Freddy Horion: een biografie over een zesvoudige moordenaar

Freddy Horion: een biografie over een zesvoudige moordenaar

Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen door (00603625) Vanackere Soetkin Academiejaar 2009-2010

Promotor : Prof. Dr. Tom Decorte

Commissarissen : Prof. Dr. Brice Deruyver Lic. Maarten Van De Velde

Trefwoorden Kwalitatief onderzoek Casestudy Freddy Horion Zesvoudig moordenaar Socio-culturele omgeving Life-events

I

Verklaring inzake toegankelijkheid van de masterproef criminologische wetenschappen

Ondergetekende, VANACKERE SOETKIN 00603625

geeft hierbij aan derden,

zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen,

[de toelating] [geen toelating]

om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden.

Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden onmiddellijk na het titelblad.

Datum: 13/08/10

Handtekening:

II

Woord vooraf Deze masterproef werd geschreven in het kader van het behalen van mijn masterdiploma criminologische wetenschappen aan de Universiteit Gent. Zonder de hulp van enkele mensen zou deze niet tot stand kunnen gekomen zijn, ik wil hun dan ook mijn oprechte dank aanbieden.

Eerst en vooral wil ik mijn promotor Prof. Dr. Tom Decorte bedanken voor zijn hulp, begeleiding en vaak kritische maar terechte aanmerkingen. Mijn commissarissen Prof. Dr. Brice De Ruyver en Lic. Maarten Van de Velde bedank ik voor het lezen en beoordelen van mijn thesis. Graag bedank ik ook Bart Vosters en Tony Van Parijs voor hun tijd.

Daarnaast gaat mijn dank uit naar mijn meter voor het nalezen van mijn masterproef en mij steeds met raad bij te staan. Ook mijn ouders wil ik graag bedanken voor hun onvoorwaardelijke steun en mij steeds te steunen in alle keuzes die ik maakte. Mijn vriend Ward dank ik voor de technische steun, zonder hem was mijn computer waarschijnlijk meermaals aan diggelen gesmeten. Verder dank ik iedereen die bereid was mij moed in te spreken wanneer de masterproef me te veel werd!

Vanackere Soetkin 13 augustus 2010

III

Inhoudsopgave

Inleiding: probleemstelling en onderzoeksvragen ................................................................. 1 Freddy Horion ........................................................................................................................ 1 Biografische methode ............................................................................................................. 2 Onderzoeksvragen .................................................................................................................. 4

HOOFDSTUK 1: Theoretisch kader ...................................................................................... 6 1.1 Ontwikkeling van de biografische methode ..................................................................... 6 1.1.1 De Chicago School ................................................................................................... 7 1.1.2 The Polish Peasant in Europe and America ............................................................... 8 1.1.3 The Jack-Roller ........................................................................................................ 10 1.1.4 Andere voorbeelden ................................................................................................ 12 1.1.5 Overheersing van de kwantitatieve onderzoeksmethoden ...................................... 14 1.1.6 Het biografisch onderzoek vandaag ......................................................................... 16 1.2 De casestudy vandaag .................................................................................................... 17 1.3 Gebruik van life histories in de criminologische wetenschappen .................................. 20 1.4 Varianten en benaderingen ............................................................................................. 23 1.4.1 Realistisch, neo-positivistisch of narratief .............................................................. 23 1.4.2 Intrinsieke casestudy, instrumentele casestudy of collectieve casestudy ................ 24 1.4.3 De verschillende dimensies van een life history ..................................................... 25 1.5 Besluit ............................................................................................................................. 29

HOOFDSTUK 2: Methodologie ............................................................................................ 32 2.1 Onderzoeksmethode ....................................................................................................... 32 2.2 Databronnen .................................................................................................................... 34 2.3 Het levensverhaal van Freddy Horion ............................................................................ 37 IV

2.3.1 Geboorte en familie ................................................................................................. 37 2.3.2 School en werk ........................................................................................................ 38 2.3.3 Sociale factoren ........................................................................................................ 38 2.3.4 Andere significante gebeurtenissen en ervaringen .................................................. 39 2.4 Analyse ........................................................................................................................... 39 2.5 Betrouwbaarheid, geldigheid en bruikbaarheid ............................................................. 40 2.5.1 Betrouwbaarheid ..................................................................................................... 40 2.5.2 Geldigheid ................................................................................................................ 41 2.5.3 Bruikbaarheid ........................................................................................................... 42 2.6 Besluit ............................................................................................................................. 42

HOOFDSTUK 3: De levensgeschiedenis van Freddy Horion ............................................ 43 3.1 Inleiding ......................................................................................................................... 43 3.2 Het leven van Freddy Horion, 1947-… ......................................................................... 43 3.2.1 Kinder- en schooltijd .............................................................................................. 43 3.2.2 Adolescentiejaren .................................................................................................... 46 3.2.3 Eerste keer naar Assisen ......................................................................................... 50 3.2.4 Wrok tegen de maatschappij ................................................................................... 58 3.2.5 De stoppen slaan door ............................................................................................. 60 3.2.6 Horion als ontsnappingskoning .............................................................................. 66 3.2.7 Terug naar de samenleving ..................................................................................... 68 3.2.8 Monster zonder waarde ........................................................................................... 76 3.2.9 Horion vandaag ...................................................................................................... 71 3.3 Besluit ........................................................................................................................... 74

HOOFDSTUK 4: Inhoudelijke Analyse ............................................................................... 75 4.1 Inleiding ......................................................................................................................... 75 V

4.2 Analyse van de own story .............................................................................................. 76 4.2.1 De Inleiding ............................................................................................................ 76 4.2.2 Opgekropte emoties ................................................................................................ 76 4.2.3 Op zoek naar een zondebok ................................................................................... 77 4.2.4 Horion, familieman ................................................................................................. 80 4.2.5 De leugen ................................................................................................................. 81 4.3 Analyse van omstandigheden ........................................................................................ 83 4.3.1 Horion, een massamoordenaar? .............................................................................. 83 4.3.2 Wraak- of roofmoordenaar? .................................................................................... 86 4.4 Analyse van sociale en economische achtergrond.......................................................... 88 4.4.1 De differentiële associatietheorie van Sutherland ................................................... 88 4.4.2 De straintheorie van Merton .................................................................................... 92 4.5 Besluit ............................................................................................................................ 94

HOOFDSTUK 5: Besluit ...................................................................................................... 96 5.1 Conclusies ...................................................................................................................... 96 5.2 Kritische Reflectie ........................................................................................................ 98

Literatuurlijst Bijlage Interview Bart Vosters Interview Tony Van Parijs

VI

Inleiding: probleemstelling en onderzoeksvragen Freddy Horion

Sommige criminelen behoren tot het collectief geheugen van een volk; Groot-Brittannië heeft zijn Jack the Ripper, Frankrijk kent Markies De Sade en ook België kende enkele beruchte moordenaars. Onze buurlanden kunnen al lang aan onze staatstructuur niet meer uit maar ze kennen wel Marc Dutroux en Kim De Gelder. Hoe zit het met Freddy Horion? De naam is misschien wat vervaagd maar zijn foto duikt in elke populaire quiz op, zo ook weer eens in De slimste mens van 2010: een leren jasje, ravenzwart haar en een donkere zonnebril, een coole uitstraling.1

Freddy Horion is de casus waarop deze masterproef zich focust. Hieronder even kort een schets van zijn criminele „carrière‟. Op 23 juni 1979 vielen Freddy Horion en zijn kompaan Roland Feneulle de woning van de autohandelaar Roland Steyaert binnen op zoek naar geld. De overval eindigde in een vijfvoudige moord: de autohandelaar, zijn vrouw, z‟n twee dochters en schoonzoon werden koelbloedig neergeschoten. Dit alles voor een schamele buit van 4.000 oude Belgische franken. De slachtoffers uit Sint-Amandsberg werden de willekeurige slachtoffers van een brutale roofmoord. Horion werd gevat voor de moorden en ook beschuldigd van de moord op 9 februari 1979 op de Poolse winkelierster Hélène Lichachevsky in de haven van Gent. Eerder had Horion ook al een celstraf van zeven jaar uitgezeten voor een overval, maar hij heeft altijd beweerd dat hij onschuldig was aan die feiten. Hij werd voor de moorden op Roland Steyaert en zijn familie in 1980 veroordeeld tot de doodstraf die omgezet werd tot levenslang. Horion verklaarde op zijn proces dat hij handelde uit wraak tegen de samenleving, wraak omwille van z‟n jeugd en omwille van z‟n vorige „onterechte‟ veroordeling. Verschillende keren probeerde hij reeds uit de gevangenis te ontsnappen. Vandaag zit Freddy Horion nog steeds in de gevangenis. Zijn verzoeken tot voorwaardelijke invrijheidsstelling werden hem geweigerd omdat hij nog steeds een gevaar zou vormen voor

1

OOSTERWAAL, J., „„Monster zonder waarde”: Freddy Horion twintig jaar later‟, Humo, 1998, 20

1

Biografisch onderzoek Freddy Horion

Probleemstelling en onderzoeksvragen

de samenleving.2 Hij liet voor het laatst van zich horen toen hij klacht indiende tegen de Belgische staat omdat zijn regime verstrengd werd na de ontsnapping van topgangster Sekkaki en twee van zijn kompanen op 23 juli 2009. Nadat die met een gegijzelde helikopter de binnenkoer van de gevangenis in Brugge konden ontvluchten werd aan Horion de wandeling in open lucht ontzegd. Ondertussen zit Horion in de gevangenis van Hasselt, waar hij een normaal regime heeft.3 Deze masterproef heeft meer bepaald als thema „Freddy Horion: een biografisch onderzoek naar een zesvoudige moordenaar‟. Met ons onderzoek willen we een bescheiden wetenschappelijke bijdrage leveren aan het inzicht in én het verklaren van crimineel gedrag. Het doel van het onderzoek is mee te werken aan de verdere ontwikkeling van een theorie omtrent de oorzaken van criminaliteit.4 Door een grondige casestudy/biografisch onderzoek te voeren naar zijn leven met aandacht voor zijn socio-culturele achtergrond, de omstandigheden en de verschillende gebeurtenissen (life-events) die plaatsvonden in zijn leven, hopen we bij te dragen aan het blootleggen van oorzaken die leiden naar criminaliteit en aan het doorgronden van de criminele geest…

Biografische methode

Biografische methodes (of life histories) werden voor het eerst gebruikt door William I. Thomas en Florian Znaniecki. In hun werk “The Polish Peasant in Europe and America”5 illustreren ze hoe Poolse migranten het migratieproces van Polen naar het grote Amerika ervaren.6 Het schoolvoorbeeld van de biografische methode in de criminologie is “The JackRoller”7 van Clifford Shaw uit 1939. The Jack-Roller is het levensverhaal van Stanley, een jonge delinquent, geschreven vanuit zijn standpunt en in zijn eigen woorden. Shaw gebruikt 2

B.J.M., Levenslang voor 6 moorden, De Standaard, 20 augustus 2009; B.M., Horion moordde uit wraak, De Standaard, 22 juni 2009

3

B.V.B., Horion overgeplaatst naar gevangenis van Hasselt, De Standaard, 9 november 2009; S.V.H., Freddy Horion overgeplaatst naar gevangenis in Brugge, De Standaard, 4 februari 2010; V.V.E., Horion klaagt over strenger gevangenisregime, De Standaard, 4 augustus 2009

4

ROBERTS, B., Biographical Research, Buckingham, Open University Press, 2002, 40 - 50

5

THOMAS, W.I. en ZNANIECKI, F., The polish peasant in Europe and America, New York, Knopf, 1927, 2250 p.

6

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., „(Auto)Biografische methoden‟ in Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, DECORTE, T. en ZAITCH, D., (eds.), Leuven, Acco, 2009, 3

7

SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, Chicago, University of Chicago Press, 1931, 280 p.

2



vervolgens ter aanvulling officiële rapporten en documenten, zoals politieverslagen, verslagen van de rechtbank, enz.8 Hij stelt dat de autobiografische methode drie belangrijke aspecten van het delinquent gedrag aan het licht kan brengen: “In our study and treatment of delinquent boys in Chicago, we have found that the “own story” reveals useful information concerning at least three important aspects of delinquent conduct: (I) the point of view of the delinquent; (2) the social and cultural situation to which the delinquent is responsive; and (3) the sequence of past experiences and situations in the life of the delinquent.”9

Met het eerste aspect wil hij peilen naar de houding, gevoelens en interesses van een delinquent om te weten te komen hoe de delinquent zichzelf percipieert ten opzichte van anderen, hoe hij zijn situatie inschat en vooral hoe hij ten opzichte van zijn delinquente ervaringen staat. Het tweede aspect peilt naar iemands sociale en culturele situatie omdat volgens Shaw delinquent gedrag ook in die context bekeken, begrepen en bestudeerd moet worden. Het derde aspect tenslotte peilt naar bepaalde gebeurtenissen en ervaringen die het gedrag en/of volledige persoonlijkheid van een mens beïnvloeden.10

Net zoals Shaw willen we het levensverhaal van een crimineel reconstrueren en een zo volledig mogelijk beeld van Horion als mens en als crimineel bekomen. Om inzicht te krijgen in het gedrag van Freddy Horion is het nodig om zo gedetailleerd mogelijk te weten te komen welk parcours hij aflegde, m.a.w. welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of combinaties hebben geleid tot het criminele gedrag bij Horion? Wat dreef die man? Ook is het belangrijk om alle feiten gedetailleerd te bekijken, welk soort misdadiger is Horion; een massamoordenaar, een seriemoordenaar, een wraakmoordenaar, een roofmoordenaar, …? En is er een evolutie merkbaar? De betekenis en motivatie voor de feiten moeten binnen de

8

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21; MARUNA, S. en MATRAVERS, A., „N=1, criminology and the person‟, themanummer The JackRoller at 100: psychosocial reinterpretations of Clifford Shaw‟s classic case study, MARUNA, S. (ed.) in Theoretical Criminology, 2007, 428

9

SHAW, C., o.c., 3

10

SHAW, Ibid., 3 -17

3



context van Horions unieke persoonlijke geschiedenis bestudeerd worden, binnen zijn microkosmos als het ware.11

Dan volgt een uitbreiding naar wat we zijn macrokosmos zouden kunnen noemen. Hoe kan zijn criminele gedrag vervolgens binnen zijn socio-culturele context begrepen worden? We proberen een volledig beeld te krijgen van Freddy Horion, daarom is het belangrijk om naast zijn persoonlijkheid ook een sociale en culturele verklaring te zoeken. Wat is de rol van zijn sociale en economische status? Vele belangrijke criminologische theorieën zien opgroeien in achtergestelde buurten, armoede, werkloosheid, … als de oorzaak van criminaliteit. Zo zijn er Shaw en McKay met hun theorie over jeugdcriminaliteit, of de straintheorie van Merton, geschreven in de jaren ‟60, maar vandaag nog steeds belangrijk in het criminologisch gedachtengoed.12 De omstandigheden van een misdrijf worden trouwens ook vaak door strafpleiters aangehaald als verzachtende omstandigheden. Vermits het vaak om emotionele argumenten gaat, werken ze ook in op de volksjury. Met andere woorden, de omgeving waarin iemand opgroeit en leeft zouden een sleutelfactor kunnen zijn in het verklaren van delinquent gedrag.13

Van groot belang kan ook Horions perspectief op de gebeurtenissen zijn, hoe ziet hij de gebeurtenissen, omstandigheden? Hoe benoemt hij zelf zijn motieven? Hoe interpreteert hij zijn wereld en gedrag? Spreekt hij van een onweerstaanbare dwang, ging hij voor geld of moordde hij uit wraak?14 Zelfbeeld is vaak afhankelijk van wereldbeeld, en omgekeerd. In hoofdstuk vier proberen we zijn wereldbeeld en zelfbeeld te duiden.

Onderzoeksvragen De onderzoeksvragen zijn de volgende15:

11

ROBERTS, H.B., The inner world of the black juvenile delinquent: three case studies, Hillsdale, Erlbaum, 1987, 1

12

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Criminological Theory, Context and Consequences, Thousand Oaks, Sage Publications, 2007, 36 , 53

13

ROBERTS, H.B., o.c., 7

14

PRESSER, L., „The narratives of offenders‟, Theoretical Criminology, 2009, 177-200; SHAW, C., o.c., 2-3

15

DECORTE, T., Methoden van criminologisch onderzoek: ontwerp en dataverzameling, Gent, academiejaar 2009-2010, 53-75; GADD, D. en JEFFERSON, T., Psychosocial Criminology, An Introduction, London, Sage Publications, 2007, 1-14; SHAW, C., Ibid., 3- 17

4



Hoe kan het gedrag van Freddy Horion begrepen en verklaard worden binnen zijn socioculturele achtergrond? Ik probeer de „human ecology‟ van Horion te reconstrueren.16 - Welke analyse en/of interpretatie van de “own story” is mogelijk? - Wat is de socio-culturele omgeving en context waarin hij is opgegroeid en zich bevond vóór en tijdens de criminele feiten? - Welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of combinaties van beiden hebben zich afgespeeld die een invloed kunnen hebben op het criminele gedrag?

Heel interessant zou het ook zijn om het levensverhaal van Horion aan te vullen met politierapporten en ander materiaal, of hem zelf aan het woord te laten. Horions perspectief komt voor een stuk aan bod doordat het gebaseerd is op zijn autobiografie, toch moeten we voorzichtig zijn met het interpreteren/geloven van zijn woorden. In hoofdstuk vier zullen we zijn verhaal dan ook kritischer bekijken. Het bleek ook onmogelijk om politierapporten of gerechtelijke documenten te bemachtigen, wel is er een interview afgenomen met zijn advocaat Bart Vosters en Tony Van Parijs, voormalig minister van justitie.

Het criminologisch onderzoeksdomein houdt verband met het op zoek gaan naar de omvang, aard, daders, slachtoffers van inbreuken op strafrechtsnormen, rechtsnormen of normen. Meer specifiek gaat het dus over één dader, namelijk Freddy Horion waar we biografisch onderzoek naar zullen doen, een onderzoek naar een dader van inbreuken op strafrechtsnormen, rechtsnormen en normen dus.

De theoretische relevantie is dat op basis van ons onderzoek inzicht kan verkregen worden in een weinig toegankelijke doelgroep. Zo kan men uiteindelijk proberen bestaande theorieën aan te vullen, te verfijnen of aan theorievorming te doen over de oorzaken van criminaliteit en crimineel gedrag. Vanuit de autobiografie van een moordenaar verbreden naar het profiel van de moordenaar, een bottom-up studie die een case analyseert die dan geplaatst kan worden binnen een overkoepelend theoretisch kader.

16

ROBERTS, B., o.c., 34

5

Hoofdstuk 1: Theoretisch kader Voor de masterproef „Freddy Horion: een biografisch onderzoek naar een zesvoudige moordenaar‟ maken we gebruik van het biografisch onderzoek of de casestudy. In dit hoofdstuk wordt een uitgebreide verantwoording gegeven voor de gekozen onderzoeksoptiek. We gaan na hoe het biografisch onderzoek ontwikkeld werd en geven daarbij enkele voorbeelden van criminologisch onderzoek die gebruik maakten van de casestudy. We gaan na wat biografisch onderzoek juist inhoudt, wat het betekent voor de criminologische wetenschappen, en tenslotte duiden we nog de verschillende varianten en benaderingen.

1.1 Ontwikkeling van de biografische methode Vele termen zijn mogelijk voor de biografische methode, men spreekt van „casestudy research‟, „life history‟ of „life history research‟, „life course research‟, het (auto)biografisch perspectief of de narratieve benadering.17

De biografische methode en narratieven van personen kunnen een veelbelovend instrument zijn om een breed gamma aan sociale fenomenen te onderzoeken en te begrijpen. Vandaag is deze methode aan een echte „revival‟ toe in de sociale wetenschappen na decennialang verwaarloosd en genegeerd te zijn. In zijn basisvorm maakt de life history gebruikt van observaties, opnames of beschrijvingen van het menselijk gedrag. Zo werden deze technieken vooral ontwikkeld door historici en antropologen die narratieven van outsiders of weinig gekende en geïsoleerde sociale groepen wilden leren kennen en hun leefwereld wilden ontdekken.18

De biografische methode in de sociale wetenschappen is ontstaan bij de ontwikkeling van een moderne, kwalitatieve sociologie. Een sociologie die op zoek gaat naar de “echte” onderzoekssubjecten. Het gaat dus om een pragmatische sociologie die wil weten hoe mensen betekenis geven aan hun leven, hun bestaan en bepaalde levenservaringen en die de nadruk legt op individuen in een bestaande en evoluerende sociale structuur. Kortom, die vertrekt van

17

MILLER, R.L., Researching life stories and family histories, London, Sage Publications, 2000, 1

18

PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, Urbana, University of Illinois Press, 2008, 9

6


H1: Theoretisch kader

een empirische basis die een totaalbeeld aanreikt van het subject. 19 Vanuit empirische waarnemingen zoekt men een coherent beeld op te bouwen van het subject. Deze “echte” onderzoekssubjecten, de mens achter de feiten dus, werden lange tijd genegeerd door de sociologie, die een abstracte, academische studie geworden was. Theorieën werden boven het hoofd van de onderzoekssubjecten gevormd. Zo ook ontstonden in de criminologie allerlei theorieën over criminaliteit, zonder dat er interesse was naar de individuele criminele persoon. Sociologen ontmoetten de crimineel niet. De overtreder werd neergezet als een karikatuur. Rationalisten zagen het misdrijf als een puur rationele keuze, als een diepgaande kostenbatenanalyse. Aan het andere uiteinde zijn er de positivisten die criminelen enkel als producten zien, een product van hun sociale omgeving of erger nog, zo geboren of – bijna genetisch geprogrammeerd of gedetermineerd.20

1.1.1 De Chicago School

De life history-technieken ontstonden relatief onafhankelijk van elkaar in de sociale wetenschappen zoals antropologie, sociologie, psychologie, … en werden vooral ontwikkeld in Noord-Amerika en in mindere mate in Oost-Europa. Ze waren vooral populair in de jaren ‟30 en ‟40 in de sociologie, een periode die ook bekend staat als de bloeiperiode van de Chicago School. Met de Chicago School verwijst men meer specifiek naar het departement sociologie van de universiteit van Chicago, waar sociologisch onderzoek op een hoog niveau stond tijdens het interbellum. Vooral de stadssociologische studies, zoals naar migratie, delinquente subculturen of gettovorming in de stad, maakten vooral gebruik van etnografische onderzoeksmethoden en waren vernieuwend. De theoretische benadering van de methode was vooral het sociaal positivisme. Gerenommeerde sociologen uit die periode zijn onder andere Robert E. Park, William I. Thomas en Ernest Burgess.21

19

DENZIN, N.K., Interpretive biography. Newbury Park, Sage Publications, 1978, 13-14; LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., Telling stories: the use of personal narratives in the social science and history, Ithaca, Cornell University Press, 2008, 1; MILLER, R.L., o.c., 2

20

PRESSER, L., o.c., 9

21

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21; KOHLI, M., „Biography: account, text, method‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 63; MILLER, R.L., o.c., 2-4; CULLEN, F.T., Rethinking Crime and Deviance Theory: The Emergence of a Structuring Tradition, New Jersey, Rowman & Allanheld, 1984, 110

7



Robert Park stond aan het hoofd van het departement sociologie van de universiteit van Chicago vanaf het begin van de jaren ‟20 tot het begin van de jaren „30. Daar inspireerde hij talloze studenten tot etnografisch onderzoek naar het stedelijke leven. Volgens Park was een belangrijk aspect van de sociologie het bestuderen van allerlei sociale fenomenen in stedelijke buurten, aangezien de steden een nieuwe natuurlijke habitat voor de mens vormen. Deze benadering wordt ook wel de „human ecology‟ genoemd.22

Ernest Burgess is dan weer vooral bekend voor zijn theorie over stedelijke ontwikkeling, ook wel gekend als de concentrische zonetheorie. Die houdt in dat in een stad uit een reeks natuurlijke sociale gebieden bestaat. Ecologische criminologen, waaronder Burgess, gaan na waarom in het ene gebied veel meer criminaliteit voorkomt dan in een ander gebied.23

William Thomas tenslotte hield zich vooral bezig met de studie van sociale organisaties en instituten, zoals het gezin, de school, een buurt. Centrale concepten die Thomas daarbij hanteerde zijn sociale controle en sociale veranderingsprocessen. Telkens weer kwam hij tot de vaststelling dat een gebrek aan sociale controle sociale desorganisatie teweegbracht. 24

Ons inziens kan Human Ecology in al deze gevallen geïnterpreteerd worden als het samengaan van mens en leefomgeving, het integreren in of in een conflictsituatie komen met de leefomgeving. Naast objectieve data wonnen voor het eerst ook subjectieve bronnen (sociale controle) aan belang. De delinquent kreeg een naam, een gezicht, een levensverhaal nadat vroeger sociologisch en criminologisch onderzoek „de mens‟ monddood had gemaakt.

1.1.2 The Polish Peasant in Europe and America

De biografische methode werd voor het eerst gebruikt in 1918 door Thomas en Znaniecki met hun onderzoek “The Polish Peasant in Europe and America”.25 Zij gingen aan de hand van de casestudy na hoe het Poolse migranten verging in Chicago tijdens de industriële revolutie

22

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, o.c., 36; ROBERTS, B., o.c., 34

23

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Ibid., 36-38

24

BENNET, J., Oral history and delinquency: the rhetoric of criminology, Chicago, Chicago University Press, 1981, 123; LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 210-212

25

THOMAS, W.I., en ZNANIECKI, F., o.c., 2250 p.

8



van begin 20ste eeuw.26 Hun boek wordt nog steeds gezien als de belangrijkste casestudy in de sociologische literatuur. Andere bekende sociologen zoals Park, Burgess en vele andere telgen van de Chicago School werden door “The Polish Peasant in Europe and America” geïnspireerd om ook sociologie te gaan ontwikkelen vanuit „real-life‟situaties.

Het boek kan op het eerste gezicht een pure studie over migratie lijken, maar er zit meer in. Het uitgangspunt van Thomas en Znaniecki was om de sociale veranderingen die gepaard gingen met de laat 19-de en begin 20-ste eeuwse industriële revolutie te onderzoeken. Die sociale veranderingen beschrijven de auteurs als de neergang van de traditionele sociale organisatie, een stijgend individualisme, urbanisatie en natuurlijk de verscheidene veranderingen in de economische sfeer. Het gevolg van deze revolutie was een dooreen schudden van normen en waarden waardoor de mens als het ware verweesd achterblijft. Over deze onderwerpen was reeds veelvuldig gediscussieerd binnen de sociologie, de grote meerwaarde van de twee sociologen was dat ze gebruik maakten van een brede empirische basis. Zo onderzochten ze brieven, allerlei persoonlijke documenten en ondervroegen ze getuigen. Om aan sociologisch onderzoek te kunnen doen moest men over twee soorten bronnen beschikken aldus William Thomas en Florian Znaniecki. Eerst en vooral blijft objectieve data belangrijk, ten tweede gingen ze ook op zoek naar de subjectieve karakteristieken van de leden van de sociale organisatie die ze wilden onderzoeken.27

Besluitend kunnen we stellen dat academisch onderzoek meer en meer getoetst wordt aan het subject dat gevormd wordt door economische en sociale veranderingen. Het rationele onderzoek van data wordt gelinkt aan subjectieve interpretaties; de mens wordt gehoord, dit in tegenstelling met vroegere sociologische en criminologische studies. Ook in moderne Assisenzaken, in casus die van Horion, wordt veel aandacht besteed aan de sociaal -

26

BECKER, H.S., „The relevance of life histories‟ in Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K (ed.) San Francisco, Mc Graw Hill, 1970, 289; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 3

27

BAKER, P.J., „The life histories of W.I. THOMAS and R.E. PARK‟, The American Journal of Sociology, 1974, 243-260; BERTAUX, D., „Introduction‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 119; CHALASINSKI, J., „The life records of the young generation of polish peasants as a manifestation of contemporary culture‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), 152; CONZEN, K.,N., „Thomas and Znaniecki and the historiography of American immigration‟, Journal of American Ethnic History, 1996, 16-17; FRAZIER, C.E., „The use of life histories in testing theories of criminal behaviour: toward reviving a method‟, Qualitative Sociology, 123; KOHLI, M., l.c., 63; KURTZ, L.,R., „The Polish Peasant in Europe And America‟, The American Journal of Sociology, 1985, 476-479 ; MILLER, R.L., o.c., 4; ROBERTS, B., o.c., 42-45

9



economische achtergrond (verzachtende omstandigheden). Ook hijzelf motiveert in zijn autobiografie zijn daden vaak vanuit dit perspectief: wraak nemen na slachtoffer van pesten, stelen om je kinderen extra‟s te geven, …

1.1.3 The Jack-Roller Een ander standaardwerk uit die traditie is “The Jack-Roller”28 van Clifford Shaw, waarin de levensgeschiedenis van „Stanley‟ aan bod komt. Deze levensgeschiedenis is de eerste in een reeks van casestudies die Shaw uitvoerde. In elke case maakte hij gebruik van het eigen verhaal van de delinquent om telkens een ander aspect van criminaliteit te kunnen onderzoeken en om het gebruik van casestudies te illustreren. Met het verhaal van Stanley wil Shaw illustreren hoe het autobiografisch verhaal gebruikt kan worden bij de studie en behandeling van criminaliteit bij jongeren. Hij waarschuwt de lezer ervoor te snel conclusies te trekken over de oorzaken van criminaliteit of de verdienste van een bepaalde methode van behandeling op basis van één enkele casestudy. Stanley is in de eerste plaats bedoeld als een illustratie van de biografische methode, het verhaal kan eventueel wel een basis vormen voor verder onderzoek. Er kunnen hypotheses geformuleerd worden die met andere gedetailleerde cases of statistische kwantitatieve methodes getest kunnen worden.29

Shaw laat Stanley zelf aan het woord over zijn delinquente carrière, bij het eerste contact was Stanley 16 jaar en ze hielden contact gedurende vijf jaar. Shaw liet Stanley zijn autobiografie opschrijven, als een soort dagboek in de eerste persoon. Hij hechtte veel belang aan dat eigen verhaal, aan Stanley‟s eigen conceptie van zijn ervaringen en publiceerde dit ook zonder het te vertalen in de taal van de wetenschap. De onderzoeker wilde niet alleen een accuraat maar vooral ook een authentiek verslag van de delinquent en zijn perceptie van zijn gedrag en gebeurtenissen geven.30 Zijn methode startte met interviews, gespreid over een lange periode, van de delinquent. Daarbij werd alles neergeschreven in de authentieke woorden van de delinquent, niet alleen vanuit zijn vertelstandpunt maar ook in zijn verwoordingen. Er werd dus niet aan wetenschappelijke ghost writing gedaan, er kwam geen vakjargon aan te pas. Dit garandeerde precies objectiviteit van het subject. Er is geen bewuste of onbewuste

28

SUTHERLAND, E., The Professional Thief, Chicago, University of Chicago Press, 1937, 256 p.

29

FRAZIER, C.E., l.c., 124; SHAW, C., o.c., XIII; MERRIL, B. en WEST L., Using Biographical Methods in Social Research, London, Sage Publications, 2009, 24

30

SHAW, C., Ibid., 1

10



manipulatie van de onderzoeker, socioloog in dit geval, mogelijk. Alle elementaire informatie is eerstehands; zijn gedragsproblemen, arrestaties, straffen, …31

Dit verhaal werd vervolgens aangevuld met officiële documenten van onder andere de politie, (jeugd)rechtbank, gevangenissen, sociale instituten (agencies), … Ook zijn familiale en sociale achtergrond worden een onderzoeksdomein.32 Concreet ziet het boek “The Jack-Roller: A Boy‟s own story” er als volgt uit. Het eerste deel van het boek “The Jack-Roller” bestaat uit drie hoofdstukken: een verantwoording van Shaw voor de gekozen methode, een korte schets van Stanley‟s gedragsmoeilijkheden en een schets van zijn sociale en culturele achtergrond.

In het tweede deel van het boek krijgen we dan het volledige verhaal van Stanley, exact zoals hij het neerschreef. Zijn levensverhaal wordt dus chronologisch en gedetailleerd beschreven. Het blijkt dat de jonge delinquent opgroeide in achtergestelde wijken waar veel criminaliteit heerste en uit een familie van immigranten afstamt. Hoofdstuk dertien is dan een samenvatting van zijn verhaal en zijn behandeling/bestraffing (social treatment). Vervolgens geeft ook Ernest Burgess, een andere beroemde socioloog uit die periode een analyse van het biografisch verhaal van Stanley en van het gebruik van de methode in deel drie.33 Zoals reeds vermeld in de inleiding ziet Shaw drie pluspunten aan de „own story‟ methode; ten eerste garandeert het vertelstandpunt van de delinquent zelf een duidelijke perceptie van zichzelf, ten tweede wordt gefocust op de sociale en culturele achtergrond die vaak determinerend is, de human ecology dus, en ten derde wordt het belang van iemands voorbij levenservaringen in het onderzoek ingebed. Daarmee worden alle deelfacetten gebruikt om zo een volledig profiel van de delinquent te geven. Crimineel gedrag is volgens Shaw geen apart onderdeel van een persoonlijkheid maar is die persoonlijkheid zelf, vandaar de noodzaak aan een brede drieledige autobiografische analyse.34 Ook Horions levensverhaal zou hier als schoolvoorbeeld van deze „own story‟-methode kunnen dienen, er is immers ook geen

31

SHAW, C., Ibid., 21-22

32

BECKER, H.S., l.c., 289; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21

33

YOUNG, K., „The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story‟, The American Journal of Sociology, 1930, 474 - 476

34

SHAW, C., o.c., 3-17

11



hertaling geweest én Horion brengt zijn hele levensverhaal, van voor tot na zijn criminele carrière. Zijn boek brengt geen „tranche de vie‟ maar zijn hele leven in beeld.

1.1.4 Andere voorbeelden Andere criminologische voorbeelden uit die periode zijn “The Natural History of a Delinquent Career”35 en “Brothers in Crime”36, beiden ook door Clifford Shaw, respectievelijk in 1931 en 1938, en “The Professional Thief”37 door Edwin Sutherland in 1937.38 In “The Natural History of a Delinquent Career” maakt Shaw ook weer gebruik van de casestudy, net zoals hij dit deed in zijn boek “The Jack-Roller”. Het is de opvolger in zijn reeks van casestudies. Ook hier gaat het om een delinquente jongen, Sidny Blotzman, waarvan hij zijn autobiografie aanvult met allerlei andere documenten, zoals politierapporten, gerechtelijke documenten, …39

Het primaire doel van dit werk is aantonen dat gewoontes, houdingen en levensfilosofie geleidelijk opgebouwd worden doorheen vele jaren, na een opeenvolging van sociale ervaringen van de crimineel. Ook de emotionele respons van de omgeving op het crimineel gedrag en het gerechtelijk officiële antwoord op de misdaden zijn van primordiaal belang. Het doel van Shaw is aantonen dat criminaliteit niet los te koppelen is van de volledige levenshistorie van de crimineel: „Criminaliteit is geen geïsoleerd gegeven maar een dynamisch levensproces‟.40

De databronnen van het boek The Natural History of a Delinquent Career bevatten dus alles wat via de delinquent vergaard werd in een periode van zes jaar, aangevuld met secundair materiaal. Dit zijn: documenten en gegevens van sociale instituten, rechtbank, behavior 35

SHAW, C., The Natural History of a Delinquent Career, Chicago, University of Chicago Press, 1931, 280 p.

36

MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., Brothers in Crime, Chicago, University of Chicago Press, 1938, 364 p.

37

SUTHERLAND, E., o.c., 256 p.

38

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 21

39

SUTHERLAND, E.H., „The Natural History of a Delinquent Career‟, The American Journal of Sociology, 1932, 135 - 136

40

SHAW, C., The natural history of a delinquent career, XI, 7

12



clinics, gevangenissen, artikels uit de media, interviews met vrienden en familie, en een reeks persoonlijke interviews met het individu zelf. 41 Met “Brothers in Crime”42 gaat Clifford Shaw verder met zijn reeks van casestudies in samenwerking met Henry D. McKay en James F. McDonald. Deze keer zijn het vijf levensverhalen die hij neerschrijft. “Brothers in Crime” is het verhaal van vijf broers, de “Martin brothers”, met een criminele levensstijl.

Hier wordt vooral een sociologische interpretatie aan het delinquente gedrag gegeven, de zwakke economische status, een slechte buurt, de negatieve invloed van delinquente peers, … vormden de vijf jongens tot wie ze geworden zijn.43 Het werk “Brothers in Crime” suggereert een relatie, een causaal verband tussen delinquent gedrag en het cultureel conflict waarin de immigrantenfamilies zich bevinden in fysiek en sociaal gedesoriënteerde gemeenschappen in de grote Amerikaanse steden. Deze relatie tussen crimineel gedrag en sociaal-culturele achtergrond konden Shaw, Macdonald en McKay aanduiden na zestien jaar intense opvolging van de vijf Martin broers. Daarbij werden weer alle data gebruikt, van interviews en autobiografische documenten tot rapporten van gerechtelijke instanties.44 Vervolgens is ook “The Professional Thief” van Edwin Sutherland een standaardwerk op het gebied van de casestudy. Sutherland geeft in zijn boek het verhaal van Chic Conwell, een „professionele‟ dief weer. Conwell is volgens Sutherland een expert op het gebied van diefstal, aangezien hij zich gedurende twintig jaar bijna continu bezighield met het „vak‟. De focus licht hier evenwel niet zozeer op zijn volledige levensverhaal maar op zijn carrière als dief. Wat waren de omstandigheden, welke codes gelden er onder inbrekers en dieven, welke criminele praktijken beging hij allemaal?45

41

42

SHAW, C., Ibid., XI MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., o.c., 364

43

FINK, A.E., „Brothers in Crime‟, American Sociological Review, 1939, 150-151; WALLER, W., „Brothers in Crime‟, The American Journal of Sociology, 1940, 604-605

44

MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., o.c., X

45

FRAZIER, C.E., l.c., 123; HEALY, W., „The Professional Thief‟, The American Journal of Sociology, 1938, 652- 653; LOHMAN, J.D., „The Professional Thief”, American Sociological Review, 1939, 606 – 607

13



Data werd op twee manieren verzameld: Conwell schreef zijn eigen verhaal neer aan de hand van een topic-lijst en een aantal vragen die Sutherland had opgesteld en daarna werd over dat verhaal nog uitgebreid gediscussieerd door Conwell en Sutherland, dit voor twaalf weken lang, zeven u per week. Vervolgens liet Sutherland het verhaal ook lezen door vier andere dieven en twee ex-onderzoekers van de politie; hun opmerkingen werden in voetnoten genoteerd bij het originele verhaal van Conwell.46

Voor de presentatie werd alle materiaal geordend door Sutherland, hier en daar aangevuld met stukjes door hemzelf om te verbinden, een structuurelement als het ware.

