gebiedsvisie
Ennemaborgh diamant aan de Groene Ring
S
inds jaar en dag is het landgoed Ennemaborgh bij mensen uit de omgeving een populaire bestemming voor een zondagse wandeling. Geen wonder, een bos van deze omvang is in de wijde omtrek verder niet te vinden. Bovendien biedt het landgoed veel meer. Te beginnen bij de borg zelf, een statig landhuis dat getuigt van vroegere grandeur. Dan de bijbehorende tuin, ontworpen in de strenge Franse stijl van de achttiende eeuw: strakke vormen, rechte lijnen. Groot is het contrast met het bos dat zich daarachter uitstrekt, het Midwolderbos. Hier mag de natuur zijn gang gaan, met de jaren oogt het bos steeds natuurlijker en gevarieerder. Daarvoor zorgen de konikpaarden die hier vrij rondlopen en zelf bepalen waar ze grazen. Het bos is
een regionaal bolwerk van veel soorten vogels en andere dieren en staat bekend om zijn rijkdom aan paddenstoelen. Ten zuidoosten van het bos liggen twee plassen, gegraven in de jaren negentig maar al heel natuurlijk ogend. Ze zitten vol vis, een voedselbron waar aalscholvers, futen en zilverreigers dankbaar gebruik van maken. Recent is het natuurgebied van Het Groninger Landschap aangevuld met voormalige landbouwgronden aan de west- en de noordoostkant. Het geheel is een kerngebied in de ecologische hoofdstructuur, het netwerk in wording van natuurgebieden in Nederland. Tot voor kort was het een geïsoleerde natuurkern; een eiland in een zee van uitgestrekte akkers. Door de aanleg van de
Blauwe Stad is dit isolement doorbroken. Er is een heel nieuwe situatie ontstaan: het gebied is aan de oever van het Oldambtmeer komen te liggen. Samen met andere bestaande en nieuw te ontwikkelen natuurgebieden vormt het de ‘Groene Ring’ om de Blauwe Stad. Een nieuw perspectief, met kansen om een rijkere, nog veelzijdiger natuur te ontwikkelen en om meer mensen daarvan te laten genieten. De inrichting van het gebied moet daar wel goed op worden afgestemd. In deze gebiedsvisie presenteren wij de hoofdlijnen van onze plannen.
Natuur: eenheid in verscheidenheid Borgterrein, natuurbos, plassen en voormalige landbouwgronden vormen een bont geheel. Die afwisseling is de kracht van het gebied, maar tegelijk ook de zwakte. Op het oog hebben de verschillende elementen nauwelijks een relatie met elkaar en ook voor de natuur zijn ze grotendeels gescheiden. De onderlinge grenzen zijn abrupt. Met onze plannen willen wij de variatie in stand houden en zelfs vergroten, maar tegelijk de verschillende onderdelen tot een eenheid smeden. Dat geldt binnen het gebied van de Ennemaborgh, maar net zo goed voor het grotere verband van de Groene Ring. Op die manier vergroten we de leefgebieden van planten en dieren. We creëren geleidelijke overgangszones, en juist daar huizen de meeste soorten. We maken het dieren gemakkelijker om zich vanuit het ene onderdeel van het landschap naar het andere te begeven. Veel dieren maken gebruik van verschillende landschapselementen; denk aan reeën die in het open veld voedsel zoeken en in het bos een veilige rustplek vinden. Of aan padden en kikkers die de beschutting van bomen en struiken nodig hebben om hun poel te kunnen bereiken. We gebruiken de natuurlijke verschillen in hoogte en bodemgesteldheid binnen het gebied om natuurlijke, vloeiende overgangen te scheppen. Ook de konikpaarden helpen daaraan mee. Het is de bedoeling dat straks ook de Schotse hooglanders van het natuurgebied De Tjamme de Ennemaborgh kunnen bereiken, zoals omgekeerd de konikpaarden De Tjamme kunnen bezoeken. Dat vergroot de variatie nog verder, omdat iedere soort grazer weer anders graast.
diamant aan de Groene Ring
landbouwgronden nog erg voedselrijk, waardoor ze snel verruigen. Daarom moet de grond worden verschraald. In het westelijke gebied willen we de voedselrijke bouwvoor plaatselijk verwijderen; in het oostelijk gebied putten we de grond als het ware uit door nog enkele jaren landbouwgewassen te verbouwen zonder mest toe te voegen (‘uitmijnen’). Het bos ligt op een stuwwal uit de ijstijd. De westelijke flank helt vrij sterk af. De westrand, bij het Nieuwe Kanaal, ligt laag genoeg om hier een waterpartij te maken met een zoom van riet. Zo komt op een korte afstand een fraaie overgang tot stand van bos via struiken, grasland en moeras naar open water. Het gebied ten oosten van het bos ligt op de stuwwal, hier is dus geen overgang van hoog naar laag. Wel zijn er plaatselijk laagtes, die we iets willen uitgraven. Op de diepste plekken zullen zich poelen vormen die ’s zomers geleidelijk uitdrogen: ideaal voor kikkers, padden en libellen.
