of 3D-model) en de mate van gedetailleerdheid zullen afhangen van het doel en doelgroep van de visualisatie. In de praktijk van de ruimtelijke ordening en infrastructuur kennen we onder andere foto-inpassingen, 3D visualisaties en video’s, zogenoemde bolfoto’s, 3D-simulaties of -modellen. Het gebruik van instrumenten als de Maptable en de inzet

van drones bieden weer heel andere mogelijkheden. Ook E-participatie is een samenwerkingsvorm die aansluit op de digitalisering van de (thuis)omgeving. Bij een foto-inpassing wordt een 3D-visualisatie met een afbeelding van de bestaande toestand gecombineerd. Op die manier wordt het toekomstige resultaat duidelijker verbeeld. Bolfoto’s zijn fotobewerkingen, waarbij je 360 graden rond kunt kijken. Naast foto’s kan dit o0k met video gedaan worden. 3D-simulaties of -modellen blijken effectief om de vaak ingewikkelde beslissingsprocessen in de praktijk te ondersteunen. In zo’n virtuele maquette kan iedereen zelf ‘rondlopen of rijden’ in bijvoorbeeld een stedenbouwkundig ontwerp, een tunnel of een sluis en kunnen ontwerpen getoetst worden met behulp van simulatie. Steeds vaker worden getekende 3D modellen geprint met een 3D-printer. Hierdoor worden tijd en kosten bespaard. Complexe planningen en bouwprocessen worden inzichtelijk gemaakt door een 4D VR-planningsprogramma te visualiseren met een 3D model. Zeker bij grote projecten waarbij meerdere partijen eigen planningen hanteren, levert dit veel voordeel op: met 4D VR wordt in één oogopslag duidelijk waar en wanneer zich tijdens het bouw proces conflicten kunnen voordoen. Zo kan het werk ruim voor de start virtueel getoetst worden en kunnen eventuele fouten tot een minimum worden beperkt.

Minister Melanie Schultz van Haegen maakt kennis met de Maptable (foto Deltares Helpdesk Water)

E-participatie met behulp van internet verbetert en versnelt de participatie van burgers bij projecten. In verschillende fasen van het beleids vormingsproces kunnen instrumenten op het internet, zoals een online Virtual Reality model van een project, een goede ondersteunende rol spelen. De verschillende voorbeelden in de brochure geven inzicht in de vele mogelijkheden van visualisatietechnieken bij verschillende infrastructuurprojecten.


Gaasperdammertunnel Het ontwerp van de Gaasperdammertunnel, onderdeel van het project A9 Gaasperdammerweg, is ondersteund met diverse visuele hulpmiddelen.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat Opdrachtnemer Movares Projectwebsite www.rijkswaterstaat.nl/SAA Visualisatietechnieken Autodesk 3ds Max en Unity 3D Projectfase gebruik visualisaties Planuitwerkingsfase en aanbestedingsfase (2012)


Doelgroep gebruik visualisaties Integraal projectmanagementrollen Rijkswaterstaat (Technisch management, Omgevingsmanagement, Contractmanagement, Communicatie) Het project Rijkswaterstaat breidt de A9 Gaasperdammerweg uit tussen het knooppunt Holendrecht-Noord en de aansluiting met de A1 bij Diemen. Deze uitbreiding maakt deel uit van de verbreding van het wegennet tussen Schiphol, Amsterdam en Almere. Hiermee bereiken we: • een betere bereikbaarheid van deze economisch belangrijke regio • een vlottere doorstroming van het verkeer

• kortere en betrouwbare reistijden • verbetering van de leefomgeving De A9 Gaasperdammerweg wordt verbreed van 2 x 2 rijstroken plus twee spitsstroken naar 2 x 5 rijstroken plus één wisselstrook. Tussen de spoorlijn Amsterdam-Utrecht en de rivier de Gaasp wordt een tunnel van circa 3 km aangelegd met vijf tunnelbuizen. Tevens wordt het knooppunt Holendrecht uitgebreid.

en interne en externe communicatie. Voor een onderzoek naar de overzichtelijkheid van de tunneltoegangen en eventuele zonlichtverblinding (zie afbeelding) is een rijsimulator gemaakt met Unity-3D. Deze is gebruikt door het ontwerpteam van Rijkswaterstaat om de verkeersveiligheid te toetsen.

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? Verschillende producten uit het 3D-model zijn o.a. gebruikt voor validatie van het ontwerp, het in beeld brengen van projectrisico’s, raakvlakken met de omgeving in beeld brengen, besluitvorming Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten | 15

Hoogspanning: Noord-West 380 kV In dit project wordt een nieuwe hoogspannings verbinding van Eemshaven naar Ens aangelegd. Aandachtspunten zijn met name omwonenden, landschap en ecologie.

Opdrachtgever TenneT TSO b.v. Opdrachtnemer TenneT, Tauw en Over Morgen in Beeld Projectwebsite www.noord-west380kv.nl Visualisatietechnieken Schetsen (in rapportages), 3D-visualisaties, foto-inpassingen en fly-over met daarin tracéopties Projectfase gebruik visualisaties Vanaf eerste communicatiemoment, circa 1 jaar na de start van het project (2010 en verder).


Doelgroep gebruik visualisaties Omwonenden en geïnteresseerden, grondeigenaren, overheden, specialisten Het project Deze uitbreiding van het hoogspanningsnet is nodig omdat het huidige elektriciteitsnet te weinig capaciteit heeft om in het noorden van het land opgewekte elektriciteit af te voeren.