De analyse van het levensverhaal van Chic Conwell gebeurt vooral vanuit Sutherlands differentiële associatietheorie.47 Sutherland werkte acht jaar aan zijn differentiële associatietheorie, in 1947 had hij zijn definitieve versie klaar in de vorm van negen statements. Met deze negen stellingen wilde hij een algemene verklaring voor systematisch delinquent gedrag formuleren op het niveau van het individu, m.a.w. een microtheorie. De differentiële

associatietheorie

stelt

dat

crimineel

gedrag

aangeleerd

wordt

via

interactieprocessen in intieme sociale netwerken. Het begrip differentiële associatie verwijst naar het proces waarlangs deviant gedrag geleerd wordt via associaties met delinquente maar evengoed met niet-delinquente gedragspatronen, dit heeft betrekking op alle mechanismen die bij het leren van om het even welk gedrag betrokken zijn.48

1.1.5 Overheersing van de kwantitatieve onderzoeksmethoden Vanaf de jaren ‟50 werden de sociologie en criminologie overheerst door kwantitatieve onderzoeksmethoden. De kwalitatieve biografische methode of life history benadering werd ingeruild; de opkomst van kwantitatieve onderzoeksmethoden, de statistiek en allerlei statistische benaderingen verdrongen de studie van levensverhalen en het onderzoek naar de

46

SUTHERLAND, E., o.c., III

47

SUTHERLAND, E., Ibid., V-VII

48

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 42-43

14



individuele crimineel. In de naoorlogse periode leek het gebruik van het biografisch perspectief en kwalitatief onderzoek in het algemeen bijna volledig verdwenen.49

Enkel in Polen blijft het gebruik van levensverhalen voor sociologisch onderzoek populair. Na Wereldoorlog I ontstonden daar zelfs Pamietniki-wedstrijden. Pamietniki is de Poolse term voor een geschreven autobiografie. Florian Znaniecki schreef in 1921 de eerste “autobiografie-wedstrijd” uit voor Poolse arbeiders, 149 arbeiders reageerden en schreven hun autobiografie neer. De winnaar was Jakob Wojciechkowski, zijn verhaal “A Worker‟s Biography” (of in het Pools: “Zyciorys Walsny Robotnika”) werd gepubliceerd in 1931 door het Poolse sociologische instituut van Poznan. Velen volgden Znaniecki‟s voorbeeld en duizenden autobiografieën werden verzameld, onder andere ook van steenkoolmijnwerkers, boeren, leraars, vrouwen, … Een autoriteit op het gebied van Pamietniki‟s was professor Jozef Chalasinkski van de universiteit van Warschau, die van de life history-benadering een Poolse specialiteit maakte. Maar door de gevolgen van de koude oorlog tussen het Westen en Oost-Europa en vooral ook door de taalbarrière bleven veel van die biografieën onbekend buiten Polen.50

Als uitzonderingen in het Westen kunnen we de sociologen Howard Becker, een aanhanger van het sociaal constructivisme en Helen Hughes vermelden. Becker werd vooral bekend door zijn boek “Outsiders” waarmee hij de basis voor de labelling-theorie legt.51 Met de labellingtheorie stelt Howard Becker dat delinquent gedrag niet intrinsiek delinquent is, maar gedrag is dat mensen bestempelen als delinquent. Dit illustreert hij in “Outsiders” met een studie over dance-muzikanten

en

een

studie

over

marihuanagebruikers.

Zijn

studie

over

marihuanagebruikers bestaat uit twee delen, een gedeelte genaamd „On becoming a marihuana user‟ en een casestudy over de Marihuana Tax Act, waarmee hij aan de hand van de labelling-theorie uitlegt hoe bepaalde wetten tot stand kunnen komen.52

49

BERGER, R.J., „Agency, structure and the transition to disability: a case study with implications for life history research‟, The Sociological Quarterly, 2008, 309-310; DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 22; MILLER, R.L., o.c., 21; MERRIL, B. en WEST L., o.c., 2009, 26-27; Methods of Life Course Research: qualitative and quantitative approaches, GIELE, J.Z. en ELDER, G.H. (eds.), London, Sage, 1998, 17

50

BERTAUX, D., l.c., 2-6; CHALASINSKI, J., l.c., 120-121

51

BECKER, H.S., Outsiders: studies in the sociology of deviance, London, Free Press of Glencoe, 1963, 215 p.

52

SYKES, G., „Outsiders: studies in the sociology of deviance‟, American Sociological Review, 1964, 134-135

15



Helen Hughes is een Canadese sociologe die studeerde aan de universiteit van Chicago. Ze werd bekend door haar vele werk voor de “American Journal of Sociology”, werk waarvoor ze als vrouw niet betaald werd. Hughes was actief bij verschillende feministische organisaties, en deed onder andere casestudies naar vrouwen in de academische wereld. Zo schreef ze ook enkele autobiografische artikels over haar ervaringen, bijvoorbeeld “Maid of all work or departmental

sister-in-law?

The

faculty

wife

employed

on

campus.”

of

“Wasp/woman/sociologist”.53

1.1.6 Het biografisch onderzoek vandaag Door het leggen van nieuwe accenten in de kwalitatieve onderzoeksmethoden, is de biografische methode opnieuw populair sinds de jaren ‟80.54 De life histories zoals ze werden uitgevoerd door de aanhangers van de Chicago School in de jaren ‟20 en ‟30 van de vorige eeuw nemen nog steeds een prominente plaats in binnen het onderzoek dat zich vandaag kenmerkt als het biografisch perspectief.55 De hernieuwde interesse in de kwalitatieve onderzoeksmethoden en technieken kunnen gezien worden als een reactie tegen de jarenlange onderdrukking ten voordele van het kwantitatief onderzoek. Kwalitatieve onderzoekers bekritiseerden de positivistische assumpties van de kwantitatieve analyses en het gebruik van die analyses om hypotheses te testen en theorieën te ontwikkelen. Kwalitatieve methoden zijn breder, ze kunnen een groot aantal variabelen opnemen in hun analyses, bovendien zijn ze niet zo afhankelijk van financiële middelen zoals die bijvoorbeeld nodig zijn om een grootschalige bevolkingssurvey uit te voeren. De vele rijke beschrijvingen die mogelijk zijn met kwalitatieve technieken laten toe een beeld te vormen van sociale processen en/of fenomenen. Biografische methoden hebben daarboven ook een sterke humanistische impuls, aangezien ze een stem geven aan de sociaal achtergestelden. Door biografisch en ander kwalitatief onderzoek krijgt de mens achter het cijfer, achter de „case‟, een gezicht en een identiteit, iets wat bij een kwantitatieve analyse niet mogelijk is. Daar was de case meestal

53

EICHLER, M., „Women Pioneers in Canadian Sociology: The effects of a Politics of Gender and a Politics of Knowledge‟, The Canadian Journal of Sociology/ Cahiers Canadiens de Sociologie, 2001, 380-381; HUGHES, H., „Maid of all work or departmental sister-in-law? The faculty wife employed on campus.‟, American journal of sociology, 1973, 767- 772; HUGHES, H., „Wasp/Woman/Sociologist.”, Society, 1977, 69 - 80

54

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 23-24; MCCALL, M.M. en WITTNER, J., „The good news about life history‟ in Symbolic Interaction and Cultural Studies, BECKER, H.S. en MCCALL, M.M., (eds.), Chicago, 1190, 46

55

MILLER, R.L., o.c., 5

16



monddood, werd het subject nergens in het onderzoek betrokken.56 Zo werd de dader of crimineel bij kwantitatief criminologisch onderzoek als een object bestudeerd, verschillende criminologische scholen bestudeerden de herseninhoud, de wenkbrauwen of de geestelijke vermogens van delinquenten. Pas sinds de opkomst van de Chicago school gaat men ook effectief communiceren met het onderzoekssubject en hem in een fysieke en sociale omgeving plaatsen.57

Vandaag geldt dat noch kwantitatief noch kwalitatief onderzoek alle aspecten van criminaliteit kunnen vatten en de wetenschap niet zonder kwalitatief en kwantitatief onderzoek kan.58 Het of-verhaal is een en-verhaal geworden. Een casestudy kan dan ook, wanneer hij correct uitgevoerd wordt, in combinatie met andere technieken, een van de meest waardevolle

observationele

en

analytische

instrumenten

worden

voor

een

socioloog/criminoloog.59

1.2 De casestudy vandaag

Casestudy

is

een

kwalitatief

onderzoek

waarbij

er

slechts

een

klein

aantal

onderzoekseenheden zijn, de „case‟ dus, die men als onderzoeker zo integraal mogelijk wil begrijpen, men gaat dus werken in de diepte. Deze aanpak in de diepte wordt ook wel een holistische aanpak genoemd. Een onderzoekseenheid of case kan simpel of complex zijn. Het kan een kind zijn, of een crimineel, maar ook bijvoorbeeld een klas kinderen of zelfs een incident, een milieuramp bijvoorbeeld.60

Er zal praktisch altijd sprake zijn van selectieve of strategische steekproeven die men dus kwalitatief gaat benaderen. Bij het uitvoeren van mijn onderzoek volgen we de onderzoeksstrategie van de enkelvoudige casestudy. Naast de enkelvoudige casestudy is ook een vergelijkende casestudy mogelijk. Bij de enkelvoudige casestudy is er slechts één 56

ROBERTS, B., o.c., 37-50

57

VAN SOOMEREN, P.F., „Chicago-school revisited‟ Themanummer „daders aan het woord‟ in Justitiële Verkenningen, 1991, 8

58

SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 21

59

MILLER, R.L., o.c., 21; Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), New York, McGraw-Hill Book Company, 1978, 285; VAN SOOMEREN, P.F., l.c., 11

60

GERRING, J., Case study research: principles and practices, Cambridge, Cambridge university press, 2007, 17; STAKE, R.E., „Case Studies‟ in Handbook of qualitative research, DENZIN, N.K. en LINCOLN, Y.S., (eds.), Thousand Oaks, Sage, 2000, 435

17



onderzoekseenheid en die werd volgens een selectieve steekproef bewust gekozen. Die ene case, namelijk Freddy Horion, willen we zo integraal mogelijk trachten te bestuderen. Bij de vergelijkende casestudy is er sprake van meerdere onderzoeksobjecten, die men dan met elkaar gaat vergelijken.61 Een casestudy kan dus wel verschillende „cases‟ bevatten.62

Een onderzoeker die aan biografisch onderzoek doet, treedt binnen in de wereld van het onderzoekssubject, stap voor stap. Alle objectieve feiten worden nagegaan alsook de reacties, interpretaties en houdingen van de onderzoekspersoon ten opzichte van die feiten, gebeurtenissen en ervaringen. Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de basis van de life history het perspectief van het subject of de subjecten is. Hun wereld moet doordrongen, vergeleken en begrepen worden De onderzoeker moet als het ware een empathische houding aannemen; hij moet de denken leefwereld van zijn case binnendringen en de kritische objectieve ervaringen relevant voor het onderzoek naast die persoonlijke ervaringen leggen. Op deze wijze wordt de definitie van de situatie door het subject vergeleken met objectieve waarnemingen door de onderzoeker. Stel dat het onderzoekssubject een delinquent is, dan kunnen opeenvolgende periodes van opsluiting onderzocht worden, de subjectieve ervaringen rond deze opsluitingen kunnen vergeleken worden met de objectieve feiten zoals de arrestatie of veroordeling, bijvoorbeeld kan vergeleken worden hoe ze ervaren worden, of de opsluiting terecht is, enz.

Om een integraal antwoord op de probleemstelling te krijgen kunnen ook de perspectieven van ouders, al dan niet delinquente peers enz. opgenomen worden.63

Bij biografisch onderzoek gaan onderzoekers dus de levensloop van individuen of bepaalde aspecten van die levensloop analyseren, na eerst zoveel mogelijk gegevens verzameld te hebben.64 Alle verzamelde feiten en data worden vervolgens geïnterpreteerd volgens een bepaald theoretisch kader. Wanneer dit theoretisch kader ontbreekt, is er slechts sprake van een beschrijvende casestudy. Deze interpretatie van de data kan vanuit verschillende

61

DECORTE, T., o.c., 122-123, 126

62

GERRING, J., o.c.., 27

63

Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.,K. (ed.), 287; CHANFRAULT-DUCHET, M.-F., „Narrative Structures, Social Models, and Symbolic Representation in the Life Story‟ in Women‟s words: the feminist practice of oral history, GLUCK, S.B. en PATAI, D., (eds.) New York, Routledge, 1991, 89

64

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 4

18



theoretische uitgangspunten. De epistemologische dimensie die men aanneemt kan dus zowel het empirisme, rationalisme of het pragmatisme zijn. Bij de analyse kunnen onderzoekers zich concentreren op de analyse van de sociale organisatie, verhoudingen, subculturen, maar ze kunnen ook focussen op het niveau van het individuele en de persoonlijkheid, identiteit analyseren of specifiek voor een criminoloog de deviante carrière. De substantieve dimensie van de methode kan dus variëren van microniveau, mesoniveau en macroniveau. Op het microniveau kunnen we dan de analyse van het individuele, de persoonlijkheid, de deviante carrière enz. stellen. Op het mesoniveau onderscheiden we de (sociale) instituties die onderzocht kunnen worden en als we de sociale verhoudingen, subculturen, … gaan analyseren, dan spreken we van een analyse op het macroniveau.

Wetenschappers maken gebruik van allerlei soorten materiaal zoals persoonlijke documenten, verhalen, officiële documenten, enz. om bepaalde levenservaringen, life-events of keerpunten in het leven van een individu te bestuderen.65 Eigenlijk mag het elke soort van informatie bevatten, dus ook foto‟s, schema‟s, diagrammen,…66 Zelfs secundaire bronnen kunnen bijdragen tot de analyse: etnografisch veldwerk, mediaberichten, semi- en zelfs nietgestructureerde interviews … Maar de neergeschreven of mondelinge biografie blijft de meest waardevolle aldus Denzin.67

Persoonlijke narratieven, uitgegaan van iemands eigen verhaal en/of woorden, net die subjectiviteit is heel waardevol. Terwijl veel onderzoekstechnieken uitgaan van objectief materiaal, gaat de biografische studie net op zoek naar persoonlijke meningen, houding en/of interpretaties. Er moet natuurlijk op gelet worden dat deze subjectieve meningen niet als objectieve beschrijvingen gebruikt worden:68 persoonlijke narratieven beschrijven niet de wereld of feiten maar hoe de schrijver die ervaart. Het is net naar die interpretaties dat onderzoekers op zoek zijn, want op basis van die interpretaties gaan mensen handelen.

65

DENZIN, N.K., Interpretive biography, 13; PRESSER, L., „the narratives of offenders‟, 177-178;

66

BROMLEY, D.B., The Chichester, Wiley, 1986, 44

67

GERRING, J., o.c., 68-69; KOHLI, M., l.c., 62

68

SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 2-4

case-study

method

in

psychology

and

related

disciplines,

19



Mensen reageren op basis van feiten, hun handelen is niet objectief, maar hangt af van de interpretatie die zij aan die feiten geven.69

Ook moet er bij de analyse rekening gehouden worden met het feit dat levensverhalen en biografieën steeds gecreëerd worden in een bepaalde sociale structuur en cultuur. Er moet dus altijd voorzichtig gebruik worden gemaakt van de verkregen inzichten.70

1.3 Gebruik van life histories in de criminologie

Tegenstanders van de biografische methode durven wel eens het verwijt laten horen dat een casestudy-onderzoek louter journalistiek is en aan elke wetenschappelijke waarde ontbreekt. De casestudy zou slechts vage resultaten opleveren, die niet gegeneraliseerd zouden kunnen worden of bijdragen tot theorievorming. Bovendien zou de methode verspillend, tijdrovend en alles behalve efficiënt zijn.71

Casestudies kunnen nochtans uitgevoerd worden voor vele onderzoeksdoeleinden. De meest voorkomende reden om een casestudy uit te voeren is waarschijnlijk dat er een specifiek, praktisch probleem opduikt dat om een actie vraagt, bijvoorbeeld een kind dat weigert naar school te gaan, een meisje wordt verkracht, een politicus gedraagt zich op schandalige wijze, een bedrijf maakt niet genoeg winst en staat tegenover een schadelijke staking. Wanneer er genoeg gebeurtenissen van hetzelfde type zijn, kunnen onderzoekers gaan classificeren en generaliseren. Ze kunnen bepaalde patronen ontdekken in de omstandigheden en acties die de onderzoekers bestuderen. De grote waarde van een casestudy is vooral dat de methode bottom-up werkt in plaats van top-down. Een casestudy handelt in eerste instantie rechtstreeks met een individueel subject of object in een reële context. Men vertrekt van de case en niet van een abstracte theorie, vanuit die ene case kunnen we dan de resultaten van de analyse toepassen bij andere vergelijkende cases. Dit sluit natuurlijk niet uit dat ook theorieën kunnen getest worden met de biografische methode.

69

PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, 10; MERTON, R.K., „Some thoughts on the concept of sociological autobiography‟ in Social change and the life course, RILEY, M.W., (ed.), Beverley Hills, Sage Publications, 1988, 18-19

70

LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 3

71

FARADAY, A. en PLUMMER K, „Doing life-histories‟, Sociological Review, 1979, 774; KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., (eds.), „Mensen van vlees en bloed – kwalitatief onderzoek in de criminologie‟, Themanummer Tijdschrift voor Criminologie, 2008, 325

20



Een andere veel voorkomende reden om een casestudy uit te voeren is dan ook om een theorie te illustreren, aan te tonen, of zelfs te testen. Vooral psychoanalytische casestudies horen in deze laatste categorieën thuis.72 Eén van de kritieken was dat casestudies problemen met zich meebrengen met betrekking tot generaliseerbaarheid, omdat het slechts een klein aantal onderzoekseenheden heeft. De case-selectie moet op zorgvuldige wijze gebeuren om dit probleem te verhelpen, bijvoorbeeld een typische case of net een compleet afwijkende case. Bovendien is de externe validiteit dan niet altijd even groot, de interne validiteit kan heel sterk zijn.

Soms wordt ook omwille van pragmatische redenen voor de casestudy gekozen, wanneer niet veel data beschikbaar is, of men nog niet veel weet over het onderwerp kan het nuttig zijn om een case in de diepte te onderzoeken. De keuze kan ook afhangen van de beschikbare data, zo kan het beter zijn om een kwalitatief hoogstaand onderzoek te gaan uitvoeren dat gebruik maakt van de casestudy, dan een kwantitatief onderzoek dat lijdt onder weinige of niet volledige data.73

Over de meerwaarde van een casestudy-onderzoek kunnen we besluiten met de woorden van John Gerring in zijn boek “Case study research” : “We gain better understanding of the whole by focusing on a key part.”74

Life histories wordt in vele disciplines toegepast en gezien als een waardevol instrument. Zo wordt gebruik gemaakt van de techniek in onder andere de criminologie, sociologie, psychologie, psychiatrie, antropologie, maar ook in andere vakgebieden zoals industriële wetenschappen, management, politieke wetenschappen, … Allen hebben ze eenzelfde basisredenering gemeen, een specifieke reeks van gebeurtenissen en/of relaties wordt 72

BROMLEY, D.B., o.c., xi-x, 41; RUSTIN, M. „Reflections on the biographical turn in social science‟ in The turn to biographical methods in social science : comparative issues and examples, CHAMBERLAYNE, P., (ed.), London, Routledge, 2005, 45

73

GERRING, J., o.c., 57; PLUMMER, K., Documents of life 2: an invitation to a critical humanism, London, Sage Publications, 2001, 160-162; LIEBLICH, A., TUVAL-MASHIACH, R. en ZILBER, T., Narrative Research: reading, analysis and interpretation, Thousand Oaks, Sage Publications, 1998, 2-3

74

GERRING, J., Ibid., 1

21



geïdentificeerd. Dit vormt de „case‟ die dan beschreven, geanalyseerd, geïnterpreteerd en geëvalueerd wordt binnen een bepaald theoretisch kader.75

Zeker binnen de criminologie is de waarde van de autobiografische methode algemeen erkend. Zoals reeds eerder aangetoond streeft de life history-methode ernaar om een individu en zijn ervaringen te beschrijven en te analyseren en vervolgens te gaan kaderen in een bredere sociaal-historische context. Dit kan in het bijzonder een waardevolle bijdrage betekenen voor de studie naar deviantie. Biografisch onderzoek in de criminologie kan gebruikt worden om criminaliteit te beschrijven en verklaren. Beschrijvende studies kunnen zeer waardevol zijn om inzicht te verkrijgen in het levensverhaal van delinquente personen of in delinquente subculturen wat een weinig toegankelijke doelgroep is. Dankzij de studie van levensverhalen krijgt deze gemarginaliseerde doelgroep ook een stem om de soms misleidende in incorrecte theorieën of universele “waarheden” tegen te spreken. In veel wetenschappelijk onderzoek wordt de deviant als het ware losgekoppeld van zijn dagelijkse bestaan en zijn sociale wereld. Door het gebruik van een casestudy kan aangetoond worden dat een crimineel, meer dan zomaar een crimineel is. Criminaliteit beslaat dikwijls maar een klein deel van iemands bestaan. Verhalen van criminelen en vanuit het oogpunt van criminelen kan ook helpen om dingen, zoals crimineel gedrag, te verklaren en in een theorie vast te leggen. Deze narratieven van criminelen kunnen de oorsprong van het crimineel gedrag en het criminaliseringsproces verklaren. Bovendien kunnen ook allerlei andere factoren bestudeerd worden, zo kan er ook geanalyseerd worden welke aspecten een persoon weerhouden van een criminele levensstijl of er kan een gefundeerd debat over een effectieve bestraffing gevoerd worden.76

Aangezien de biografische methode vaak focust op het procesmatige en de subjectieve ervaringen van een persoon, kan het gebruik van life histories ook een essentiële aanvulling vormen op bestaande theorieën, zoals reeds eerder gesteld. Vele moderne theorieën, zoals bijvoorbeeld theorieën van organisatie, criminaliteit in het algemeen of in kleine groepen, benadrukken subjectieve variabelen of bepaalde gedragspatronen en bevatten slechts zelden data over de natuur van die subjectieve variabelen of gedragspatronen. De biografische

75

BROMLEY D.B., o.c., ix

76

DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., l.c., 23-24; GADD, D. en JEFFERSON, T., o.c., 1; LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 1; PRESSER, L., „the narratives of offenders‟, 177-178; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 1, 17

22



methode kan deze variabelen verder uitspitten en zo een aanvulling op de bestaande theorie vormen.77

Bijgevolg kan men stellen dat de biografische studie zowel theoretische als praktische relevantie bevat. De theoretische relevantie bestaat er dus in dat algemene theorieën over (de etiologie

van)

criminaliteit

kunnen

gezocht

worden.

In

de

praktijk

kunnen

levensgeschiedenissen de basis vormen voor specifieke hypotheses over criminele gedragspatronen of over bestraffing.78

Biografisch onderzoek kan dus heel waardevol zijn voor veel onderzoek. Toch is het wenselijk om het levensverhaal van het onderzoekssubject slechts te bekijken als een deel van de totale casestudy en het onderzoeksmateriaal met allerlei documenten aan te vullen. Zo kunnen politiedocumenten of medische gegevens helpen om een integraal, veelzijdig beeld te vormen van het individu dat onderzocht wordt. Deze zaken kunnen louter een aanvulling vormen op de reeds verzamelde gegevens maar zorgen vaak voor een betere en accurate interpretatie.79

1.4 Varianten en benadering 1.4.1 Realistisch, neo-positivistisch of narratief Robert Miller onderscheidt in zijn boek “Researching Life Stories and Family Histories”80 drie benaderingen voor de biografische methode. De eerste benadering is realistisch. De kern van de realistische benadering is inductie. De verzamelde informatie wordt gebruikt om algemene principes betreffende sociale fenomenen te vormen. De informatie moet waardenvrij verzameld worden en mag nog niet “besmet” zijn door bestaande, voorafgaande hypotheses of vooroordelen. Hier is een open manier van data verzamelen aangewezen. De realistische benadering houdt in dat de standpunten van de actor of de actoren een objectief aspect van de werkelijkheid zijn. Een belangrijk principe bij het inductieve proces is dat van saturatie – meerdere cases zouden verzameld moeten worden tot saturatie optreedt. In deze 77

Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), 285

78

FARADAY, A. en PLUMMER, K., l.c., 777; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 19

79

SHAW, C., o.c., 2

80

MILLER, R.L., o.c., 172 p.

23



verzamelde data zou steeds hetzelfde patroon aan het licht moeten komen en zo kunnen de bevindingen gegeneraliseerd worden.81

De tweede benadering van Miller is neo-positivistisch van aard. Deze benadering heeft het meeste verwantschap met de klassieke sociologie. De kern van de neo-positivistische benadering is deductie. Bestaande netwerken van concepten en ideeën worden gebruikt om theoretische hypotheses op te stellen. Die hypotheses worden vervolgens getest op basis van de verzamelde data en de geobserveerde of gerapporteerde fenomenen. Hier is er sprake van een doelgerichte en gefocuste dataverzameling.82

De derde methode is de beschrijvende methode of de narratieve benadering. De narratieve benadering baseert zich fundamenteel op de ontwikkeling van het standpunt van de respondent gedurende het vertellen van zijn levensverhaal. Het begrijpen van het individu‟s unieke en veranderende perspectief, zoals hij het overbrengt binnen de context van het dataverzamelen is belangrijker dan de objectieve feiten. Ook de wisselwerking tussen de interviewer en geïnterviewde is zeer belangrijk bij deze benadering. Overlappingen tussen de drie benaderingen zijn natuurlijk steeds mogelijk.83

1.4.2 Intrinsieke casestudy, instrumentele of collectieve casestudy

Een andere mogelijkheid is om een onderscheid te maken naargelang het doel van de casestudy. Dit is was Robert Stake doet in “The Art Of Case Study Research”84 en in zijn bijdrage aan het boek “Handbook of qualitative research”85 van Norman Denzin en Yvonna Lincoln. Ook hij onderscheidt drie soorten van

casestudy; de intrinsieke casestudy, de

instrumentele casestudy en de collectieve casestudy.

Een casestudy is intrinsiek als het doel is beter inzicht te verkrijgen in die ene specifieke case. De case werd niet gekozen omdat het voor verschillende andere cases kan model staan of

81

MILLER, R.L., ibid., 11

82

MILLER, R.L., Ibid., 12

83


84

STAKE, R.E., The Art Of Case Study Research, Thousand Oaks, Sage Publications, 1995, 3-4

85

STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 435

24



omdat het een specifiek probleem voorstelt, maar wel omdat precies die case, in al zijn bijzonderheid en/of alledaagsheid ons interesseert. De bedoeling is niet om abstracte concepten of fenomenen te begrijpen, zoals bijvoorbeeld de derdewereldproblematiek of het immigratievraagstuk, het is ook niet de bedoeling om aan echte theorievorming te doen. De studie is ondernomen vanuit pure interesse in die ene deviant, die ene gebeurtenis, …86

Stake spreekt van een instrumentele studie als een bepaald object of subject onderzocht wordt om te kunnen generaliseren en inzicht in een breder probleem te kunnen verkrijgen. De zaak zelf is ondergeschikt, het speelt een loutere steunende rol en dient enkel om onze kennis te verbreden in iets breder. Het blijft natuurlijk een diepte-onderzoek maar dit alles omdat dit de onderzoeker helpt te generaliseren. De case kan een type-voorbeeld zijn van wat men wil onderzoeken, en zo wordt de case ook gekozen.

Als laatste wordt gesproken van de collectieve casestudy, hier is er nog minder intrinsieke interesse in de case zelf van de onderzoekers dan bij de instrumentele casestudy. Hier gaat men op zoek naar meerdere cases om een fenomeen, populatie of een gegeven te bestuderen. Het grote verschil met de instrumentele casestudy is dat het hier om meerdere onderzoeksobjecten gaat. Men gaat verschillende cases onderzoeken omdat ze gelijk zijn of juist van elkaar verschillen, volledig of slechts in enkele kenmerken.87

Soms is de case het doel an sich, soms is het een middel.

1.4.3. De verschillende dimensies van een life history

Paul Luken en Suzanne Vaughan voerden onderzoek naar het gebruik van life history met behulp van een meta-analyse van levensverhalen. Ze evalueren het werkelijke gebruik van de life history-methode als een hervormende (transformative) praktijk in de sociologie. Alle levensverhalen die gepubliceerd werden in de Verenigde Staten vanaf het verschijnen van de Polish Peasant werden betrokken bij de meta-analyse. Het begrip levensverhaal werd daarbij

86

STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 437

87

STAKE, R.E., Ibid., 437

25



zeer breed geïnterpreteerd, tijdens het dataverzamelen zochten de onderzoekers met allerlei termen zoals: oral history, life histories, life narratives, life story of autobiografie.88 Het gebruik van levensverhalen werd onderzocht aan de hand van de volgende dimensies89: -

Het niveau van analyse of de substantieve focus van het onderzoek

-

De epistemologische dimensie of de relatie tussen data en onderzoeker

-

De manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt

-

De relatie tussen de life history en andere mogelijk verzamelde data

-

Het doel van het wetenschappelijk onderzoek

-

De relatie tussen de onderzochte case en andere fenomenen

Bij deze studie staan we uitgebreider stil omdat ze heel veel facetten van de own story behandelt. In wat volgt wordt elke dimensie kort omschreven en wordt een overzicht gegeven van de verschillende benaderingen die er bestaan binnen elke dimensie.

Een eerste dimensie van de life history die Luken en Vaughan in hun onderzoek bestudeerden was het niveau van analyse of de substantieve focus van het onderzoek. Een wetenschappelijke studie kan op het individu focussen of op andere micro-sociale processen zoals een persoon zelf, persoonlijkheid, identiteit, carrière, aanpassing, weerstand… Een andere mogelijkheid is om macro-processen te gaan analyseren zoals een sociale organisatie, relaties, instituties, cultuur enz.90

Een volgende kenmerk van een life history is de epistemologische dimensie die de relatie tussen de data en onderzoeker belicht.

Deze methode kan kaderen in een puur objectieve dimensie: levenservaringen, levensgebeurtenissen zijn „echt‟, het zijn objectieve gebeurtenissen die kunnen beschreven worden om een levensverhaal te formuleren. De onderzoeker kijkt hier puur objectief naar de data. De data vormen het onderzoeksdomein an sich. Daarnaast is er de subjectieve dimensie waarbij het verzamelde materiaal de interpretatie van een subjectieve ervaring vormt, het is

88

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., „Life history and the critique of American Sociological Practice‟, Social Inquiry, 1999, 405-406

89

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 406

90

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 408

26



geen op zichzelf staand feit. Deze dimensie wordt vooral gehanteerd bij onderzoek naar de waarden, de betekenis van een ervaring, onderzoek naar hoe iemand bepaalde situaties zou definiëren en hoe een individu betekenis geeft aan zijn wereld. Data, materiaal worden gekaderd, er ontstaat een raamverhaal. De meest populaire methode is een duale dimensie: de meeste onderzoekers - Luken en Vaughan noemen in hun studie onder andere de namen van Becker, Gerson, Naples, Wallace,…- nemen een duale houding aan tijdens hun onderzoek. Hier worden levensverhalen gebruikt om zowel objectieve als subjectieve data te verzamelen over hun onderzoekssubject. Verder is er nog de sociale constructie: het levensverhaal wordt hier een product van het onderzoek zelf, de situatie of persoon die onderzocht wordt, of van beiden. Secundaire bronnen zijn amper van belang hier.91

Een andere van de dimensies die Luken en Vaughan onderzochten is wat er gebeurt met de verzamelde data, m.a.w. de manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt. Oplijsten van data is natuurlijk maar de start van een onderzoek. Uit de studie “Life history and the critique of American Sociological Practice” bleek dat de data vooral gebruikt worden om te analyseren. Onderzoekers kunnen ervoor kiezen de gegevens te categoriseren of in analytische bestanden plaatsen. Deze categorieën kunnen bestaande concepten uit de sociologie zijn of een typologie opgesteld door de onderzoeker. Ook concepten gebruikt door het onderzoekssubject zelf kunnen als categorieën gebruikt worden, maar dit komt slecht zelden voor.

Naast de analyse van de levensverhalen, wordt ook vaak geïnterpreteerd. Hier bestaat slechts een eenvoudig kader en enkele concepten om een beschrijving te maken van het levensverhaal en hoe dat levensverhaal geconstrueerd werd.

Een andere mogelijkheid is om het standpunt van het subject te behouden, zonder een navolgende analyse of interpretatie. Een voorbeeld is het boek van Helen Hughes “The fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict”.92 Hier wordt gedurende heel het boek het standpunt van “Janet” behouden, zonder verdere analyse of interpretatie. Het is de

91

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid., 408-410

92

The fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict, HUGHES, H., (ed.), Boston, Houghton Mifflin, 1961,

27



meest pure vorm van een “own story”. De onderzoeker filtert zich helemaal weg in het eindproduct.93

Vervolgens kan men kijken naar de relatie tussen de life history en andere mogelijk verzamelde data. Ook hier onderscheiden we verschillende mogelijkheden. Soms is het levensverhaal zoals dat verteld of neergeschreven werd door het onderzoekssubject de enige bron van data, maar meestal wordt gebruik gemaakt van een heel gamma aan materiaal/documenten. Deze aanvullende documenten kunnen om verscheidene doelen aangebracht worden. Om historische feiten te verifiëren bijvoorbeeld, of om alle mogelijke informatie te trianguleren, of om een verdere context te scheppen die het levensverhaal beter doet begrijpen. Een voorbeeld van triangulatie zijn de verschillende werken van Shaw die reeds eerder besproken werden. In “The Jack-Roller”, maar ook in “A Natural History of a Delinquent Career”, worden de autobiografieën van de delinquenten aangevuld met politierapporten, medische dossiers, gerechtelijke documenten, enz. Een onderzoeker kan ook uitleggen waarom hij een bepaald onderwerp wil bestuderen en daarmee context scheppen, zo kunnen bij een studie naar de verandering van familie- en/of werkpatronen allerlei cijfers of demografische gegevens over huwelijken, scheidingen of werkloosheid getoond worden.94

Het doel van het wetenschappelijk onderzoek is de voorlaatste dimensie die Luken en Vaughan in hun studie naar life histories opsomden. Hier onderscheiden de onderzoekers vier mogelijkheden: verklaren, verkennen, toepassen of beschrijven. Bij verklaren gaat een onderzoeker op zoek naar het antwoord op de vraag: waarom? Wat is de oorzaak? Wat is het gevolg? Een voorbeeld is de The Polish Peasant, met hun studie zoeken Thomas en Znaniecki een verklaring voor de sociale verandering. Wanneer nog niet veel over een onderwerp geweten is gaat men eerst verkennen, men gaat beschrijven hoe sociale processen plaatsvinden om er vervolgens een bepaalde hypothese of een theorie uit af te leiden. Vele sociologen aan de Chicago School zagen het als de techniek bij uitstek voor verkennend onderzoek. Van toepassen is er sprake wanneer onderzoekers met hun studie specifieke problemen willen oplossen of willen bijdragen tot het oplossen van een probleem. Ook hier kan de Chicago School als voorbeeld aangehaald worden, zo heeft Shaw met zijn studie over Stanley als doel een licht te werpen op de fundamentele natuur van gedragsmoeilijkheden

93

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., l.c.., 408-410

94

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., Ibid, 414

28



maar ook om een basis te bieden aan een behandelingsplan aangepast aan het gedrag, de interesses en de persoonlijkheid van de jonge delinquent. Beschrijven tenslotte legt de nadruk op het uitzoeken van de betekenisconstructies in het discours van een subject. De onderzoeker gaat hier verder dan de feiten, hij gaat op zoek naar details, context, emoties, gevoelens, … 95

Als laatste dimensie onderscheiden Luken en Vaughan tenslotte de relatie tussen de onderzochte case en andere fenomenen.96 Hieruit kwam naar voor dat gebruikers van de casestudy over het algemeen gaan generaliseren, illustreren of hun subject bekijken als een deskundige over de sociale fenomenen die onderzocht werden. Met generaliseren wordt dan bedoeld dat het subject representatief is voor andere personen van een bepaalde sociale klasse, etniciteit, gender, … Wanneer onderzoekers een casestudy of life history gebruiken als voorbeeld bij een theorie of een bepaald abstract begrip dan spreekt men van illustreren. Of de onderzoeker is niet geïnteresseerd in generaliseren of illustreren, hij is geïnteresseerd in persoonlijke ervaringen en de persoonlijke waarheid van zijn subject. Zijn subject is de deskundige over de sociale fenomenen of deskundig om een realiteit te construeren.

1.5 Besluit

In dit hoofdstuk werd het antwoord gezocht op vier vragen omtrent de casestudy of het biografisch onderzoek: hoe werd dit soort onderzoek ontwikkeld? Wat houdt het juist in en waarvoor wordt het gebruikt? Wat zijn de verschijningsvormen?

Samenvattend kunnen we stellen dat het biografisch onderzoek werd ontwikkeld door sociologen in de traditie van de Chicago School voor Sociologie om een breed gamma aan sociale fenomenen te onderzoeken en te begrijpen op het niveau van het subject. Het onderzoekssubject staat centraal bij de biografische methode. Het werd voor het eerst gebruikt in 1918 door Thomas en Znaniecki met hun onderzoek naar het leven van Poolse immigranten, “The Polish Peasant in Europe and America”. Ook de socioloog Clifford Shaw was een aanhanger van de methode en gebruikte het vaak bij zijn onderzoek naar deviante subculturen in stedelijke gebieden, waaronder zijn bekendste boek “The Jack-Roller” dat het leven van een jeugdige crimineel beschrijft. Vanaf de jaren ‟50 werd het overschaduwd door

95


96


29



het gebruik van kwantitatieve methoden en technieken, maar de afgelopen jaren is het aan zijn revival begonnen.

Vandaag verstaat men onder casestudy-onderzoek kwalitatief onderzoek dat slechts een klein aantal onderzoekseenheden bevat. Dat kan een persoon, maar ook een sociale organisatie, enz. zijn. Er is sprake van een selectieve steekproef, het onderzoeksubject/object wordt doelbewust gekozen en vervolgens in de diepte bestudeerd. Men gaat tijdens het onderzoek op zoek naar de wereld, het perspectief van het subject, waar mogelijk aangevuld met objectief onderzoeksmateriaal. Hiervoor kunnen verschillende soorten data aan bod komen, persoonlijke narratieven, officiële documenten, … Vervolgens kan men de verkregen resultaten gaan interpreteren volgens een bepaald theoretisch kader, gebeurt dit niet dan is er sprake van een louter beschrijvende casestudy.