Bos en borg: verder op ingeslagen weg
Van twee plassen naar één
Het Midwolderbos blijft de ruggengraat van het gebied. Hier zijn geen inrichtingsmaatregelen nodig en het beheer verandert niet. Het streefbeeld blijft een meer natuurlijk bos met een grote verscheidenheid aan planten en dieren. Vleermuizen krijgen een extraatje: een betonnen viaduct, dat nu zomaar verloren in het bos staat, gaan we geschikt maken als kraam- en winterverblijf. Het borgterrein blijft wat het is: een strak ingerichte en onderhouden tuin, passend in het cultuurhistorische beeld.
Van de huidige twee plassen willen we één grotere maken met meer ruimte voor natuur. Dat doen we door op twee plaatsen een verbinding te graven. Ter hoogte van de huidige scheiding blijft dan een eilandje over. De plas wordt gevoed met schoon (regen)water uit het natuurgebied en krijgt een hoger peil dan de huidige plassen. Op de ’s zomers langzaam droogvallende oevers groeien bijzondere planten als moeraswolfsklauw en ronde zonnedauw. Elders langs de rand ontwikkelen zich brede rietkragen, waarin rietzanger, blauwborst en misschien wel roerdomp zullen nestelen. Goede kans dat de ijsvogel en visarend zich tot een regelmatig verblijf laten verleiden. De wilgenopslag langs de noordrand van de plas halen we grotendeels weg, zodat de plas een geheel gaat vormen met het parkachtige gebied ten noorden ervan. Het gebruik van de zuidelijke oever als badstrand gaat niet samen met deze ontwikkeling. Daarom gaan wij de mogelijkheid onderzoeken om het recreatiestrand te verplaatsen. Dit doen we in nauwe samenwerking met beide gemeentes, Waterschap Hunze en Aa’s en projectorganisatie Blauwe Stad.
De flanken: parkachtig natuurlandschap Des te meer verandert er op de flanken van het bos aan de west- en de oostkant. Hier willen wij een open, parkachtig landschap ontwikkelen van bloemrijk grasland met her en der bosjes van struiken en een enkele boom. Hier zullen broedvogels als grasmus en paapje zich thuis voelen en misschien later ook de grauwe klauwier. Van de grens tussen bos en open landschap willen we een brede overgangszone maken met struiken en ruigte. Daarvan zullen onder meer vlinders profiteren. Door jarenlange bemesting zijn de gewezen
Rol van het water
Verbindingen
Om het gebied echt als een natuurlijke eenheid te laten functioneren moet ook de waterhuishouding een geheel vormen. Gelukkig kan dat, omdat het gemaal Huninga, dat midden in het natuurgebied ligt, zijn functie kwijtraakt door de aanleg van de Blauwe Stad. Dat maakt het mogelijk het gemaal te verwijderen en aan de kop van het Nieuwe Kanaal een nieuw gemaal te bouwen, zodat de waterafvoer van elders om het natuurgebied heen kan worden geleid. Het gebied wordt dan nog uitsluitend door eigen water gevoed. Dat is gunstig voor de planten en dieren die van nature in het gebied thuis horen. Sloten en waterlopen die nu nog de flankgebieden ontwateren dempen we. De drooglegging van de kern van Midwolda en van de Hora Siccamaweg wordt gegarandeerd door nieuwe sloten te graven die het water afvoeren.
De natuur van de Ennemaborgh krijgt een verbinding met de natuurgebieden Reiderwolde en De Tjamme aan de oostkant van de Blauwe Stad. Langs de west- en zuidoever van het Oldambtmeer is een strook van honderd meter breed aangelegd met riet en slenken. Deze vormt een prima route voor allerlei soorten dieren, zoals padden en dassen en in de toekomst misschien otters. Onder de Hora Siccamaweg komt een tunnel waardoor de grote grazers en de andere in het wild levende dieren de weg veilig kunnen passeren. Op grotere schaal gezien is de Ennemaborgh samen met de overige natuurgebieden rond de Blauwe Stad een schakel in de Natte As, de geplande robuuste verbinding tussen de Dollard en Midden-Groningen. De verbinding tussen de Blauwe Stad en de Dollard loopt via het Winschoterdiep, de Pekel-Aa en de Westerwoldsche Aa. Aan de noordwestkant moet de Ennemaborgh een verbinding krijgen met het Hondshalstermeer. Hoe deze verbinding wordt ingevuld staat nog niet vast. In elk geval biedt de inrichting van de westrand langs het Nieuwe Kanaal, met een aandeel van water en moeras, alvast een goed aanknopingspunt.
diamant aan de Groene Ring
Recreatie en beleving: open ontvangst De aanleg van de Blauwe Stad brengt een herziening van de recreatieve structuur van het hele gebied met zich mee. De provincie heeft daarvoor een plan gemaakt. Onze voornemens voor de Ennemaborgh passen in dat plan. Ze maken het mogelijk om op een goede manier, zonder problemen voor natuur en landschap, meer bezoekers te ontvangen.