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? Visualisatietechnieken zijn gebruikt om de aard en de omvang van het project beter inzichtelijk te maken. Gegenereerde afbeeldingen zijn gebruikt tijdens informatiebijeenkomsten voor betrokkenen. Er kon maatwerk voor overheden en particulieren geleverd worden door te laten zien hoe de verbinding nabij hun woning of bedrijf er uit komt te zien. De afbeelding laat een beeld zien uit een fly-through, waarin een mogelijk tracé is ingetekend. Tevens zijn kenmerkende gebouwen ingetekend in de luchtfoto. Bij het project Randstad 380 Noordring wordt de visualisatie ook gebruikt om de consequenties van de bouwfase inzichtelijk te maken. Bouwwegen, bouwterreinen en tijdelijke

verbindingen worden in virtual reality getoond, zodat burgers voor hun eigen lokale situatie een beeld krijgen van de bouwfase.


MIRT Verkenning Haaglanden In de MIRT Verkenning Haaglanden wordt sinds 2008 verkend wat nodig is om regio Haaglanden ook op lange termijn bereikbaar en leefbaar te houden.

Opdrachtgever MIRT Verkenning Haaglanden (ministerie van I en M, Provincie Zuid-Holland, Stadsgewest Haaglanden en gemeente Den Haag). Projectwebsite www.mirtverkenninghaaglanden.nl Visualisatietechnieken Filmpjes op projectwebsite Projectfase gebruik visualisaties Verkenning (2012) Doelgroep gebruik visualisaties Omwonenden, weggebruikers, geïnteresseerden


Het project Bij dit project gaat het om aanvullende maatregelen op reeds geplande investeringen in onder andere de A4 Delft-Schiedam, de A13/A16 en de Rotterdamsebaan. Op basis van uitgevoerd onderzoek is het huidige voorkeursalternatief ‘A4 Passage en poorten en Inprikkers’ het beste antwoord op de problemen in de regio op het gebied van de bereikbaarheid. De verkeersdruk op de A4 langs Den Haag wordt in de nabije toekomst zeer hoog. Hetzelfde geldt voor de ‘inprikkers’ Prinses Beatrixlaan, de N211 en de N14. Met mogelijk veel files tot gevolg.

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? Voorafgaand aan de keuze van het voorkeursalternatief heeft een participatietraject plaatsgevonden in samenwerking met het Centrum voor Publieksparticipatie (www.centrumpp.nl). Op de projectwebsite is een beschrijving te vinden van de participatiemomenten. Een film op de projectwebsite geeft uitleg over het gekozen voorkeursalternatief. Er wordt met behulp van kaarten en filmbeelden uitgelegd wat de verschillende werkzaamheden inhouden. E-participatie kan huidige en toekomstige participatietrajecten faciliteren, waarvan elders in deze brochure een voorbeeld van wordt gegeven. In een ander filmpje wordt uitgelegd wat MIRT precies inhoudt en wat de nut en noodzaak van dit project is. Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten | 19

A1-A6 Diemen - Almere Havendreef Tussen de knooppunten Diemen en Muiderberg wordt de A1 uitgebreid. Met behulp van beelden uit een 3D-visualisatiemodel is er via verschillende kanalen gecommuniceerd, zoals een website.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat Opdrachtnemer SAAone (VolkerWessels, Boskalis, Hochtief en DIF) Projectwebsite www.rijkswaterstaat.nl/SAA Visualisatietechnieken 3D-visualisatiemodel Projectfase gebruik visualisaties Planuitwerkingsfase en aanbestedingsfase (2011)


Doelgroep gebruik visualisaties Integraal Projectmanagement (IPM)-rollen Rijkswaterstaat (Technisch management, Omgevingsmanagement, Contractmanagement, Communicatie) Het project Rijkswaterstaat breidt de A1 uit tussen de knooppunten Diemen en Muiderberg en de A6 tussen het knooppunt Muiderberg en de aansluiting Almere Stad West. Deze uitbreiding maakt deel uit van de verbreding van het wegennet tussen Schiphol, Amsterdam en Almere. Het knooppunt Diemen krijgt een nieuwe bypass van de A9 naar de A1 onder de spoorlijn HilversumAmsterdam door. De aanleg van dit project wordt gecombineerd met natuurontwikkeling.

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? De visualisaties uit het 3D-model zijn gebruikt op de projectwebsite, die gedurende de werkzaamheden vrijwel dagelijks wordt bijgewerkt. Daarnaast zijn er animatiefilmpjes gemaakt in de vorm van vogelvlucht-, wegen helicopterview-animaties. Verder zijn er fotoinpassingen, stills en een informatiefilm gemaakt.

De producten uit het 3D-model zijn gebruikt voor: • Validatie van het ontwerp • In beeld brengen van de raakvlakken met de omgeving • Projectrisico’s zichtbaar maken • Communicatie intern en extern • Toetsing van het integrale ontwerp t.b.v. aanbesteding


E-participatie bij N18 Speciaal voor de aanleg van de nieuwe N18 (Varsseveld – Enschede) is een online virtual reality-omgeving ontwikkeld, waarin belangstellenden zelf op ontdekkingstocht kunnen gaan.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat

Doelgroep gebruik visualisaties Omwonenden en overige belangstellenden

Opdrachtnemer Over Morgen in Beeld

Het project Bij de N18, ook wel Twenteroute genoemd, wordt een nieuwe weg van ongeveer 25 kilometer om de kernen van Eibergen, Haaksbergen en Usselo aangelegd. Daarmee verbetert de verkeersveiligheid op en leefbaarheid rond de N18. De wegomlegging is goed voor de economische ontwikkeling in de regio.