De casestudy kan bij verschillende onderzoeksproblemen de meest aangewezen methode van onderzoek vormen: om theorie aan te tonen, te testen of te illustreren, om een oplossing te vinden voor een praktisch probleem of er kan gekozen worden voor deze methode omwille van praktische redenen, bijvoorbeeld wanneer niet veel data beschikbaar is of er nog weinig over het onderwerp geweten is. In de criminologie wordt het biografisch onderzoek vooral gebruikt om het levensverhaal van een delinquent of de levenswijze van een delinquente subcultuur in kaart te brengen. Als laatste kwamen in hoofdstuk één enkele benaderingen en varianten van het biografisch onderzoek aan bod. Het eerste onderscheid werd gemaakt door Robert Miller, hij onderscheidt de realistische casestudy, neo-positivistisch of narratief. Dit onderscheid wordt gemaakt naargelang het omgaan met de verzamelde data. Stake maakte een onderscheid naargelang het doel van de casestudy: hij heeft het over de intrinsieke, de instrumentele of de collectieve casestudy. Als laatste werden de verschillende dimensies van de casestudy besproken naar een studie van Luken en Vaughan. De verschillende dimensies zijn: de substantieve focus van het onderzoek, de epistemologische dimensie, de manier waarop de verzamelde data onderzocht wordt, de relatie tussen de life history en andere mogelijk verzamelde data, het doel van het wetenschappelijk onderzoek en de relatie tussen de onderzochte case en andere fenomenen.

Niet alleen is de waardering van de casestudy, de life history of biografische methode erg wisselend, ook is er een slingerbeweging qua instelling bij wie kwalitatief onderzoek verkiest 30



boven kwantitatief: de ene keer is de case een middel, de andere keer het doel. Toch is de trend dat het op zijn minst deel moet uitmaken van criminologisch onderzoek ingeburgerd.

Deze masterproef wil dus geen kwantitatief onderzoek brengen maar een diepte-onderzoek in één case. Volgens de classificatie van Stake brengen we een intrensieke analyse en geen instrumentele of collectieve. In de terminologie van Luken en Vaughan behouden we dus grotendeels het standpunt van het subject. We willen niet generaliseren maar de own story wel beschrijven en kritisch bekijken.

31

Hoofdstuk 2: Methodologie In dit hoofdstuk zoeken we een verantwoording van de gekozen onderzoeksstrategie, gaan we dieper in op de keuze van de databronnen en de wijze waarop die worden ontsloten en de wijze waarop de verzamelde gegevens geanalyseerd worden. Ten slotte worden ook de drie belangrijkste criteria van wetenschappelijk onderzoek verantwoord: betrouwbaarheid, geldigheid en bruikbaarheid.

2.1 Onderzoeksmethode

De methodologie waarmee we naar het fenomeen Freddy Horion zullen kijken en daarbij naar diepgang zullen streven is de kwalitatieve onderzoeksmethode. Het doel is om interpreterend aan de slag te gaan en daarbij vooral beschouwend en verbaal te werk te gaan. Statistische berekeningen, generaliseerbaarheid of cijfers en tabellen zullen daarbij niet gebruikt worden.

De benadering van ons onderzoek, namelijk het biografisch onderzoek naar een zesvoudige moordenaar is diepgaand. We kiezen er niet voor om een breed psychologisch of sociologisch overzicht te brengen en om te generaliseren, dan zouden we bijvoorbeeld het fenomeen roofmoord in Vlaanderen in kaart brengen. Onze voorkeur gaat uit naar een meer kleinschaligere aanpak, die ons in staat stelt tot diepgang, detaillering, complexiteit, … We zullen dus enkel het fenomeen Freddy Horion bestuderen, en dit integraal in al zijn facetten, want criminaliteit kan niet losgekoppeld worden van de volledige levenshistorie van een persoon zoals we reeds van Shaw leerden. Er wordt dus gekozen voor een enkelvoudige casestudy, waarbij een empatische houding wordt aangenomen.

Naar de benadering van Miller is er sprake van een overlapping tussen het realistisch en narratieve perspectief. Realistisch omdat de informatie op inductieve wijze verzameld wordt, objectief en open, zonder reeds geformuleerde hypotheses of vooroordelen. Bij deze inductieve methode worden vaak meerdere cases onderzocht, tot men verzadigd is. In deze masterproef komt echter slechts één case aan bod.97 Een belangrijk onderdeel in dit onderzoek is het standpunt van het onderzoeksobject, de respondent die zijn levensverhaal vertelt vanuit

97

MILLER, R.L., o.c., 11

32


H2: Methodologie

zijn perspectief. Vandaar dat ook sprake kan zijn van de narratieve benadering volgens Miller.98

Naar het voorbeeld van Thomas en Znaniecki onthouden we dat een arbeidsintensieve vorm van dataverzameling en het werken met meerdere bronnen (bronnentriangulatie) een diepgaande benadering mogelijk maken. Men kan dus samenvattend stellen dat de casestudy intrinsiek is.99 De substantieve dimensie van het biografisch onderzoek dat uitgevoerd zal worden is het micro-niveau. Het niveau van analyse bevindt zich op het niveau van het individu. Naar Luken en Vaughan kan men stellen dat de epistemologische dimensie duaal is, aangezien men op zoek gaat naar de feiten en aan die feiten een interpretatie wil geven. Het doel is te analyseren en te interpreteren.100 Shaw wees ons op het belang van de “own-story”methode, het belang van een authentiek verslag. Eén van de waardevolste prestaties van de autobiografie is hoe mensen zichzelf zien en hoe ze willen dat anderen hen zien. Wanneer een autobiografie aangevuld wordt tot een levensverhaal kan dit resulteren voor een duidelijk en geordend document, van feiten en persoonlijke waarheid. Vaak wordt gesteld dat er geen betere manier is om de vraag te beantwoorden wat mensen doen met hun leven dan door middel van het optekenen van hun levensgeschiedenis.101 Een levensverhaal kan onderverdeeld worden in een aantal opeenvolgende stappen.

Stap één bestaat uit het opstellen van een hypothese en onderzoeksvragen die beantwoord moeten worden, het vastleggen van het onderzoeksdomein, onderzoekssubject en onderzoeksveld. Dit werd reeds uiteengezet in de inleiding en hoofdstuk één.

In stap twee wordt het onderzoekssubject onderzocht, de nodige onderzoeksdata worden dus verzameld. De onderzoeker gaat op zoek naar de objectieve feiten en de subjectieve ervaringen in het leven van het onderzoekssubject die belangrijk zijn voor het onderzoek en die worden vervolgens opgetekend. Bronnentriangulatie is hier van belang, om van het

98


99

FARADAY, A. en PLUMMER, K., l.c., 778-779; STAKE, R.E., „Case Studies‟, l.c., 437

100

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., l.c., 5-7, 12-14

101

ATKINSON, R., o.c., 20

33


H2: Methodologie

levensverhaal in de mate van het mogelijke een consistent, waarheidsgetrouw en samenhangend verhaal te kunnen maken.

Een volgende stap is het levensverhaal ordenen, chronologisch en/of per thema, per interpretatie, per gebeurtenis, … om het mogelijk te maken de onderzoeksvragen te beantwoorden. De vierde en laatste stap is een besluit vormen waarin je de onderzoeksvragen in de mate van het mogelijke probeert te beantwoorden en eventueel een voorzichtige aanzet tot theorie geeft.102

Concreet wordt het volgende hoofdstuk (Hoofdstuk 3: de levensgeschiedenis van Freddy Horion) onderverdeeld in drie delen. Het eerste deel is een korte inleiding. In het middelste stuk wordt het volledige levensverhaal van Freddy Horion zo objectief mogelijk neergeschreven. Dit levensverhaal zal chronologisch weergegeven worden, dus beginnende bij zijn geboorte in 1947 tot vandaag, het jaar 2010. Tijdens het neerschrijven van zijn levensverhaal is het belangrijk oog te hebben voor enkele thema‟s die een rol kunnen gespeeld hebben in het ontstaan van Freddy Horion als moordenaar, zoals bijvoorbeeld zijn familie, bepaalde gebeurtenissen die Horion erg raakten, ... Waar mogelijk kan het een meerwaarde zijn het standpunt van Horion over deze feiten/thema‟s te belichten. 103 Het derde deel omvat een kort besluit.

2.2. Databronnen

Aan de hand van wetenschappelijke literatuur over de biografische methode hebben we nagegaan hoe een biografisch onderzoek er kan uitzien, verder zal ook gebruik gemaakt worden van wetenschappelijke literatuur met inzichten in en theorieën over de oorzaken van crimineel gedrag om het levensverhaal van Freddy Horion te analyseren en te interpreteren.

Zoals reeds in ons theoretisch kader werd uiteengezet is een brede empirische basis onontbeerlijk. Om het levensverhaal van Freddy Horion te reconstrueren maken we onder andere gebruik van zijn autobiografie “Monster zonder waarde”104, dit boek wordt niet langer 102 103 104

DENZIN, N.K., o.c., 50 SHAW, C., The Natural History of a Delinquent Career, 13-14 HORION, F., Monster zonder waarde? Het levensverhaal van een zesvoudig moordenaar, 1989, C.I.A.M., 189 p.

34


H2: Methodologie

verkocht en is enkel nog terug te vinden in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel. Verder werd zoveel mogelijke grijze literatuur over de delinquent verzameld zoals krantenartikelen, interviews, enzovoort om zijn levensverhaal te helpen opbouwen. Dit materiaal werd verzameld door archieven te bezoeken en het internet af te speuren op zoek naar krantenartikels en andere grijze literatuur over Freddy Horion. Al deze bronnen zullen dan kwalitatief bestudeerd en geanalyseerd worden.

Als laatste werden ook nog enkele interviews afgenomen om het levensverhaal verder te kaderen. Zo werd een interview afgenomen van zijn huidige advocaat (en vroegere pennenvriend) Bart Vosters en van Tony Van Parijs, voormalig minister van Justitie van 24/04/1998 tot 13/07/1999. Tony Van Parijs is specialist justitie van de CD&V, en zat ook in heel wat onderzoekscommissies (o.a. Bende van Nijvel, Dutroux) en is nu nog lid van de commissie justitie.105

Bij een wetenschappelijk onderzoek is het belangrijk altijd kritisch met de verschillende bronnen om te gaan. Men mag nooit uit het oog verliezen om welk soort bron het gaat, door wie en met welk doel de databron neergeschreven werd. Monique Van Melkebeek onderscheidt in haar boek “Historische kritiek en postmoderne geschiedschrijving”106 geschreven en ongeschreven bronnen als getuigenissen over het verleden. Die bronnen moeten op correcte wijze gedecodeerd worden, m.a.w. juist lezen of juist interpreteren. Bij de reconstructie van het levensverhaal van Freddy Horion maken wij gebruik van geschreven bronnen, meer bepaald van literaire bronnen. Literaire bronnen zijn meestal een getuigenis in de vorm van een verhaal en kunnen met verschillende motieven opgesteld zijn. Ze kunnen geschreven zijn om te ontspannen, iemand te overtuigen, iemand te informeren.107

De belangrijkste databron in deze masterproef is de autobiografie van Horion. Een document zoals de autobiografie waarbij de auteur zelf centraal staat en die als subject de lezer van zijn emoties en strevingen wil overtuigen noemt met het ego-document, andere voorbeelden zijn interviews, dagboeken, persoonlijke brieven, ... Het ego-document is per definitie subjectief,

105

X, (z.d.) „Curriculum: Wie is Tony http://www.tonyvanparys.be/index.php?id=11 [13/08/2010]

106

VAN MELKEBEEK, M., Historische kritiek en postmoderne geschiedschrijving, Gent, Academia Press, 2001, 230 pg.

107

VAN MELKEBEEK, M., Ibid, 17-18; PREVENIER, W., HOWELL, M. en BOONE, M., Uit goede bron, introductie tot de historische kritiek, Leuven, Garant-uitgevers, 2000, 18-19

Van

Parijs?‟

[WWW]

35


H2: Methodologie

waardoor men steeds voorzichtig moet blijven bij het interpreteren.108 Zo spreekt Van Melkebeek van drie mogelijke werkelijkheidsniveaus van een ego-document: de ruwe feiten waarbij het ego-document reële gebeurtenissen behandelt, de bewust omgebogen realiteit, waarbij de auteur bewust de waarheid verdraait en de onbewust omgebogen realiteit waarbij de auteur zijn eigen leugens gelooft, maar die niet de objectieve waarheid zijn.109

Om tot een kritische diagnose van de ego-documenten over te kunnen gaan is het belangrijk rekening te houden met de volgende factoren110:

-

Wat is de ontstaanscontext van het verhaal ?

Horion schreef zijn verhaal neer in 1981, terwijl hij in de gevangenis zijn proces afwacht. Het boek wordt ingeleid door thrillerauteur Jef Geeraerts en er is een nawoord door een anonieme auteur.

-

Met welke intenties werd het verhaal geschreven?

Naar eigen zeggen schreef Horion zijn biografie om zijn verhaal kwijt te kunnen, om aan te tonen hoe hij zo‟n “monster” geworden is. Het boek staat echter vol van zelfbeklag en beschuldigingen t.o.v. de maatschappij waardoor men zou kunnen twijfelen aan de oprechte intenties van Horion. Schreef hij dit niet met de bedoeling zichzelf goed te praten en anderen te kunnen beschuldigen? Geeraerts van zijn kant wil met zijn voorwoord de aandacht vestigen op de tekortkomingen van de Belgische justitie, meer bepaald het assisensysteem en het penitentiair stelsel en is het niet de bedoeling Horion te verantwoorden. Ook het nawoord wil een kritische kijk geven op het Belgische systeem en klaagt onder andere de vrije verkoop van wapens die toen mogelijk was aan.111

-

Werd het verhaal gelijktijdig met de feiten neergeschreven of werden die achteraf opgetekend?

108

VAN MELKEBEEK, M., Ibid, 18

109

VAN MELKEBEEK, M., Ibid, 20

110

VAN MELKEBEEK, M., Ibid, 20 -21; PREVENIER, W., HOWELL, M. en BOONE, M., o.c., 19

111

L.D.L., Horion‟s “monster zonder waarde” voorgesteld, De Gentenaar, 16 april 1981, pg. 3

36


H2: Methodologie

Hoe langer na de feiten een verhaal wordt neergeschreven hoe groter de kans op verdraaiing. Dit gebeurt soms onbewust, maar kan ook bewust gebeuren, om bijvoorbeeld zelf beter naar voor te komen. Hoewel Horion in zijn autobiografie zijn volledige levensverhaal neerschrijft, zijn de feiten niet altijd even recent. Hij haalt bijvoorbeeld vele herinneringen aan zijn jeugd naar boven. Men kan dus niet uitsluiten dat bepaalde feiten bewust en/of onbewust verdraaid werden.

2.3 Het levensverhaal van Freddy Horion

Het volgende hoofdstuk beschrijft de biografie van Freddy Horion. Van zijn kindertijd tot vandaag volgen we zijn levenswandel en kijken we naar de belangrijkste gebeurtenissen en ervaringen in het leven van Horion.

Bij het schrijven van het verhaal van Freddy Horion zullen we naar het voorbeeld van Robert Stake de belangrijkste thema‟s die iemands levensloop kan omvatten steeds in het oog houden. Van een echte analyse is nog geen sprake, wel van het interpreteren van thema‟s/codes die iemands levensloop kunnen mee bepalen. McCullagh spreekt van twee zaken die een biografie zeker moet bevatten om het levensverhaal van een individu adequaat te kunnen neerschrijven: de ervaringen en gebeurtenissen die belangrijkst waren voor het individu zelf en de persoonlijkheid, houdingen en motieven van het individu die zijn gedrag beïnvloedde.112 Voor de keuze van de thema‟s en gebeurtenissen waar we de aandacht op vestigen, werd inspiratie gehaald bij Robert Atkinsons boek “The life Story Interview”, Clifford Shaws “The Jack-Roller” en “The Natural History of a Delinquent Career”. 2.3.1 Geboorte en familie113

Eén van de dingen die ons uniek maakt zijn de specifieke omstandigheden waarin we geboren worden. Hoe meer we dan ook te weten komen over wat er aan de hand was in iemands omgeving, hoe beter we kunnen begrijpen hoe iemand geworden is.

112

MCCULLAGH, B.C., The truth of history, London, Routledge, 1998, 98

113


37


H2: Methodologie

Enkele vragen die we ons kunnen stellen zijn: wat gebeurde er in de familie, gemeenschap en de wereld wanneer het subject werd geboren? Herinnert hij zich nog iets van zijn eerste levensjaren? Hoe kan men zijn ouders omschrijven? Wat was/is hun etnische of culturele achtergrond? De achtergrond kan heel bepalend zijn, hoe iemand is, maar ook hoe iemand geworden is tot wat hij is. De omgeving is zeker tot op zekere hoogte determinerend, we worden er voor een stuk door geleefd, er is geen vrije keuze omtrent de plaats waar je wieg stond. De achtergrond is een gegevenheid. Maar een direct causaal verband leggen tussen sociale achtergrond en crimineel gedrag is ook fout; niet iedereen in hetzelfde milieu of met dezelfde achtergrond kiest voor een criminele carrière. 2.3.2 School en werk114

In de westerse maatschappij van vandaag nemen school en educatie een belangrijk plaats in. Je verwerft er immers niet alleen kennis maar je wordt er ook opgevoed en leert er sociale vaardigheden. De informele en formele omgeving van het schoolgebeuren is een belangrijk aspect van hoe iemand later in het leven staat. Ook werkomstandigheden kunnen iemand vormen. Enkele analysevragen bij het thema school en werk: wat zijn de eerste herinneringen aan school? Ging het subject graag naar school? Wat zijn de beste en slechtste herinneringen aan school? Hoelang is hij naar school geweest? Welk werk deed hij? Deed hij dat werk graag? Bouwde hij er een sociaal netwerk op? 2.3.3 Sociale factoren115

Met sociale factoren wordt de gemeenschap, de sociale structuur en cultuur bedoeld waarin iemand opgroeit. De ervaringen in de sociale wereld kunnen iemand maken als mens, het kan betekenis geven aan het leven en het kan iemand vormen als mens. Wat zijn die ervaringen in die sociale wereld, staat iemand volop in de gemeenschap, aan de rand, of keert men er de rug naartoe? Of iemand zich nestelt in zijn sociale achtergrond en die bevestigt, of iemand er zich uit los wortelt, het blijft een vormend gegeven. Concrete vragen hier zijn: wat waren de moeilijkheden voor het onderzoekssubject als kind? Wat was zijn moeilijkste periode? Maakte hij makkelijk vrienden? Wie zijn z‟n vrienden? Wat waren zijn hobby‟s? Hoe was het 114

ATKINSON, R., o.c., 43-48

115

ATKINSON, R., Ibid., 45-46; SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, 7; SHAW, C., Ibid., 33-44

38


H2: Methodologie

om een puber te zijn? Behoorde hij tot een peergroep of zelfs georganiseerde bende? Zo ja, wat waren de tradities, morele codes en typische activiteiten binnen deze groep? Wat zijn de tradities, standpunten en relaties in de familie of gemeenschap? Hoe ervoer hij omvang met vrouwen? Had of heeft hij een vrouw/vriendin? Om even een link te maken naar hedendaagse literatuur: het boek (en de film) „De helaasheid der dingen‟ van Dimitri Verhulst illustreert enerzijds zowel karakters die zich affirmeren door te bevestigen wat men verwacht in „dergelijk‟ sociaal milieu als anderzijds de jongen die zich affirmeert door zich er uit te worstelen, door zijn milieu te overstijgen. De laatste wordt dan ook door zijn sociale klasse uitgespuwd als een soort verrader. Hoe dan ook, de boodschap is dat iedereen sociale bagage meesleurt, ongeacht of je het sociale verwachtingspatroon bevestigt of ermee in conflict komt. 2.3.4 Andere significante gebeurtenissen en ervaringen116

Welk soort kind was hij? Had hij een gelukkige kindertijd? Welke waarden zijn belangrijk? Voelde hij dat hij de controle over zijn eigen leven in handen had? Wat waren de belangrijkste beslissingen die in zijn leven genomen werden of die hij moest nemen? Zijn er vergissingen gebeurd in zijn leven? Hoe ging/gaat hij om met ontgoocheling? Is er iets dat hij zou willen veranderen?

2.4 Analyse In hoofdstuk vier gaan we de biografie die we net beschreven hebben inhoudelijk analyseren. Het hoofdstuk wordt ingedeeld in drie delen. In het eerste deel wordt getracht een kritische analyse van zijn eigen perspectief neer te schrijven. Het belang van de own story voor het biografisch onderzoek werd reeds verscheidene keren benadrukt, een kritische interpretatie van dat verhaal kan dan ook niet ontbreken. Het tweede deel analyseert zijn microkosmos en gaat dieper in op het fenomeen massamoord en op het onderscheid tussen een roof- en wraakmoordenaar.

116

ATKINSON, R., o.c, .48-52

39


H2: Methodologie

Horions socio-culturele achtergrond komt aan bod in het derde deel. We maken een analyse van zijn achtergrond en gaan die vervolgens linken aan twee criminologische theorieën. Meer bepaald de differentiële associatietheorie van Edwin Sutherland en de straintheorie van Robert Merton.

2.5 Betrouwbaarheid, geldigheid en bruikbaarheid

De concepten voor het evalueren van een wetenschappelijk onderzoek zijn betrouwbaarheid, geldigheid en bruikbaarheid. Ook biografisch onderzoek kan dus aan de hand van deze termen geëvalueerd worden.

2.5.1 Betrouwbaarheid

Wanneer een studie betrouwbaar is wil dit zeggen dat net dezelfde resultaten behaald zullen worden als een andere onderzoeker het onderzoek voert.

De verkregen data bij biografisch onderzoek in de criminologie komt (vooral) van de delinquent zelf, men kan dan ook de vraag stellen in hoeverre dit betrouwbaar is. Devianten hebben er geen baat bij om al hun criminele geheimen prijs te geven, en men kan dus twijfelen aan de validiteit en betrouwbaarheid van de verkregen data bij de respondent. Binnen het biografisch onderzoek en binnen het kwalitatief onderzoek in het algemeen is het daarom belangrijk om te trianguleren.117 Daarom hebben wij in ons onderzoek naar het levensverhaal van Freddy Horion zoveel mogelijk andere bronnen geraadpleegd. Officiële documenten zoals strafblad, gerechtelijk dossiers, … lagen niet in ons bereik, dus moesten we ons beperken tot het vinden van zoveel mogelijk mediabronnen. We zijn er ons ten zeerste van bewust dat ook kranten en tijdschriften de waarheid verdraaien en/of overdrijven en dit waarschijnlijk ook vaak doen. De macht van de media valt niet te onderschatten. Ze maken of kraken iemand, ze stellen iemand voor als een held of een loser. Een tussenweg, een genuanceerd oordeel vellen ze meestal niet. Bovendien gaan commerciële normen, verkoopcijfers vaak primeren op het waarheidsgetrouwe informatieve. Door zoveel mogelijk bronnen, verhalen, verslaggeving naast elkaar te leggen, hopen wij toch een betrouwbaar document afgeleverd te hebben. 117

KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., o.c., 329; PLUMMER, K., o.c., 156-158

40


H2: Methodologie

2.5.2 Geldigheid

Met geldigheid of validiteit bedoelt men dat de studie effectief bestudeert wat hij moet bestuderen. Externe validiteit of geldigheid kunnen we omschrijven als de vraag in hoeverre de gevonden resultaten ook toepasbaar zijn buiten de onderzochte groep of bij andere vergelijkbare groepen of processen. Externe validiteit is niet van toepassing bij dit biografisch onderzoek, het doel is namelijk deze een specifieke case te onderzoeken. Deze ene case is intrinsiek belangrijk voor het onderzoek, het is dan ook niet de bedoeling de onderzoeksresultaten te gaan generaliseren of representatieve onderzoeksresultaten te bekomen.118 Met interne validiteit wordt bedoeld in hoeverre geldige conclusies kunnen worden getrokken binnen de onderzochte populatie en of gevonden verbanden ook daadwerkelijk oorzakelijke verbanden betreffen.119

Bij het bespreken van het begrip validiteit en het begrip betrouwbaarheid moet ook rekening gehouden worden met de relevantie van vragen over validiteit en betrouwbaarheid. Die relevantie is afhankelijk van het doel van de onderzoeker. Validiteit en betrouwbaarheid zijn belangrijke evaluatiebegrippen bij objectief onderzoek, waar men bijvoorbeeld een gebeurtenis wil reconstrueren. Wanneer de data dienen om sociale verschijnselen te beschrijven en te verklaren vanuit het perspectief van de respondent (in casu de delinquent) zijn betrouwbaarheid en validiteit minder aan de orde. Zo kan het bij kwalitatief onderzoek belangrijker zijn om te achterhalen wat het onderzoekssubject echt denkt en wat zijn waarheid is, dan dat het ook de objectieve feitelijke waarheid is.120 Volgens Kleemans, Korf en Staring moet men bij kwalitatief onderzoek het onderzoekssubject als expert en een autoriteit op zijn leven beschouwen.121 Vandaar dat wanneer het verhaal van Horion tegenstrijdig was met verschillende bronnen wij vaak toch geneigd waren Horion te geloven. Vaak ging het slechts om kleine details of niet-relevante feiten. In het moraliteitsverslag van deskundigen ten tijde van zijn proces stond dat hij een zeer goed geheugen heeft voor de objectieve feiten, dat slechts zijn subjectieve belevingswereld wel verkleurd is door zelfbeklag en dat men dus zijn autobiografie “Monster zonder waarde” voor waarheid mag aannemen. Toch blijkt die autobiografie niet altijd even betrouwbaar te zijn, Horion zal later ontkennen zijn eerste 118

119

PLUMMER, K., Ibid., 153-154 KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., l.c., 329

120

KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., Ibid., 330

121


41


H2: Methodologie

moord gepleegd te hebben, hoewel hij die toch beschreef in zijn boek. Is hij ook een verteller? En is vertellen niet altijd een mix van facts en fiction? Faction? We moeten op zijn minst de vraag durven stellen.

2.5.3 Bruikbaarheid

Levensverhalen moeten steeds met de nodige voorzichtigheid gelezen worden, ze zijn steeds in bepaalde setting en met een bepaald doel tot stand gekomen. Individuele levensverhalen zijn veelal verankerd in sociale relaties en structuren en ze worden uitgedrukt in cultureel specifieke vormen. Wanneer ze met de nodige voorzichtigheid gelezen worden kunnen ze inzicht verschaffen in de verbinding tussen individuele levenslopen en gezamenlijke structuren en instituties voorbij het individu, en een waardevol methodologisch instrument voor sociaal onderzoek vormen.122

2.6. Besluit

De onderzoeksstrategie is een kwalitatief, diepgaande casestudy. Freddy Horion is onze case. Aan de hand van een variëteit aan bronnen proberen we zijn levensverhaal te reconstrueren en te analyseren. De databronnen zelf moeten daarbij ook steeds kritisch bekeken worden. Het levensverhaal wordt chronologisch geconstrueerd, waarbij we aandacht hebben voor enkele belangrijke thema‟s. De analyse zal plaatsvinden op drie niveaus: een analyse van Horions perspectief, de microkosmos en de macrokosmos of human ecology

Een bespreking van de termen betrouwbaarheid, bruikbaarheid en geldigheid leerden ons dat indien own stories kritisch benaderd worden (uitgaan van het waarom dat het levensverhaal geschreven werd bijvoorbeeld) en gekaderd worden in tijd en milieu waarin ze ontstonden, ze zeker bruikbaar zijn bij criminologisch onderzoek.

122

LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., o.c., 3

42

Hoofdstuk 3: De levensgeschiedenis van Freddy Horion 3.1. Inleiding “Ik ben geboren op 21 september 1947, dat is de dag dat de herfst begint, de periode dat de bladeren na een korte tijd op deze aarde geweest te zijn, beginnen te verwelken, van de takken vallen om tenslotte ergens in een vergeten hoek te liggen rotten. Dat is in feite ook mijn levensloop, ook ik ben vlug verwelkt geweest, namelijk verminkt door een ongeval, ik ben ook gaan vallen, steeds dieper, tot ook ik nu in een vergeethoek zit om er te rotten.”123 Dit citaat staat op de eerste bladzijde van de autobiografie “Monster zonder waarde” van Freddy Horion. Het geeft meteen de toon aan voor de rest van zijn levensverhaal, hier is duidelijk een verteller aan het woord. In dit hoofdstuk komt zijn levensverhaal uitgebreid aan bod. De bronnen voor deze biografie zijn zoals reeds eerder vermeld zijn autobiografie, enkele kranten zoals De Gentenaar, De Standaard, Vooruit/De Morgen en het Nieuwsblad, … De cursieve stukjes tekst zijn citaten die rechtstreeks uit de autobiografie van Horion komen en geven weer hoe hij zich voelde, dacht, handelde, enz. 3.2. Het leven van Freddy Horion, 1947 - …

3.2.1. Kinder- en schooltijd

Freddy André Horion werd geboren op 21 september 1947 te Gent, vlak na Wereldoorlog II. Alhoewel Horion dus nooit de oorlog meegemaakt heeft, laat dit natuurlijk wel zijn sporen na in zijn opvoeding. De oorlogswonden zijn nog niet geheeld, er is geen sprake van weelde, de koude oorlog zorgt voor angstige jaren. Horion zelf spreekt van armoede, hoewel hij nooit honger heeft moeten lijden. Hij herinnert zich nog de sobere meubilering in het ouderlijke huis en het feit dat hij geen speelgoed had, maar met onder andere luciferdoosjes moest spelen. Later, wanneer Horion zelf vader is, zal hij voortdurend de angst meedragen dat zijn

123

HORION, F., o.c.,11-13; VAN GESTEL, G., „Handlangers van de dood (1): de brieven van Freddy Horion‟, Humo, 2002, 126-133

43


H3: De levensgeschiedenis van Freddy Horion

kinderen iets zullen te kort komen. Hij steelt om geld te sparen voor zijn zoon en dochter, om hun de onbezorgde kindertijd te geven die hij zelf nooit gehad heeft.

Horion was de tweede zoon in een typische arbeidersfamilie. Zijn vader was chauffeur voor een vrachtvervoerfirma in Gent, maakte lange uren en zag hij niet veel. Horion woonde bijna zijn hele jeugd aan de Wondelgembrug in een typische arbeiderswijk te Gent. Zijn moeder zorgde voor hem en zijn elf jaar oudere broer. Zij sterft drie jaar na de geboorte van haar jongste zoon aan kanker. Horion heeft zijn moeder dus nooit echt gekend. Het enige wat Horion zich nog herinnert van zijn moeder is hoe ze altijd ziek in bed lag en hoe hij haar miste na haar dood. En hoe familieleden hem trachten te troosten maar hem juist schrik aanjoegen. Ze dreigden ermee een spook op hem af te sturen als hij niet ophield met huilen. Horion zou er naar eigen zeggen een levenslange schrik voor het donker aan overhouden.

Ook aan zijn broer heeft Horion weinig jeugdherinneringen, dit vooral door het grote leeftijdsverschil. Maar wanneer Horion later in de gevangenis terechtkomt, blijft zijn broer hem wel opzoeken. Horion beschrijft zijn broer als een brave vent. Later hertrouwde zijn vader en de kleine Horion ging deze vrouw gaandeweg als zijn moeder beschouwen. Later werd de relatie stiefmoeder – stiefzoon heel wat troebeler.124

Wanneer Freddy Horion acht maanden oud is, wordt er bij hem scheefhals vastgesteld. Scheefhals of in het Latijn torticollis wordt veroorzaakt door een afwijking in de halsspieren en zorgt ervoor dat hoofd en hals niet in rechte lijn op de romp staan. Horion moet voor het eerst onder het mes. Verder is Horion zijn hele kindertijd een ziekelijk kind, mazelen, kinkhoest, slijmziekte, … Hij heeft het allemaal gehad.125

Horion ging in eerste instantie graag naar school, hij maakte vlot vrienden en speelde graag met andere kinderen, iets wat hij in zijn jongere kinderjaren niet gewend was. Door het grote leeftijdsverschil had hij nooit met zijn broer samengespeeld. In het tweede leerjaar, wanneer hij acht jaar is, moet Horion opnieuw geopereerd worden aan zijn scheef groeiend hoofd. Na de operatie moest hij lange tijd in een korset, waarin hij zijn hoofd niet kon bewegen. Horion mocht een tijdje thuisblijven van school, maar koos er zelf voor zo vlug mogelijk terug naar

124 125

HORION, F., o.c., 11-13, 20, 81 VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood: seriemoord in België en Nederland, l.c., 97

44



school te gaan. Maar die snelle terugkeer naar school bleek geen succes, hij werd gepest met zijn korset. Zijn klasgenoten zetten onder andere boekentassen voor zijn voeten, die hij niet kon zien waardoor hij struikelde en viel. Horion koos er uiteindelijk toch voor om thuis te blijven en moest zo een jaartje dubbelen.126

Ook in het zesde leerjaar moest Freddy Horion een jaar zittenblijven. Op een dag werd hij aangereden op zijn fiets door een auto die bezig was met een inhaalmanoeuvre. De chauffeur had de fietser niet gezien en reed hem frontaal aan. Resultaat: een schedelkloof in zijn voorhoofd, een oog dat eruit hing en zijn neus die platgedrukt was, kortom vooral zijn gezicht was zwaar toegetakeld. Horion lag zelfs enkele dagen in coma. Zijn gezicht bleef blijvend verminkt, een naad was zichtbaar van aan zijn neus tot ver in zijn haar, zijn neus stond krom, hij kon voortaan maar door één neusgat meer ademen en zijn ene oog en wenkbrauw staan iets lager dan de andere. Zware verminkingen volgens Horion zelf, waar hij zich erg voor schaamde en de gevolgen zijn hele leven meedroeg. Bovenop psychisch leed, namelijk het pestverleden, kwam nu ook fysiek een opdoffer. Bovendien was er voor een plastisch chirurg geen geld. Een gerechtelijk expert zou het ten tijde van zijn proces hebben over lichte verminkingen. Aangezien de chauffeur van de auto die hem aanreed een politieagent was, werd door het gerecht nooit enige gevolg gegeven aan het accident. Ondanks verklaringen van getuigen en dokters oordeelde de rechter dat de jongen van zijn fiets gevallen was en zeer ongelukkig terechtgekomen was. Aangezien zijn ouders geen geld hadden voor een proces of een advocaat werd tegen de beslissing niet in beroep gegaan en werd er dus geen schadevergoeding toegekend. Uit onderstaand citaat blijkt dat hij niet alleen de chauffeur, het gerecht maar ook zijn stiefmoeder beschuldigde van zijn ongeluk: “Met mijn ma gaat het niet al te goed meer, ze is altijd goed geweest, dat wel, ze heeft me verzorgd als een eigen kind, maar toch, zoals ik al verteld heb, gaf ik haar grotendeels de schuld van mijn verminkingen, ze had me maar thuis moeten laten. Pas nu besef ik hoe dom dit was.”127 “In het begin toen ik weer thuis was uit het hospitaal, moest ik nog veel plat liggen. Het was goed weer en het raam stond open op mijn kamer, die aan de voorkant van het huis gelegen was. Ik keek soms eens buiten en op een keer

126

HORION, F., o.c., 13-14, 20, 27-31

127

HORION, F., Ibid., 20

45



hadden kinderen me gezien. Ze liepen weg en riepen: „kijk, een monster!‟ ik heb toen erg gehuild en ik durfde niet meer naar buiten te kijken of alleen eens van achter de muur.”128 Wanneer hij terug naar school gaat wordt Horion opnieuw gepest en uitgescholden voor “Frankenstein”, “monster”, “samengenaaid klutshoofd”, … Freddy Horion is in die periode diep ongelukkig. Zijn zelfbeeld wordt negatiever, zijn zelfvertrouwen brokkelt af. Ook in het middelbaar (hij volgt beroepsschool, richting elektriciteit) blijft hij het mikpunt van de klas, tot hij zich niet langer kan inhouden en een pestkop een vuistslag in het gezicht geeft. Vanaf die dag zijn ze vriendelijk, maar Horion beseft dat dit enkel is omdat ze schrik voor hem hebben. Zo leert hij de macht van geweld kennen, de terreur van angst.129

Toch gaat het even goed; Horion wordt nu niet langer gepest maar het noodlot spaart hem niet. Op school krijgt hij steenkoolgruis in z‟n ogen, dat weggeschopt werd door een andere student, per ongeluk recht in de ogen van Horion. Het gruis zit zo diep dat een operatie nodig is en Horion opnieuw een tijdje platligt. Door het lange thuisblijven slaagt hij opnieuw niet in school en moet voor de derde keer een jaar overzitten. Verder moet hij voor de rest van zijn leven een donkere bril dragen, wat hij geen drama vindt aangezien die zijn verminkingen kan verbergen. Ook zijn haar laat hij groeien naar het voorbeeld van de Beatles en stilletjes aan durft hij meer en meer buiten te komen, iets wat hij vroeger niet durfde door zijn “verminkingen”.

Wanneer hij in het derde jaar elektriciteit door een longontsteking opnieuw een jaar moet overzitten stopt hij op zeventienjarige leeftijd met school. Zijn eerste job vindt Horion bij een kleine elektriciteitsfirma.130

3.2.2 Adolescentiejaren

Door te stoppen met school en zijn lange haar krijgt Horion stilaan wat meer zelfvertrouwen. Hij laat zijn haar groeien om zijn voorhoofd te verstoppen en bezoekt af en toe de cinema of gaat op café, iets wat hij vroeger niet durfde uit vrees om uitgelachen te worden. Hij leert

128


129

VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood: seriemoord in België en Nederland, 97-98

130

HORION, F., o.c.., 20

46



nieuwe mensen kennen en Horion behoort voor het eerst in zijn leven tot een vriendengroep die voor hem opkomt wanneer hij opmerkingen krijgt over zijn verschijning. Opmerkingen over zijn lange haren (we spreken over de jaren ‟60) en opvallende bril, eindigen steevast in een vechtpartij. In z‟n vrije tijd traint hij met halters om de vechtersbazen aan te kunnen. Horion durft enkel binnengaan in cafés waar ander “werkschuw tuig” of “hippies” zitten. Vlaanderen is niet rijp voor de mentaliteit van de hippierage; hij wordt over één kam geschoren met het „tuig‟ omwille van zijn uiterlijk. Niemand erkent de verschillende motivatie; hij wou zich geen hippie-imago aanmeten maar enkel zijn littekens verstoppen. Toch verandert zijn sociaal milieu in deze periode door het soort cafés dat hij bezoekt. Het is niet het soort publiek dat zich integreert of engageert in de samenleving.131 Het is wel het soort publiek dat bij de minste tegenkanting vervalt in destructief gedrag. De wereld is een survival of the fittest en daarbij helpt vechten goed. Horion traint dan ook fervent.