Wandelen en fietsen Het natuurgebied Ennemaborgh leent zich voor wandelen en fietsen. De paden blijven voornamelijk geconcentreerd in de ‘oude’ delen van het gebied: het bos en de omgeving van de plassen. In het bos hoeft daarvoor weinig te veranderen; in de afgelopen jaren zijn hier de paden verbeterd. De gemeente Scheemda gaat de Boslaan (deel van de Sebo Ennemaweg in het natuurgebied) aan het gemotoriseerd verkeer onttrekken. De laan wordt een fietspad, een essentiële schakel in de fietsroute rond het Oldambtmeer. Als de twee plassen tot één plas zijn samengevoegd, zullen de fietsers het water kruisen via twee fietsbruggen en een eiland. Dit maakt de verbinding landschappelijk aantrekkelijker en spannender. In de nieuwe delen van het natuurgebied (de flanken) komen wandelpaden.
De Hora Siccamaweg houdt een functie voor autoverkeer tussen Midwolda en Winschoten. Wel zullen snelheidsbeperkende maatregelen getroffen worden om de natuur en de recreant te ontzien.
Bezoekerscentrum De voornaamste toegangspoorten tot het gebied vormen straks de borg aan de noordkant en de parkeerplaats bij de huidige recreatieplas aan de zuidkant. Op het borgterrein willen we een bezoekerscentrum inrichten, mogelijk samen met Staatsbosbeheer. De borg willen we in de toekomst een meer publieke functie geven.
Meerland: groen eiland in het meer Midden in het Oldambtmeer ligt het schiereiland Meerland. Op het zuidelijke deel ligt een natuurreservaat van ruim twintig hectare groot en bevat de laatste restanten van het hoogveen dat vroeger grote delen van deze omgeving bedekte. Voor de instandhouding en verdere ontwikkeling van de natuurwaarden is het van belang zoveel mogelijk water vast te houden. In het verleden zijn hiertoe al dammen aangebracht. Wij gaan het watersysteem van het gebied verder afdammen met de plaatsing van 2 schotbalkstuwen. Omdat het gebied kwetsbaar is wordt het alleen onder begeleiding opengesteld. Meer noordelijk ligt een bos van acht hectare, aangelegd
in de ruilverkaveling. Het is een relatief jong bos. De beheeractiviteiten in de nabije toekomst zijn hier gericht op het verhogen van de diversiteit en daarmee van de natuurwaarden. Het veengebied hebben wij in beheer, vooruitlopend op een eigendomsoverdracht van beide gebieden door Staatsbosbeheer. Tussen beide gebieden ligt een perceel landbouwgrond van de Gemeente Scheemda. Het ligt in de bedoeling dit gebied een landschappelijke invulling te geven met mogelijkheden voor recreatie. Het is de intentie dat ook dit gedeelte wordt overgedragen aan Het Groninger Landschap.
diamant aan de Groene Ring
De plannen per deelgebied Borgterrein - Bezoekerscentrum inrichten op het borgterrein, zo mogelijk samen met Staatsbosbeheer - Borg in toekomst meer publieke functie geven
Bos - -
Huidige beheer voortzetten: begrazing door konikpaarden in combinatie met runderen door verbinding met De Tjamme Viaduct inrichten als vleermuizenverblijf
Westflank - - - - De Stichting Het Groninger Landschap zet zich in voor het natuur- en landschapsschoon in de provincie Groningen door aankoop, inrichting en beheer van gebieden. Ruim 7600 hectare natuurgebied is in beheer en de Stichting heeft meer dan 16.000 donateurs (Beschermers). Natuur en landschap wordt toegankelijk gemaakt zodat mensen ook daadwerkelijk van de natuur kunnen genieten.
Rijksstraatweg 333 9752 CG Haren t (050) 313 5901 f (050) 313 8979
[email protected] www.groningerlandschap.nl
Bodem verschralen door afplaggen Centrale watergang dempen en nieuwe verbinding voor ijsbaan maken Waterpartij met oeverzone aanleggen langs westrand (aan Nieuwe Kanaal) Geleidelijke overgang tussen bos en open land, eventueel stimuleren door aanplant van doelsoorten
Oostflank - - - - - - -
Bodem verschralen door ‘uitmijnen’ (uitputten door verbouwen van landbouwgewassen) Sloten dempen Natuurlijke laagtes uitdiepen Geleidelijke overgang tussen bos en open land, eventueel stimuleren door aanplant Wandelpaden aanleggen Waterlopen aanpassen voor bebouwing Gebied geschikt maken voor begrazing (veeroosters, hekwerk)
Plassengebied - - - - - - -
Plassen omvormen tot één plas Waterpeil verhogen Oevers aanpassen Boslaan omvormen tot fietspad met fietsbrug(gen) Snelheidsbeperkende maatregelen treffen op de Hora Siccamaweg Mogelijkheden onderzoeken om het recreatiestrand te verplaatsen Wilgenopslag langs noordrand grotendeels verwijderen
Verbindingen -
Ecotunnel onder Hora Siccamaweg aanleggen
Meerland - - -
Vasthouden van water in het veengebied Recreatie concentreren in het middendeel Natuurlijkheid vergroten van het bosgebied