Projectwebsite www.N18.nl Visualisatietechnieken Online virtual reality-model Projectfase gebruik visualisaties Verkenning en planuitwerking (2012)


Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? Met behulp van een online platform met daarop een virtual reality-model van het nieuwe stuk N18, kunnen omwonenden en belangstellenden rondkijken. Het virtuele ontwerp liet bijvoorbeeld zien waar viaducten, fietstunnels en fietspaden komen. Vanuit ‘hun eigen voortuin’ konden bewoners het nieuwe tracé bekijken. Op het online platform konden bezoekers hun vragen kwijt, maar inspreken kon alleen via de officiële weg bij het Centrum voor Publieksparticipatie. De reacties en vragen van de bezoekers gaven de projectorganisatie een goed beeld van wat er leeft onder de doelgroep. De meeste vragen gingen over de locatie en omvang van de nieuwe aansluiting in het buitengebied van Haaksbergen.

De resultaten van het project bewijzen dat E-participatie een krachtige aanvulling kan zijn op de bestaande communicatie strategie. Deelnemers zijn mede door het virtual reality-model goed op de hoogte van de toekomstige situatie. Het idee is om bij de vaststelling van het tracébesluit terugkoppeling te geven via het virtual reality-model.ng


Renovatie Stuwensemble Nederrijn en Lek In dit project wordt een grootschalige renovatie van de stuwcomplexen Driel, Amerongen en Hagestein uitgevoerd. Infographics zijn gebruikt ter voor bereiding van de aanbestedingsfase.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat Opdrachtnemer Nog niet bekend Projectwebsite www.rws.nl/stuwensemble Visualisatietechnieken 3D-visualisatiemodel, Unity 3D, cameraontwerptool en infographics Projectfase gebruik visualisaties Voorbereiding aanbestedingsfase (2013)


Doelgroep gebruik visualisaties Intern bij Rijkswaterstaat en marktpartijen. In de toekomst ook bruikbaar voor vaarweggebruikers en algemeen publiek. Het project Een grootschalige renovatie van de stuwcomplexen Driel, Amerongen en Hagestein is nodig omdat deze complexen niet meer aan de eisen voldoen. De bedienings-, besturings- en bewegingssystemen zijn verouderd. Van een aantal onderdelen is de technische levensduur bereikt en de complexen voldoen niet meer aan de geldende Arbo-eisen. Met het stuwensemble Nederrijn en Lek draagt Rijkswaterstaat bij aan voldoende drinkwater en een vlotte en veilige scheepvaart.

Planning

2014: start van de aanbestedingsfase renovatie 2015: gunning van de opdracht 2015: start van de werkzaamheden 2020: renovatie gereed en start van het onderhoudscontract 2022: onderhoudscontract gereed Voorraad zoetwater voor Noord-Nederland

Beschikbaar zoetwater voor Midden-Nederland

IJssel

Zoetwater van o.a. Waal dringt zoutwater terug Amsterdam-Rijnkanaal Nieuwe Waterweg

Nieuwe Maas

Nederrijn

Lek

Rijn

Noord Oude Maas Waal

Haringvliet

Spui

Volkerak

Voorraad zoetwater voor Rijnmondgebied

Maas

Water afkomstig uit de Rijn Water afkomstig uit de Maas Water afkomstig uit Maas en Rijn Opgestuwd water door Rijnkanalisatie Stuw of dam, voorzien van sluizen

Stromingsrichting van het water

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? Voor het inzichtelijk maken van het cameraplan voor de projectdoelstelling ‘bediening op afstand’ is een camera ontwerptool gebruikt. Hierin kunnen in een 3D-ontwerptool cameraposities en het bijbehorende filmbeeld worden bepaald. Er zijn infographics gebruikt om op een visuele wijze met zo min mogelijk tekst informatie over te brengen aan de doelgroep. Een voorbeeld is te zien in de afbeelding.


N35 Combiplan Nijverdal Het project Combiplan Nijverdal heeft als doel de huidige N35 en het naastgelegen spoor te verbeteren, zodat de omgeving beter bereikbaar wordt. Een en ander is ondersteund met een 3D-visualisatiemodel.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat, ProRail Opdrachtnemer Leo ten Brinke Projectwebsite www.rijkswaterstaat.nl/combiplannijverdal Visualisatietechnieken 3D-visualisatiemodel Projectfase gebruik visualisaties Uitvoeringsfase (2011)


Doelgroep gebruik visualisaties Omgevingsmanagement, communicatie en technisch management. Het project Het project ontlast het centrum van Nijverdal, door het knelpunt van de N35 in Nijverdal aan te pakken. Tot nu toe delen de N35, een behoorlijk drukke weg en ook doorgaande weg voor regionaal verkeer, en het spoor de kern van Nijverdal in tweeën en zorgen de kruisingen van weg en het spoor voor onveilige situaties en vertragingen. Doordat een deel van de nieuwe weg en het spoor in een tunnel en in een verdiepte bak komen te liggen, wordt dit probleem opgelost.

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? In Autodesk 3ds Max is een 3D-model van het ontwerp gemaakt. Beelden uit dit 3D-visualisatiemodel zijn gebruikt op de projectwebsite. Vrijwel dagelijks werd de site tijdens de werkzaamheden bijgewerkt. Er zijn vogelvluchtanimaties en weganimaties gemaakt met behulp van het model. Om het ontwerp te laten zien in de huidige omgeving, zijn er foto-inpassingen gemaakt. Tevens zijn er ‘stills’ gemaakt, zoals bovenstaande figuur. Te zien is een spoor-wegbeeld van de toekomstige westelijke tunnelingang. Ook zijn er simulatiemodellen gemaakt om het ontwerp te toetsen. De verschillende producten uit het model zijn gebruikt om raakvlakken met de

omgeving in beeld te brengen. De beelden zijn gebruikt voor interne en externe communicatie en om een breed draagvlak bij de bevolking te creëren.