Ook in het leger wordt hij gemakkelijk aanvaard, zijn legerdienst doet hij graag, hij is sportief en houdt van de manoeuvres. Toch blijft hij lijden onder zijn complexen, in het leger werd zijn haar afgeschoren en Horion durfde zijn muts en/of bril in het openbaar nooit afzetten.132

Na zijn legerdienst leert hij op café zijn toekomstige vrouw Antoinette kennen. Ze is dan amper zeventien jaar, maar verliefd op Horion met al zijn complexen en gebreken. Antoinette stoort zich niet aan zijn bril, lange haren en littekens. Algauw wordt ze zwanger en besluiten ze te trouwen. Op 16 december 1967 stappen ze in het huwelijksbootje en op 5 mei 1968 wordt hun eerste kind Dave geboren. De eerste maanden wonen ze in bij Horions ouders tot hun zoontje geboren wordt en ze op zoek gaan naar een eigen stekje, dat ze vinden in de Fuchsiastraat te Gent. Voor Horion zijn het gelukkige jaren. Beiden werken ze veel en gaan af en toe in het weekend eens uit.133 De omgang met vrouwen ging voor Horion niet altijd even gemakkelijk. Door zijn verminkingen is hij er op jonge leeftijd van overtuigd dat hij nooit aan een vrouw zal raken, dat ze bang zijn van hem en van zijn verminkt gezicht. Van in zijn puberteit is zijn zelfbeeld even erg verstoord als zijn gezicht verminkt is. In zijn korte huwelijksjaren is hij compleet, is er even geen „maar‟.

131

HORION, F., Ibid, 19-21

132

HORION, F., Ibid., 22-23

133

SMEETS, M., MOORDMACHINE uit wraak op de maatschappij?, Het Laatste Nieuws, 8 april 2000; X, Vechtpartij, De Gentenaar, 22 november 1968, pg. 6

47



Na een caféruzie krijgt Horion het voor het eerst aan de stok met het gerecht in november 1968. Deze bracht tijdens een vechtpartij snijwonden toe met een gebroken glas aan Julien L. Deze laatste liep littekens op in het aangezicht. Horion wordt voor de correctionele rechtbank in Gent veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf van zes maanden met vijf jaar uitstel, een geldboete van 14.000 Belgische frank en een provisionele schadevergoeding van één frank aan de burgerlijke partij wegens het toebrengen van slagen. Horion beschouwt dit als een grote onrechtvaardigheid, volgens hem was er sprake van uitlokking. Vier mannen zouden zijn bril afgetrokken hebben en hem een slag gegeven hebben waarna hij simpelweg terugsloeg en daarbij een van de mannen verwondde. De vier mannen getuigen allen tegen Horion, hij zou het gezicht van een van de mannen bewerkt hebben met een stukgeslagen bierglas. Bij een volgende vechtpartij wordt hij veroordeeld tot 2.000 frank boete.134 Deze veroordeling aanziet Horion als een tweede onrecht van het gerecht: “Ik word er bijna gek van, ik kan er niet over uit, ze vallen me met vier man aan en ik moet zes maanden kot doen, er rijdt me een rotflik in prutsen en er komt niks van, ik steel een fiets en nog wat van die prullen en ik krijg twee jaar.”135 Horion en zijn vrouw hebben het niet breed, en Horion vliegt van de ene job naar de andere. Hij werkt onder andere als elektricien, dokwerker, in de afbraak, in een elektriciteitscentrale, … Horion staat overal bekend als een harde werker, toch verandert hij vaak van job. Hij begint met het plegen van kleine diefstallen, eerst een fiets, dan een jas, een gootsteen en buizen voor zijn huis, … Rudy, een vriend van Horion, weet dat hij in geldnood zit en stelt hem voor om te gaan inbreken. Ondertussen werkt Horion in de afbraak, waar hij af en toe wat koperdraad ontvreemdt. Wanneer hij op een dag rubber van koperdraad aan het afbranden is, wordt hij bijna betrapt.136 Hijzelf ziet het motief voor zijn diefstallen in zijn rol als vader; het is een „alternatieve‟ manier om brood op de plank te brengen.

134

SMEETS, M., MOORDMACHINE uit wraak op de maatschappij?, Het Laatste Nieuws, 8 april 2000; X, Vechtpartij, De Gentenaar, 22 november 1968, pg. 6; X, Vechtpartij, Vooruit, 22 november 1968, pg. 4

135

HORION, F., o.c., 26-33

136

HORION F., Ibid., 27-28, 45

48



Om uit hun geldproblemen te geraken nemen Horion en zijn vrouw een café over dat ze The Beattle dopen, naar Horions bijnaam in Gent, omwille van z‟n look. Ondertussen is zijn vrouw zwanger van hun dochter, Kathy.137 Wanneer de politie een Gentse bende oprolt, gekend als de „wilde engelen‟, wordt de naam van Freddy Horion vermeld door een van de verdachten. Zo komt de politie achter de diefstallen, inbraken en de brandstichting. De politie verdenkt hem ervan grote hoeveelheden lood en koper te hebben gestolen op zijn werk, iets waaraan hij zelf beweert onschuldig te zijn. Hij wordt op 24 november 1969 veroordeeld tot twee jaar celstraf voor onder andere bendevorming en diefstal, waarvan één jaar voorwaardelijk. Door zijn vorige veroordeling van zes maanden voorwaardelijk moet hij dus voor achttien maanden naar de gevangenis. Daarvan zit hij er uiteindelijk vijftien uit. Zijn vrouw kan het café niet alleen openhouden en ze zijn gedwongen dit te verkopen. “Ik word natuurlijk verdacht van grotere hoeveelheden lood en koper die op mijn werk verdwenen, ik word dan later gestraft en dit wordt geformuleerd als „loondiefstal‟, maar zover zijn we nog niet. Over de drie diefstallen met Rudy zwijg ik. De politie ziet in welke toestand we leven, mijn vrouw zeven maanden zwanger, ik gebroken pols, pas een zaak geopend en een lening die betaald moet worden, het zijn in feite allemaal kleine diefstallen, het is de eerste maal dat ik gestraft word, op die vechtpartijen na, en ik heb me momenteel herpakt. De chef van de onderzoekers, chef De Ekster, zegt me: „ik zal doen wat ik kan dat men u niet aanhoudt, zo kunt u vrij voorkomen, wat veel scheelt, en u kunt misschien probatie krijgen‟. Ik moet meer naar het gerechtsgebouw en hij kan het inderdaad voor elkaar brengen dat ik naar huis mag, ik moet nog wel voor ondervraging naar het bureel komen. Na enkele dagen neemt die chef verlof. Tijdens zijn verlof word ik door anderen ondervraagd en word ik aangehouden en in de gevangenis gestopt op bevel van de procureur. De man die het onderzoek in handen had, die wist wie ik was en wat ik was, wilde me helpen, nee, het mocht niet zijn, het gerecht wist het beter.”138

137 138

HORION, F., Ibid., 34 HORION, F., Ibid., 30-31

49



Nadat Horion terug vrij is werken ze alle twee hard om hun schulden af te betalen. Alles gaat goed tot Horion pijn in zijn hart krijgt en denkt dat hij dood zal gaan. Uiteindelijk blijkt dat Horion reuma aan zijn borst heeft. Hij gaat opnieuw inbreken, samen met Rafaël D.J.139, iemand die hij in de gevangenis had leren kennen en Adolf U., een vriend van Raf. Zelf zegt hij dat hij opnieuw ging inbreken omdat hij toch dacht dood te gaan. Horion had last van pijnsteken in zijn borst en vond het nutteloos nog dingen te kopen, hij wilde al het geld sparen voor zijn vrouw en kinderen. Het criminele trio is vooral actief in het Gentse havengebied, waar ze zich vooral schuldig maakten aan brandkastkraken en winkeldiefstallen. In totaal pleegt hij een 25-tal diefstallen, in de periode van 16 september 1972 en 26 mei 1973.140

3.2.3 Eerste keer naar Assisen

Op vrijdagnamiddag 23 februari 1973 wordt door Rafaël D.J. in de Gentse Phoenixstraat het lokaal van de uitbetaling der Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België overvallen waar ook Horion zijn werkloosheidsuitkering ging halen. De getuigenis van de bediende Julien D. L. spreekt van een “ongure” kerel, gewapend met een alarmpistool, die het geld kwam opeisen. D.L. verweerde zich en er volgde een kort gevecht en D.L. krijgt een slag op het hoofd. Hij wil de overvaller achterna gaan, maar die kan vluchten met een bromfiets. De kranten spreken van een buit van 4.000 Belgische Frank tot 27.000 Frank. Van de daders geen spoor. D.L. houdt er een blijvende lichte werkonbekwaamheid aan over.141

Op 27 mei worden D.J. en Horion opgepakt tijdens een politiepatrouille in de Gentse haven. Tijdens een routinecontrole ontdekten de agenten het inbrekersmateriaal, zoals een zaklamp en staalbeitel, dat ze bij zich hadden. Ook komt de voetafdruk van Horion overeen met een voetafdruk die tijdens een van de inbraken werd gevonden. D.J. en Horion trachten in eerste instantie alles te ontkennen, maar de vrouw van Horion gaat uiteindelijk tot bekentenissen over. Bij Horion thuis wordt heel wat cash geld gevonden verborgen in de kelder door zijn

139

In zijn boek “monster zonder waarde” wordt De Jaeger Guido genoemd

140

HORION, F., o.c.., 34; LOOTENS, J., Vrouw spaarde buit in de kelder, Vooruit, 1 oktober 1974, pg. 1-3; X, Dader overval in vakbondskantoor Phenixstraat te Gent aangehouden, De Gentenaar, 1 juni 1973, pg. 6

141

LOOTENS, J., Vrouw spaarde buit in de kelder, Vooruit, 1 oktober 1974, pg. 1 – 3; LOOTENS, J., Oudere zus: “Desnoods geef ik Raf oorvegen”, Vooruit, 3 oktober 1974, pg. 3; R.O.L, Overval te Gent, Vooruit, 24-25 februari 1973, pg. 3; X, Overval in Phoenixstraat te Gent, De Gentenaar, 24-25 februari 1973, pg.6

50



vrouw. Daarvan zou minstens 80.000 frank verworven zijn tijdens zijn inbraken.142 De kranten spreken over zware jongens en de twee worden onder aanhoudingsmandaat geplaatst.143 Uiteindelijk bekennen ook Horion en D.J. de verschillende diefstallen en ook de overval komt aan het licht. Freddy Horion zou op uitkijk gestaan hebben tijdens de overval. Hijzelf beweert enkel als tipgever opgetreden te hebben en toevallig in de buurt geweest te zijn de namiddag van de overval. Horion en D.J. staan als vijanden tegenover elkaar, elk proberen ze hun vel te redden. Op 15 oktober vond de wedersamenstelling van de overval plaats, die Horion diep raakt: 144 “Met een celwagen rijden we naar dat kantoor, ik zie er een massa volk en fotografen bij de vleet, het gerecht vindt het niet nodig de betrokkenen op voorhand in te lichten, maar wel om de pers te verwittigen. (…) Ik moest geboeid in het midden van de drukke straat blijven staan, overal zag ik bekende gezichten tussen de vele mensen, het is onbeschrijfbaar wat dat betekent, wat er door u gaat op zo‟n moment, wat je voelt en denkt. Ik stond daar misschien een half uur toen ze met Guido weer buiten kwamen, de onderzoekers zeiden tegen me: „U hoefde hier eigenlijk niks te komen zoeken, hé, men had u wel in uw cel kunnen laten.‟ Ik kreeg net een koud stortbad, die woorden zou ik nog duizenden keren horen in de loop der komende jaren, maar dat wist ik toen nog niet. Ik was op, ik kon niet werken eenmaal terug op mijn cel, ik ben op mijn bed gekropen, ik was gebroken. ‟s Anderendaags stond ik met foto in de krant. Er kraakte iets in me, ik was ver op het eind, het was teveel voor me, maar mijn vrouw sleurde me erdoor.”145 Na tien maanden voorhechtenis worden Horion en D.J. doorverwezen naar het Hof van Assisen op beschuldiging van gewapende overval, diefstal en bendevorming. Ook hun compagnon Adolf U. en hun partners worden doorverwezen op beschuldiging van heling en

142

L.J., Dader overval Phoenixstraat Gent gearresteerd, Vooruit, 1 juni 1973, pg. 3; LOOTENS, J., Vrouw spaarde buit in de kelder, Vooruit, 1 oktober 1974, pg. 1 – 3; X, Aanhoudingsmandaat Gentse brandkastkrakers bevestigd, De Gentenaar, 9-10-11 juni 1973, pg. 7; X, Dader overval in vakbondskantoor Phenixstraat te Gent aangehouden, De Gentenaar, 1 juni 1973, pg. 6; X, Gearresteerde bekent dertien inbraken, Vooruit, 26 juni 1973, pg. 3

143

X, Twee Gentse brandkastkrakers zijn zware jongens, De Gentenaar, 26 juni 1973, pg. 7

144

R.O.L, Medeplichtige wil dader te lijf gaan, Vooruit, 16 oktober 1973, pg. 3; R.W., Bendeleden spuien haat tegen elkaar, De Gentenaar, 1 oktober 1974, pg. 3; X, Wedersamenstelling overval in Phoenixstraat te Gent, De Gentenaar, 16 oktober 1973, pg. 11

145

HORION, F., o.c., 48-50

51



medeplichtigheid.146 Horion vindt het schandalig dat hij en zijn vrouw naar Assisen moeten, hij blijft zijn onschuld tijdens de overval volhouden en tijdens zijn inbraken was nooit iemand gewond geraakt. Ook het feit dat zijn vrouw voor de rechtbank moest komen raakte hem diep. De zitting voor de Kamer van Inbeschuldigingstelling verloopt dan ook niet vlekkeloos. Rafaël D.J. sloeg een ruit in, volgens Horion omdat hij zich wil laten interneren, volgens reporters ter plaatste werd hij boos op zijn vrouw omdat die hem niet kwam bezoeken. Hij moest voor verzorging overgebracht worden naar het ziekenhuis. Toen een fotograaf van dit schouwspel een foto wilde maken maakte Horion zich kwaad en wilde de fotograaf te lijf gaan.147 “Hij bevestigt de aanhouding echter met de woorden: „ik moet dat allemaal niet weten, al die kerels met lang haar, geen ene die deugt.‟ Hij is zeker 70 jaar oud, 50 jaar ouder dan ik, wat kan zo een vent nu meegaan met zijn tijd? Ik zal er later wel in voorlopige vrijheid zien gaan die voor miljoenenzaken zitten, zoals een Baudrin, die rustig op vakantie gaat in afwachting van zijn proces.”148 Het proces zelf vond plaats op 30 september voor het Assisenhof van Oost-Vlaanderen. Horion verschijnt als hoofdbetichte en wordt beschuldigd van de overval, schuldig hulpverzuim en een waslijst aan diefstallen met inbraak en heling. Voor de inbraken geeft hij alles toe, maar hij weigert te bekennen dat hij op uitkijk stond tijdens de overval. Hij trad hoogstens als tipgever op. D.J. houdt vol dat Horion op de wacht stond en bovendien voor de kogels en voor een tas waar het geld in moest zorgde en zo incasseerde hij dus een deel van de buit, met als bewijs de 6.000 frank buit die Horion achteraf ontving. Horion verdedigt zich en beweert dat dit geld was dat D.J. hem nog schuldig was.149 In het moraliteitsverslag kwam de 27-jarige Horion naar voor als een harde werker maar die toch veel van beroep veranderde, geldzuchtig was en zijn geld besteedde aan zijn huishouden. Zowel Rafaël D.J. als Freddy Horion werden toerekeningsvatbaar verklaard. Door het openbaar ministerie werd Horion als een huichelaar afgeschilderd die nu alle schuld op zijn kompaan wil schuiven terwijl hij het brein zou geweest zijn. Hij gaf aan D.J. de handtas 146

D.J., Overvallers van de Phoenixstraat voor Assisenhof, De Gentenaar, 30-31 maart 1974, pg. 6

147

L.J., Beklaagden woedend: herrie in rechtszaal, Vooruit, 30-31 maart 1974, pg. 3; R.W., Overvallers maken brokken voor rechter, De Gentenaar, 30-31 maart 1974, pg. 5

148

HORION F., o.c., 30-31

149

LOOTENS, J., “Overval in Phoenixstraat was gekheid” meent Horion, Vooruit, 2 oktober 1974, pg. 3; R.W., “Ik was geen rover, iedereen kende mij”, De Gentenaar, 2 oktober 1974, pg. 3

52



waarin na de overval het geld moest worden gestopt, kocht de patronen voor het alarmpistool, volgde de overval op afstand en incasseerde naderhand zijn deel van de buit. Uiteindelijk werd Freddy Horion veroordeeld tot zeven jaar, Rafaël D.J. tot acht jaar gevangenisstraf. Enkel Antoinnette D.B., de vrouw van Horion werd vrijgesproken.150 Zijn aanhouding, de wedersamenstelling, het proces, zijn tijd in de gevangenis, Horion beschrijft in zijn biografie hoe onrechtvaardig en oneerlijk het allemaal is en vooral hoe razend het hem maakt. Volgens Horion kraakt iets in hem wanneer zijn vrouw hem ook nog verlaat tijdens zijn celstraf. Hele dagen zit hij te piekeren, te razen over de streken die de maatschappij hem levert.151 Over zijn zware diefstallen en de harde bewijzen, heeft hij het niet. Hier is zeker sprake van een tunnelvisie; zijn eigen verantwoordelijkheid in de misdaden negeert hij bijna om anderen, kompanen en meteen de hele maatschappij te beschuldigen. Hoe ze hem en zijn gezin willen kapotmaken, het gerecht, de jury, zijn maat die hem erbij lapt. De ene ontgoocheling na de andere stapelt zich op: hij mag niet naar de begrafenis van zijn vader, zijn kinderen huilen ‟s nachts in bed om hun vader, het leven in de gevangenis valt hem zwaar. Hij vergelijkt zich met andere misdadigers die veel minder straf krijgen voor veel ergere feiten.152 In zijn boek beschrijft Horion hoe hij er het ene moment aan denkt iedereen die hem onrecht aandeed af te maken en daarna zichzelf, de volgende dag gaat het beter en kan hij het leven weer aan. Horion vindt zelf dat hij nog een overval te goed heeft, aangezien hij veroordeeld werd voor een overval die hij niet gepleegd heeft.153 “Tijdens het gesprek met die rechter krijg ik de indruk dat hij het, net als de onderzoeksrechter en de politie, verkeerd vindt dat ik voor een assisenhof kom, 150

LOOTENS, J., “De Jaeger direct na overval ziek verklaard, Vooruit, 4 oktober 1974, pg. 3; LOOTENS, J., De Jaeger 8 jaar en Horion 7 jaar, Vooruit, 5-6 oktober 1974, pg. 1-3; R.W., Overvallen bediende: “Komt dat tegen …”, De Gentenaar, 3 oktober 1974, pg. 4; R.W., Rovers 8 en 7 jaar, De Gentenaar, 5-6 oktober 1974, pg. 3; R.W., Horion: ik was tipgever, geen schildwacht, De Standaard, 2 oktober 1974, pg. 7; R.W., 8 jaar voor De Jaeger en 7 voor Horion, De Standaard, 5-6 oktober 1974, pg. 9

151

LOOTENS, J., “Overval in Phoenixstraat was gekheid” meent Horion, Vooruit, 2 oktober 1974, pg. 3; LOOTENS, J., “De Jaeger direct na overval ziek verklaard, Vooruit, 4 oktober 1974, pg. 3; LOOTENS, J., De Jaeger 8 jaar en Horion 7 jaar, Vooruit, 5-6 oktober 1974, pg. 1-3; R.W., “Ik was geen rover, iedereen kende mij”, De Gentenaar, 2 oktober 1974, pg. 3; R.W., Overvallen bediende: “Komt dat tegen …”, De Gentenaar, 3 oktober 1974, pg. 4; R.W., Rovers 8 en 7 jaar, De Gentenaar, 5-6 oktober 1974, pg. 3; R.W., Horion: ik was tipgever, geen schildwacht, De Standaard, 2 oktober 1974, pg. 7; R.W., 8 jaar voor De Jaeger en 7 voor Horion, De Standaard, 5-6 oktober 1974, pg. 9

152

HORION, F., o.c., 50-52, 60-64, 77

153


53



van mijn advocaat verneem ik dat de onderzoeksrechter zich daar zelfs erg tegen verzet heeft. Maar ja, het zijn nu eenmaal de procureurs die erover beslissen, ze zijn oppermachtig en doen wat ze willen. Ik vraag me dikwijls af of ze wel beseffen wat dat betekent, voor een assisen verschijnen, dat is al een straf op zichzelf, je wordt er in het openbaar ondervraagd, uw ganse leven wordt er verteld en alles komt in de krant natuurlijk. Het schandaligst vind ik, dat ook mijn vrouw moet verschijnen, zij komt vrij voor, maar de schande blijft hetzelfde, wat heeft zij daarmee te maken? Het is al onjuist dat men haar van heling van het gestolen geld beticht, daar ik het opspaarde en er nooit één frank van verteerd is. Er rest dan enkel nog wat kuismateriaal dat ik eens gestolen had, zoals een dweil, spons, zeemvel en een bus vim, daarvoor moet ze het assisen passeren.”154 “De rechter zegt tenslotte nog: „ik weet dat het gevang geen goede oplossing is voor u, maar wees braaf, dan zal je vlug buiten zijn.‟ Het is niet goed voor me, waarom stoppen jullie mij er dan in? Waarom ontnemen jullie mij mijn gezin. Ik zie alles instorten, van nu af zal ik geen rustige nachten meer kennen, ik ben gebroken. In de gevangenis gestopt voor vele jaren, door gewone mensen die niet eens weten wat de gevangenis is.”155 “Huilen kan ik niet meer, er is iets veranderd in mij, ik zit me de hele dag op te winden over al die smerige streken die ze mij geleverd hebben, ik heb het ook erg moeilijk met het feit dat mijn beste vriend Guido me zo in de zak gezet heeft.”156 “Maar dat doe ik niet, want dan zie ik er kerels die veel minder deden dan ik en veel minder straf kregen dat doen zo‟n pijn en je ergert je dan nog meer dan voorheen.”157 Latere analyses van juristen tonen inderdaad aan dat hun proces een gerechtelijke dwaling was. Het gerecht wilde een voorbeeld stellen met veel te zware straffen. 158 De publieke opinie en de media wilden immers de „zware jongens‟ door het gerecht aangepakt zien. Zijn straf zit

154

HORION, F., o.c., 55

155


156


157


158

DE CONINCK, D., Ik ben toch een dommekloot geweest hé, De Morgen, 20 juni 2009

54



hij uit in Leuven-Centraal. Antoinette zag acht jaar (hij had er nog een jaar bij van zijn vorige veroordeling) wachten niet zitten en besloot van hem te scheiden. Zijn (ex-)vrouw en kinderen komen hem nooit bezoeken, wel krijgt hij af en toe bezoek van zijn broer.159 Het feit dat zijn vrouw hem verlaat omdat hij onterecht veroordeeld werd én vooral het feit dat hij zijn kinderen niet meer ziet sterkt hem in zijn haat tegen de maatschappij. Horion houdt zielsveel van zijn kinderen, een zoontje en dochter. Met hen spelen is alles wat hij nodig had. Voor hen gaat hij ‟s nachts inbreken, zodat ze niks tekort zouden komen mocht er hem iets overkomen. De pijn van verstoten te zijn wordt hier op zijn scherpst; de familieman heeft hoe dan ook gefaald, de maatschappij verbiedt hem contact met die familie. Het breekt zijn hart maar het uit zich via woede en agressie tegen de maatschappij.

Het is het gerecht dat hem een onrechtvaardige straf geeft voor een misdrijf dat hij niet gepleegd heeft. Was zijn straf minder lang geweest, dan was Antoinette haar man trouw gebleven en dan was hij zijn kinderen blijven zien. In Leuven-Centraal werkt hij in het begin zoveel mogelijk, om wat geld te kunnen sparen. Naar eigen zeggen is hij in de gevangenis door iedereen graag gezien. Later wordt hij ook sportmonitor, wat goed is voor zijn zelfvertrouwen en hij doet als monitor voor iedereen wat hij kan zonder misbruik te maken van zijn positie, wat hem ook populair maakt bij het personeel. Horion was altijd sportief geweest en gaf toen turnles en bodybuilding aan andere gevangenen en was verantwoordelijk voor al het sportmateriaal (ook na zijn veroordeling in 1981 zal hij opnieuw sportmonitor worden in Leuven-Centraal, tot hij zich er te oud voor voelt160). Na zijn gevangenisstraf zal hij ook aan bodybuilding blijven doen. Na vijf jaar mocht hij om de drie maanden op verlof, met als enige voorwaarde dat hij geen contact mocht opnemen met zijn vrouw en kinderen. Dit valt hem zeer zwaar. Tijdens zijn penitentiair verlof is het eerste wat hij doet een wapen kopen en verstoppen bij zijn broer op zolder. Na zijn vrijlating komt Horion terecht in Herentals, waar zijn trainer in bodybuilding woont. Die helpt hem niet alleen met trainen in body-building maar ook helpt hij Horion met zijn papieren, een woonst en werk te zoeken. In de korte periode dat hij vrij was, voor hij de moorden pleegde, gaat hij vaak bij zijn trainer uithuilen wanneer de dingen hem tegensteken. Hij huurt er een

159

HORION, F., o.c., 52-53

160

HORION, F., Ibid., 77; OOSTERWAAL, J., „Monster zonder waarde‟: Freddy Horion twintig jaar later, l.c., 21

55



klein appartementje samen met Gaston, een maat uit de gevangenis. Horion is dan 31 jaar.161 In zijn autobiografie schrijft hij het volgende over die periode in de gevangenis: “Je voelt je net een dier in de zoo, je kunt je niet eens op je gemak wassen of je behoefte doen, je vergeet er je eigen naam, want je bent er een nummer. Een gangster kan wennen in het gevang, hij loopt er te zingen en te fluiten, veegt aan alles zijn voeten, is zijn vrouw weg, wel dan neemt hij een ander, hé. Maar als je werkelijk van je gezin houdt, een gevoelig en braaf man bent, zit je de hele tijd te treuren en te huilen, leef je in angst en spanning, je gaat eraan kapot, je wordt iemand anders. Dat ook brave mensen kunnen misdoen begrijpen jullie niet, hé, smerige honden van juryleden, jullie maken me kapot, mijn gezin is er al aan, tevreden nu? Moord vindt men erg, er komt bloed bij, een begrafenis bij, het is iets dat opvalt, maar iets wat even erg is, waar geen bloed bij komt, maar waar je ook aan dood gaat, dat zijn leugen en bedrog, daar gaat je binnenste aan dood.”162 “Maar als hij had aangedrongen, zou ik het hem waarschijnlijk allemaal verteld hebben, hoe ik haatte en hoe ik leed onder mijn complexen, ik vertrouwde hem erg, maar was toch bang dat hij me niet zou begrepen hebben, en dat ze me zouden interneren en nooit meer zouden loslaten, want soms dacht ik dat het spijtig was, dat ik hier nog buiten moest, maar soms ook dat ik hier uit wilde, ik wilde me wreken, ik wilde een overval doen, ik wilde alles terugstelen, ik wilde die valse getuigen hun kot in brand steken, ik wilde hun een rammeling geven, ik wilde alles, maar geen ene dag hetzelfde.”163 “Meestal begon het met die assisen voor mijn ogen, ik kon het niet vergeten, die slapende rotzakken, alleen om zeven jaar te geven waren ze wakker, wat denken ze wel, al wat ik gestolen heb, heb ik teruggeven en nog zeven jaar erbij, ik heb geen mens aangeraakt, heb geen wapen in mijn hand gehad, heb zelfs nog overvallen verhinderd, of toch proberen te verhinderen, wacht, ik heb een overvalletje te goed en nu zal ik wel een wapen hebben en probeer me eens tegen te houden, zie, ge zult niet meer moeten komen liegen, want ik schiet jullie wat 161

HORION, F., Ibid, 77, 93

162


163


56



ballen in jullie kl….., rotzakken. Ik werk zelfs niet meer, zie, ik pak alles terug wat ik kwijt ben, hoe hebben jullie dat op, ik haal een villa leeg en betrap mij maar eens, ge zult nog moeten kunnen lopen. En als de flikken komen, het is om het even voor wat, schiet ik ze omver en de laatste bal is voor mij, ik laat me niet meer pakken en in de bak steken voor alles wat ik niet gedaan heb. Het eerste wat ik me koop is een geweer, zie, en als er nog eens een wedersamenstelling is, zal ik er wel iets mee te maken hebben, ge zult me wel in de krant zetten nu, en met reden nu. Wat denken jullie wel, dat ik weer ga werken als ‟n zot om me alles te kopen wat ik vroeger had door eerlijk te werken, want hetgeen ik gestolen heb, hebt ge terug, plus mijn eigen spaargeld, plus mijn invaliditeit, plus mijn wagentje en het was nog niet genoeg, hè? Ik heb niks meer, wat moet ik doen, gaan werken, eten klaar maken, gaan wassen enzomeer, dat gaat niet, hè. Ik zou een vrouw moeten vinden, dat zou ik misschien nog eens kunnen herbeginnen, maar wie zal mij nog willen en als ik er een vind, wat dan, ik kan niet meer, ik ben geen vent meer.”164 “„Nu hebben ze me helemaal vermoord,‟ dacht ik dikwijls, „eerst reden ze me in prutsen, zodat zelfs vrienden me niet meer herkenden omdat mijn gezicht zo veranderd was, en nu ben ik ook mezelf niet meer, daar mijn eigen opvattingen en principes zo veranderd zijn.‟”165 “Toen ik mijn verlof aanvroeg, dacht ik eraan dat ik eens naar mijn kinderen zou kunnen gaan, het was jaren geleden dat ik ze gezien had en ik verlangde naar een weerzien, maar toen het verlof toegestaan werd, kreeg ik als enige voorwaarde dat ik niet naar mijn vrouw mocht gaan, dus naar mijn kinderen gaan ook niet. Dat was de zoveelste mokerslag die ik niet verteren kon.”166 Horion blijft zichzelf zien als een „family man‟ die in dit verlangen blijvend geboycot is door het gerecht. Maatschappelijke uitstoting was al erg maar familiale uitstoting breekt hem helemaal. Voor zoveel afwijzing is veel wraak nodig. De rekening zal vereffend worden, het is slechts een kwestie van tijd.

164


165


166


57



3.2.4 Wrok tegen de maatschappij …

Sinds hij vrijkwam op 6 juli 1978, is Horion dus uit op wraak tegen alles en iedereen. Hij is van plan alles terug te stelen wat ooit van hem afgepakt is. Al het geld waar hij zo hard voor gewerkt en gespaard had was hem afgepakt, zijn vrouw had hem verlaten, zijn kinderen zag hij niet meer. Hij is volledig op de dool. Door zijn onterechte veroordeling heeft hij nog een overval te goed, vindt Horion zelf. Opnieuw gaat hij met Raf inbreken, vooral in villa‟s en tweede verblijven van rijken. Alles wat hij kan gebruiken zoals potten en pannen tot handdoeken neemt hij mee. In winkels breekt hij in voor elektrische apparatuur. Tijdens zijn inbraken neemt hij steeds zijn Long Rifle mee, Horion heeft met niemand nog medelijden.167

De tweede vrouw in Horions leven is Hilda, hij leert haar kennen wanneer hij zijn straf voor de overval uitgezeten heeft. Hij gaat met haar samenwonen in Herentals. Ook Hilda trekt zich, net zoals Antoinette, niks aan van Horions verminkingen. Integendeel, in het boek beschrijft Horion hoe Hilda zegt dat hij er trots op moet zijn, dat niet iedereen zo‟n ongeluk zou overleven. Voor het eerst sinds lang krijgt hij affirmatie en affectie. Een nieuwe kans, een nieuwe start? Deze liefde had helend kunnen werken. Maar Hilda zelf zit ook vol complexen, minderwaardigheidsgevoelens en ze delen ook hun zelfbeklag. Terwijl Horion zijn leven buiten de gevangenismuren terug wil opbouwen raakt Hilda aan de drank en pillen. Ze leven samen erg sober, aangezien ze beiden diep in de schulden zitten.168 Twee gekwetste zielen en een verslaving zorgen ervoor dat deze liefde geen duurzaamheid kent.

Horion kan niet meer wennen aan het leven uit de gevangenis, aan het leven in de maatschappij die hij zo haat. Haat vooral tegen het gerecht en het systeem, haat omwille van het auto-ongeluk uit zijn jeugd waar het gerecht blind voor bleef, haat voor zijn onterechte veroordelingen, haat omdat hij zijn kinderen niet bij zich heeft, …Zijn crimineel gedrag minimaliseert hij letterlijk in zijn taalgebruik: een overval wordt een overvalleke. “Ik had ook handschoenen, een sjaal en een hoed mee en ik rijd rond, op zoek om ergens een overval te doen, ik was van plan mijn overvalleke te vereffenen, maar alles is dicht door de vakantieperiode, ik vind niks en kalmeer een weinig. Ik zie

167

SMEETS, J., MOORDMACHINE uit wraak op de maatschappij?, Het Laatste Nieuws, 8 april 2000; VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood: seriemoord in België en Nederland, l.c., 98

168

HORION, F., o.c.., 96-105

58



wel enkele villa‟s waarvan de bewoners blijkbaar met vakantie zijn, ik vind het spijtig dat ik mijn appartement nog niet heb, anders huurde ik een vrachtwagen en haalde er de meubels en al uit, al wat ik nodig heb, dan zouden ze ook eens weten wat het is plots niks meer te hebben. Tegen dat ik in mijn woning kan, zullen ze thuis zijn verdomme. „Pff,‟ denk ik dan, „volgend jaar, hé.‟ Maar ik ken geen rust meer, ik ga dagelijks bij die villa kijken of ze nog niet thuis zijn, ik wil daar perse inbreken en al het hoognodige ontvreemden, maar met de fiets gaat dat natuurlijk niet.”169 “We zagen er een splinternieuwe wagen, die op een boom gereden was en totaal vernield achtergelaten stond, ik stopte om „m eens van dichtbij te zien. Toen ik rond die wagen liep, kreeg ik plots die nieuwe banden te zien en zag ik de autobanden voor ogen die ik pas gekocht had vlak voor ik aangehouden was, ik had die ook van een verongelukte wagen gekocht en ze op mijn zolder gezet. Ik was die nu echter kwijt natuurlijk, ik was die kwijt door die lange straf, door mijn vrouw enzomeer. (…) We zijn naar huis gereden, maar ik had geen rust, ik liep heen en weer en zocht een middel om weg te komen, ik zei tenslotte dat ik nieuwjaar ging wensen bij mijn trainer en ik was weg, recht naar het bos, waar ik versteven van de kou toch die wielen erafhaalde en ik stopte ze in mijn kelder. Weer thuis was ik rustig en blij dat ik gestolen had, weer had ik iets dat ik vroeger ook bezeten had.”170 “Ik word elke dag opnieuw gewaar dat ik niet meer dezelfde ben, ik kan geen plezier meer maken, ik ken niemand meer, ik kan over niks meepraten als ik toch eens ergens ben.”171 Horion blijft dan ook na zijn detentie contact opnemen met makkers uit de gevangenis. Mensen die samen gezeten hebben begrijpen elkaar, legt Horion uit in zijn biografie, je voelt je ook in de buitenwereld aangetrokken tot elkaar, door anderen word je met de nek bekeken. Ze worden broeders in hun isolement, in hun verstoting en later opnieuw weer in de misdaad. Toch is dit zowat de enige echte vriendschap die hij ervoer. Over hun misdaden wordt in dit kringetje niet geoordeeld en niet veroordeeld. Hij kan zichzelf zijn. De socio-culturele 169


170


171


59



omgeving is niet langer die van zijn –neutrale- jeugd maar een zelfgekozen habitat waar misdaad eerder norm dan uitzondering is. De volksmond heeft er een cliché voor : soort zoekt soort. 3.2.5 De stoppen slaan door Wanneer Horion voor 10.000 frank opgelicht wordt door een autohandelaar slaan naar eigen zeggen de stoppen door. Hij vertrekt in een vlaag van woede naar Gent om zijn overval te vereffenen. De overval moet in Gent plaatsvinden, want Gent was de plek waar hij veroordeeld werd, in Gent woonden de juryleden die een onschuldig man achter de tralies plaatsen.172 Een vrouw werd zijn slachtoffer, want alle vrouwen zijn hoeren.173 Op vrijdag 9 februari 1979 rijdt hij naar Gent en vermoordt er de Poolse Hélène Lichachevsky (45) in haar kledingwinkeltje Ganda Bazar. Zijn geweer verborg hij in een boodschappentas en hij vroeg de winkelierster een jeansbroek. Nadat de broek ingepakt was en Horion betaald had en op het wisselgeld wachtte, doodde hij dan de winkelierster koelbloedig met twee nekschoten, van op korte afstand geschoten. De vrouw was op de verkeerde plaats, op het verkeerde moment. Twee Russen vonden haar later achter de toonbank, badend in het bloed. De politie tast volledig in het duister, maar denkt aan roofmoord aangezien er 5000 frank uit de kassa verdwenen is, wel laat hij nog een aanzienlijk bedrag in de schuif achter. Ook de hulzen van de kogels zijn meegenomen door de dader.174 “Ik was niet meer te kalmeren nu, ik was razend, ik liep heen en weer mezelf op te hitsen, ik kan niet eten of slapen, de hele nacht lig ik te woelen en te razen, ik zie alles voor mijn ogen van vroeger tot nu. De volgende morgen sta ik op met razende koppijn en denk weer: „Waarom heb ik al die jaren in de bak gezeten, ik heb gestolen in fabrieken en ook kleine sommen in winkels, maar van een werkmens, laat staan een stempelaar, heb ik nooit een frank gepakt. Allemaal rotzakken, smeerlappen dat zijn het, maar nu gaat het te ver, het gaat niet door, ik moet mijn geld terug hebben, ik ga een overval doen, zie, ik heb er nog een te 172


173


174

B.M., Horion moordde uit wraak, De Standaard, 22 juni 2009; B.M., Freddy Horion ontkent één van zijn zes moorden, Het Nieuwsblad, 21 juni 2009; L.J., Vrouw gedood, Vooruit, 10 februari 1979, pg. 1; L.J., Moord Gent- dader spoorloos, Vooruit, 12 februari, pg. 1; R.O.M., Russen vinden slachtoffer van mysterieuze roofmoord, De Gentenaar, 10-11 februari 1979, pg. 1; R.O.M., Kille doders bekennen executie, De Gentenaar, 28 juni 1979, pg. 1-3

60



goed, weet je, nu meen ik het, weet je, Gentse rotzakken, ik kom eraan. Ik was alleen thuis daar Hilda was gaan werken en ik nam een hoed, een sjaal, handschoenen en mijn geweer, dat in de kelder weggeborgen zat, ik ga stempelen in een vliegende vaart en rij naar Gent.”175 “Ik merkte plots, toen ik de eerste huizen voorbij reed, een verdacht cafeetje op met een prostituee voor het raam. Dat maakte me plots nog razender. Er flitste van alles door mijn hoofd: die smerige wijven, voor geld doen ze alles, het is al wat telt enzomeer.”176 “Toen ik het geld zag en merkte dat ik, samen met de kleren, aan ongeveer 10.000 frank kwam, was ik voldaan. Ik heb haar doen neerliggen en heb tweemaal op haar hoofd geschoten. (…) Tijdens de terugrit was ik kalmer, opgelucht zelfs dat ik geld terug had, aan die vrouw dacht ik niet, hoe erg dit was besefte ik niet.” 177 Maar zijn woede is nog niet bekoeld, hij blijft ongelukkig, kan zich niet integreren in de wereld die hem uitspuwde en wordt een wraakmachine tegenover het onrecht dat hem en anderen wordt aangedaan. Hij spreekt af met Roland Feneulle, die hij kende van in LeuvenCentraal om een grote slag te slaan, een diefstal of desnoods een overval. De motieven verschillen: Horion uit wrok tegen de samenleving, Feneulle om genoeg geld te hebben om te kunnen vluchten naar het buitenland en er nieuw leven te beginnen. Wanneer zijn auto vernield wordt door vandalen en hij terugdenkt aan de autohandelaar die hem oplichtte is het duidelijk dat een autohandelaar, die volgens Horion allemaal smeerlappen en bedriegers zijn, het slachtoffer zal worden van zijn volgende overval.178 “Men vroeg me ook waarom ik ze perse in de rug wilde schieten, ik wist het niet. Pas lang nadien, toen ik rustig op mijn cel zat en erover nadacht, heb ik als enige uitleg daarvoor gevonden dat ik van mening was dat lafaards in de rug geschoten worden, want dat waren ze allemaal in mijn ogen, iedereen die ik niet kende was mijn vijand toen, allemaal smeerlappen die me steeds bespotten of benadeelden. 175

HORION, F., o.c., 112-113

176


177

HORION, F., Ibid., 114-115; L.D.L., Eerst omkijken naar vroeger, De Gentenaar, 9 december 1980, pg. 3

178

G.R., Horion en Feneulle zijn maatschappijdoders, De Gentenaar, 16 juni 1981, pg. 3; HORION F., Ibid., 119-122; L.D.L., Freddy Horion vertelt hallucinant verhaal van moorden, De Gentenaar, 10 december 1980, pg. 3;

61



Toen het volk dat op straat stond aan het roepen ging, zei de onderzoeksrechter: „Gebaar dat ge dat niet hoort.‟ Maar ik hoorde het wel en besefte dat ik helemaal niet gek geworden was, maar dat wat ik gedaan heb, een menselijke reactie is. Ik heb het toen trouwens tegen een rijkswachter gezegd: „Luister eens wat ze roepen: geef ze langs hier, we gaan ze in triepkes trekken, we gaan er dit en dat mee doen. Ze roepen dat omdat ze me haten en willen me er zelfs om doden, zelfs op een ergere manier dan ik gedaan heb. Ze zijn net als ik, ook ik heb gehaat en gedood, alleen heb ik twintig jaar van doen gehad om zo ver te komen, zij maar vijf minuten.‟”179 Op 23 juni 1979 is het zover. Feneulle en Horion kiezen een slachtoffer in de Antwerpsesteenweg te Sint-Amandsberg, de autohandelaar Roland Steyaert (45). Alvorens tot actie over te gaan, proberen ze eerst de Long Rifle met afgezaagde kolf uit. Hun plan is Roland Steyaert en zijn familie te overvallen en met een gestolen auto weg te vluchten. Ze bellen aan bij de autohandelaar met de vraag een auto te kopen. De autohandelaar, Horion en zijn kompaan Roland Feneulle komen tot een zogenaamde overeenkomst betreffende een auto. Maar bij het regelen van de papieren slaan bij Horion de stoppen opnieuw door, hij haalt zijn geweer boven en bedreigt Roland Steyaert, zijn vrouw Leona Van Lanckere (47) en hun dochter van dertien, Hilde. Nadat Leona voor hen eten maakt worden zij en haar dochter Hilde opgesloten in de kelder, Roland wordt meegenomen naar de garage waar hij in koelen bloede wordt neergeschoten. Hij krijgt een schot in de slaap. Ondertussen komt hun oudste dochter Anne-Marie (22) thuis samen met haar verloofde Marc De Croock (24). Anne-Marie wordt bij haar moeder en zus in de kelder opgesloten, Marc roept naar zijn verloofde dat hij voor die dieven niet bang is. Horion is woedend bij het horen van die woorden, Marc wordt onmiddellijk meegenomen naar de garage waar hij hetzelfde lot ondergaat als zijn schoonvader. Hij krijgt een nekschot. Anne-Marie is hun volgende slachtoffer, na eerst nog betast te zijn geweest door Roland en Horion. Zij krijgt één schot in de nek en één in de slaap. Tenslotte worden ook in de kelder Leona en Hilde afgemaakt. Het meisje leeft na twee schoten nog, Horion is naar eigen zeggen op en Feneulle maakt de klus af. Het dertienjarig meisje kreeg uiteindelijk vijf schoten. De winst van hun dodelijke tocht is slechts 4000 Belgische frank en enkele juwelen. Heel het huis werd doorzocht en de

179


62



portefeuilles zijn leeggehaald. Ze vluchtten weg met een gestolen auto en laten die achter op de plaats waar hun auto geparkeerd stond. Om de indruk te wekken dat het gezin Steyaert toevallig door dieven werd uitgemoord roofden de mannen een hoop antiek die ze onmiddellijk in de ringvaart gooiden.180 “Ik heb aan haar linker borst gevoeld om aan haar hart te voelen. Toen ik merkte dat dit vlug sloeg en ze dus schrik had, was ik voldaan, want toen ze weigerde zich uit te kleden, vroeg ik nog: „Heb jij nu gene schrik verdomme, of wat is dat?‟”181 Horion wil schrik aanjagen, terreur zaaien, eerst in het hart van zijn slachtoffers maar bij overdracht in de hele gehate maatschappij. In beiden is hij geslaagd. Wanneer de moorden ontdekt worden staat het land in rep en roer, angst en paniek heersen. Op één vingerafdruk na worden geen sporen gevonden. De politie denkt in eerste instantie aan een wraakactie en niet aan roofmoord. Ook wordt al gauw ontdekt dat het wapen dat gebruikt werd hetzelfde is als bij de moord in de Vliegtuiglaan enkele weken eerder.182

Op maandag 25 juni wordt Feneulle opgepakt en 26 juni wordt ook Freddy Horion opgepakt. Uiteindelijk gaan beiden de woensdagnacht over tot bekentenissen. Horion ontkende eerst elke betrokkenheid maar kraakt wanneer de onderzoeksrechter het woord monster gebruikt. Tijdens de ondervraging vroeg die hem: “Zijt gij echt zo‟n monster dat gij ondanks de

180

B.M., Horion moordde uit wraak, De Standaard, 22 juni 2009; GHIJSSEN, R., Executie zonder genade, De Gentenaar, 30 juli - 1 juni 1979, pg. 1-7; HORION, F., o.c., 130-131; L.D.L., Hilde (13) had nog gered kunnen worden, zegt prof, De Gentenaar, 12 juni 1981, pg. 3; L.D.L., Hilde leefde nog toen Feneulle tot driemaal toe op haar vuurde, De Gentenaar, 12 december 1980, pg. 5; L.D.L., Freddy Horion vertelt hallucinant verhaal van moorden, De Gentenaar, 10 december 1980, pg.3; L.J., Heel gezin uitgemoord, Vooruit, 25 juni 1979, pg. 1; L.J., Kind omgebracht met vijf kogels, Vooruit, 27 juni 1979, pg. 1-3; L.J., Vijf moorden voor 4000 fr., Vooruit, 28 juni 1979, pg. 1-3; L.J., Moordenaars wilden doen geloven in antiekroof, Vooruit, 3 juli 1979, pg. 3; L.J. en M.D., Horion: kil relaas van eerste moord, Vooruit, 9 december 1980, pg. 1-5; L.J. en M.D., Horion: ik dacht dat ik gedroomd had, Vooruit, 10 december 1980, pg. 1-5; R.O.M., Steyaert offerde zich op voor zijn gezin, De Gentenaar, 2 juni 1979, pg. 3; R.O.M., Feneulle schoot ook, De Gentenaar, 30 juli - 1 juni 1979, pg. 1; R.O.M., Vijfvoudige moord: dader nam alle sleutels weg, De Gentenaar, 27 juni 1979, pg. 3; VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood: seriemoord in België en Nederland, 100; X, Aangeslagen, Vooruit, 12 december 1980, pg. 1-5

181


182

BOES, P., Het defile van de „staarders‟, Vooruit, 26 juni 1979, pg. 8; D.M. en L.J., Feneulle is lijkenrover maar geen moordenaar, Vooruit, 17 december 1990, pg. 5; D.W.H., Gruwelijk: 5 lijken in villa, De Gentenaar, 25 juni 1979, pg. 1; D.W.H., Vijfvoudige moord, De Gentenaar, 25 juni 1979, pg. 5; L.D.L., De vreselijkste aller misdaadfilms werd afgerold in Gentse assisenzaal, De Gentenaar , 11 december 1980, pg. 3; L.J., Vijfvoudige moord kan gek zijn, Vooruit, 26 juni 1979, pg. 1; R.O.M. en D.W.H., Toch sporen gevonden in vijfvoudige moord?, De Gentenaar, 26 juni 1979, pg. 1; R.O.M., Massamoord: niet voor geld, toch veel weg, De Gentenaar, 26 juni 1979, pg. 6;

63



bewijzen tegen u blijft loochenen?”. Horion begon te huilen en antwoordde: “Ja, ik ben zo‟n monster en het is niet de eerste maal dat ik een monster ben. Ik heb de vrouw aan de Vliegtuiglaan gedood. Een monster … in mijn jeugd heeft men mij altijd zo genoemd omwille van mijn uiterlijk…”.183 Het woord “monster‟ bracht te pijnlijke associaties en zorgde voor een kantelmoment. Horion wordt staatsvijand nummer één. Tijdens de wedersamenstelling zijn zo‟n 500 à 600 mensen aanwezig. “Geef hem aan ons, we zullen hem vierendelen”, “Laat ons hem doorprikken met spelden”, “Hang hem op” zijn enkele reacties die hem naar het hoofd geslingerd worden.184 Hij wordt voor de man in de straat en voor de media vijand nummer één. Men wil het gerecht in eigen handen nemen en Horion lynchen. Er is een ware massapsychose ontstaan.

Na acht maanden vooronderzoek volgt op 17 december 1980 het proces tegen de koelbloedige moordenaar Freddy Horion en zijn kompaan Roland Feneulle. Het grote publiek leert Horion tijdens zijn proces kennen als een “monster”, met een zwarte leren jas, zijn gezicht verborgen achter zijn haardos, snor en grote donkere zonnebril.185 Horion wordt verdedigd door een toen nog jonge Jef Vermassen. De advocaat voert aan dat Horion handelde uit wraak tegen de samenleving. De advocaat pleit schuldig en vraagt aan de juryleden om op alle vragen ja te antwoorden, aangezien Horion volgens hem een psychopaat is die onmogelijk als een “normaal” mens kan worden beschouwd. Vermassen voert 3 motieven aan die van Horion een “monster” maakten: een gevoel van verworpenheid, angst gekoppeld aan agressie en zijn minderwaardigheidsgevoel. Wel wordt tegen de doodstraf gepleit, Vermassen vraagt Horion te veroordelen tot levenslang.186

183

BOES, P. Opluchting na arrestatie 2 moordenaars, Vooruit, 28 juni 1979, pg. 9; BULTE, A. en VAN DEN BROECKE S., Killers op de vlucht, Humo, 2010, 42; D.M.J., Het testament van Horion, Vooruit, 16 december 1980, pg. 1-5; L.J., Is Horion schuldig aan andere moorden, Vooruit, 29 juni 1979, pg. 3; HORION, F., o.c., 138; R.O.M., Portret van twee kille doders, De Gentenaar, 28 juni 1979, pg. 3

184

GHIJSSENS, R., Executie zonder genade, De Gentenaar, 30 juli – 1 juni 1979, pg. 1-7; HORION F., Ibid., 139; L.J., Politie vreesde voor leven van de twee verdachten, Vooruit, 30 juni 1979, pg. 1-9; L.J., Dreigbrieven aan advokaten, Vooruit, 11 december 1980, pg. 5

185

B.M., Horion moordde uit wraak, De Standaard, 22 juni 2009; L.J. en M.D., Horion: ik dacht dat ik gedroomd had, Vooruit, 10 december 1980, pg. 1-5; VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood: seriemoord in België en Nederland, 1012; X, Gruwelproces rustig begonnen, De Gentenaar, 9 december 1980, pg. 1

186

D.M.J., Het testament van Horion, Vooruit, 16 december 1980, pg. 1-5; G.R., “Horion gaat akkoord dat hij een monster is, maar hoe wordt zo iemand een monster?”, De Gentenaar, 16 dec. 1980, pg. 3;

64



Maar het openbaar ministerie brengt een compleet ander beeld van de moordenaar. Horion wordt toerekeningsvatbaar verklaard en in staat om al zijn doen en laten te beheersen. Professor Gheysbrecht, toen de meest gezaghebbende psychiater in gerechtelijke kringen, onderzocht Horion. Hij besluit dat Horion zijn wrok tegen de gemeenschap niet ziekelijk is, iets wat de verdediging van Horion volledig tegenspreekt. Verder wordt Horion omschreven als een egoïst en egocentrisch, die zich bewust was van het moorden. Hij heeft de neiging tot zelfbeklag en een sterke geldingsdrang. Horion heeft ongetwijfeld afgezien van de pesterijen als kind omwille van zijn uiterlijk, maar die trauma‟s heeft hij volgens de deskundige verwerkt. Zijn verleden had geen invloed meer op zijn verstand en/of gevoelsleven op het ogenblik van de moorden. Een bewijs daarvan zou zijn dat hij aan body building deed, iemand met een minderwaardigheidscomplex zou dit niet kunnen. Zijn wrok tegen de maatschappij vanwege het onrecht dat hem zijn hele leven lang is aangedaan is reëel maar volgens de psychiater niet ziekelijk, Horion kan zijn gedachten en gevoelens beheersen. De schemertoestand waarin Horion zich beweerde te vinden was volgens professor Gheysbrecht gelogen. Koel en berekend zou hij de moorden gepleegd hebben.187

Het proces duurt anderhalve week en ze worden beiden veroordeeld tot de doodstraf wat later omgezet wordt in levenslang. Feneulle gaat naar cassatie tegen die beslissing, omwille van procedurefouten. Horion tekent geen beroep aan.188 Er blijken inderdaad procedurefouten te zijn geweest en het arrest dat geveld werd door het Assisenhof van Gent werd verbroken. Het proces tegen Feneulle en Horion moet overgedaan worden. Een tweede proces vindt plaats in Brugge, maar ook daar is het vonnis voor beiden de doodstraf voor het plegen van roofmoord.189

187

G.R., Horion dient psychiater van antwoord, De Gentenaar, 13/14 juni 1981, pg. 3; L.D.L., Horion volkomen normaal, De Gentenaar, 13 december 1980, pg. 3; L.J. en D.M., Horion en Feneulle zijn niet gestoord, Vooruit, 13 december 1980, pg. 5; L.J., Horion keert zich tegen de psychiater, Vooruit, 13 juni 1981, pg. 3

188

G.R., De doodstraf voor Horion en Feneulle, De Gentenaar, 18 december 1980, pg. 1; R.O.M., Feneulle in cassatie, De Gentenaar, 31 december – 1januari 1980-1981, pg. 3; X., Feneulle in cassatie, Vooruit, 31 december 1980, pg. 1

189

D.M., Horion en Feneulle zijn draak met twee koppen, Vooruit, 18 december 1980, pg. 5; G.R., “Ik moet met jullie niet meer samenleven”, De Gentenaar, 17 juni 1981, pg. 3; L.D.L., Horion en Feneulle weer voor assisenhof, De Standaard, 09 juni 1981, pg. 7; L.J. en V.D.P.C, Nieuw proces Horion!, Vooruit, 18 maart 1981, pg. 1; L.J., Doodstraf voor Horion en Feneulle, Vooruit, 18 december 1980, pg. 1; L.J., Tweede proces Horion ingezet, Vooruit, 10 juni 1981, pg. 1-3; L.J., Zelfde straf voor Horion en Feneulle?, Vooruit, 16 juni 1981, pg. 5; L.J., Horion/Feneulle: weer doodstraf, Vooruit, 17 juni 1981, pg. 1; R.O.M., Proces Horion-Feneulle moet worden overgedaan, De Gentenaar, 18 maart 1981, pg. 1; R.O.M., Nieuw proces Horion wordt op gemengde gevoelens

65



3.2.6 Horion als ontsnappingskoning Een eerste ontsnappingspoging uit de gevangenis “In de Nieuwe Wandeling” te Gent onderneemt Horion op 12 oktober 1980 samen met zes andere gevangenen. Onder hen bevindt zich Roland Feneulle. Gewapend met een neppistool, bedreigde hij een aantal omstaanders en slaagde hij erin tot op het dak van de gevangenis te vluchten. De rijkswacht kon hem echter vrij snel omsingelen waarna Horion zich overgaf. In zijn cel had Horion een brief achtergelaten waarin hij zijn ontsnappingspoging verklaart: “Omdat Feneulle door mijn schuld in de gevangenis zit wil ik voor hem iets doen. Voor mezelf hoop ik alleen maar dat ze me tijdens mijn ontsnappingsvlucht dood schieten”.190 Horion werd op 22 februari 1982 door de correctionele rechtbank van Gent veroordeeld tot vier jaar cel omwille van die ontsnappingspoging. Wrok en haat maken zich weer meester van Horion, hij weigert in de gevangenis nog langer te werken en iedereen wist dat hij alles zou doen om opnieuw te ontsnappen. Hij wordt een gevaarlijk projectiel want hij heeft niets meer te verliezen.

Zijn tweede ontsnapping volgt in mei 1982, hij verdwijnt uit de gevangenis Leuven-Centraal samen met de Nederlander Hartman, die opgesloten zat wegens vier gewapende overvallen. Beiden klauterden over de muur van de gevangenis en stalen voor de gevangenis een auto om verder mee te vluchten. Een enorme klopjacht start onmiddellijk, maar Horion slaagt erin in Nederland te raken. Na enkele weken vrijheid zou hij aan een krant laten weten hebben dat hij zijn kans nu moet grijpen om te bewijzen dat hij geen gevaar meer is voor de samenleving. Pas anderhalve maand later, op 9 juni 1982, wordt hij teruggevonden, dit in het Nederlandse Haarlem waar hij zich schuil hield bij een ex-celgenoot van hem. Bij het plegen van een overval kan Horion ingerekend worden. Horion had zijn zonnebril ingeruild voor een minder opvallend exemplaar en ook zijn haar was een stuk ingekort. Enkele dagen later bevindt Horion zich opnieuw in de Belgische gevangenis.191 Over zijn ontsnapping zegt hij aan een journalist: onthaald, De Gentenaar, 19 maart 1981, pg. 3; R.O.M., Feneulle in cassatie, De Gentenaar, 31 december – 1jan. 1980-1981, pg. 3 190

G.R., Ik hoop dat ze me doodschieten, De Gentenaar, 13 oktober 1980, pg. 1; L.J., Ontsnapping te Gent: revolver leek „zeer echt‟, Vooruit, 14 oktober 1980, pg. 1; R.O.M., Gent in paniek om ontsnapping, De Gentenaar, 14 oktober 1980, pg. 3; X, Vijfvoudige moordenaar ontsnapt, Vooruit, 13 oktober 1980, pg. 1; X, Zes gevangenen ontsnapt te gent, De Gentenaar, 13 oktober 1980, pg.1

191

C.L., Ontsnapte Horion duikt overal op, Vooruit, 3 mei 1982, pg. 1; G.R., Gentenaar verstopte Horion, De Gentenaar, 11 juni 1982, pg. 3; G.R., Horion-alarm in Gent, Vooruit, 10 mei 1982, pg. 1; G.R.,

66



“Ik vind het ook jammer dat ik niet aan het werk geraakte. Al was het maar voor enkele maanden geweest. Zo zou ik kunnen bewijzen hebben dat ik me terug aan het maatschappelijk leven kan aanpassen. En schrijf maar dat ik fier ben op het feit dat, in tegenstrijd met wat zovelen van mij verwachtten, ik niet het minste geweld gebruikt heb. Ik niemand iets aangedaan heb. Zelfs niemand bedreigd. Ik hoop dat ze me nu zullen geloven dat ik niet meer dezelfde Horion ben van enkele jaren geleden toen ik verteerd door haat, zes mensen vermoordde.”192

Er is een duidelijk tegenstrijdigheid tussen de twee respectievelijke reacties. Enerzijds wil hij dat alles stopt en vraagt hij om doodgeschoten te worden maar anderzijds zoekt hij een plaats in de maatschappij, wil hij erkenning. Niet zijn ontsnapping maar wel zijn momenteel nietagressief gedrag maken hem een atypische roofmoordenaar of in de ogen van anderen een atypische massamoordenaar. Louterde de gevangenis hem of speelt hij een spel met zijn publiek?

Op 18 oktober 1987 slaagt Freddy Horion, ondertussen 41, er opnieuw in de gevangenis voor enkele uren te verlaten. Na zes uur wordt hij op vijf km van de gevangenis opnieuw ingerekend. Ook deze keer was hij in het gezelschap van een medegedetineerde, namelijk Ben Chakroudil, 24 jaar oud en veroordeeld tot de doodstraf. Het tweetal klom over de muren, een binnen- en een buitenmuur, en gebruikte hierbij een touw met knopen na eerst een gat in de muur van hun cel te hebben gemaakt.193 Ook in 1994 en 1995 zou Horion pogingen Horion op rooftocht gevat, De Gentenaar, 10 juni 1982, pg. 1- 4; L.J., Horion is weg met tankwagen, Vooruit, 4 mei 1982, pg. 3; L.J., Horion weer in België, Vooruit, 6 mei 1982, pg. 1-3; L.J., Horion „liefdevol‟ in gezin opgenomen?, Vooruit, 11 mei 1982, pg. 5; L.J., Horion duikt op in bordeel, Vooruit, 12 mei 1982, pg. 1; L.J., Vluchtgenoot Horion gepakt, Vooruit, 14 mei 1982, pg. 3; R.G., Gentse ex-celgenoot gaf Horion onderdak, De Standaard, 11 juni 1982, pg. 8; R.O.M. en R.P., Jacht op ontsnapte Horion, De Gentenaar, 3 mei 1982, pg. 1-4; R.P., Leuven Centraal: scherpere bewaking?, De Gentenaar, 5 mei 1982, pg. 4; R.O.M en A.K., Hinderlaag voor Horion, De Gentenaar, 6 mei 1982, pg. 1-4; R.O.M. en R.P., Snor weg, andere bril: Horion nu onherkenbaar, De Gentenaar, 7 mei 1982, pg. 1-3; R.O.M., Horion “liefdevol” opgenomen door Nederlands huisgezin?, De Gentenaar, 11 mei 1982, pg. 3; P.V.G., R.P. en H.D.W., Horion en Hartman brachten nacht door in Grobbendonk, De Gentenaar, 4 mei 1982, pg. 3; V.D.B.D., Horion? „Ja, dat ben ik‟, Vooruit, 10 juni 1982, pg. 1; X, Omstandigheden lieten Horion vrij gemakkelijk ontsnappen, De Gentenaar, 13 mei 1982, pg. 3; X, Horion: vandaag valt beslissing over uitlevering, Vooruit, 11 juni 1982, pg. 3; X, Belg gaf Horion al die tijd onderdak, Vooruit, 11 juni 1982, pg. 5; X, Freddy Horion uitgeleverd, Vooruit, 12 juni 1982, pg. 5 192

G.R., Horion aan de Belgische justitie uitgeleverd, De Gentenaar, 12-13 juni 1982, pg. 1-4

193

C.L., De korte vluchtroute van Horion, Vooruit, 20 oktober 1987, pg. 11; R.P., Horion is weer weg, De Gentenaar, 19 oktober 1987, pg. 1; R.P., Horion en Benchagroudi zitten opnieuw achter slot en grendel, De Gentenaar, 20 oktober 1987, pg. 3; W.D.B., Horion, een leven van ontsnappingen,

67



ondernomen hebben om te ontsnappen. In 2001 wordt Horion die ondertussen meer dan twintig jaar opgesloten zit overgeplaatst van Leuven-Centraal naar de gevangenis van Brugge omdat er bij hem ontsnappingsmateriaal zou gevonden zijn. Horion ontkent echter en beweert dat hij er bijgelapt is door een medegevangene.194 Dit affirmeren van zichzelf als slachtoffer blijkt de rode draad in zijn levensverhaal. Voelt hij zich ooit wel aan iets schuldig? Om even vooruit te lopen, is één spijtbetuiging dertig jaar na de feiten nog geloofwaardig?

3.2.7 Terug naar de samenleving?

Na veertien jaar cel dient Horion zijn eerst verzoek tot voorwaardelijke invrijheidstelling in, we zijn dan 1995. Die beslissing lag vroeger bij de minister van Justitie, maar na de zaakDutroux werd in elk rechtsgebied een VI-commissie opgericht die over de voorwaardelijke invrijheidstelling beslist. Deze commissie beoordeelt de risico‟s op recidive na adviezen van de parketten, maatschappelijk werkers en het gevangenispersoneel.195 Zijn eerste aanvraag wordt afgewezen na procedurefouten, er bleek een document te ontbreken in zijn dossier.

In 2000 spant hij een kortgeding aan tegen toenmalig minister van justitie Marc Verwilgen. Hij zou Horions procedure van zijn voorwaardelijke invrijheidstelling vertragen doordat het dossier te traag verhuist van de dienst individuele gevallen naar de commissie voor voorwaardelijke invrijheidsstelling. Horion eist 10.000 frank per dag dat het dossier niet overgedragen wordt naar de commissie.196 Bij dat tweede verzoek verschilden de experts te hard van mening waardoor een derde psychiatrisch deskundige werd aangesteld en de beslissing met een jaar uitgesteld werd. De ene studie door de gerechtsdeskundige stelde dat Horion nog steeds een gevaar vormde voor de samenleving, twee andere deskundigen aangesteld door de advocaat van Horion beweerden het tegendeel. De uiterste datum voor de

Vooruit, 19 oktober 1987, pg. 40; X, Horion opnieuw ontsnapt, De Standaard, 19 oktober 1987, pg. 8; X, Horion ontsnapt, Vooruit, 19 oktober 1987, pg. 1; 194

B.V.B, Freddy Horion overgebracht naar gevangenis van Brugge, De Standaard, 8 juli 2001;S.D.B. en I.M.A., Horion smeedt ontsnappingsplannen, De Standaard, 9 juli 2001;

195

DE CONINCK, D., Hoop voor de publieke vijanden van toen, De Morgen, 8 april 2000; Wet van 5 maart 1998 betreffende de voorwaardelijke invrijheidstelling en tot wijziging van de wet van 9 april 1930 tot bescherming van de maatschappij tegen de abnormalen en de gewoontemisdadigers, vervangen door de wet van 1 juli 1964, B.S., 02-04-1998

196

M.I., Horion begint rechtszaak tegen Verwilghen, Het Nieuwsblad, 17 februari 2000, pg. 1

68



beslissing is 2005. Ook de nabestaanden van de familie Steyaert reageren heftig tegen een eventuele vrijlating.197

In 2005 daagt hij minister van justitie Laurette Onkelinx voor de rechter omdat ze de adviezen van de commissie voorwaardelijke invrijheidstelling niet opvolgt. Ze weigert toestemming voor penitentiair verlof of uitgangspermissies te geven. Met het kortgeding hoopt Horion op deze manier zijn terugkeer naar de samenleving af te dwingen. 198 Volgens advocaat Bart Vosters is Horion het slachtoffer geworden van zijn reputatie. Geen enkele minister die het aandurft de moordenaar Horion de vrijheid te gunnen.199 Zijn imago, dat hij zelf mee creëerde, komt hem als een boemerang terug in zijn gezicht. In 2009 schrijft hij een reeks brieven naar journalist Douglas De Coninck waarin hij zijn eerste moord ontkent. Niet Horion maar zijn vroegere kompaan Guido zou de winkelierster Hélène Lichachevsky vermoord hebben. Horion en De Jaegher zouden samen naar de Vliegtuiglaan getrokken zijn met de bedoeling er een overval te plegen. Guido raakte in de winkel echter in paniek omdat de vrouw De Jaegher zou herkend hebben. Horion sprak nooit eerder over een mededader.200 Nog eens, in 2009 daagt Freddy Horion, ondertussen 63, de Belgische staat voor de rechter. Horion die ondertussen zijn straf uitzit in Brugge mag na de ontsnapping van drie criminelen met een helikopter niet langer zijn wandelingen op het binnenplein maken. Horion is voortaan verplicht zijn wandelingen in de “bunker” te maken samen met een paar andere gedetineerden uit de zwaar beveiligde sectie. In kortgeding wil hij dit aanvechten. Zijn vordering werd ontvankelijk maar ongegrond verklaard, waarna Horion naar de Raad van State trok. 197

BULTE, A., Freddy Horion komt voorlopig niet vrij, De Morgen, 18 april 2000, pg. 7; B.V.B, Freddy Horion blijft in de cel, De Standaard, 6 december 2002; DE CONINCK, D., Freddy Horion procedeert voor voorwaardelijke vrijlating, De Morgen, 6 april 2000, pg. 8; DESCHEPPER, T., Waarom Freddy Horion beter niet naar huis kan gaan, De Morgen, 24 juni 2009, pg. 18; J.P., Horion blijft in de cel tot zomer 2002, Het Laatste Nieuws, 13 februari 2001, pg. 4; M.I., Horion vraagt vrijlating, Het Nieuwsblad, 30 januari 2001, pg. 5; SOMERS, S., Beslissing over vrijlating Horion een jaar uitgesteld, De Morgen, 13 februari 2001; V.M., REPORTAGE: Hoe lang is levenslang voor Freddy Horion?, De Standaard, 14 februari 2001; X, Horion blijft in de cel, De Standaard, 13 februari 2001;

198

I.M.A, Freddy Horion voelt zich geboycot, De Standaard, 28 januari 2005; M.I., Horion begint rechtszaak tegen Verwilghen, Het nieuwsblad, 17 februari 2000, pg. 1

199

V.M., REPORTAGE: Hoe lang is levenslang voor Freddy Horion?, De Standaard, 14 februari 2001

200

B.M., Freddy Horion ontkent één van zijn zes moorden, Het Nieuwsblad, 21 juni 2009, pg. 9; DE CONINCK, D., Douglas De Coninck roept een halt toe aan de foltering van een gelegenheidsdoder, De Morgen, 22 juni 2009, pg. 13; X, Freddy Horion ontkent zijn eerste moord, De Standaard, 20 juni 2009

69



Ondertussen werd hij overgeplaatst naar de gevangenis in Hasselt, waardoor het beroep bij de Raad van State niet langer van toepassing is.201 Is Horion een ander mens geworden en klaar voor een terugkeer naar de maatschappij? Hij zelf beweert alvast van wel. Alhoewel hij het woord spijt, laat staan het woord schuld, nooit gebruikt heeft gaat er volgens Horion zelf geen dag voorbij zonder dat hij aan zijn slachtoffers denkt en dat als hij een van zijn slachtoffers zou kunnen terugbrengen met zijn eigen leven, hij dat onmiddellijk zou doen.202 “Het wordt er niet gemakkelijker op. Ik word almaar ouder en ik zie het nut van een verdere opsluiting echt niet in. Volgens mij is niet de lengte van de strafmaat het belangrijkste maar het feit of je tot betere inzichten gekomen bent, of je een beter mens geworden bent, of je reële reclasseringsmogelijkheden hebt. Wel, ik denk dat ik aan al die voorwaarden voldoe, dus waarom zou men mij nog twee of vijf jaar achter de tralies houden? Dat heeft toch geen enkele zin?”203 “Denkt u dat u na al die jaren nog wel in staat bent een normaal, vrij leven te leiden? Waarom niet? Nelson Mandela heeft langer en in meer erbarmelijke omstandigheden vastgezeten, en die is nog president van Zuid-Afrika geworden. Dus waarom zou ik niet in staat zijn ergens mijn eigen groentjes te gaan kweken?”204 Is hij de gladde leugenaar die zich eruit wil praten, de meester in hypocrisie die zich nu als gelouterde voorstelt? Schuld of spijt blijven uit, hij vergelijkt zich zelfs met Mandela, een politieke gevangene die tegen geweld was. Zegt dat iets over hoe hij zichzelf nog steeds ziet als slachtoffer van onrecht, van het gerecht in plaats van als dader?

201

A.F.T., Horion dagvaardt Belgische staat, De Standaard, 5 augustus 2009; B.V.B., Horion overgeplaatst naar de gevangenis van Hasselt, De Standaard, 09 november 2009; B.V.B., Klacht Horion tegen Belgische Staat ongegrond, De Standaard, 24 augustus 2009; JUSTAERT, M., Horion voor het eerst in dertig jaar in beeld, De Morgen 20 augustus 2009; V.V.E, Horion klaag over strenger gevangenisregime, De Standaard, 4 augustus 2009; V.E.T., Horion naar Raad van State voor wandeling, Het Laatste Nieuws, 23 september 2009, pg. 5

202


203

OOSTERWAAL, J., l.c., 21

204

OOSTERWAAL, J., Ibid., 24

70



3.2.8 Monster zonder waarde

In 1981 schreef Horion zijn boek Monster zonder waarde, ingeleid door de Belgische succesauteur Jef Geeraerts.205

Horion beschrijft er zijn levensverhaal, van zijn jeugd tot aan de moorden. Het boek wordt geleid door zelfbeklag, hoe Horion geworden is, is de schuld van de gemeenschap. Niet hij maar de maatschappij heeft hem bezoedeld, van hem een crimineel gemaakt. Hieronder een citaat uit zijn boek dat zijn zelfbeklag aantoont, maar zie bijvoorbeeld ook de reeds aangehaalde citaten op pg. 54, 62 en 63. “Gekke wereld toch é, van mij hebben ze schrik, ik moet blijven zitten. Maar de bende van Nijvel hebben ze nooit gevat en die lopen dus vrij rond. Maar niemand heeft er schrik van; mensen gaan naar de warenhuizen alsof er nooit iets gebeurd is. Arafat, een gewezen terrorist, kreeg de Nobelprijs voor de vrede. Sharon is verantwoordelijk voor de invallen in vluchtelingenkampen van Sabra en Chatila, drieduizend doden. Hij is nu premier van Israël. Albert Speer, een nazi-kopstuk, zat eenentwintig jaar toen ze hem losten. Bouhouche, de gewezen rijkswachter, hoeft al niet meer over zijn daden te denken of te praten. Hij is al vrij, na veertien jaar. Als Horion maar binnenzit, is alles in orde.”206 “Want toen ik het gelezen had en me mijn leven herinnerde, begreep ik dat ook de oorsprong van mijn misdaden bij die angsten begonnen is. Twintig jaar heb ik met angsten geleefd, er kwamen er steeds bij en ze verergerden, toen ik twaalf jaar was, ben ik zwaar verminkt en kreeg angst om op straat te komen, ergens binnen te gaan en aan geen vrouw te geraken. Ik vond er toch een en zij werd mijn god, mijn liefde was daardoor veel groter dan van een normaal mens, ze schonk me twee schatten van kinderen en meteen nog meer angsten dan vroeger. Angst dat ze zouden meemaken wat ik meemaakte, angst voor armoe, angst om te sterven en hun in de ellende te moeten achterlaten. Ik pleegde daarom diefstallen, wat fout is, ik moest op de vingers getikt en gestraft worden, maar moest men mij daarom levenslang straffen door me mijn gezin te ontnemen? Op die assisen is alles op

205

L.D.L., Horion‟s “monster zonder waarde” voorgesteld, De Gentenaar, 16 april 1981, pg. 3

206

VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood (1): de brieven van Freddy Horion, l.c., 132

71



voorhand gezegd, dat ik mijn gezin zou verliezen bij nog langere opsluiting, dat ik op dat moment geen gevaar was voor de maatschappij, maar dat het gevang mijn karakter zou beïnvloeden en zelfs de voorzitter zei dat het gevang niet goed was voor mij. Toch hebben ze me er voor acht jaren ingestopt, met hun volle verstand. Wie is nu het meest gewetenloos: zij of ik, die nadat ik vijf mensen vermoordde het zelf niet geloofde? Nee, ik ben geen moordenaar, als ik me in mijn eigen huis denk en me mijn eigen ideeën herinner, dan ben ik meer dan zeker de ware Freddy deed dat niet. De man die het deed hebben zij gecreëerd, de ware dader(s) zitten op het paleis van justitie.(…)”207 3.2.9 Horion vandaag In interviews vandaag stelt Horion zichzelf voor als veranderd. Hij heeft spijt van wat er gebeurd is, bevrijd van die wrok en haat tegen de samenleving. “Er is bijna geen dag dat ik er niet aan denk. En als ik het dan toch even uit mijn hoofd kan weren, kom ik gegarandeerd mensen tegen met dezelfde naam als de slachtoffers, of ik lees ergens de naam van de gemeente waar zij woonden, of er gebeurt iets anders dat me aan die feiten herinnert. Het is vreselijk! Maar je leert daarmee leven; je past je aan. Ik kijk bijvoorbeeld nooit naar politie- of geweldfilms, ik lees geen misdaadromans en over bepaalde onderwerpen praat ik niet meer. Ik ga ook nooit naar de jaarlijkse kerstshow in de gevangenis. Ik hoor het de advocaat van de burgerlijke partij nog zeggen: voor de slachtoffers wordt het nooit meer Kerstmis.”208 “Ik was tegen wapens, dat verklaarden zowel mijn stiefmoeder als mijn ex-vrouw. Mijn kinderen mochten met geen wapens spelen, en kijk, ik kom uit de gevangenis en koop een wapen. Duidelijk dat er iets misgegaan is toch. Nu kan ik weer niet tegen wapens, als ik naar de parade kijk op de nationale feestdag dan walg ik. Ze pronken met raketten die tientallen mensen in één klap kunnen doden. Vroeger wist ik van de wereld niks af, nu praat ik over alles en nog wat. (…)

207

HORION, F., o.c., 152- 153

208

OOSTERWAAL, J., l.c., 20

72



Ook de juryleden waren zeer attent, daar heb ik echt verstomd van gestaan. Had het aan die mensen gelegen, dan had ik de doodstraf niet gehad en was ik reeds vrij. Maar ze zijn gemanipuleerd door de media. Iets wat mij altijd bijgebleven is, is dat de advocaten van een van de burgerlijke partijen vroegen om geen doodstraf uit te spreken, ze wensten geen wraak. Ik wist niet waar kijken van schaamte, daar stond ik met mijn wraak en haatgevoelens. De mensen die ik zoveel leed aangedaan had, vroegen nog ergens begrip voor mij. U hebt er geen gedacht van wat dat teweeggebracht heeft in mijn denken. Hoe kan je nu nog haatgevoelens koesteren als je zoiets meemaakt? Er was geen enkele vrouw die deugde, dacht ik vroeger. Ik ken nu een vrouw die al meer dan twintig jaar wacht op mij, die al zeventien jaar op bezoek komt. Kan ik dergelijke idiote ideeën nog in stand houden? De dokters kennen mij niet. Ik ben zogezegd om de haverklap in een handgemeen verwikkeld, maar ik heb al tweeëntwintig jaar geen enkel strafrapport voor een vechtpartij of wat dan ook. Ze schrijven dat ik lichtgeraakt ben, opvliegend, hysterisch agressief. Een blad verder staat dan weer dat moeilijk is uit te maken wat ik voel, dat ik vijandigheid niet openlijk uit. Rijm dat maar eens aan elkaar. De tests maken uit dat ik agressief ben, amen en uit.‟ Waarom schrijven ze dat en nog zoveel meer? Omdat ik een psychopaat moet en zal zijn. Psychiaters en psychologen komen mij de strot uit. Men bewondert mij om mijn wilskracht en uithoudingsvermogen om het al die jaren vol te houden. Dergelijke complimentjes zorgen ervoor dat ik doorbijt, steunen mij in de gedachte dat ik „toen‟ niet mezelf was. Het maakt het leefbaar want het is echt niet prettig te moeten leven met het idee dat je verantwoordelijk bent voor de dood van enkele mensen.” 209 Over zijn autobiografie zegt hij in een interview het volgende: “Die tekst is geschreven in totale afzondering. Soms begin je dan te fantaseren, of dingen extra in de verf te zetten om beter over te komen, om het begrijpelijker te maken, uit schaamte of noem maar op. Op een gegeven ogenblik schrijf ik dat de ware daders op het justitiepaleis zitten, die hebben ervoor gezorgd dat ik zulke vreselijke feiten pleegde. Dat zou ik zo niet meer schrijven. Nu zeg ik: men heeft

209

OOSTERWAAL, J., Nu zijn we wel héél laag gevallen, Humo, 1998, 18-19

73



destijds fouten gemaakt met mij, maar uiteindelijk ligt de schuld bij mij, want was ik op het rechte pad gebleven, dan hadden ze met mij geen fouten kunnen maken. Op je vijftigste denk je anders dan op je dertigste, dat is met iedereen wel zo, maar zeker met mij, want ik heb zoveel meer tijd gehad om over alles na te denken en weet dus maar al te goed hoe fout ik geweest ben, hoe erg dat allemaal geweest is.”210 3.3 Besluit Het leven van Freddy Horion kan men moeilijk als rooskleurig of als een sprookje beschrijven. Van in zijn prille kindertijd kreeg hij enkele gebeurtenissen te verwerken die zwaar op hem doorwogen: de dood van zijn moeder, zijn ziekte, zijn ongeval, de bijhorende verminkingen in pesterijen, zijn korte schoolcarrière, … Ze dreven hem tot geldnood en het leven in de kleine marginaliteit. Zo belandde Freddy Horion ook een eerste keer in de gevangenis, en dan een tweede keer, … De kleine straffen stapelden zich op tot hij uiteindelijk veroordeeld werd voor Assisen tot zeven jaar cel. De vechtersbaas en dief werd een zware crimineel. Zijn vrouw en kinderen verlieten hem en Horion keerde langzaamaan zijn rug naar de maatschappij. De maatschappij was verantwoordelijk voor al het onrecht in zijn leven, Horion was een slachtoffer.