A2-tunnel Maastricht Dit project zorgt voor een goede bereikbaarheid van Maastricht en doorstroming op de A2 bij de knooppunten Geusselt en Europaplein. Bij de communicatie met de omgeving is een breed scala aan visualisaties ingezet.

Opdrachtgever Projectbureau A2 Maastricht (Gemeente Maastricht, Gemeente Meerssen, Provincie Limburg en Rijkswaterstaat) Opdrachtnemer Avenue2 (Strukton en Ballast Nedam) Projectwebsite www.A2maastricht.nl Visualisatietechnieken 3D-visualisatiebureau Projectfase gebruik visualisaties Realisatiefase (2013)


Doelgroep gebruik visualisaties Omgeving, opdrachtnemers en overige geïnteresseerden. Het project Het plan zorgt voor nieuwe kansen voor de ontwikkeling van de aangrenzende buurten langs de A2, die door Maastricht loopt. Een betere verkeersveiligheid en leefbaarheid van Maastricht-Oost zijn de beoogde resultaten. De ruggengraat van het plan is: • de gestapelde tunnel, waardoor 80% van het huidige verkeer onder de grond gaat en bovengronds een woonerfklimaat ontstaat;

• het groene, recreatieve lint voor fietsers en voetgangers, dat van de Landgoederenzone tot knooppunt Europaplein slingert; • 2 markante en herkenbare stads-entrees.

van de ontwikkelingen rond het project, is wekelijks bij lokale omroep (L1) het programma A2 Actueel te zien.

Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? Een aanbiedingsfilm, maquette en artist impressions zijn gebruikt door de opdrachtnemer om zijn aanbieding te onderstrepen en toe te lichten (was een deel van de uitvraag). Gedurende de periode na de aanbesteding zijn alle genoemde visualisatietechnieken ingezet om de stakeholders en de omgeving te informeren en om draagvlak te creëren in geval van overlast bij werkzaamheden. Om de inwoners van Maastricht goed op de hoogte te houden Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten | 29

Zuid-Holland: 3-in-1 project Het 3-in-1 project maakt het Westland beter bereikbaar en vergroot de verkeersveiligheid in het gebied. Online 360 gradenfoto’s met 3D-inpassing zijn gebruikt om te communiceren over het project.

Opdrachtgever Provincie Zuid-Holland

Doelgroep gebruik visualisaties Bewoners, bedrijven, passanten

Opdrachtnemer Via Drupsteen

Het project Het project verhoogt de bereikbaarheid van het Westland en Hoek van Holland. Tevens wordt de verkeersveiligheid in het gebied vergroot. De bereikbaarheid van dit economisch zeer belangrijke deel van de Randstad wordt zo weer aangepast aan de hoge logistieke eisen die dit gebied stelt. Het project bestaat uit het aanleggen van de Verlengde Veilingroute, een nieuwe weg naar Hoek van Holland en het realiseren van twee turboverkeerspleinen. In het project worden ook zes fietsen verkeerstunnels aangelegd en één fietsbrug.

Projectwebsite www.zuid-holland.nl/3-in-1project Visualisatietechnieken Hoge resolutie 360 gradenfoto’s met 3D-inpassing Projectfase gebruik visualisaties Realisatie (2013)


Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? De 360 gradenfoto’s (bolfoto’s) zijn beschikbaar op de project-website en zijn ingezet bij informatie-avonden. Op tien verschillende locaties kan zowel de huidige als de toekomstige situatie worden weergegeven, zie bovenstaande figuur. Het doel van het gebruik van deze techniek was het vergroten van het draagvlak voor het project door het begrijpelijk te maken. Er heerste onrust over wat er allemaal gebouwd werd en hoe het uitzicht zou veranderen. Met deze techniek kunnen bewoners zien hoe de situatie voor hun woning verandert, maar ook enkele specifieke routes worden veel inzichtelijker.

Verder zijn de foto’s gebruikt als illustratie voor nieuwsbrieven, voor bouwborden langs de weg, het maken van factsheets en in artikelen in de pers.


A12 Ede-Grijsoord Tijdens bijeenkomsten voor omwonenden over de verbreding van de A12 tussen Ede en knooppunt Grijsoord zijn beeldschermtafels gebruikt om bewoners te informeren en eigen ideeën in te laten brengen.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat

Doelgroep gebruik visualisaties Omwonenden

Opdrachtnemer Rijkswaterstaat

Het project De A12 wordt in beide richtingen verbreed tussen Ede en knooppunt Grijsoord van 2x2 naar 2x3 rijstroken. Hiermee wordt een betere doorstroming door meer rijstroken bereikt, zullen er op het traject minder files ontstaan en zal de verkeersveiligheid verbeteren. De verbreding betekent onder meer dat de viaducten en onderdoorgangen voor lokale wegen verbreed of verlengd moeten worden.

Projectwebsite www.rijkswaterstaat.nl/wegen/plannen_ en_projecten/a_wegen/a12/ wegverbreding_ede_grijsoord Visualisatietechnieken Maptable Projectfase gebruik visualisaties Verkenning en planuitwerking (2010)


Hoe en met welk doel zijn visualisaties gebruikt? De Maptable is een tekentafel met een 45 inch beeldscherm waarin kaartmateriaal gepresenteerd kan worden. Door middel van een interactieve pen kan de tafel bediend worden. In interactieve sessies kan iedereen een eigen kaart tekenen. Deze kaarten kunnen ook over elkaar heen gepresenteerd worden, waardoor vergelijking mogelijk is. Doordat alle activiteiten digitaal verricht worden, zijn de resultaten direct voor iedereen beschikbaar. Bij dit project zijn Maptables gebuikt om omwonenden tijdens een inspraakbijeenkomst te informeren en eigen ideeën naar voren te laten brengen. De omwonenden

reageerden enthousiast op de Maptable als instrument om de voorgenomen plannen inzichtelijk te maken. De directe betrokkenheid heeft geleid tot een goede sfeer waarbij de omwonenden voorstellen konden doen, die meegenomen zijn in het project.


Serious games


Serious games zijn simulatiespellen waarbij de deelnemers met realistische problemen worden geconfronteerd waarvoor ze een oplossing moeten zoeken. De deelnemers kunnen hierbij verschillende keuzen uitproberen en direct zien wat de praktische gevolgen zijn van die keuzen. Zo kunnen ze in een veilige omgeving oefenen en worden in de praktijk lastige en ongewenste situaties of oplossingen voorkomen. Door hun realistische weergave versterken de serious games de beleving en daarmee ook de overdracht van informatie. Ze stimuleren de onderlinge discussie en kennisuitwisseling, bevorderen samenwerking en deelnemers krijgen beter begrip van verschillende rollen en het proces waar ze deel van uit maken. Er zijn games met diverse doelen: ter voorbereiding van strategische besluiten, ondersteuning van operationele werkzaamheden (en training bij crisissituaties) of ter bewustwording van duurzame keuzen. Belangrijke voordelen van serious games zijn dat er vaak plaats- en tijdsonafhankelijk mee gewerkt kan worden (website) en dat het een kostenefficiënte manier van werken is.


BodemTool en Serious Game Ondergrond De SKB BodemTool is ontwikkeld door RO2 en StrateGis in opdracht van SKB. Met deze tool kunnen geïnteresseerden snel inzicht krijgen in ruimtelijke ordeningsvraagstukken. De Serious Game Ondergrond is een ‘Multiplayer Serious Game’ over de rol van de ondergrond bij ruimtelijke ordeningsvraagstukken. In de game zullen de deelnemers de problematiek naspelen in een veilige, virtuele wereld.

Serious game ondergrond Tijdens het spelen van de game krijgen de deelnemers op deze manier inzicht in de problematiek, de terminologie, de heersende thema’s en mogelijke maatregelen. De deelnemers kunnen in het spel vanuit een bepaalde stakeholderrol maatregelen nemen die invloed hebben op indicatoren. Dit stimuleert samenwerking op inhoudelijk, procedureel en procesniveau. Het spelen van de game leidt ook tot meer kennis van en begrip voor de diverse rollen, taken, belangen, verantwoordelijkheden en zienswijzen van de diverse stakeholders.


De BodemTool biedt: Een online driedimensionale visualisatie van het plangebied, inclusief bebouwing, vegetatie, bodemopbouw, kabels, leidingen en ondergrondse bebouwing. Driedimensionale visualisatielagen met aanvullende data. Bijvoorbeeld; het bestemmingsplan, cultuurhistorische waarde, drinkwaterbescherming en verontreiniging. De optie om zelf een plangebied te definiëren. De tool kan geautomatiseerd zoeken binnen publieke geodata-servers. De mogelijkheid om bestaande data toe te voegen, om vervolgens de data te harmoniseren, combineren en te vertalen (met behulp van modellen) naar informatie. De optie om nieuwe maatregelen binnen het gebied toe te voegen, inclusief de effecten op het gebied uitgesplitst naar energie, mobiliteit, duurzaamheid, leefbaarheid en water. Website www.bodemtool.nl

Filevegen met Spitsvrij Speel de spits vrij, ga Filevegen. Onder dat motto kunnen automobilisten nu ook via een game kennismaken met de voordelen van spitsmijden. Filevegen richt zich vooral op frequente autoforensen in de regio, maar iedereen kan het spel spelen. In de game krijgen spelers informatie over spitsmijden. Ook kunnen ze zich via een button eenvoudig aanmelden als deelnemer aan Spitsvrij. Met het spel nemen teams van spelers het tegen elkaar op. Uit onderzoek blijkt dat de eerste ronde van Spitsvrij aantoonbare resultaten op de weg opleverde met een maatschappelijk batig saldo van ruim 5 miljoen euro.

De kunst van het spel is zoveel mogelijk mensen op een andere manier aan het werk te laten gaan. De spelers swipen auto’s naar opties als thuiswerken, OV, fietsen, carpoolen of eerder of later vertrekken. Auto’s die erdoor glippen laten de wegen steeds sneller vollopen waardoor er files ontstaan. Bonuskits als de super swipe, de verdubbelaar, mooi weer en een spitsstrook geven het spel extra dimensie. Die bonuskits zijn te verdienen door andere spelers uit te nodigen, het spel op Facebook te sharen of de spits in het echt te mijden. De game past bij de positieve benadering van het mobiliteitsvraagstuk zoals Spitsvrij dat in de driehoek Utrecht-Amersfoort-Hilversum voorstaat.

Spitsvrij maakt onderdeel uit van het programma Beter Benutten Midden Nederland. Hierin werken het ministerie van Infrastructuur en Milieu en de regionale overheden samen met werkgevers om te zorgen voor minder files, groei op het spoor en meer gebruik van vaarwegen. Website www.spitsvrij.nl


Watergame

Om de put

De Watergame is een “Multiplayer Serious Game” over gebiedsontwikkeling en water. Klimaatverandering en toenemende aandacht voor waterkwaliteit en verstedelijking vragen om een verdere optimalisatie van het watersysteem.

Bouwputten hebben grote invloed op hun omgeving. Naast tal van technische aspecten en de grote gevolgen bij eventuele calamiteiten is de communicatie met opdracht gevers en de omwonenden van groot belang voor een goede, snelle en veilige uitvoering. De strategische serious game ‘Om de put’van Deltares voor gemeentelijke projectleiders van een nieuwbouwproject geeft inzicht in deze aspecten.