Nadat hij zijn Assisenstraf heeft uitgezeten kan Horion zich nooit helemaal terug integreren in de maatschappij. Hij blijft rondhangen bij zijn gevangenismakkers, gaat meteen terug stelen en schaft zich een geweer aan. Een jonge moeder en een gezin van vijf worden het slachtoffer van zijn haatgevoelens. Roof- of wraakmoord ? Die vraag beheerst zijn proces dat de media en ons land wekenlang in de ban houdt. Een levenslange veroordeling lijkt onvermijdelijk.

Zoveel jaren, twee ontsnappingen en enkele ontsnappingspogingen later zit Horion vandaag nog steeds in de gevangenis. Hij was er lange tijd sportmonitor, schrijft zijn biografie en correspondeert met verschillende journalisten. Horion wil vandaag bewijzen dat hij een nieuw mens is, klaar voor een leven in de samenleving die hij ooit zo haatte.

210

OOSTERWAAL, J., Ibid., 18-19

74

Hoofdstuk 4: Inhoudelijke Analyse 4.1 Inleiding In hoofdstuk drie hebben we het levensverhaal van Freddy Horion gereconstrueerd volgens de methode zoals Shaw het reeds voordeed. We probeerden van hem en het levenspad dat hij aflegde een zo volledig mogelijk beeld te krijgen. Onze aandacht ging uit naar zijn own story, wat een ego-document is, volledig vanuit zijn perspectief. Precies omdat het een egodocument is, willen we in dit hoofdstuk een analyse maken vanuit een sceptische houding. De hamvraag wordt nu: is zijn waarheid dé waarheid? Het antwoord blijft moeilijk, als professoren en de respectievelijke adviescommissies voor invrijheidstelling er niet uit raken of mekaar tegenspreken, dan durven wij zeker niet ongenuanceerd oordelen. In het eerste deel gaat de aandacht naar zijn eigen verhaal, zijn eigen perspectief. We gaan zijn woorden kritisch bekijken, zoeken naar elementen die steeds terugkomen. Hoe ziet hij zichzelf? Hoe formuleert hij de dingen? Zoals we reeds in hoofdstuk één zagen kan een eigen verhaal veelbetekenend zijn, maar een kritische instelling blijft noodzakelijk.

Vervolgens gaan we ons in het tweede deel focussen op zijn microkosmos: welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of combinaties hebben geleid tot het criminele gedrag bij Horion? Wat dreef die man? Ook is het belangrijk om alle feiten gedetailleerd te bekijken, welk soort misdadiger is Horion? En is er een evolutie merkbaar? In het derde deel proberen we zijn verhaal tegen de achtergrond van criminologische theorieën te houden. We proberen zoveel mogelijk Horions verhaal te verbreden en te duiden. Daarbij bleken de twee „sociale‟ stromingen, Sutherland en Merton, die tot op de dag van vandaag als relevant gezien worden door moderne criminologen, een handig klankbord. We hopen zo een beter beeld te krijgen op de potentiële rol van Horions sociale en economische achtergrond. Oorzaken van criminaliteit werden doorheen de geschiedenis van de criminologische wetenschappen immers steeds op verschillende niveaus gezocht: genetische, neurologische,

211

persoonlijkheids-

en

andere

psychologische

stoornissen,

…211

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 33-34, 59

75


H4: Inhoudelijke analyse

4.2 Analyse van de own-story 4.2.1 De inleiding

Meteen, in de inleiding van Horions biografie dus, valt al de dubbele taalbodem op, wat Monique Van Melkebeek metaspraak noemt: stelt hij alleen maar vast dat hij in de vergeethoek zit of ligt hier al meteen de kiem van zijn retorische techniek: jullie stopten me – onterecht, ik was verminkt, en daar had ik geen schuld aan- in de vergeethoek. Vanuit deze inleiding kunnen we de vraag nog niet beantwoorden maar we mogen ze zeker al stellen. Een autobiografie is meer dan welk andere narratief gekleurd en we willen feelings en facts uit mekaar halen.212 Bovendien is Horion een geboren verteller die al meteen aan esthetisering doet; een mooie beeldspraak over vallende bladeren in de herfst. Horion zal geen saaie data brengen maar een mooi verhaal. Toch volgt hij accuraat zijn leven, chronologisch en gedetailleerd. Als authentiek document staat zijn biografie sterk.

4.2.2 Opgekropte emoties?

Bij het uiten van zijn verdriet om zijn dode moeder, kon hij geen zelfbeheersing aan de dag leggen. Een karaktertrek die hem later ook zou parten spelen? Of was het slechts het verongelijkte kind dat nood aan affectie had en nergens respons vond? Werd er hier al voor gezorgd dat emoties geen normale uitlaatklep vonden en zich moesten oppotten tot de bom veel later ontplofte? Vermassen beschrijft dit als „het is net als een stoomketel die openknalt. De wanden zijn niet sterk genoeg meer om de interne druk te weerstaan‟.213 Het zou een verklaring kunnen zijn voor „ontploffen‟, het zich niet emotioneel kunnen beheersen maar om een link te leggen naar een roofmoord lijkt ons dit toch een brug te ver. Trouwens professor Gheysbrecht zal later elke link met zijn sociaal-economische achtergrond doorsnijden en hem voor 100% verantwoordelijk noemen voor zijn daden.214 De bom is ontploft, zoveel is duidelijk maar niemand buiten Horion zette druk op de ketel.

212

213

214

VAN MELKEBEEK, M., o.c. , 20 -21, 52 VERMASSEN, J., Moordenaars en hun motieven: monsters of mensen, Antwerpen, Meulenhoff Manteau, 2004, 445 G.R., Horion dient psychiater van antwoord, De Gentenaar, 13/14 juni 1981, pg. 3

76



4.2.3 Op zoek naar een zondebok

De grootste moeilijkheden voor Horion als kind waren waarschijnlijk zijn verminkingen, zijn lange afwezigheden op school. De armoede, de afwezige vader, … waren immers een constante in die tijd in arbeidersgezinnen. Deze laatste factoren onderscheidden hem niet van leeftijdsgenoten. Hij heeft weinig respons van broer of vrienden maar lijdt daar niet echt onder. Toch is het reeds in deze kinderjaren dat hij zelf in zijn verhaal de eerste verschuivingen legt: hij kreeg alle tegenslag maar iemand is voor het eerst schuldig. De eerste zondebok is zijn stiefmoeder, ze had hem uitgerekend die dag (van de aanrijding op zijn fiets) moeten thuishouden. Er is geen externe reden maar Horion had een voorgevoel. Wat hij later als een soort visionair gevoel benoemt, kan enkel toeval geweest zijn waaraan hij later betekenis gaf, een soort hineininterpretierung. Maar het past perfect in het projecteren van schuld op een ander. Hij bouwt een zelfbeeld op van de verongelijkte, de verstotene, de underdog en alle ervaringen – van in zijn vroegste kindertijd al- interpreteert hij vanuit deze stelling. Iedereen zag me als een „monster zonder waarde‟ zou hier eerder te interpreteren zijn als ik ben een niemendalletje, een staaltje, een presentexemplaartje dat men als proevertje per post opstuurt. Niemand luisterde naar zijn verdriet en niemand geloofde hem toen hij niet naar school wou; ik besta niet voor „hen‟. Later wordt de betekenis: ik zie eruit als een monster, een gedrocht, met mijn verminkte gezicht. Nog later wordt het: ik ben een monster, een moordenaar, het kwaad. In zijn boek “Monster zonder waarde” lijkt het alsof alles begint met zijn auto-ongeluk. Dat is

zowat

het

keerpunt

geweest

in

zijn

leven

en

ook

de

trigger

tot

zijn

minderwaardigheidsgevoel, en wrok. Het revalideren, er levenslang littekens aan overhouden, maar vooral de harde woorden die hij van zijn leeftijdsgenootjes moest aanhoren raken hem diep, en het is iets wat hij tot aan de moorden blijft meedragen. Overal waar hij komt wordt de jongen aangestaard, kinderen roepen hem na met woorden als monster en Frankenstein. Hij ontwikkelt een schaamtegevoel. Zijn hele leven probeert hij zijn verminkingen te verbergen, tot aanvaarding ervan is het nooit gekomen. Tegelijkertijd ontwikkelt hij haatgevoelens, krijgt hij een afkeer voor het gerecht dat hem onheus behandelde. Horion voelt zich onrecht aangedaan en kan moeilijk aanvaarden dat niemand tegen de chauffeur, die politieagent was, optreedt. In zijn ogen is dit feit een voorbeeld van klassejustitie. Horion schrijft zelf dat hij zich in die periode diep ongelukkig voelde. Vanaf hier vervalt hij in een allesoverheersend zelfmedelijden of nog eerder in zelfbeklag, en vooral in wrok tegen de samenleving en meer 77



specifiek tegen het gerecht.215 Deze ambiguïteit, zich wentelen in een slachtofferrol en anderzijds zijn nood aan wraak om erkenning te krijgen, wordt dus in zijn jeugdjaren geboren. Door een tweede en zware veroordeling wordt hij bevestigd in zijn oordelen en vooroordelen tegenover gezagstructuren, met name het gerecht. Was het aanvallen of uitlokking, was het offensief of defensief gedrag? Horion twijfelt niet aan het antwoord in zijn autobiografie. Wij als lezer en onderzoeker moeten sceptisch blijven. Dat hij het als uitlokking ervaart, zal vermoedelijk juist zijn maar of dat de werkelijkheid is, weten we niet. Ook voor Horion telt: feelings are facts. Weer eens gaat het om zijn emotionele respons, zijn aanvoelen. Alle getuigen spreken hem tegen, het gerechtelijk onderzoek spreekt hem tegen; hij staat –zoals steeds- alleen met zijn oordeel en veroordeling van „het‟ slachtoffer van de caféruzie. Maar het past in zijn scenario: de andere is schuldig, hij is slachtoffer. En niemand ziet dat blijkbaar!!! Wanneer Horion vertelt over zijn eerste Assisenproces, wordt weer de brug geslagen naar de onrechtvaardigheid. Het is een rode draad in zijn autobiografie dat frustraties en ontgoocheling meteen omslaan naar verwijten en zelfbeklag. Nieuw is hier nu wel dat zijn eer gekrenkt is; hij werd voor schut gezet in het openbaar, voor het oog van vreemden maar vooral ook voor bekenden die als ramptoeristen op de wedersamenstelling afkwamen en uiteraard ook voor de ogen van zijn vrouw. Het gevolg is dat hij wrok verandert in pure wraakgedachten, zoals blijkt uit wat volgt. „We kunnen moeilijk overleven zonder maatschappelijke erkenning‟ zegt Vermassen en het gevolg is een minderwaardigheidsgevoel dat nog aangesterkt wordt. Sommigen isoleren zich, worden depressief maar anderen vervallen in extreme agressie. Wie niet kan aanvaarden wat hem overkomt of aangedaan wordt, zal reageren. „Als de maatschappij hun vijandig is,zullen zij op hun beurt de vijand worden van die gehate samenleving‟. Er zullen slachtoffers vallen, de wraak uit zich.216 We zien dat hij in de periode na zijn veroordeling voor het Hof van Assisen heel labiel is, zijn gevoelens zijn erg polair; het ene moment zint hij op extreme wraak, moorden wordt een te overwegen optie. Het andere moment zoekt hij alleen maar wat begrip, een luisterend oor of vervalt hij in zelfbeklag. Horion wordt heen en weer geslingerd tussen extreme gevoelens, een eenduidige of harmonische interpretatie vindt hij voorlopig nog niet voor zichzelf. Moet hij

215

HORION, F., o.c.., 16-17

216

VERMASSEN, J., o.c., 435- 436

78



iedereen overhoop schieten of moet hij schuld voelen? Aan het laatste is hij nog –lang niettoe. Hier kunnen we dus wel besluiten dat er een oorzaak-gevolg relatie was tussen objectieve feiten (een accident, verminkingen, een onheuse gerechtelijke uitspraak…) en anderzijds zijn emoties

en

gedrag.

Alle

gebeurtenissen

hebben

geleid

tot

frustraties,

minderwaardigheidsgevoelens, … en in zijn geval ook voor een ontploffingsmoment dat zich uitte in destructief gedrag. Sociologisch was de uitspraak „lichte verminkingen‟ (en amper schadevergoeding, zeker te weinig voor plastische chirurgie) van het proces bepalend maar veel groter zal de psychologische impact geweest zijn: nu is pas echt een monster in de ogen van de buitenwereld en vermoedelijk ook stilaan van zichzelf. Hoe graag Horion het ons ook wil doen geloven, het is niet zijn socio-culturele achtergrond die de oorzaak is van zijn agressie maar zijn interpretatie of perceptie ervan. Hoe dan ook, hier krijgt het woord „monster‟ uit zijn titel “Monster zonder waarde” een tweede betekenis: ik ben een gedrocht, verminkt. Met dit stigma, door klasgenootjes gelanceerd, kan hij niet om. Voor het eerst vervalt hij in deviant gedrag, hij deelt een klap uit. Andere gepeste of materieel achtergestelde kinderen vervallen niet noodzakelijk in destructief gedrag; hij is de uitzondering. Wrok, zelfs haat zouden aannemelijk zijn maar wraak nemen, zoals hij zich later rechtvaardigt, is niet mainstream. Horions gedrag is niet representatief voor zijn sociale omgeving, hij kan die dan ook niet als oorzaak gebruiken.

Voor Horion is het duidelijk, het gerecht is uit op de kleine man, onrechtvaardig en corrupt. Hij heeft nergens schuld aan, hij werd omvergereden door een flik, hij werd uitgelokt in het café, hij steelt enkel hetgeen hij nodig heeft om uit zijn geldnood te geraken en hij zou nooit inbreken bij een sukkelaar zoals hij. Horion ziet zichzelf als een Robin Hood; stelen bij diegene die op een onrechtvaardige manier rijk zijn geworden kan toch geen misdaad zijn. Het is een gerechtvaardigde herverdeling van geld en welvaart. Niet hij maar de maatschappij is er schuldig aan dat hij moet gaan stelen en noch de politie noch het gerecht ziet dat in! Tony Van Parijs, voormalig minister van justitie, maakt een onderscheid tussen rechtvaardigheidsgronden

en

verschoningsgronden.

Horions

misdaden

kunnen

niet

gerechtvaardigd worden, hoogstens kunnen verschoningen of verzachtende omstandigheden ingeroepen worden, die een invloed kunnen hebben op de strafmodaliteiten.217 Horion lijkt zijn misdaden echter eerder te legitimeren vanuit omgevingsfactoren als (vermeende) 217

Gesprek met Tony Van Parijs, 4 augustus 2010

79



armoede. Wat heeft er hem toe gebracht om in deze rehabilitatiefase (hij is vrij, hij heeft werk, het gezin functioneert goed…) weer de verkeerde weg op te gaan? Kan hij feiten nooit juist plaatsen? Reuma aan zijn borst is niet levensbedreigend, hij hoefde niet te gaan stelen om het overleven van zijn gezin te vrijwaren. Was het peer pressure (zijn enige vrienden waren exgevangenen), de nood aan kameraadschap die hij in zijn schooljaren gemist heeft? Waren het puur materiële overwegingen, geldbejag? Of was het een rechtmatige actie, een soort terugnemen van de maatschappij van wat hij er nog te goed van had?

In zijn psyche vermoedelijk het laatste: Vermassen (alhoewel geen wetenschapper toch een ervaringsdeskundige) stelt in zijn boek “moordenaars en hun motieven” vast dat kandidaatroofmoordenaars vaak sociopatische trekjes hebben, ook Horion kon zich sociaal niet in de maatschappij integreren zonder dat het telkens op diefstal en agressie uitliep. Zich sociaal aanpassen ging amper, noch als cafébaas, noch in een andere werkkring… steeds liep het mis. Hij ontwikkelde een haat tegen die sociale omgeving in het algemeen en tegen machtstructuren, het gerecht in het bijzonder.218

Na zijn vrijlating krijgt hij zijn leven nooit meer helemaal terug op de sporen. Slechts enkele maanden later wordt hij gearresteerd voor de moord op zes mensen, Hélène Lichachevsky en Roland Steyaert, zijn vrouw, dochters en schoonzoon. Horion en zijn kompaan Roland Feneulle worden veroordeeld tot de doodstraf die omgezet wordt in levenslang. Horion kan zich niet bij die beslissing neerleggen en probeert tot drie maal uit de gevangenis te ontsnappen. Een keer slaagt hij er in 40 dagen uit de handen van de politie te blijven. Dit geeft hem eventjes een gevoel van macht. Hij houdt eventjes de touwtjes in handen. De 40 dagen onderduiken zijn de moeite geweest. Zijn ontsnappingspogingen geven hem een gevoel van iemand te zijn. 4.2.4 Horion, familieman

Horion zoekt het motief voor zijn eerste diefstallen, namelijk zijn kinderen een betere status geven dan wat hij gekend heeft, in zijn jeugd. Reeds bij de beschrijving van zijn vroegste jeugdjaren is er al een kleine aanzet die aantoont dat hij zich als zwarte schaap voorstelt, iemand met weinig kansen. Wat hij als een armoedige jeugd beschrijft, was eerder regelmaat 218

VERMASSEN, J., o.c., 313

80



dan uitzondering. Hij kende een doorsnee-jeugd in een doorsnee-arbeidersgezin. Welvaart kwam in de hele arbeidersklasse pas met de jaren ‟60; eerste auto, eerste tv, … Zijn situatie was niet direct traumatiserend of zelfs maar verschillend van duizenden arbeiderskinderen. Toch heeft hij dat blijkbaar anders (traumatiserend) beleefd, vermits hij zijn diefstallen op die manier probeert te rechtvaardigen. Zijn wereldbeeld of beter zijn beeld van zijn sociale omgeving is een emotionele respons op die omgeving, geen exacte beschrijving. Er waren geen externe factoren die het nodig maakten (noch psychische: erbij willen horen, noch materiële: geldnood) om een criminele carrière op te starten. Ook zijn huidige advocaat, Bart Vosters, stelt dat zijn „jeugd- en kinderjaren vrij normaal verlopen‟ zijn.219

Horion ziet zichzelf graag als een familieman, die alles voor zijn kinderen zou doen. Zelfs de latere moordenaar verantwoordt zijn gedrag nog steeds vanuit zijn rol als goede familieman die echter geboycot wordt door de maatschappij. Het is meteen een sterk retorisch argument om een misdaad vanuit ethische normen te duiden: ik ben een goede vader. Welke jury of lezer kan zoiets negeren? Vermits zijn autobiografie zeker onder de noemer ego-document valt, moeten we deze kritische aantekening durven maken. In zijn ogen heiligt het doel zijn middelen, in de ogen van de maatschappij zijn er andere ethische normen die vertaald zijn in rechtsregels; moorden kan niet.

Na zijn vrijlating in 1979 blijkt dat hij ook leed onder het sociaal isolement als ex-gevangene. Als de relatie met Hilda verwatert, komt daar ook nog relationele eenzaamheid bij. Ethische bezwaren zijn volledig in slaap gesust, hij moet geen enkele moreel gezag bij zichzelf overwinnen. Wat hij deed, doet of nog zal doen verdienen de slachtoffers. Hij wordt een man met een missie.

4.2.5 De leugen Dat een “own story” steeds ingekleurd is, nooit objectief, nooit de waarheid an sich –maar daarom juist een uniek document in het beschrijven van de criminele psyche- wordt ook door Van Melkebeek ondersteund: “…Vervormde voorstellingen van de feiten, bewuste onjuiste informatie, kortom leugens….”220 zijn soms determinerender geweest voor het historisch

219 220

Gesprek met Bart Vosters, 12 augustus 2010 VAN MELKEBEEK, o.c., 74

81



verloop dan de feiten zelf. Wat geldt voor geschiedschrijving, geldt blijkbaar ook voor wie zijn eigen geschiedenis schrijft. Ook bij Horion is er een pertinente leugen aanwezig. Dertig jaar na de feiten trekt hij plots de bekentenis op de moord op de kassierster Lichachevsky in. Hij zou, omdat hij wist dat hij toch levenslang zou krijgen voor de vijfvoudige moord, dan maar meteen een vroegere moord van een ex-kompaan bekend hebben om hem zo uit de wind te zetten. Ofwel loog hij dertig jaar geleden en culpabiliseerde hij zichzelf extra om welke reden dan ook, ofwel liegt hij nu om vervroegde vrijlating te stimuleren vermits het nu om een eenmalige impulsieve daad zou gaan, één uit de hand gelopen roofmoord op vijf mensen maar geen recidive want nu is er plots geen voorgaand feit meer. Onderzoekers gingen niet in op deze nieuwe voorstelling van de feiten. De onderzoekscommissie oordeelde dat de kans op recidive nog steeds bestaat en zijn vraag werd geweigerd. De leugen is ofwel vroeger ofwel nu zeker determinerend geweest in de strafbepaling en in de weigering tot vervroegde invrijheidsstelling. Zes of vijf mensen doden (de feiten zelf) maakt niet het verschil maar al dan niet herhaaldelijk toeslaan wel. Of Horion zou recidiveren, daarover durft ook Vosters geen uitspraak doen, en die is toch de persoon met wie Horion de laatste jaren het meeste contact heeft, eerst als correspondent, geleidelijk als vriend en nu als advocaat.221 Niet alleen zelfbeklag, het zich nestelen in de slachtofferrol maar ook de ontkenningsfase is niet voorbij: hij ziet zichzelf niet als „koelbloedige moordenaar‟. Soms beschrijft hij zichzelf niet als de underdog, het kneusje maar ziet hij zich als somebody en niet als nobody, anders zou hij zich toch niet meten aan Mandela, een vredesactivist, of aan Sharon, die heel andere motieven had? Stilletjes zwijgen in zijn cel, zit er niet in. Horion laat met de regelmaat van een klok van zich spreken, ook al is hij nu 63 en zit hij al 3O jaar vast. Ook zijn bekommernis om zijn uiterlijk (kaal worden) blijft een vast patroon in zijn frustraties. Opvallend is ook dat hij een invrijheidsstelling nog steeds als mogelijkheid ziet (geen vrouw zal hem nog willen als hij vrijkomt). Een gebrek aan realiteitszin? Een tunnelvisie door jarenlang isolement? Zeker heeft Horion een complexe psyche. Of hij de lezer bewust manipuleert of zoals de volksmond het zegt, zijn eigen leugens gelooft, kunnen we niet uitmaken. Niet alleen zijn zelfbeeld is verstoord, ook zijn wereldbeeld verandert; de maatschappij is zijn vijand. Klassenjustitie die de kleine man pakt en de echte criminelen, de echte „klootzakken‟ laat lopen. Een klassenmaatschappij die de kleine man geen bevredigend werk verschaft en de

221

Gesprek met Bart Vosters, 12 augustus 2010

82



luiaards rijk maakt. Hoe kan een man het laten om hiertegen te reageren? Wie durft zeggen dat hij niet het recht had om alles eens te herschikken. De enige methode die ooit werkte om van een nobody een somebody te worden was geweld. De vuistslag op de lagere school maakte dat hij niet langer een loser was. Daarna volgden de caféruzies. Hij voelde zich gerespecteerd, ook al was het op intimidatie gebaseerd. Een andere techniek van woedebeheersing heeft hij nooit gekend. Met foute vrienden gaat Horion inbreken of komt terecht in vechtpartijen. Horion is gekend bij de politie en komt twee maal in de cel terecht. De eerste keer voor slagen en verwondingen, de tweede maal voor diefstal. Onterecht, onrechtvaardig, pesterijen van het gerecht vindt Horion. In 1973, Horion is dan 26 jaar, wordt hij tot zeven jaar veroordeeld voor het Assisenhof van Oost-Vlaanderen, voor een overval waar hij slechts als tipgever optrad. Vrouw en kinderen worden hem afgenomen, Horion wordt een brok haat tegen de samenleving. Deze straf nu toch niet, net nu hij slechts een figurant was in het hele criminele gebeuren. Dit is geen verdiende straf, dit hoeft hij niet te pikken. Hij, het slachtoffer wordt opstandig. Hij zal ze eens wat laten zien als hij buiten komt. Het wordt een soort van selffulling prophesy; als ze hem een zware jongen vinden die ze zwaar moeten straffen, ok dan. Hij reserveert als het ware al de krantenkoppen. De wreker is opgestaan: wait and see. De moorden laten inderdaad niet lang op zich wachten. 4.3 Analyse van omstandigheden 4.3.1 Horion, een massamoordenaar? Een massamoordenaar wordt gedefinieerd als het doden van vier of meer personen door een of meerdere aanvallers tijdens een enkele gebeurtenis, gedurende enkele minuten tot zelfs enkele uren. Wanneer men het heeft over massamoordenaars, denken de meeste mensen aan een moordenaar die plots tilt sloeg, een kortsluiting in z‟n hoofd krijgt. De meeste massamoorden zijn echter doelbewust en werden zorgvuldig overwogen. Een meerderheid van de massamoordenaars kiest zijn slachtoffers precies uit, ze zijn niet zomaar op het verkeerde moment op de verkeerde plaats. Meestal doden moordenaars mensen die ze kennen – familieleden, buren, collega‟s – met een berekend motief.222

222

FOX, J.A. en LEVIN, J., Extreme killing: understanding serial and mass murder, Thousand Oaks, Sage Publications, 2005, 156, 163; BROOKMAN, F., Understanding homicide, London, Sage Publications, 211; FOX, J.A. en LEVIN, J., Mass Murder: America‟s Growing Menace, New York, Plenum Press, 1985, 3

83



In “Encyclopedia of murder and violent crime”223 noemt Hickey vier factoren die kunnen bijdragen tot een massamoord. Als eerste is er frustratie; voorbeelden zijn ziekte, een accident, kindermisbruik, fysieke handicaps, isolatie en armoede. Wanneer een individu een geschiedenis vol frustratie kent en de daarmee gepaard gaande vernederingen en/of mislukkingen kan dit leiden tot het niet langer kunnen omgaan met problemen en een laag zelfbeeld. De meeste massamoordenaars zijn mannen van middelbare leeftijd, volgens Hickey, die jarenlang gebukt gingen onder opeenvolgende frustraties en ontgoochelingen.

Ook Horion wordt al op zeer jonge leeftijd geconfronteerd met bepaalde gebeurtenissen en omstandigheden die zijn kijk op het leven en de maatschappij drastisch zullen beïnvloeden. Redenen tot frustraties liggen voor het grijpen. Zo zijn er de pesterijen van klasgenootjes met zijn korset na zijn operatie, de politieagent die hem van zijn fiets rijdt, het steenkoolgruis in zijn ogen, … Vooral met de littekens in het gezicht ten gevolge van dat ongeval heeft Horion het moeilijk. Een jongen noemt hem ooit een monster, een woord dat hij altijd bij zich zal meedragen. Zijn hele jeugd wordt gedomineerd door de littekens, het belet hem om vrienden te maken, het belet hem om een vrouw te vinden, althans zo denkt hij zelf. Hij is het monster van Frankenstein… dat ook later moordt en vlucht! Ook zijn verschillende veroordelingen raken hem diep. Twee jaar voor een vechtpartij, zeven jaar voor een overval, boetes en burgerlijke partijen, … Alle externe voorbeelden die Hickey opnoemt lijken te culmineren in Horions jeugd. Bij Horion is er niet één oorzaak van frustratie maar het is een en-en verhaal geworden. En het suddert ook jarenlang ook al hij is volgens Hickey‟s classificatie een erg jonge „massamoordenaar‟.

Frustratie op zich is geen voldoende verklaring waarom iemand overgaat tot moorden. Vele massamoordenaars plegen bijvoorbeeld zelfmoord zonder iemand anders fysiek te kwetsen. Zij zien zichzelf vooral als waardeloos en verantwoordelijk voor de mislukkingen in hun leven. Een kritieke voorwaarde om anderen kwaad te doen is dus dat deze personen anderen verantwoordelijk stellen voor hun problemen. Massamoordenaars zien zichzelf nooit als de schuldige, maar altijd als een slachtoffer.

Bij zijn verschillende veroordelingen ziet Horion het nooit als zijn verdiende loon. Bij de vechtpartij werd hij uitgelokt, bij de overval werd hij bedrogen door zijn beste vriend. Vooral 223

HICKEY, E., Encyclopedia of murder and violent crime, Thousand Oaks, Sage Publications, 2003, 603 p.

84



het Assisenproces kan Horion moeilijk verteren, de wedersamenstelling, het proces, de jury, het verlies van zijn kinderen, … Schuld kan hij niet bij zichzelf leggen, boete verdient hij dus niet. Aan loutering, zelfverbetering zal hij niet toekomen. Ook de tweede factor in Hickey‟s theorie lijkt Horion op het lijf geschreven. Hij projecteert de schuld steevast op „de andere‟; een mens, de maatschappij….kandidaat uitlokkers van zijn gedrag te over, Later blijken dat ook de kandidaat-boetedoeners te worden.

De rechtstreekse aanleiding tot de vijfvoudige roofmoord is een gevandaliseerde auto, een catastrofaal verlies voor Horion. Vorige dreigingen en verliezen waren nooit verwerkt en dit materieel verlies kan hij niet in perspectief plaatsen. Dat heel wat mensen een materieel verlies leden door zijn diefstallen heeft hij verdrongen. Hij is „bestolen‟, amen en uit. Horion die sinds zijn vrijlating wat op de dool was, kan het niet verkroppen dat ze een sukkelaar als hij weeral in de zak zetten. Jaren opgekropte woede komt naar boven … Wat voor buitenstaanders een fait divers lijkt, is voor hem een brug te ver. De spreekwoordelijke emmer is vol. Catastrofaal verlies wordt opgesomd als derde factor bij Hickey. Gezien de langdurige frustratie en boosheid, hun slachtofferrol, kan een bepaalde situatie of gebeurtenis een trigger zijn die de gewelddadige woede uitlokken. In de meeste gevallen, ervaart de moordenaar een plots verlies of de dreiging voor een verlies dat vanuit hun standpunt catastrofaal is. Dit verlies is meestal een ongewilde scheiding van hun geliefde of een ontslag. 224 Bij Horion lijkt het voor ons een banale aanleiding, voor hem niet, het is het zoveelste onrecht.

Zoals reeds in hoofdstuk drie werd geschreven bevond ook Horion zich in een sociale isolatie. Als kind had hij niet veel vrienden en later leed hij onder sociale isolatie als ex-gevangene. Zelfs zijn geliefden, vrouw en kinderen, voor wie hij alles gedaan had, lieten hem in de steek. Ook al leek hij zich in een werkkring te integreren, hij leidde een dubbelleven: zijn diefstallen (vaak op het werk) moest hij verborgen houden. Daarmee stond hij alleen. Isolement en geen sociale groep die normerend werkt (tenzij later zijn partners in crime die juist negatief gaan normeren); de perfecte einzelgänger. Hickey noemt sociale isolatie de laatste factor, voorwaarde, in het criminele groeiproces. Vele massamoordenaars zijn afgesneden van comfort en steun wanneer het leven moeilijk werd. Sommige leven lange tijd alleen, anderen gaan zich nestelen op een grote afstand van hun thuis, waar ze een gevoel van anomie of normloosheid ondervinden. Ze verliezen die mensen die hun emotionele steun kunnen

224

HICKEY, E., Ibid., 298

85



geven.225 Horion blijft wel wonen in zijn vertrouwde habitat maar heeft er niet langer een sociaal netwerk van familie, vrienden of collega‟s („Ik ken niemand meer, ik kan over niks meepraten‟) We kunnen dus besluiten dat Horion, volgens de checklist van Hickey, het profiel heeft van een massamoordenaar. 4.3.2 Wraak – of roofmoordenaar ? Volgens Horion is het simpel, hij ziet zichzelf als een slachtoffer van de maatschappij, als een jarenlange sluimerende vulkaan die tenslotte uitbarstte en zes onschuldige mensen meenam in zijn val. Het openbaar ministerie, professor Gheysbrecht, de nabestaanden van zijn slachtoffers en de publieke opinie zien hem echter als een roofmoordenaar. Was hij echt een wraakmoordenaar, zoals hij ons zo graag wil doen geloven? In de wetenschappen vinden we vele classificaties terug die moordenaars gaan indelen volgens motief. Van een uniforme classificatie is echter geen sprake, elke auteur maakt zijn eigen onderverdeling.226 Holmes en Holmes maken in hun boek “Murder in America”227 een onderscheid van vijf subtypes, Hickey onderscheidt in zijn boek “Encyclopedia of murder and violent crime”228 elf verschillende soorten meervoudige doders, in “Inside the mind of serial killers”229 kiest Ramsland voor een classificatie in 16 categorieën, … Toch komen twee motieven steeds terug in al hun classificaties: wraak of woede en winstbejag. Het doden uit wraak is een persoon vermoorden voor het (ingebeelde en al of niet terechte) onrecht dat het slachtoffer de dader aandeed of een persoon die belangrijk is voor de dader aandeed. Dat slachtoffer kan een specifieke persoon zijn, maar ook een bepaalde categorie of groepen van individuen of zelfs de maatschappij in zijn geheel. De meest voorkomende slachtoffers zijn bekenden voor de dader, bijvoorbeeld een ontslagen werknemer die zijn baas vermoordt. Sommigen worden echter gedreven door wraak tegen een volledige categorie van mensen, gedefinieerd door bijvoorbeeld geslacht of ras, die ze verantwoordelijk houden voor

225

HICKEY, E., Ibid, 299

226

GRESWELL, D.M. en HOLLIN C.R., „Multiple Murder: A Review‟, The British Journal of Criminology, 1994, 4-5

227

HOLMES, R.M. en HOLMES, S.T., Murder in America, Thousand Oaks, Sage Publications, 2001, 190 p.

228

HICKEY, E., o.c., 603 p.

229

RAMSLAND, K., Inside the mind of serial killers: why they kill, Westport, Praeger, 2006, 199 p.