Gebiedsontwikkeling in de stad en het buitengebied vraagt om een integrale benadering. Duurzaamheid en kosten effectiviteit staan hierbij centraal en vragen om integrale, gebiedsgerichte samenwerking. Het volstaat niet langer om als partijen uitsluitend vanuit het eigen sectorale belang te handelen. De inrichting en uitvoering in het gebied staan centraal. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hoe kan dit in de praktijk worden gerealiseerd? Elke speler heeft een rol in het spel en een eigen virtuele wereld met unieke belangen. Tot deze wereld behoren unieke maatregelen, definities en acties. De speler heeft 38 | Ministerie van Infrastuctuur en Milieu

aantal prestatie-indicatoren die aangeven hoe verdienstelijk hij/zij het spel speelt. Men kan hierbij denken aan ruimtelijke kwaliteit, financieel beleid, wateropgave, sociale leefbaarheid etc. De speler wordt vervolgens geconfronteerd met het handelen van de andere actoren in het speelgebied en met externe factoren zoals klimaatverandering. Het is dan aan de spelers hier uit te komen. Er worden de spelers daarbij oplossingsrichtingen geboden, maar deze zijn niet bindend. Het spel is ontwikkeld door Tygron Serious Gaming, in samenwerking met verschillende partijen, waaronder RO2, Deltares, Strategis, Synergie en het NIROV. Het werd gesteund door Waterkader Haaglanden en Leven met Water/CURNET. Door middel van het spel kan men: 1. Leren over gebiedsprocessen, 2. Draagvlak creëren bij gebiedspartners, 3. Bewustwording en verandering teweegbrengen. Website www.watergame.nl

De deelnemers krijgen inzicht in de risico’s rond een bouwproject en leren hoe ze daar succesvol mee om kunnen gaan, zowel in technische als communicatieve zin. Website www.deltares.nl/nl/software/1779484/ om-de-put

Op een touchscreen wordt een bouwput gesimuleerd. De deelnemers worden met verschillende geotechnische situaties geconfronteerd en moeten voorkomen dat er iets gebeurt dat tot onvoorziene kosten leidt. Het effect van hun maatregelen is direct te zien, zodat meteen duidelijk is of het een juiste beslissing was. Via krantenberichten krijgen de spelers ook feedback op hun maatregelen. Zo zien ze of hier voldoende over is gecommuniceerd met de opdrachtgever en de omwonenden. Projectleiders leren zo omgaan met emoties. Rond een bouwput kunnen die hoog oplopen, wat de technische besluiten negatief kan beïnvloeden. Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten | 39

ClimateGame

Dijkpatrouille

In opdracht van Hoogheemraadschap Delfland, de gemeente Delft en Waterkader Haaglanden hebben RO2 en Tygron de Climategame ontwikkeld. De Climategame is een virtuele wereld, waarin professionals worden uitgedaagd een wijk klimaatadaptief in te richten. In de game vervullen de spelers de rol van de partijen die ook in de echte wereld moeten samenwerken.

Dijkpatrouille is een serious game voor professionele en vrijwillige dijkwachters, ontwikkeld door Deltares. Het spel bestaat uit een virtuele omgeving waarin diverse ernstige situaties bij dijken worden gesimuleerd. De speler kan vrij rondlopen en zelf kiezen wat de belangrijkste plekken zijn die gecontroleerd moeten worden. Niet alleen bij hoog water, maar ook bij droogte. Ook dan kunnen zich problemen voordoen bij dijken en bestaat er het risico van een dijkdoorbraak.

Door de beperking aan middelen en kennis worden de deelnemers in hun rol uitgedaagd om samen te werken aan een optimaal resultaat. Zo komen spelers er actief achter hoe bepaalde doelen worden behaald en hoe het samenspel van water, klimaat, ruimtelijke ordening, maar ook kosten en de bouw in de praktijk werkt. De Climategame is gebaseerd op ‘state-ofthe art’ modellen en de klimaatscenario’s van het KNMI. Dit maakt dat de uitdagingen, maar vooral ook de uitkomsten realistisch zijn. In 2012 is de toenmalige versie van de Climategame opgeleverd voor Rotterdam. 40 | Ministerie van Infrastuctuur en Milieu

Met deze game – een initiatief van Rotterdam Climate Proof, het Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en het Watergovernance Centre – kunnen voorstellen worden gedaan die het dilemma van klimaatadaptief bouwen/herstructureren en een water veilige omgeving, zowel binnendijks als buitendijks, duidelijk tot uitdrukking brengen. Er kan naar hartelust worden geëxperimenteerd in een realistische visualisatie van de wijk Rotterdam Feijenoord. Spelenderwijs krijgen de spelers ook inzicht in meerlaagse veiligheid. Bovendien kunnen maatregelen tegen elkaar worden afgewogen. Binnen de game spelen ook het beschikbare budget en eventuele subsidiemogelijkheden een rol. Website www.climategame.nl

virtuele omgeving waarin diverse ernstige situaties bij dijken worden gesimuleerd. De speler kan vrij rondlopen en zelf kiezen wat de belangrijkste plekken zijn die gecontroleerd moeten worden. Niet alleen bij hoog water, maar ook bij droogte. Ook dan kunnen zich problemen voordoen bij dijken en bestaat er het risico op een dijkdoorbraak.

Nederland ligt onder de zeespiegel en blijft droog door onze dijken en deltawerken, iets wat elke Nederlander weet, en waar iedere Nederlander mee opgroeit. Maar wat niet algemeen bekend is, is dat onze dijken regelmatig gecontroleerd moeten worden. Met de stijgende zeespiegel en het veranderende klimaat is dit belangrijker dan ooit. Professionele en vrijwillige dijkwachters leren met de serious game/simulatie welke aspecten van belang zijn bij een dijkinspectie. Ook leren ze hoe waarnemingen gerapporteerd moeten worden en welke procedures moeten worden doorlopen zodat direct de juiste maatregelen genomen kunnen worden. Het spel bestaat uit een

De Dijkpatrouille is ook beschikbaar als app. De app is gratis verkrijgbaar en beschikbaar voor Android en Apple. De Dijkpatrouille is ontwikkeld door Deltares, samen met vijf waterschappen en de TU Delft. Website www.deltares.nl/nl/software/1779498/ dijkpatrouille2


SprintStad: Planning Support Tool De Vereniging Deltametropool heeft samen met haar partners TU Delft, Movares en NPC de serious game SprintStad ontwikkeld. Het spel wordt gesponsord door Next Generation Infrastructures, StedenbaanPlus. Met SprintStad wordt de complexiteit van knooppuntontwikkeling nagebootst.

3Di Waterbeheer Snel en gedetailleerd simuleren van overstromingen is belangrijk voor een adequate ondersteuning bij calamiteiten. Je wilt immers direct weten wat het verwachte verloop van een overstroming is en welk effect mag worden verwacht van bepaalde ingrepen. 3Di modellen kunnen interactief worden gebruikt als ondersteuning van participatieve besluitvorming

SprintStad over de gelijktijdige ontwikkeling van stationsgebieden en mobiliteit wordt ingebracht. De kennis die komt uit het spelen met professionals van overheden en andere stakeholders is input voor de werkplaats SprintStad. Het spel maakt de consequenties van besluiten op lokaal niveau zichtbaar in hun regionale samenhang en op de middellange en lange termijn. In het spel is een aantal spoorcorridors opgenomen. Planning Support Tool SprintStad simuleert ontwikkeling van ruimte en mobiliteit op een spoorcorridor, over een periode van 20 jaar, met behulp van reële data en input van de echte stakeholders. De Tool (voorheen: serious game) brengt kansen voor knooppuntontwikkeling aan het licht. Tevens geeft het de deelnemers nieuwe inzichten in de relatie tussen lokaal genomen besluiten over de ontwikkeling van het stationsgebied en de effecten en strategie op het schaalniveau van de corridor. Tegelijkertijd wordt kennisuitwisseling en samenwerking tussen de deelnemers bevorderd.

SprintStad wordt digitaal gespeeld door een groep van ongeveer 12 spelers. Door het spel te spelen leert u: • wat knooppuntontwikkeling op kan leveren; • hoe knooppuntontwikkeling in de praktijk tot stand kan komen, door met verschillende disciplines samen te werken; • welke factoren in dit proces cruciaal zijn. Website www.deltametropool.nl/nl/game_sprintstad

3Di Waterbeheer is een instrument waarmee niet alleen modelleurs maar vooral ook niet-waterspecialisten zoals calamiteiten managers en bestuurders kunnen werken. Vooral de nieuwe visualisatietechniek sluit hierbij aan. De berekende waterstanden worden daarbij op een tot de verbeelding sprekende wijze gepresenteerd. Terwijl de overstroming in de tijd worden uitgerekend en de resultaten geprojecteerd in de puntenwolk, kan de positie van de kijker vrij worden gekozen en als het ware over het gebied worden gevlogen.

3Di omgevingsmodellen zijn te beschouwen als kaarten waarop je ‘water kan laten stromen’ met een hoog detailniveau, snelle rekentijden en een interactieve gebruikers interface. De gebiedsmodellen zijn geschikt voor zowel waterspecialisten als ruimtelijke ontwerpers, beleidsmedewerkers en calamiteitenbeheerders. Het gebiedsmodel kan worden ingezet in workshops, besluitvormingstrajecten, calamiteitenoefeningen en inhoudelijke studies in stedelijke en landelijke gebieden. Website www.3di.nu

SprintStad is een natuurgetrouw simulatiespel waarin onderzoek uit werkplaats 42 | Ministerie van Infrastuctuur en Milieu


Beter Benutten met serious games

Van Brienenoordbrug, de op- en afritten A16/Abram van Rijckevorselweg en de Algerabrug tijdens de spitstijden, én een verbetering van de bereikbaarheid van de Schaardijk en Stormpolder, en daarmee van de bedrijven in het bijzonder.

Bereikbaarheid. Circa 270 deelnemers ontlasten ’s ochtends en ’s avonds de Van Brienenoordbrug en Algerabrug.

In de voorgaande hoofdstukken zijn voorbeelden gegeven van het gebruik van visualisatietechnieken bij de bouw van infrastructurele werken en voorbeelden van serious games. Bij andersoortige projecten, zoals projecten in het kader van Beter Benutten, kunnen visualisatietechnieken en 44 | Ministerie van Infrastuctuur en Milieu

serious games ingezet worden. Deze technieken kunnen een breed palet aan oplossingsrichtingen genereren en gebruikt worden om draagvlak te creëren bij de omgeving.

Publieke bijdrage voor vervoer over water afbouwen, zodanig dat deze in december 2015 nihil is. Overheid draagt zorg voor parkeervoorzieningen. Contractvorm/opzet: Co-financiering via betrokken bedrijven. Steun wordt toegekend in het kader van de de-minimis regeling van de Europese Unie.

Doel:

In dit hoofdstuk worden twee voorbeelden gegeven van projecten met betrekking tot Beter Benutten, waarbij gesprekken met stakeholders slimme ideeën in de verkenningsfase van het project hebben opgeleverd, waarmee de bereikbaarheid van de Rotterdamse regio wordt verbeterd. Het zijn voorbeelden waarbij visualisaties of serious games ingezet hadden kunnen worden om het communicatieproces tussen de verschillende stakeholders efficiënter te maken.