86



de moeilijkheden die ze kenden doorheen hun leven.230 Moordenaars gedreven door woede laten die boosheid lange tijd sluimeren en opbouwen. Ze herkauwen elke gebeurtenis steeds opnieuw, voelen zich depressief, bedrogen. Volgens Ramsland gaat dit type moordenaar zijn eigen rol zoveel mogelijk minimaliseren, terwijl ze de rol van anderen gaan uitvergroten. 231 Het minimaliseren doet Horion al in zijn taalgebruik, de brutale (roof)moord noemt hij een „overvalleke‟. Horion zou perfect in dit plaatje passen volgens zijn boek “Monster zonder waarde” en zijn verdediging tijdens het proces in 1981. Horion was vervuld door haat tegen de maatschappij door alles wat hem overkomen was, al het onrecht dat hem door de samenleving en het gerecht in het bijzonder was aangedaan. De trigger tot de moorden was bedrogen worden door een autohandelaar, waardoor een autohandelaar en zijn familie het slachtoffer werden van de brutale moorden. De stad waar het gebeurde, moest Gent zijn, de stad waar het voor hem allemaal fout liep. Ook al kende hij de slachtoffers niet persoonlijk, het was ook geen toevallige keuze: een autohandelaar. In het begin van zijn criminele carrière werd Horion gedreven door winst en een drang naar materieel comfort. Hij wilde dat zijn kinderen het goed hadden en pleegde daarom verschillende diefstallen en inbraken. Was hij dan toch een roofmoordenaar? Bij de moord op de winkelierster bedroeg de buit slechts 10.000 frank. Had Horion langer en zorgvuldiger gezocht had hij met veel meer kunnen weglopen. Een bewijs dat het hem niet om het geld te doen was? Horion beweert zelf dat hij enkel de 10.000 frank terug wilde die hij door bedrog met zijn wagen verloren was. De moord op de familie Steyaert dan, ook die was gepland en begon als een overval. Volgens Horion en Feneulle werd op voorhand nooit over wapens of doden gesproken. Maar toch probeerden ze hun geweer vooraf even uit! Ook hier was de buit bijzonder weinig, 4.000 frank en enkele juwelen. Hun vluchtauto lieten ze al vlug weer achter, en het antiek dat ze stalen gooiden ze in de ringvaart. Een roofmoordenaar doodt voor de winst, zoals geld, maar ook goederen, territorium, verzekerings- of andere voordelen. Zij doden om vervelende getuigen van de baan te ruimen bij het plegen van hun overval, inbraak, …232 Deze vorm van moorden is meer opportunistisch dan betekenisvol. De geldzuchtige moordenaar kan zijn slachtoffers al of niet 230

HICKEY, E., o.c., 318; FOX, J.A. en LEVIN, J., Extreme killing: understanding serial and mass murder, 22

231

RAMSLAND, K., o.c., 22

232

RAMSLAND, K., Ibid, 24; HICKEY, E., o.c., 318

87



kennen, en hij draagt niet noodzakelijk een wrok tegen hen. Omdat de meeste massamoorden gepleegd worden uit wraak, wordt er gemakkelijk over andere motieven gekeken. Winstgemotiveerde massamoorden, zoals een overval met doden, worden veelal gepleegd door jonge mannen. Wraaklustige moordenaars zijn meestal oudere mannen van middelbare leeftijd, mannen die jaren van teleurstelling thuis of op hun job te verwerken kregen en naar extreme middelen grijpen voor wraak.233 Technisch gezien is hij een roofmoordenaar (er was een materiële buit) maar zijn psyche en motief, waren die van een wraakmoordenaar. Bart Vosters is in dit verband duidelijk : „Het hoofdmotief voor Horion is nooit diefstal geweest. Zijn hoofdmotief was blijkbaar wraak op de maatschappij‟.234 Ook volgens de theorie van Hickey en die van Ramsland is Horion een schoolvoorbeeld, hij heeft het profiel van een wraakmoordenaar. 4.4 Analyse sociale en economische achtergrond 4.4.1 De differentiële associatietheorie van Sutherland

Werd Horion de criminaliteit ingedreven door zijn sociaal-economische achtergrond? Wordt crimineel gedrag aangeleerd in bepaalde milieus, zoals verarmde stadskernen, arbeiderscités? Als zijn crimineel gedrag al aangeleerd zou zijn, dan toch niet in zijn prille jeugd. Tijdens zijn eerste levensjaren is het begrip cultureel conflict of normenconflict niet van toepassing op Horion. Hoewel hij opgroeit in een arbeidersbuurt, zonder echte weelde of rijkdom krijgt Horion niet de kans zich te associëren met deviante subculturen. Ook al stierf zijn moeder vroeg, toch was er totaal geen sprake van een disfunctioneel gezin. Er waren conventionele normen en waarden. bovendien was er geen conflict tussen traditionele normen en waarden in het gezin en deviante normen die hij bij andere sociale interacties (vrienden, klasgenoten…) zou kunnen assimileren. Horion had in zijn jeugd weinig sociale contacten met anderen aangezien hij veel binnenzit door zijn ongeluk, aandoening aan zijn hals en de angst om vernederd te worden. Horion kon zich niet associëren met negatieve attitudes want die waren er niet thuis. Hij leefde binnen het gezin en daar werden rechtsnormen gerespecteerd. Theorieën die een oorzakelijk verband leggen tussen crimineel gedrag en sociale interacties gedurende de jeugd lopen vast op Horions case. Ook Sutherland is voorzichtig om een causaal

233

FOX, J.A. en LEVIN, J., o.c., 168-169

234

Gesprek met Bart Vosters, 12 augustus 2010

88



verband te leggen tussen sociaal-economische achtergrond en crimineel gedrag. Hoewel crimineel gedrag volgens Sutherland een uiting is van algemene behoeften en wensen, legt dit het gedrag nog niet uit aangezien niet-crimineel gedrag een uiting is van dezelfde behoefte en wensen.235

Alles verandert wanneer Horion in het beroepsleven stapt. Hij maakt vrienden, leert zijn vrouw kennen en hij amuseerde zich tijdens zijn legerdienst. Door zijn lange haren wordt hij door vele „deftigen‟ als uitschot bekeken, en ook zijn vrienden zijn „langharig tuig‟. Horion wil er graag bijhoren, en volgt zijn vrienden in hun levensstijl. Voor het eerst opereert hij in groep, een groep die mekaar beïnvloedt en een gemeenschappelijke vijand heeft: de burger die nozems en beatles verafschuwt. Hij associeert zich met hun definities van de wereld en zet zich af tegen de conventionele waarden en houdingen. Horion en zijn vrienden gaan veel op café en zijn vaak betrokken bij vechtpartijen. In Gent zijn Horion en zijn maten gekend als zware jongens. Hij behoorde niet tot de hippies die love and peace predikten maar tot diegene die nihilistisch alle waarden in vraag stelden. Er zijn de liefdesliedjes van de Beatles, all you need is love, maar er zijn ook de protestsongs van Bob Dylan, Boudewijn De Groot die getuigen van een gefrustreerde jeugd. Horion behoort bij de laatste soort. Alleen zingt hij zijn frustraties niet van zich af, maar zet hij –in zijn ogen- orde op zaken door criminele feiten. Hij associeert zich met hippie-waarden maar uit zich enkel destructief. De criminele definities waarmee hij zich associeert nemen de bovenhand. Het begint met kleine diefstallen maar door zijn vriend Rudy begint hij met het plegen van inbraken. Hier is zeker sprake van peer pressure. Er is echter meer aan de hand: hier is hij echt iemand, misschien wel de keizer van het inbreken. Zijn zelfbeeld wordt opgekrikt.

Edwin Sutherlands differentiële associatietheorie werd reeds toegelicht in hoofdstuk één. We stelden dat de differentiële associatietheorie ervan uit gaat dat crimineel gedrag aangeleerd wordt in sociale interacties. Het concept differentiële associatie beschrijft dit leerproces. Het basisprincipe van zijn theorie gaat ervan uit dat een individu delinquent wordt wanneer de negatieve attitudes ten opzichte van rechtsnormen het halen op de positieve attitude van rechtsnormen. Sutherland schreef zijn theorie neer in de vorm van negen statements.

235

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 42-43

89



Naar Sutherland kan men dus zeggen dat hij het crimineel gedrag aanleerde in interacties met zijn peers. Op hun voorstel nam hij deel aan de inbraken, van hen leerde hij alle technieken om niet betrapt te worden. Om in dit milieu iemand te zijn, moet je conventionele normen en waarden overboord gooien, hier geldt het recht van de sterkste, een primitieve geldingsdrang, die Horion vlot assimileert. Hij leert snel! De eerste drie punten van Sutherland‟s theorie nemen vorm aan236: 1. Crimineel gedrag wordt aangeleerd. 2. Crimineel gedrag wordt aangeleerd in interacties met andere personen, door een proces van communicatie. 3. Het leren van crimineel gedrag vindt hoofdzakelijk plaats in kleine persoonlijke groepen.

Al op jonge leeftijd raakt Horion in de gevangenis, en ondertussen heeft hij meer dan de helft van zijn leven in de gevangenis doorgebracht. Hij schopt het in Leuven-Centraal zelfs tot sportmonitor en voelt er zich aanvaard door medegedetineerden en het personeel. Hier heeft hij voor het eerst echt een „peer group‟, vrienden, gelijken. Dit had hij heel zijn jeugd gemist; verwante zielen. Is dat nochtans niet iets dat van groot belang is voor de ontwikkeling van puber naar volwassene? Telkens wanneer Horion uit de gevangenis komt zoekt hij zijn oude makkers terug op waarmee hij ging inbreken of nieuwe vrienden die hij leerde kennen in de gevangenis. Bij hen voelt Horion zich op zijn gemak, hij associeert zich volledig met hen. Partners in crime. Hij kende al het groepsgevoel (langharig tuig) maar dat was nog een leerschool. Nu is hij echt een like-minded peer. Dit is de enige periode waar een sociaal netwerk aanleiding kan geven tot zijn crimineel gedrag. Hier is zijn gedrag wel representatief voor zijn omgeving. Horion roept echter de omgeving, de maatschappij al van in zijn jeugdjaren aan als uitlokker van zijn gerechtvaardigd crimineel gedrag.

Met zijn eerste vrouw krijgt Horion twee kinderen, die hij na zijn eerste Assisenproces nog nauwelijks mag zien. Nadien gaat hij in Herentals samenwonen met zijn nieuwe vriendin Hilda, een alcohol- en medicijnverslaafde. Ze leven in armoede, ze zitten beiden in de schulden en hebben geen geld voor meubels. Horion gaat dan maar weer eens stelen. In die periode, na zijn vrijlating in 1978 tot aan de moorden in 1979 is Horion de controle over zijn 236

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 42-43; AKERS, R.L. en SELLERS, C.S., Criminological Theories: Introduction, Evaluation, and Application, Los Angeles, Roxbury Publishing Company, 2004, 81; CULLEN, F.T., Rethinking Crime and Deviance Theory: The Emergence of a Structuring Tradition, New Jersey, Rowman & Allanheld, 1984, 115

90



leven volledig verloren. Horion heeft geen associaties meer met de conventionele maatschappij, met de rechtsnormen, hij haat ze! Sutherland verwoordt het in zijn zesde statement.

De differentiële associatietheorie kan dus verklaren hoe Horion terechtkwam in een deviante subcultuur en zich afzette tegen de heersende waarden en normen. De eerste drie statements kwamen reeds aan bod, de overige zes sommen we hier nog even op:237

4. Wanneer crimineel gedrag wordt aangeleerd, leert men zowel de technieken, die soms zeer complex kunnen zijn, maar ook soms heel simpel; en de specifieke motieven, rationalisaties, houdingen, drijfveren. 5. De oriëntatie van die motieven en drijfveren wordt bepaald door de negatieve of positieve houding ten overstaan van rechtsregels. 6. Een individu wordt delinquent wanneer de negatieve attitudes ten opzichte van rechtsnormen het halen op de positieve attitude ten opzichte van rechtsnormen. Dit is het basisprincipe van de differentiële associatie. 7. De differentiële associaties kunnen variëren in frequentie, duur, voorrang en intensiteit. 8. Het proces van het aanleren van crimineel gedrag door associatie met criminele en niet-criminele gedragspatronen zijn dezelfde die een rol spelen bij elk ander leerproces. 9. Hoewel crimineel gedrag een uiting is van algemene behoeften en wensen, legt dit het gedrag nog niet uit aangezien niet-crimineel gedrag een uiting is van dezelfde behoeften en wensen.

Zijn gevangenismakkers zijn de enigen waar hij zich nog mee associeert en stap voor stap trekt hij zich terug uit de conventionele maatschappij, we kunnen dus stellen dat ook vooral de vijfde en zesde bewering een toepassing vinden bij Horion.

Het is echter geen verklaring voor de overschakeling naar moord, of het nu roofmoord of wraakmoord was. Professor Gheysbrechts mening over de case Horion staat loodrecht op Sutherlands algemene visie, hij stelde dat Horions verleden geen invloed had, dat alle

237

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., o.c., 42-43; AKERS, R.L. en SELLERS, C.S., o.c., 81

91



frustraties verwerkt waren, dat er dus van associatie geen sprake meer was. Als crimineel gedrag aangeleerd is via peers, dan zouden trouwens alle leden van deze peergroup overgaan tot deviant gedrag. Ook Sutherland stelt in zijn laatste punt deze ongerijmdheid vast maar heeft er evenmin een verklaring voor. Waarom bij de ene uitzondering wel, bij de meesten niet?

4.4.2 De straintheorie van Merton

Horion motiveerde zijn diefstallen steeds vanuit financiële frustraties, het gevoel te weinig comfort gehad te hebben. Hij koppelt echter steeds zijn ambitie als echtgenoot en vader eraan: zijn geliefden moeten het beter hebben dan hij het gehad heeft. Hij wilde een goede vader voor zijn kinderen zijn, hij wilde dat zij alles hadden in hun jeugd wat hij zelf had moeten missen. Aangezien Horion geen diploma heeft en hij vaak van job verandert komt hij in geldproblemen. De inbraken zijn een manier om zijn kinderen toch alles te kunnen bieden. Compenseren van zijn – ingebeeld maar sterk aangevoeld- gebrek aan comfort. Horion keert zich dus tot illegitieme middelen wanneer hij ondervindt dat hem onrecht aangedaan wordt en zijn kansen op succes beperkt worden. Merton catalogeert dit gedrag onder de noemer innovator. Het individu blijft zich vasthouden aan de doelen die heersen in de samenleving, alleen de middelen veranderen.

Wanneer hij vrijkomt in 1978 trekt hij zich volledig terug uit de maatschappij. Aanvankelijk probeert hij zich nog aan te passen aan de maatschappij maar de normen en doelen die de maatschappij voorschrijft zijn niet langer zijn normen en doelen. Bij elke tegenslag wil hij wraak, hij wil alles terug stelen wat hem ooit afgepakt is. Ook hier voorzag Merton een passende term: terugtrekking, het opgeven van de doelen en middelen die heersen in een maatschappij. Horion gaat als het ware in een virtuele maatschappij leven, hij is nergens nog geëngageerd, hij integreert zich niet meer.

Horion zag zichzelf bovendien graag als een rebel, voor het eerst als lid van de hippiecultuur. Hij had lange haren, ging graag naar cafés waar de “deftigen” niet kwamen, zijn vrienden waren provo‟s.238 Later profileerde hij zich als een Robin Hood die een rechtvaardige herverdeling zou invoeren, weliswaar via criminele middelen. Hij beweert enkel van de rijke

238


92



mensen te stelen en steelt vlak na zijn vrijlating vooral gebruiksmiddelen, van meubels tot handdoeken. Horion heeft naar eigen zeggen recht om alles terug te stelen wat van hem afgepakt is.

Innovatie, terugtrekking en rebellie: het zijn drie termen die we terugvinden in de straintheorie van Merton. Volgens Robert Merton wordt in de Amerikaanse cultuur financieel succes en sociaal aanzien als doel gesteld, dat elk lid van de samenleving zou (moeten) willen bereiken. Arme mensen wordt aangeleerd niet tevreden te zijn met hun lot maar de American dream na te jagen. De sociale structuren om dat cultureel succes te bereiken worden echter voor de mensen uit de onderste klasse beperkt, zoals bijvoorbeeld hoger onderwijs, beroepskansen, … Zij starten ver achter de rest bij de race naar succes en moeten al buitengewoon getalenteerd en gedreven zijn om die achterstand in te halen. Dit zorgt ervoor dat grote segmenten van de samenleving onder druk komen te staan om een doel na te streven dat zij niet kunnen bereiken met de gebruikelijke middelen. Deze discrepantie tussen de sociale structuur en culturele (en in de Amerikaanse en Westerse droom vaak materiële) doeleinden benoemt Merton met het begrip anomie. Merton onderscheidt in totaal vervolgens vijf manieren om met dit gevoel van anomie om te gaan. Volledigheidshalve zetten we ze hier op een rijtje:

1. Conformiteit: de meeste mensen gaan geen deviant gedrag vertonen, zelfs als ze de voorgeschreven doelen niet kunnen bereiken. Deze mensen schikken zich, ze aanvaarden zowel de doeleinden als de middelen om die te bereiken. 2. Innovatie: een persoon gaat bij innovatie succes blijven nastreven, maar zal zich keren tot illegale middelen wanneer hij ondervindt dat hij geen legitieme kansen krijgt om dit succes te bereiken. 3. Ritualisme: een individu gaat zich hier aan de (rechts)normen blijven houden, hij zal echter wel zijn doelen opgeven of aanpassen tot doelen die wel bereikt kunnen worden. 4. Terugrekking: bij terugtrekking worden zowel de doelen als de middelen opgegeven. Deze mensen leven wel in de samenleving, maar maken er niet langer deel van uit, denk bijvoorbeeld aan alcoholisme, drugs, landloperij, en zelfs zelfmoord. 5. Rebellie: zij verwerpen het bestaande systeem volledig én willen het bovendien ook veranderen. Ze zijn zich bewust van de heersende doelen en normen en willen 93



die veranderen door nieuwe. Zo kan een rebel pleiten voor een herverdeling van de rijkdom volgens noden in plaats van economische concurrentie.

Volgens Merton brengt de aard van de Amerikaanse maatschappij zelf deviantie en criminaliteit met zich mee. Eerst en vooral door de nadruk die gelegd wordt op competitie en het bereiken van succes, anderzijds door de ongelijke verdeling van middelen.239 De parallel met de westerse maatschappij was of is nog steeds mogelijk, zeker in de tijd waarin Horion opgroeide. De ouders van Horion hadden niet de middelen om een proces of plastische chirurgie te betalen na zijn auto-ongeluk. Horion werd vanaf dat ogenblik letterlijk en figuurlijk getekend voor het leven. Het niet gestraft worden van de dader, het verminkt door het leven gaan, Horion noemt het zelf dé factoren die hem maakten tot wat hij is. Men kan zich dus afvragen hoe zijn leven eruitgezien zou hebben indien Horions ouders wel genoeg geld hadden gehad om alles te betalen …

Wat leert ons de straintheorie toegepast op het levensverhaal van Horion? We kunnen stellen dat er sprake kan zijn van een zekere druk op Horion in zijn huwelijksjaren. Hij wilde zijn kinderen een perfecte jeugd geven, wilde lang en gelukkig leven met zijn vrouw, hij wilde voldoende middelen om dit alles te financieren. Wanneer dit niet lukte, nam hij een toevlucht tot diefstal en inbraak. Hij geloofde niet langer in de normen die de maatschappij hem voorschreef. In eerste instantie rebelleert hij, neemt alles terug en wil iets doen aan deze onrechtvaardige wereld. Langzaamaan trok hij zich, vervult met haat, steeds verder en verder terug uit die maatschappij. Hij scoort drie op vijf volgens deze theorie, geen slecht resultaat. Maar ook hier geeft deze theorie ons geen afdoend antwoord op de vraag welke rol zijn sociale status precies gespeeld heeft bij de moorden. 4.5 Besluit De hamvraag van dit hoofdstuk is: welk type moordenaar is Horion; een massamoordenaar, een roofmoordenaar, een wraakmoordenaar? We gebruikten wetenschappelijke studies van Sutherland, Hickey, Ramsland en Merton om op terug te vallen. Onze ene case kan geen typologie uitwerken, daarom gebruikten we deze bronnen om een enge stigmatisering te voorkomen.

239

LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Ibid, 55-58; BROOKMAN, F., o.c., 103; AKERS, R.L. en SELLERS, C.S., o.c., 81

94



Wanneer we kijken naar de gebeurtenissen in het leven van Horion zien we dat volgens Hickey alle factoren aanwezig zijn die van hem de perfecte wraakmoordenaar maken: frustratie, afschuiven van verantwoordelijkheid en catastrofaal verlies. Maar is hij een roofmoordenaar of een wraakmoordenaar? Een eenduidig antwoord is niet zo makkelijk te geven. Ook bij de uitspraak stonden zijn verdediger Vermassen enerzijds en het openbaar ministerie en professor Gheysbrecht anderzijds tegenover mekaar. Ook later blijkt Horion typeren moeilijk; ook de commissies voor invrijheidsstelling vragen tot vijf keer toe nieuwe rapporten en onderzoeken. De differentiële associatietheorie van Sutherland kan maar een gedeeltelijk antwoord bieden; pas vanaf zijn volwassenheid is er peer pressure vanuit „het‟ milieu als mogelijke oorzaak aan te wijzen bij het aanleren van negatieve normen. Geleidelijk echter wordt „het‟ milieu zijn enige habitat. Merton plaatst deviant gedrag tegenover een hele maatschappelijke culturele evolutie waar de drang naar succes en geld bepalend geworden zijn. Ook Horion streefde deze idealen na maar verantwoordde ze enkel vanuit zijn ambitie om een goede vader te zijn. Toch zijn enkele punten van toepassing; innovatie, rebellie, maar het blijft te algemeen en vaag om Horion in dit hokje te catalogeren. Wij zijn van mening dat alle persoonlijke ervaringen en de respons er tegenover een persoonlijkheid opbouwen. Externe persoonlijke tegenslagen (het noodlot spaarde hem niet), uitgespuwd worden door klasgenoten en daarna ook maatschappelijk geen erkenning krijgen zullen bepalend geweest zijn in zijn zelf- en wereldbeeld. Maar nog belangrijker, bepalender vinden we zijn manier om tegen alles aan te kijken. Roven was een initieel doel want hij hunkerde naar comfort maar al gauw kwam wraak in de plaats; zowel roodmoord als wraakmoord zijn hoe dan ook exacte termen, ze benadrukken alleen een ander facet. Wat zijn socio-culturele achtergrond betreft, kunnen we kort zijn: er zijn geen drijvende negatieve invloeden geweest, geen deviante subcultuur, geen marginale omgeving… die een oorzakelijk verband met crimineel gedrag van deze orde kunnen verantwoorden.

95

Hoofdstuk 5: Besluit Tot slot zijn we aan het laatste hoofdstuk gekomen van deze masterproef. In dit hoofdstuk formuleren we de conclusies die naar voor kwamen uit de resultaten van het onderzoek. Ook wordt er gereflecteerd op het onderzoek, de resultaten van het onderzoek en de gang van zaken tijdens dit onderzoek.

5.1 Conclusies

Het doel van deze masterproef was een biografisch onderzoek te voeren naar het leven van een beruchte crimineel. Naar het voorbeeld van sociologen zoals Shaw en Thomas wilden we een zo volledig mogelijk beeld van Freddy Horion, een zesvoudig moordenaar bekomen. Om dat inzicht te verkrijgen onderzochten we welke specifieke gebeurtenissen, omstandigheden of combinaties hebben geleid tot het criminele gedrag bij Horion en hoe zijn criminele gedrag vervolgens binnen zijn socio-culturele context begrepen kan worden? Daarbij hadden we aandacht voor het perspectief van Horion op de gebeurtenissen. Uiteraard is een autobiografie een ego-document, en in zijn geval vermoedelijk een rechtvaardiging van zijn gedrag, daarom plaatsten we enkele kritische vragen bij zijn waarheid. Zijn emotionele respons op de gebeurtenissen kleurde de feiten. Zeker Horions biografie bulkt niet van nieuwe data, er worden geen geheimen prijsgegeven, de informatieve waarde is klein. Wel is het een persuasief document: kijk hoe ik veranderd ben. Verontrustend blijft wel dat het zelfbeklag primair aanwezig blijft; hij noemt het „niet prettig‟ te leven met de gedachte aan de doden. Moeten we met hem medelijden hebben? Ook het verschuiven van schuld naar „de andere‟ blijft: kijk eens wat „jullie‟ me aangedaan hebben. Horion ziet zich nog steeds eerder als slachtoffer dan als dader. Dit zijn de twee sleutelwoorden van zijn autobiografie: zelfbeklag en schuldinductie naar de maatschappij. Zijn own story is accuraat, gedetailleerd en authentiek maar is slechts zijn waarheid. Om zijn psyche te begrijpen, natuurlijk de enige waarheid.

Om een objectievere kijk te krijgen op het fenomeen Horion probeerden we zijn motief te achterhalen. Dat legt hij telkens bij de omgeving, zijn sociale netwerk, … Een van onze onderzoeksvragen was dan ook het verband met zijn sociaal – culturele – economische 96


H5: Besluit

achtergrond, een onderzoek naar de human ecology. Was die omgeving sturend, bepalend? Is zijn wereldbeeld en zijn perceptie van die omgeving correct?

Duidelijk is dat hij zijn sociale achtergrond vertekende; hij kwam materieel niets te kort en leefde niet in een marginale omgeving. Zijn ontgoochelende schoolcarrière veranderde in eerste instantie niet zijn wereldbeeld maar wel zijn zelfbeeld; hij was het monster dat gemeden en uitgelachen werd. De verwijten worden een selffulfilling prophesy toen hij voor het eerst een jongen in mekaar sloeg. Het fysieke monster wordt nu ook een karakterieel monster dat geweld als verdedigingswapen ontdekt. Geweld wordt een bewuste keuze en is geen gevolg van peer pressure of druk vanuit een subcultuur. In zijn beatleperiode behoorde hij wel tot een subcultuur die in zijn habitat niet mainstream was en waarbinnen geweld ook tot op zekere hoogte acceptabel was. Maar het was geen gedesoriënteerde of compleet disfunctionele groep, eerder wat cafévrienden die teveel dronken en wel eens „boel‟ zochten. Horion was er ook de enige die met het gerecht in aanraking kwam wegens toebrengen van zware verwondingen. Geen echte partners in crime dus, geen „ecologische‟ oorzaak dus. Tijdens zijn eerste huwelijks- en werkjaren lijkt hij binnen de lijntjes te kleuren maar het is slechts schijn; hij pleegt regelmatig diefstallen. Alleen materialisme kan hier de oorzaak geweest zijn, niet arme hongerige kinderen, zoals hij ons graag wil doen geloven. Nu komt echter het zware werk eraan dat culmineerde in de roofmoorden. Er is tot dan toe geen aanwijzing dat hij crimineel gedrag aanleerde via zijn sociaal netwerk.

De enige periode waar zijn sociaal netwerk aanleiding kon geven tot zijn crimineel gedrag was in de gevangenis maar tegen dan had hij al lang negatieve normen geassocieerd; 25 al dan niet gewapende overvallen had hij al op zijn actief voor de eerste moord. Als inmate is zijn gedrag wel representatief voor zijn omgeving. Een netwerk van zware jongens onder mekaar, die plannen smeden om te ontsnappen en nog maar eens een slag te slaan. Het eerste wat Horion doet na de vrijlating is een long rifle kopen! Horion wijst echter zijn habitat, gezin, school en meteen de hele maatschappij al van in zijn jeugdjaren met de vinger: hij ziet ze als uitlokkers die zijn crimineel gedrag rechtvaardigen, wat toch veel te prematuur is. Zijn initiële sociale netwerk, zijn ouders, klasgenoten kunnen niet als bepalend gesteld worden voor zijn misdaden. De vele externe tegenslagen (scheefhals, aanrijding, gepest worden…) kunnen traumatiserend en frustrerend geweest zijn, maar niet de causale aanleiding tot moorden. Dat Horion wel heel zijn socio-economische achtergrond verantwoordelijk stelt is een bewijs van „feelings are facts‟; hij ervoer het zo. Zijn negatieve perceptie van de werkelijkheid is de 97


H5: Besluit

enige, er komt nooit correctie vanuit positieve attitudes. Ook als hij –even- gelukkig getrouwd is en werk heeft, blijft de drang tot stelen en volgt het ene cafégevecht het andere op. Het lijkt alsof agressie geleidelijk zijn persoonlijkheid geworden is en niet langer één facet ervan is. Geweld is zijn enige emotionele respons op welke conflictsituatie dan ook.

Of we nu zijn nieuwe zelfbeeld (ik heb spijt) mogen geloven is nog maar de vraag. Louterde de gevangenis hem of probeert hij zijn imago op te krikken om vervroegd vrij te kunnen komen? Is het enige motief van deze spijtbetuiging na dertig jaar niet: laat me nu maar vrij, ik zou zo graag mijn eigen groentjes kweken. De commissie voor invrijheidsstelling neemt het risico duidelijk niet. Horion is niet alleen een complexe ziel, hij is ook een knappe kop die weet hoe je een lezer kunt manipuleren.

Horion noemt veel gebeurtenissen en omstandigheden op in zijn leven die volgens hem bepalend zijn voor zijn criminele carrière. Uit de analyse kwam naar voor dat het niet die gebeurtenissen an sich waren die bepalend waren, maar wel de manier waarop Horion reageerde. Frustratie, schuld afwijzen, catastrofaal verlies en sociale isolatie, ze passen perfect in het plaatje van Horion én maken van hem de “perfecte” massamoordenaar. Bovendien lijkt alles in zijn verhaal erop dat hij de ultieme wraakmoordenaar is, toch blijft Horion juridisch gezien een roofmoordenaar.

5.2 Kritische Reflectie

Ons verwachtingspatroon was om Horion te begrijpen en terug te vallen op wetenschappelijke studies om zijn psyche en gedrag te kunnen kaderen binnen een groter geheel. Wel verrassend was dat veel van die criminologische theorieën Horion op het lijf geschreven lijken. Hij voldoet perfect aan het profiel roof- en massamoordenaars. Binnen zijn own story vonden we het vreemd dat iemand dertig jaar de werkelijkheid kan ontkennen en zijn verantwoordelijkheid van zich kan schuiven. Om één voorbeeldje terug op te pikken; zijn 25 diefstallen negeert hij maar zijn gevandaliseerde auto is de trigger voor brutale wraak. Van twee maten en gewichten gesproken. Zijn advocaat Bart Vosters meent dat hij nu wel verantwoordelijkheid opneemt maar in het besef van „gedane zaken nemen geen keer‟. Als we deze stelling aannemen dan moeten we toch opmerken dat het schuldbesef geen stapsgewijs proces geweest is in zijn levensverhaal maar enkel op het einde aan bod komt.

98


H5: Besluit

Maar binnen zijn verhaal is zijn perceptie toch de enige waarheid die we moeten aannemen om zijn psyche te kunnen binnendringen.

Het belang van de socio-culturele achtergrond is in zijn geval miniem tegenover de cases waarop onderzoekers als Shaw werkten. Horion gebruikt het als excuus voor zijn criminele carrière en vergroot het belang ervan. We vonden het bevreemdend dat alle theorieën de nadruk leggen op de ecologische achtergrond, op sociale desorganisatie bijvoorbeeld, maar dat daar bij Horion amper sprake kan van zijn, om de terminologie van Luken en Vaughan te gebruiken; noch op micro-sociaal vlak, noch bij macro-processen. Maakt het willekeurig en zo extreem brutaal toeslaan hem juist een hoogst fascinerende case? We vinden van wel. Hij geeft aan alles een oorzaak, een betekenis maar wij als lezer vinden zijn excuses moeilijk te volgen.

Het theoretisch kader waarbinnen we werkten was heel ruim qua aanbod van bronnen (er is veel onderzoek gedaan naar het belang van de biologische methode) maar het valt op dat alle onderzoekers eensgezind zijn over het feit dat the own story het belangrijkste document is bij onderzoek naar deviant gedrag. Ook positivisten onderkennen tegenwoordig het belang ervan. De case study is opgewaardeerd. De perceptie van de crimineel is het vertrekpunt van onderzoek, zijn gedachten, normen enz. zijn de ware voor hem van waaruit hij zijn gedrag verklaart. We besluiten met een populaire one-liner „it‟s all in the mind‟.

99

Literatuurlijst

Boeken

AKERS, R.L. en SELLERS, C.S., Criminological Theories: Introduction, Evaluation, and Application, Los Angeles, Roxbury Publishing Company, 2004, 354 p.

ATKINSON, R., The life story interview, Thousand Oaks, Sage Publications, 1998, 97 p.

BECKER, H.S., Outsiders: studies in the sociology of deviance, London, Free Press of Glencoe, 1963, 215 p.

BENNET, J., Oral history and delinquency: the rhetoric of criminology, Chicago, Chicago University Press, 1981, 363 p.

BROOKMAN, F., Understanding homicide, London, Sage Publications, 355 p.

BROMLEY, D.B., The case-study method in psychology and related disciplines, Chichester, Wiley, 1986, 315 p.

CULLEN, F.T., Rethinking Crime and Deviance Theory: The Emergence of a Structuring Tradition, New Jersey, Rowman & Allanheld, 1984, 190 p.

DECORTE, T., Methoden van criminologisch onderzoek: ontwerp en dataverzameling, Gent, academiejaar 2009 – 2010, 186 p.

DENZIN, N.K., Interpretive biography, Newbury Park, Sage Publications, 1978, 95 p.

FOX, J.A. en LEVIN, J., Extreme killing: understanding serial and mass murder, Thousand Oaks, Sage Publications, 2005, 290 p. FOX, J.A. en LEVIN, J., Mass Murder: America‟s Growing Menace, New York, Plenum Press, 1985, 252 p.

GADD, D. en JEFFERSON, T., Psychosocial Criminology, An Introduction, London, Sage Publications, 2007, 205 p.

GERRING, J., Case study research: principles and practices, Cambridge, Cambridge University Press, 2007, 265 p.

HICKEY, E., Encyclopedia of murder and violent crime, Thousand Oaks, Sage Publications, 2003, 603 p.

HOLMES, R.M. en HOLMES, S.T., Murder in America, Thousand Oaks, Sage Publications, 2001, 190 p.

HORION, F., Monster zonder waarde? Het levensverhaal van een zesvoudig moordenaar, 1989, C.I.A.M., 189 p.

LASLETT, B., MAYENES, M.J., PIERCE, J.L., Telling stories: the use of personal narratives in the social science and history, Ithaca, Cornell University Press, 2008, 186 p.

LIEBLICH, A., TUVAL-MASHIACH, R. en ZILBER, T., Narrative Research: reading, analysis and interpretation, Thousand Oaks, Sage Publications, 1998, 187 p. LILLY, J.R., CULLEN, F.T. en BALL, R.A., Criminological Theory, Context and Consequences, Thousand Oaks, Sage Publications, 2007, 400 p.

MACDONALD, F., MCKAY, H.D. en SHAW, C.R., Brothers in Crime, Chicago, University of Chicago Press, 1938, 364 p.

MCCULLAGH, B.C., The truth of history, London, Routledge, 1998, 327 p.

MERRIL, B. en WEST L., Using Biographical Methods in Social Research, London, Sage Publications, 2009, 211 p.

MILLER, R.L., Researching life stories and family histories, London, Sage, 2000, 172 p.

PLUMMER, K., Documents of life 2: an invitation to a critical humanism, London, Sage Publications, 2001, 306 p.

PRESSER, L., Been a Heavy Life: stories of violent men, Urbana, University of Illinois Press, 2008, 183 p.

PREVENIER, W., HOWELL, M. en BOONE, M.,

Uit goede bron, introductie tot de

historische kritiek, Leuven, Garant-uitgevers, 2000, 208 p.

RAMSLAND, K., Inside the mind of serial killers: why they kill, Westport, Praeger, 2006, 199 p.

ROBERTS, B., Biographical Research, Buckingham, Open University Press, 2002, 212 p.

ROBERTS, H.B., The inner world of the black juvenile delinquent: three case studies, Hillsdale, Erlbaum, 1987, 140 p. SHAW, C., The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story, Chicago, University of Chicago Press, 1931, 205 p.

SHAW, C., The Natural History of a Delinquent Career, Chicago, University of Chicago Press, 1931, 280 p.

Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K. (ed.), New York, McGraw-Hill Book Company, 1978, 434 p.

STAKE, R.E., The Art Of Case Study Research, Thousand Oaks, Sage Publications, 1995, 175 p.

SUTHERLAND, E., The Professional Thief, Chicago, University of Chicago Press, 1937, 256 p.

The fantastic Lodge: the autobiography of a girl drug addict, HUGHES, H., (ed.), Boston, Houghton Mifflin, 1961

THOMAS, W.I., en ZNANIECKI, F., The polish peasant in Europe and America, New York, Knopf, 1927, 2250 p.

VAN GESTEL, G., Handlangers van de dood: seriemoord in België en Nederland, Tielt, Lannoo, 2002, 335 p.

VAN MELKEBEEK, M., Historische kritiek en postmoderne geschiedschrijving, Gent, Academia Press, 2001, 230 p.

VERMASSEN, J., Moordenaars en hun motieven: monsters of mensen, Antwerpen, Meulenhoff Manteau, 2004, 620 pg.

Verzamelwerken BECKER, H.S., „The relevance of life histories‟ in Sociological methods: a sourcebook, DENZIN, N.K., (ed.), San Francisco, Mc Graw Hill, 1970, 434 p. BERTAUX, D., „Introduction‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 309 p. CHALASINSKI, J., „The life records of the young generation of polish peasants as a manifestation of contemporary culture‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 309 p. CHANFRAULT-DUCHET, M.-F., „Narrative Structures, Social Models, and Symbolic Representation in the Life Story‟ in Women‟s words: the feminist practice of oral history, GLUCK, S.B. en PATAI, D., (eds.), New York, Routledge, 1991, 234 p. DECORTE, T., VAN CALSTER, P. en ZAITCH, D., „(Auto)Biografische methoden‟ in Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, DECORTE, T. en ZAITCH, D., (eds.), Leuven, Acco, 2009, 38 p.

KOHLI, M., „Biography: account, text, method‟ in Biography and society: the life-history approach in social sciences, BERTAUX, D., (ed.), Beverly Hills, Sage publications, 1981, 309 p. MCCALL, M.M. en WITTNER, J., „The good news about life history‟ in Symbolic Interaction and Cultural Studies, BECKER, H.S. en MCCALL, M.M., (eds.), Chicago, 1190, 286 p. MERTON, R.K., „Some thoughts on the concept of sociological autobiography‟ in Social change and the life course, RILEY, M.W., (ed.), Beverley Hills, Sage Publications, 1988, 368 p.

Methods of Life Course Research: qualitative and quantitative approaches, GIELE, J.Z. en ELDER, G.H. (eds.), London, Sage, 1998, 344 p. RUSTIN, M. „Reflections on the biographical turn in social science‟ in The turn to biographical

methods

in

social

science

: comparative

issues

and

examples,

CHAMBERLAYNE, P., (ed.), London, Routledge, 2005, 346 p. STAKE, R.E. „Case Studies‟ in Handbook of qualitative research, DENZIN, N.K. en LINCOLN, Y.S., (eds.), Thousand Oaks, Sage, 2000, 1065 p.