Business case:

Stakeholders

Belang

Bedrijven, werknemers

Bereikbaarheid, Initiatiefnemer, tevreden participant werknemers, MVO-beleid

Rol

Baten

Vermeden Exploitatiekosten km-vergoeding, (eerste 3 jr 50%, parkeerruimte daarna 100%) elders

Kosten

Dienstverlener Watertaxi

Goede business Stelt business case case op en bewaakt deze, exploitant veerdienst

Inkomsten uit betalende bedrijven

Boten, personeel, management

Voorbeeld: Watertaxidienst Brienenoord / Algerabrug

De Spitsmijden Verkeersonderneming i.h.k.v. Beter Benutten

Looptijd project bij Verkeersonderneming Rotterdam:

Faciliteert, Spitsmijdingen co-financiert, i.h.k.v. Beter zorgt voor Benutten parkeer-voorzieningen

Gemeente Capelle a.d. Alternatieve IJssel, Krimpen, ontsluiting voor Rotterdam, DG gebieden IJsselmonde

Bijdrage leveren aan steigers, fietsenstallingen, toestemming geven walvoorzieningen

Rijkswaterstaat

Beschikbaar Pacht voor nvt stellen leeg RWS terrein via RVOB terrein voor walvoorziening

december 2012 t/m december 2015 (daarna zelfstandige private business case). Het project

De Veerdienst heeft als doel een verbinding over water te bieden voor de medewerkers van de bedrijven gelegen aan de noordzijde van de Maas. Beoogde effecten: verbetering van de doorstroming op de

Doorstroming Rijkswegen, via programma Beter Benutten

Co-financiering (max 50% over 3 jr), kosten parkeerplekken

Gebied beter Kosten steigers, bereikbaar/ fietsenstallingen ontsloten, minder CO2 uitstoot op bedrijven-terreinen


Voorbeeld: Spitsmijden Chauffeurs

Stakeholders

Belang

Bedrijven, chauffeurs Veilige parkeer plek, goede voorzieningen

Looptijd project bij Verkeersonderneming Rotterdam:

Juni 2012 t/m december 2014 Dienstverlener PCH

Het project

De truckparkings bieden een bewaakte parkeerplaats voor overnachtingen van chauffeurs in het havengebied, waarbij ook mogelijkheden worden geboden voor verzorging en ontspanning. Er zijn drie truckparkings in de haven van Rotterdam. Op een aantal locaties zijn nabij ook mogelijkheden om te eten. Chauffeurs kunnen de truckparking gebruiken om in de haven te overnachten of te rusten. Het project Spitsmijden Chauffeurs heeft tot doelstelling chauffeurs te prikkelen om te rusten tijdens de spits en om chauffeurs die

de haven uit rijden te prikkelen in de haven te overnachten en niet de haven uit te rijden om elders in de regio te overnachten. Doel:

Bereikbaarheid. 100 tot 125 rusters en overnachters per dag die niet op de A15 in de spits rijden

Rol

Baten

Kosten

Gebruiker van de Minder diefstal, 10 euro per nacht, truckparking geen bekeurin- voor rusten tijdens de gen voor spits:gratis overnachten op niet toegestane locaties

hogere Beheer en Inkomsten van bezettingsgraad exploitatie van overnachters van de de truckparkings truckparking , is hogere beheers vergoeding

Beheer van faciliteiten op de truckparking

De Spitsmijdingen Faciliteert, Spitsmijden Verkeersonderneming in het kader van co-financiering Beter Benutten1 van spitsmijden acties/beloning gerealiseerde spitsmijdingen

1000 euro per gerealiseerde structurele spits mijding (eenmalige uitkering)

Havenbedrijf Rotterdam

Exploitatietekort, vergoeding voor beheer van truckparkings

Verbeteren van veiligheid/ vermin-dering van ladingdiefstal in de haven, vermindering vanparkeeroverlast binnen de haven

Financiering van de truckparkings, land lord van de haven,

Veiligheid en minder overlast, beter bereikbaarheid

Business case:

Havenbedrijf Rotterdam heeft geïnvesteerd in de aanleg van de truckparking. De exploitatie is gegund aan een marktpartij (PCH). De exploitatie is nog niet kostendekkend maar de verwachting is dat dit door extra activiteiten (spitsmijden, inklaren, kwaliteit van het havengebied) wel zal plaatsvinden.



Colofon Quick Scan gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten. Uitgave:

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Uitgevoerd in opdracht van:

Michèle Blom, Ministerie van Infrastructuur en Milieu Peter Struik, Rijkswaterstaat WVL Projectteam:

Hans Gispen, Ministerie van Infrastructuur en Milieu Aad van den Burg, Rijkswaterstaat WVL Hans de Vries, Rijkswaterstaat WVL Frank Hofman, Rijkswaterstaat WVL Adri van de Giessen, Rijkswaterstaat GPO Jelle van Luipen, ProRail Geert-Jan Verkade, SBRCURnet Robbert Drieman, SBRCURnet Nadere info:

Aad van den Burg T 088 - 798 25 35 E [email protected] Geert-Jan Verkade T 010 - 206 59 59 E [email protected] April 2014 Deze uitgave is tot stand gekomen door samenwerking met de volgende partijen:

de Bouwcampus

ring

in uitvoe


Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten Een Quick Scan

Dit is een uitgave van

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Kijk voor meer informatie op www.rijksoverheid.nl/ienm april 2014

Gebruik van visualisaties en serious games bij MIRT-projecten. Een Quick Scan

Recommend Documents