Tijdschriften

BAKER, P.J., „The life histories of W.I. THOMAS and R.E. PARK‟, The American Journal of Sociology, 1974, 243-260

BERGER, R.J., „Agency, structure and the transition to disability: a case study with implications for life history research‟, The Sociological Quarterly, 2008, 309-333

BULTE, A. en VAN DEN BROECKE S., „Killers op de vlucht‟, Humo, 2010, 40-45 CONZEN, K.N., „Thomas and Znaniecki and the historiography of American immigration‟, Journal of American Ethnic History, 1996, 16-26 EICHLER, M., „Women Pioneers in Canadian Sociology: The effects of a Politics of Gender and a Politics of Knowledge‟, The Canadian Journal of Sociology/ Cahiers Canadiens de Sociologie, 2001, 375 - 403 FARADAY, A. en PLUMMER, K., „Doing life-histories‟, sociological review, 1979, 773 798 FINK, A.E., „Brothers in crime‟, American Sociological Review, 1939, 150-151 FRAZIER, C.E., „The use of life histories in testing theories of criminal behaviour: toward reviving a method‟, Qualitative Sociology, 122-142 GRESWELL, D.M. en HOLLIN C.R., „Multiple Murder: A Review‟, The British Journal of Criminology, 1994, 1-14 HEALY, W., „The Professional Thief‟, The American Journal of Sociology, 1938, 652- 653 HUGHES, H., „Maid of all work or departmental sister-in-law? The faculty wife employed on campus.‟, American journal of sociology, 1973, 767-772 HUGHES, H., „Wasp/Woman/Sociologist.”, Society, 1977, 69-80 KLEEMANS, E.R., KORF, D.J. en STARING, R., (eds.), „Mensen van vlees en bloed – kwalitatief onderzoek in de criminologie‟, Themanummer Tijdschrift voor criminologie, 2008, 323-336 KURTZ, L.R, „The Polish Peasant in Europe And America‟, The American Journal of Sociology, 1985, 476-479 LOHMAN, J.D., „The Professional Thief”, American Sociological Review, 1939, 606- 607

LUKEN, P.C. en VAUGHAN, S., „Life history and the critique of American Sociological Practice‟, Social Inquiry, 1999, 404-425 MARUNA, S. en MATRAVERS, A., „N=1, criminology and the person‟, themanummer The Jack-Roller at 100: psychosocial reinterpretations of Clifford Shaw‟s classic case study, MARUNA, S. (ed.) in Theoretical Criminology, 2007, 427-442

OOSTERWAAL, J., „„Monster zonder waarde”: Freddy Horion twintig jaar later‟, Humo, 1998, 20-24

OOSTERWAAL, J., „Nu zijn we wel héél laag gevallen‟, Humo, 1998, 18-19

PRESSER, L., „The narratives of offenders‟, Theoretical Criminology, 2009, 177-200 SUTHERLAND, E.H., „The natural history of a delinquent career‟, The American Journal of Sociology, 1932, 135-136 SYKES, G., „Outsiders: studies in the sociology of deviance‟, American Sociological Review, 1964, 134-135 VAN GESTEL, G., „Handlangers van de dood (1): de brieven van Freddy Horion‟, Humo, 2002, 126-133 VAN SOOMEREN, P.F., „Chicago-school revisited‟ Themanummer „daders aan het woord‟ in Justitiële Verkenningen, 1991, 8-16 WALLER, W., „Brothers in Crime‟, The American Journal of Sociology, 1940, 604- 605 YOUNG, K., „The Jack-Roller: A delinquent Boy‟s Own Story‟, The American Journal of Sociology, 1930, 474-476

Krantenartikels A.F.T., Horion dagvaardt Belgische staat, De Standaard, 5 augustus 2009

B.J.M., Levenslang voor 6 moorden, De Standaard, 20 augustus 2009

B.M., Freddy Horion ontkent één van zijn zes moorden, Het Nieuwsblad, 21 juni 2009

B.M., Horion moordde uit wraak, De Standaard, 22 juni 2009

BOES, P., Het defile van de „staarders‟, Vooruit, 26 juni 1979, pg. 8

BOES, P. Opluchting na arrestatie 2 moordenaars, Vooruit, 28 juni 1979, pg. 9

BULTE, A., Freddy Horion komt voorlopig niet vrij, De Morgen, 18 april 2000, pg. 7

B.V.B, Freddy Horion blijft in de cel, De Standaard, 6 december 2002

B.V.B, Freddy Horion overgebracht naar gevangenis van Brugge, De Standaard, 8 juli 2001

B.V.B., Horion overgeplaatst naar gevangenis van Hasselt, De Standaard, 9 november 2009

B.V.B., Klacht Horion tegen Belgische Staat ongegrond, De Standaard, 24 augustus 2009 C.L., De korte vluchtroute van Horion, Vooruit, 20 oktober 1987, pg. 11

C.L., Ontsnapte Horion duikt overal op, Vooruit, 3 mei 1982, pg. 1

DE CONINCK, D., Douglas De Coninck roept een halt toe aan de foltering van een gelegenheidsdoder, De Morgen, 22 juni 2009, pg. 13

DE CONINCK, D., Freddy Horion procedeert voor voorwaardelijke vrijlating, De Morgen, 6 april 2000, pg. 8

DE CONINCK, D., Hoop voor de publieke vijanden van toen, De Morgen, 8 april 2000

DE CONINCK, D., Ik ben toch een dommekloot geweest hé, De Morgen, 20 juni 2009

DESCHEPPER, T., Waarom Freddy Horion beter niet naar huis kan gaan, De Morgen, 24 juni 2009, pg. 18

D.J., Overvallers van de Phoenixstraat voor Assisenhof, De Gentenaar, 30-31 maart 1974, pg. 6

D.M., Horion en Feneulle zijn draak met twee koppen, Vooruit, 18 december 1980, pg. 5

D.M.J., Het testament van Horion, Vooruit, 16 december 1980, pg. 1-5

D.M. en L.J., Feneulle is lijkenrover maar geen moordenaar, Vooruit, 17 december 1990, pg. 5

D.W.H., Gruwelijk: 5 lijken in villa, De Gentenaar, 25 juni 1979, pg. 1

D.W.H., Vijfvoudige moord, De Gentenaar, 25 juni 1979, pg. 5 GHIJSSENS, R., Executie zonder genade, De Gentenaar, 30 juli – 1 juni 1979, pg. 1-7

G.R., “Horion gaat akkoord dat hij een monster is, maar hoe wordt zo iemand een monster?”, De Gentenaar, 16 december 1980, pg. 3

G.R., De doodstraf voor Horion en Feneulle, De Gentenaar, 18 december 1980, pg. 1

G.R., Horion aan de Belgische justitie uitgeleverd, De Gentenaar, 12-13 juni 1982, pg. 1-4

G.R., Horion-alarm in Gent, Vooruit, 10 mei 1982, pg. 1

G.R., Horion en Feneulle zijn maatschappijdoders, De Gentenaar, 16 juni 1981, pg. 3

G.R., Horion dient psychiater van antwoord, De Gentenaar, 13-14 juni 1981, pg. 3

G.R., Horion op rooftocht gevat, De Gentenaar, 10 juni 1982, pg. 1- 4

G.R., Gentenaar verstopte Horion, De Gentenaar, 11 juni 1982, pg. 3

G.R., Gentse ex-celgenoot gaf Horion onderdak, De Standaard, 11 juni 1982, pg. 8

G.R., Ik hoop dat ze me doodschieten, De Gentenaar, 13 oktober 1980, pg. 1

G.R., “Ik moet met jullie niet meer samenleven”, De Gentenaar, 17 juni 1981, pg. 3

I.M.A, Freddy Horion voelt zich geboycot, De Standaard, 28 januari 2005

J.P., Horion blijft in de cel tot zomer 2002, Het Laatste Nieuws, 13 februari 2001, pg. 4 JUSTAERT, M., Horion voor het eerst in dertig jaar in beeld, De Morgen, 20 augustus 2009

L.D.L., De vreselijkste aller misdaadfilms werd afgerold in Gentse assisenzaal, De Gentenaar, 11 december 1980, pg. 3

L.D.L., Eerst omkijken naar vroeger, De Gentenaar, 9 december 1980, pg. 3

L.D.L, Freddy Horion vertelt hallucinant verhaal van moorden, De Gentenaar, 10 december 1980, pg. 3

L.D.L, Hilde (13) had nog gered kunnen worden, zegt prof, De Gentenaar, 12 juni 1981, pg. 3

L.D.L., Hilde (13) had vandaag nog in leven kunnen zijn, De Standaard, 12 juni 1981, pg. 9

L.D.L, Hilde leefde nog toen Feneulle tot driemaal toe op haar vuurde, De Gentenaar, 12 december 1980, pg. 5

L.D.L., Horion en Feneulle geven hun visie op de misdaden, De Standaard, 11 juni 1981, pg. 9

L.D.L., Horion en Feneulle weer voor assisenhof, De Standaard, 9 juni 1981, pg. 7

L.D.L., Horion volkomen normaal, De Gentenaar, 13 december 1980, pg. 3

L.J., Beklaagden woedend: herrie in rechtszaal, Vooruit, 30-31 maart 1974, pg. 3

L.J., Dader overval Phoenixstraat Gent gearresteerd, Vooruit, 1 juni 1973, pg. 3

L.J., Dreigbrieven aan advokaten, Vooruit, 11 december 1980, pg. 5

L.J., Doodstraf voor Horion en Feneulle, Vooruit, 18 december 1980, pg. 1

L.J., Heel gezin uitgemoord, Vooruit, 25 juni 1979, pg. 1

L.J., Horion duikt op in bordeel, Vooruit, 12 mei 1982, pg. 1

L.J., Horion/Feneulle: weer doodstraf, Vooruit, 17 juni 1981, pg. 1

L.J., Horion keert zich tegen de pyschiater, Vooruit, 13 juni 1981, pg. 3

L.J., Horion „liefdevol‟ in gezin opgenomen?, Vooruit, 11 mei 1982, pg. 5

L.J., Horion is weg met tankwagen, Vooruit, 4 mei 1982, pg. 3

L.J., Horion weer in België, Vooruit, 6 mei 1982, pg. 1-3

L.J., Is Horion schuldig aan andere moorden, Vooruit, 29 juni 1979, pg. 3

L.J., Kind omgebracht met vijf kogels, Vooruit, 27 juni 1979, pg. 1-3

L.J., Moord Gent- dader spoorloos, Vooruit, 12 februari 1979, pg. 1

L.J., Moordenaars wilden doen geloven in antiekroof, Vooruit, 3 juli 1979, pg. 3

L.J., Ontsnapping te Gent: revolver leek „zeer echt‟, Vooruit, 14 oktober 1980, pg. 1

L.J., Politie vreesde voor leven van de twee verdachten, Vooruit, 30 juni 1979, pg. 1-9

L.J., Tweede proces Horion ingezet, Vooruit, 10 juni 1981, pg. 1-3;

L.J., Vijf moorden voor 4000 fr., Vooruit, 28 juni 1979, pg. 1-3

L.J., Vijfvoudige moord kan gek zijn, Vooruit, 26 juni 1979, pg. 1

L.J., Vluchtgenoot Horion gepakt, Vooruit, 14 mei 1982, pg. 3

L.J., Vrouw gedood, Vooruit, 10 februari 1979, pg. 1

L.J., Zelfde straf voor Horion en Feneulle?, Vooruit, 16 juni 1981, pg. 5

L.J. en D.M., Horion en Feneulle zijn niet gestoord, Vooruit, 13 december 1980, pg. 5

L.J. en M.D., Horion: ik dacht dat ik gedroomd had, Vooruit, 10 december 1980, pg. 1-5

L.J. en M.D., Horion: kil relaas van eerste moord, Vooruit, 9 december 1980, pg. 1-5

L.J. en V.D.P.C, Nieuw proces Horion!, Vooruit, 18 maart 1981, pg. 1

LOOTENS, J., De Jaeger 8 jaar en Horion 7 jaar, Vooruit, 5-6 oktober 1974, pg. 1-3

LOOTENS, J., De Jaeger direct na overval ziek verklaard, Vooruit, 4 oktober 1974, pg. 3

LOOTENS, J., “Overval in Phoenixstraat was gekheid” meent Horion, Vooruit, 2 oktober 1974, pg. 3

LOOTENS, J., Oudere zus: “Desnoods geef ik Raf oorvegen”, Vooruit, 3 oktober 1974, pg. 3

LOOTENS, J., Vrouw spaarde buit in de kelder, Vooruit, 1 oktober 1974, pg. 1-3

M.I., Horion begint rechtszaak tegen Verwilghen, Het Nieuwsblad, 17 februari 2000, pg. 1 M.I., Horion vraagt vrijlating, Het Nieuwsblad, 30 januari 2001, pg. 5

P.V.G., R.P. en H.D.W., Horion en Hartman brachten nacht door in Grobbendonk, De Gentenaar, 4 mei 1982, pg. 3

R.O.L., Medeplichtige wil dader te lijf gaan, Vooruit, 16 oktober 1973, pg. 3

R.O.L., Overval te Gent, Vooruit, 24-25 februari 1973, pg. 3 R.O.M., Feneulle in cassatie, 31 december – 1januari 1980-1981, De Gentenaar, pg. 3

R.O.M., Feneulle schoot ook, De Gentenaar, 30 juli - 1 juni 1979, pg. 1

R.O.M., Gent in paniek om ontsnapping, De Gentenaar, 14 oktober 1980, pg. 3

R.O.M., Horion “liefdevol” opgenomen door Nederlands huisgezin?, De Gentenaar, 11 mei 1982, pg. 3

R.O.M., Kille doders bekennen executie, De Gentenaar, 28 juni 1979, pg. 1-3

R.O.M., Massamoord: niet voor geld, toch veel weg, De Gentenaar, 26 juni 1979, pg. 6

R.O.M., Nieuw proces Horion wordt op gemengde gevoelens onthaald, De Gentenaar, 19 maart 1981, pg. 3

R.O.M., Portret van twee kille doders, De Gentenaar, 28 juni 1979, pg. 3

R.O.M., Proces Horion-Feneulle moet worden overgedaan, De Gentenaar, 18 maart 1981, pg. 1

R.O.M., Russen vinden slachtoffer van mysterieuze roofmoord, De Gentenaar, 10-11 februari 1979, pg. 1

R.O.M., Steyaert offerde zich op voor zijn gezin, De Gentenaar, 2 juni 1979, pg. 3

R.O.M., Vijfvoudige moord: dader nam alle sleutels weg, De Gentenaar, 27 juni 1979, pg. 3

R.O.M en A.K., Hinderlaag voor Horion, De Gentenaar, 6 mei 1982, pg. 1-4 R.O.M. en D.W.H., Toch sporen gevonden in vijfvoudige moord?, De Gentenaar, 26 juni 1979, pg. 1

R.O.M. en R.P., Jacht op ontsnapte Horion, De Gentenaar, 3 mei 1982, pg. 1-4

R.O.M. en R.P., Snor weg, andere bril: Horion nu onherkenbaar, De Gentenaar, 7 mei 1982, pg. 1-3

R.P., Horion en Benchagroudi zitten opnieuw achter slot en grendel, De Gentenaar, 20 oktober 1987, pg. 3

R.P., Horion is weer weg, De Gentenaar, 19 oktober 1987, pg. 1

R.P., Leuven Centraal: scherpere bewaking?, De Gentenaar, 5 mei 1982, pg. 4

R.W., 8 jaar voor De Jaeger en 7 voor Horion, De Standaard, 5-6 oktober 1974, pg. 9

R.W., Bendeleden spuien haat tegen elkaar, De Gentenaar, 1 oktober 1974, pg. 3

R.W., Horion: ik was tipgever, geen schildwacht, De Standaard, 2 oktober 1974, pg. 7

R.W., Ik was geen rover, iedereen kende mij, De Gentenaar, 2 oktober 1974, pg. 3

R.W., Overvallen bediende: “Komt dat tegen …”, De Gentenaar, 3 oktober 1974, pg. 4

R.W., Overvallers maken brokken voor rechter, De Gentenaar, 30-31 maart 1974, pg. 5

R.W., Rovers 8 en 7 jaar, De Gentenaar, 5-6 oktober 1974, pg. 3

S.D.B. en I.M.A., Horion smeedt ontsnappingsplannen, De Standaard, 9 juli 2001

SMEETS, M., MOORDMACHINE uit wraak op de maatschappij?, Het Laatste Nieuws, 8 april 2000

SOMERS, S., Beslissing over vrijlating Horion een jaar uitgesteld, De Morgen, 13 februari 2001

S.V.H., Freddy Horion overgeplaatst naar gevangenis in Brugge, De Standaard, 4 februari 2010

V.E.T., Horion naar Raad van State voor wandeling, Het Laatste Nieuws, 23 september 2009, pg. 5

V.D.B.D., Horion? „Ja, dat ben ik‟, Vooruit, 10 juni 1982, pg. 1


V.V.E., Horion klaagt over strenger gevangenisregime, De Standaard, 4 augustus 2009

W.D.B., Horion, een leven van ontsnappingen, Vooruit, 19 oktober 1987, pg. 40 X, Aangeslagen, Vooruit, 12 december 1980, pg. 1-5

X, Aanhoudingsmandaat Gentse brandkastkrakers bevestigd, De Gentenaar, 9-10-11 juni 1973, pg. 7

X, Belg gaf Horion al die tijd onderdak, Vooruit, 11 juni 1982, pg. 5

X, Dader overval in vakbondskantoor Phenixstraat te Gent aangehouden, De Gentenaar, 1 juni 1973, pg. 6

X., Feneulle in cassatie, Vooruit, 31 december 1980, pg. 1

X, Freddy Horion ontkent zijn eerste moord, De Standaard, 20 juni 2009

X, Freddy Horion uitgeleverd, Vooruit, 12 juni 1982, pg. 5

X, Gearresteerde bekent dertien inbraken, Vooruit, 26 juni 1973, pg. 3

X, Gruwelproces rustig begonnen, De Gentenaar, 9 december 1980, pg. 1

X, Horion blijft in de cel, De Standaard, 13 februari 2001

X, Horion: vandaag valt beslissing over uitlevering, Vooruit, 11 juni 1982, pg. 3

X, Horion ontsnapt, Vooruit, 19 oktober 1987, pg. 1

X, Horion opnieuw ontsnapt, De Standaard, 19 oktober 1987, pg. 8

X, Omstandigheden lieten Horion vrij gemakkelijk ontsnappen, De Gentenaar, 13 mei 1982, pg. 3 X, Overval in Phoenixstraat te Gent, De Gentenaar, 24-25 februari 1973, pg.6

X, Twee Gentse brandkastkrakers zijn zware jongens, De Gentenaar, 26 juni 1973, pg. 7

X, Vechtpartij, De Gentenaar, 22 november 1968, pg. 6

X, Vechtpartij, Vooruit, 22 november 1968, pg. 4

X, Vijfvoudige moordenaar ontsnapt, Vooruit, 13 oktober 1980, pg. 1

X, Wedersamenstelling overval in Phoenixstraat te Gent, De Gentenaar, 16 oktober 1973, pg. 11

X, Zes gevangenen ontsnapt te gent, De Gentenaar, 13 oktober 1980, pg. 1

Andere

Wet van 5 maart 1998 betreffende de voorwaardelijke invrijheidstelling en tot wijziging van de wet van 9 apri 1930 tot bescherming van de maatschappij tegen de abnormalen en de gewoontemisdadigers, vervangen door de wet van 1 juli 1964, B.S., 02-04-1998

X,

(z.d.)

„Curriculum:

Wie

is

Tony

http://www.tonyvanparys.be/index.php?id=11 [13/08/2010]

Van

Parijs?‟

[WWW]

Bijlage: Interview Bart Vosters - Hoe is Horion bij u als advocaat terechtgekomen?

Ik ben met hem beginnen corresponderen nav een werkje dat ik in het middelbaar over hem aan het maken was. De correspondentie is blijven duren en toen ik afstudeerde, vroeg hij mij zijn raadsman te worden. Dit was in 1997.

-

Waarom ziet u hem niet als roofmoordenaar?

Juridisch gezien is hij dit natuurlijk wel omdat er samen met de moorden op de Steyaerts ook diefstallen werden gepleegd. Maar als de feiten worden bekeken is het hoofdmotief voor Horion nooit de diefstal geweest. Zijn hoofdmotivatie was blijkbaar wraak op de maatschappij.

-

Gelooft u dat de socio-economische achtergrond bepalend waren voor Horions criminele loopbaan?

Moeilijk te zeggen. Dat is vrees ik voer voor psychologen en psychiaters, maar onafgezien van zijn ongeval met zijn oog, lijken zijn kinderen jeugdjaren vrij normaal verlopen te zijn.

-

Zijn biografische toevallige factoren, zoals zijn gezichtsverminking of gepest worden op school, een mogelijke aanzet geweest?

Ongetwijfeld heeft dit mee een basis gelegd voor zijn afkeer tegen iedereen door wie hij meent onrecht aangedaan te zijn. Zijn onterechte veroordeling door het Assisenhof in 1974 is uiteindelijke de echte aanleiding geweest voor de feiten in 1979.

-

Heeft Horion een correct zelfbeeld; schat hij zichzelf en zijn daden goed in?

Altijd moeilijk te zeggen in hoeverre iemand zichzelf goed inschat, maar op basis van mijn veelvuldige contacten heb ik wel de indruk dat hij een en ander correct kan plaatsen.

-

Is hij eerlijk in zijn autobiografie “Monster zonder waarde” of poetst hij z‟n imago op?

Naar mijn mening is dat een eerlijk boek. Niet vergeten dat het geschreven is relatief kort na de feiten op een moment dat de man weinig of niets van de toekomst te verwachten had. Hij had derhalve niet onmiddellijk een reden om zichzelf beter voor te stellen.

-

Creëerde de pers een correct imago?

Neen en dat kan ook niet. Men had al snel een nieuwe maatschappelijke boeman gevonden. Horion voldeed zowel qua daden als qua uiterlijk aan het prototype van de topcrimineel. Men blijft, ook na 30 jaar, vasthouden aan het beeld van 1979 - 1980 bij zijn proces. Buiten enkelen heeft niemand van buitenaf nog een uitgebreid contact met hem. Het enige dat blijft is dus het imago van toen, dat men tot in den treure toe blijft opvoeren.

-

Neemt hij verantwoordelijkheid op voor zijn daden of kruipt hij in een slachtofferrol?

Hij neemt verantwoordelijkheid maar met het besef dat de toegebrachte schade nooit kan goedgemaakt worden…

-

Het recent intrekken van een vroeger bekende moord, maakt dit zijn verhaal nog geloofwaardig?

Het maakt zijn verhaal naar mijn mening alleen maar geloofwaardiger. In zijn criminele loopbaan voor de feiten in Gent, heeft hij nooit alleen gehandeld, maar altijd in duo. De moord op de Vliegtuiglaan zou hij plots alleen hebben gepleegd. Dit past niet in de modus operandi van Horion. Dit was trouwens al iets wat bij sommige speurders toen ook al was opgevallen.

-

Onderscheidt hij zich van het prototype van een massamoordenaar of is hij er het schoolvoorbeeld van?

Vraag is natuurlijk wat wordt verstaan onder het prototype van een massamoordenaar. Wanneer men hieronder verstaat “iemand die meerdere mensen heeft omgebracht” dan zal hij hiertoe zeker behoren.

-

Denkt u dat iemand als Horion recidive gaat plegen bij vrijlating?

Onmogelijk te beantwoorden. Dat geldt trouwens voor iedereen die in de gevangenis zit. Ikzelf acht de kans minimaal, mits de nodige begeleiding en omkadering wordt voorzien dewelke vroegtijdig signalen kunnen detecteren dewelke kunnen duiden op mogelijke nieuwe feiten.

Bijlage: Interview Tony Van Parys -

Hebt u ooit persoonlijk aan het dossier Horion gewerkt ?

Neen, neen, euhm, ik herinner mij wel in mijn jeugd dat er gruwelijke feiten gebeurd waren in St.-Amandsberg en het sprak ons nogal aan, mijn vrouw is van St.-Amandsberg afkomstig. Dus euhm, dat sprak natuurlijk wel geweldig aan, zo‟n gruwelijke gruwelijke feiten en ook de fysionomie van de dader was natuurlijk iets dat bijbleef é. Dat is op het netvlies gebrand é, de man met de grote snor, het was zo een beetje het type van als je zelf een tekening moest maken van wie zo‟n feiten zou plegen dan zouden misschien toch de figuur of de uiterlijke kenmerken van Horion komen. Maar ik heb daar nooit, ik heb nooit aan gewerkt en euhm euhm op een bepaald ogenblik zijn er, is zijn dossier voorgekomen voor de voorwaardelijke invrijheidstelling maar ik weet niet welk, onder welke minister dat uiteindelijk behandeld is geweest. Hebt ge die periode?

-

Euhm, in het jaar 2000 dacht ik. Hij heeft al meerdere keren geprobeerd om voorwaardelijk vrij te komen alleszins.

Het kan zijn dat dat, want ik was minister in 98 en 99 allezins. Ik herinner mij niet dat dat dossier toen bij ons gekomen is.

-

U als voormalig minister van justitie, zou u het aandurven hem vrij te laten?

Ik denk niet dat je daar in theorie kunt over oordelen, euhm, een dossier van voorwaardelijke invrijheidsstelling werd altijd heel nauwkeurig bekeken bij ons op basis van alle adviezen die we kregen. En dat waren onder meer adviezen van het parket, adviezen van de gevangenisadministratie, van de directeur van de gevangenissen en dat was een heel minutieus op basis waarvan wij dan de beslissing en de verantwoordelijkheid namen van de voorwaardelijke invrijheidstelling. Ik denk dat het belangrijk is van het te objectiveren en te zien: alle, wat is nu het advies van de dienst, als het advies van de dienst negatief is dan ging je da natuurlijk nooit niet doen, als het advies van de dienst positief zou zijn geweest, ja, dan ging je toch wel twee keer nadenken omdat de verantwoordelijkheid van de minister van justitie gigantisch is, op dat ogenblik was het nog een beslissing van de minister van justitie,

ondertussen is het de bevoegdheid van de strafuitvoeringsrechtbank. Maar het, euhm, euhm, zou zeker een zware afweging zijn geweest omdat je natuurlijk het signaal naar de slachtoffers toe is natuurlijk ook een element in de afweging van de voorwaardelijke invrijheidsstelling dus euhm ja, het zou een belang…, euhm zeer moeilijke afweging zijn geweest. Ik denk dat euh, het symboolelement van het dossier natuurlijk een belangrijk gegeven is, maar ge moet het objectiveren hé, alle, als al uw diensten zeggen dat al de voorwaarden zijn voldaan en dat de psychische en de toestand van de man dermate is dat hij zich kan integreren, ja dan moet ge argumenten hebben om dat niet te doen. Maar ik zou, alle, in die periode 98-99 was iedereen zeer alert omwille van hetgeen met Dutroux gebeurd was. En ik herinner mij zeer goed, ik behandelde die dossiers altijd op deze bureau de zondagvoormiddag en dat was altijd een groot gewetensprobleem van neem ik nu dat risico of neem ik dat risico niet? Neem ik die verantwoordelijkheid of neem ik die niet? Maar in deze zou de afweging, ten aanzien ook van de slachtoffers niet onbelangrijk geweest zijn.

-

Denkt u dat het mogelijk is dat hij nog ooit vrijkomt?

Euhm, ik sluit dat niet volledig uit, euhm, omdat goed ja, als hij in de voorwaarde is, dan zal op een bepaald ogenblik die mogelijkheid kunnen bestaan. Ik sluit het niet uit, nee.

-

En kunt u nog even kort de procedure voor voorwaardelijke invrijheidsstelling vandaag uitleggen?

De voorwaardelijke invrijheidsstelling vandaag, euhm, nu moet ik ne keer nadenken hé, want euh tis ook al een tijdje geleden dat we daarmee bezig geweest zijn. Het zijn de strafuitvoeringsrechtbanken nu die de bevoegdheid hebben van de voorwaardelijk invrijheidsstelling. Het is een rechtbank, vroeger was het de uitvoerende macht: de minister van justitie, nu is het een rechtbank. Nu is er trouwens ook een advies van de slachtoffers, de slachtoffers worden, enfin kunnen gehoord worden als ze het wensen. Dus dat is een heel belangrijk element, dat dan de strafuitvoeringsrechtbank verplicht wordt om de afweging te maken tussen de belangen van de slachtoffers en het belang van de dader. In deze, bovendien is het zo dat de strafuitvoeringsrechtbanken over verschillende adviezen zullen beschikken hé, van alle diensten die ermee te maken hebben, wat dat betreft zijn de motieven veel meer gemotiveerd en uitvoeriger dan ze destijds waren. Het probleem destijds was dat dat veel te formalistisch was, dat was ook bureaucratisch advies, terwijl het nu veel meer geënt is op de

persoon van de euhm van de dader. Dus het is nu de rechtbank die erover beslist en het is als het ware een tegensprekelijk debat geworden.

-

Nu terug naar Horion, gelooft u dat iemands sociale achtergrond bepalend kan zijn voor een criminele carrière?

Wel, euhm, niet bepalend, alle, de sociale achtergrond speelt zeker mee. Maar ik ga er altijd van uit dat de mens een verantwoordelijk wezen is. En die ook de verantwoordelijkheid heeft van zijn daden. Het is niet zo dat je kan zeggen en er is een sociale achtergrond, dus zijn die daden te verantwoorden. Het is natuurlijk wel zo dat mensen in een bepaald milieu eerder in aanmerking zullen komen voor crimineel gedrag omwille van het feit dat zij, goed, in de situatie zijn gekomen doordat ze slechte vrienden hebben, doordat ze in een crimineel milieu terechtkomen, het geluk niet hebben om een loopbaan te kunnen opbouwen, in een rugomgeving terechtkomen. De sociale omgeving speelt zeker een rol, maar om te zeggen dat ze bepalend is, dat wil ik niet aannemen omdat ik altijd vanuit ga van de vrije wil en de verantwoordelijkheid van de mens. Maar er kunnen omstandigheden zijn waardoor dat ge makkelijker in een crimineel milieu terechtkomt dan anders hé. Mensen die niet aan werk geraken, die dan slechte vrienden krijgen, zullen inderdaad, op een bepaald ogenblik kunnen geneigd zijn om, als uw vrienden stelen of aan de drugs zitten, dat zij ook gemakkelijker zelf drugs gebruiken. Tenzij als ge in een gelukkige familie, ja in een gelukkige omgeving leeft zal dat natuurlijk veel moeilijker zijn. Maar het kan geen excuus zijn, maar het kan wel een aantal dingen verklaren.

Als de vraag is, is het bepalend, neen, niet in die zin dat ge gepredestineerd zijt dat dus niet, dat geloof ik dus niet. Maar wel dat de omstandigheden een heel belangrijk element zijn en dat is ook trouwens de ganse problematiek van de strafuitvoering, met name dat men de straf zo moet organiseren dat zij de man of de vrouw in kwestie de kans geeft om in een nieuwe omgeving te komen die niet criminogeen is. Want dat is precies de ganse problematiek van wat na de straf en wat na de re-integratie. Als ge van de strafuitvoering een moment kunt maken waardoor dat je de relaties kunt herstellen in de familie, in het gezin, in de omgeving dan zijn ze veel meer weerbaarder ten opzichte van recidive dan wanneer de straf alleen maar dient om ze te isoleren en er geen enkel initiatief wordt genomen in functie van werk via voorwaardelijke invrijheidsstelling en al die modaliteiten die kunnen genomen worden. Dus dit is bijzonder belangrijk natuurlijk.

-

Horion vindt zichzelf een slachtoffer van klassenjustitie, denkt u dat afkomst en status een uitspraak kunnen beïnvloeden?

Ik ga er nog altijd van uit dat wanneer rechtbanken mensen veroordelen dat daar redenen voor zijn. Er zijn altijd dwalingen of vergissingen mogelijk, maar ik blijf er altijd van uit gaan dat de rechter nooit iemand uitsluit omwille van het feit dat men iemand viseert of omwille van het feit hij, euhm, op basis van subjectieve gronden, maar bekijkt: zijn die feiten gepleegd, zijn die feiten bewezen en als ze bewezen zijn voorziet het strafwetboek een straf die dan geïndividualiseerd wordt in functie van de persoonlijkheid van de dader en de kansen op herval. Dus dat is volgens mij het eerste, dus als hij zegt, goed ik ben ten onrechte opgesloten geweest dan ik daar niet vanuit gaan dat dat juist is. Want in de mate dat hij veroordeeld zou zijn geweest, kon hij in beroep gaan, kon hij in cassatie gaan, dus daar geloof ik in de rechtstaat. De rechtstaat die zegt dat de wet de basis is en dat de rechters proberen euhm naar goed vermogen de wet toe te passen. Dus ik denk dat deze thesis niet te aanvaarden is.

Trouwens ik beschouw die man niet zozeer, ik bekijk die man niet zozeer als een slachtoffer maar in eerste instantie als dader en ik bekijk het dan vanuit het oogpunt van de slachtoffers zelf natuurlijk hé. Ik, euhm, ge kunt natuurlijk zeggen dat ge slachtoffer zijt van een aantal sociale omstandigheden en dat kan voor een stuk juist zijn. Je zijt niet altijd de oorzaak van het feit dat ge in een omgeving geboren wordt die het lastig heeft of die het moeilijk heeft. Daar kunt ge natuurlijk ook niet aan doen. Maar men heeft in principe altijd de mogelijkheden en de kracht om zich daartegen te verzetten. Al deze dingen zijn hoe dan ook omstandigheden, er kunnen verzachtende omstandigheden zijn omwille van het feit dat men geen kansen heeft gekregen in het leven en daar zal de rechter of het hof van Assisen daar ook wel rekening mee houden, maar dat rechtvaardigt de criminele feiten niet. Dat is trouwens het onderscheid tussen de rechtvaardigingsgronden en de verschoningsgronden é. Rechtvaardigen betekent het is gerechtvaardigd, het is gelegitimeerd door, terwijl verschoningsgronden, verzachtende omstandigheden betekenen, er zijn een aantal omstandigheden waarvan dat je zegt van goed, de feiten zijn gebeurd, er moet een straf uitgesproken worden, maar er is bijvoorbeeld aanleiding om een voorwaardelijke straf uit te spreken of een probatie uit te spreken of een opschorting uit te spreken. Dus, het zijn omgevingsfactoren, maar de essentie, alle, de essentie wat mij betreft is: men is verantwoordelijk voor zijn daden. Dat is ook het uitgangspunt van het strafrecht, men heeft de verantwoordelijkheid voor zijn daden. Er kunnen een aantal omstandigheden zijn maar goed, die worden geregeld via de

strafmodaliteiten en de strafuitvoeringsmodaliteiten. En der is daar eigenlijk maar één uitzondering op en dat is de ganse wet op de geestesgestoorden, waar men dan inderdaad niet toerekeningsvatbaar is, men niet verantwoordelijk is voor zijn daden maar er dus dan ook geen straffen uitgesproken worden, maar beveiligingsmaatregelen, de internering wordt toegepast. Bij mijn weten is Horion nooit geïnterneerd geweest. Dus dat betekent dat op basis van alle psychiatrische onderzoeken die er zijn geweest en die moeten er zijn geweest uiteraard in de procedure van het hof van Assisen en in het gerechtelijk onderzoek, dat men daar tot de vaststelling is gekomen dat hij toerekeningsvatbaar is en dat hij dus verantwoordelijk is voor zijn daden. Dus daar kan volgens mij geen discussie over zijn, als je spreekt van de theorie van voorbestemdheid, ja dan kan het strafrecht natuurlijk niet blijven gelden, dan kan men zeggen van: ja kijk, ik kan diene mens niet veroordelen, want diene mens was voorbestemd om die feiten te plegen. Goed, zo kunnen we geen systeem van schuld en boete toepassen natuurlijk.

-

Stel nu dat er wel sprake was van een foute uitspraak of een gerechtelijke dwaling, kan dat bepalend zijn voor latere wraakacties tegen de maatschappij ?

Dus nog eens, ik geloof niet dat in deze dat er een gerechtelijke dwaling zou zijn geweest. Ik geloof weinig geloof aan de theorie van Horion wat dat betreft, …

-

Horion pleitte op zijn proces dat hij een wraakmoordenaar was en geen roofmoordenaar …

Goed, er wordt natuurlijk veel gepleit, en er is een groot verschil tussen wat er gepleit wordt enerzijds en wat de feiten zelf zijn. Men stelt het altijd wel voor en men vindt dus altijd wel een motief dat zou kunnen gelden. Dus ten eerste, ik geloof niet dat er een gerechtelijke dwaling was, ten tweede, in de mate dat er een gerechtelijke dwaling zou zijn geweest, quod non, in de mate dat dat zou zijn geweest kan dat nooit een motief zijn om dergelijke gruwelijke feiten te plegen. Ik kan aannemen dat wanneer men zich ten onrechte veroordeeld voelt dat er een bepaalde frustratie ontstaat maar die frustratie mag nooit aanleiding geven of mag nooit dergelijke feiten verantwoorden. Ik denk eerder dat men geprobeerd heeft om een onmogelijk dossier, want het was een onmogelijk dossier voor het hof van Assisen, om daar dan toch nog een redelijke uitleg aan te geven, maar mijn aanvoelen is dat dit niet echt geloofwaardig is en dan ook niet te verantwoorden. Zelfs wanneer er een gerechtelijke

dwaling was, goed dan had men desgevallend de mogelijkheid de rechtsmiddelen aan te wenden die er waren. Als die al al verstreken waren, goed, dan zijn er andere middelen dan zes mensen te vermoorden natuurlijk.

-

Horion trekt recent de bekentenis van zijn eerste moord terug in, hoe geloofwaardig maakt dit hem volgens u ?

Wel, het is natuurlijk altijd het recht van een bekentenis in te trekken, maar er is ondertussen de waarheid ingevolge de uitspraak van het hof van Assisen zelf. Het hof van Assisen heeft een uitspraak gedaan en dit is de gerechtelijke waarheid, dat is de waarheid volgens het recht, volgens de rechtstaat. En die is misschien niet alleen op basis van bekentenissen terecht gekomen, die is op basis van een procedure tot stand gekomen waar er een hele resem aan bewijsmiddelen zijn aangebracht: getuigen, alle soorten omstandigheden, deskundige onderzoeken. Dus ten eerste vind ik het niet echt geloofwaardig en ten tweede doet het er niet toe omwille van het feit dat het hof van Assisen een definitieve uitspraak heeft geveld.

-

Na meer dan 30 jaar beweert Horion spijt te hebben van zijn daden, in hoeverre acht je dat geloofwaardig ?

Ik denk dat het perfect mogelijk kan zijn dat een mens op een bepaald ogenblik spijt kan krijgen van zijn daden. Je zou van minder in zo‟n geval het systeem, het strafrechtssysteem, dient daar eigenlijk voor om mensen tot inzicht te laten komen. Als het zo zou zijn, zou het misschien betekenen dat het systeem heeft gefunctioneerd. Maar we moeten goed proberen in te zien of zo‟n uitspraken niet dienstig zijn om inderdaad in een gunstige positie te komen voor de voorwaardelijke invrijheidsstelling natuurlijk. Maar hij heeft het recht natuurlijk van oprecht spijt te betonen, da‟s duidelijk, het is dan aan de verschillende adviezen in het kader van de voorwaardelijke invrijheidsstelling en aan de strafuitvoeringsrechtbank in welke dat dit oprecht is en wie die mens zou kunnen zijn, wat betreft de voorwaardelijke invrijheidsstelling.

-

Horion werd publieke vijand nummer één, bijvoorbeeld bij de wedersamenstelling waren er honderden mensen, wat vindt u van die rol van de pers?

Ten eerste is het natuurlijk zo dat als er zo‟n gruwelijke feiten gepleegd zijn dat ge natuurlijk niet moet verschieten dat er veel belangstelling voor is. Daar nog eens, de verantwoordelijk

van de dader is hier de eerste verantwoordelijkheid. Dus wat dat betreft moet men zich niet beklagen dat er veel belangstelling is. Het is natuurlijk zo dat de media sensatie zoeken, dit stelt natuurlijk wel soms problemen in die zin dat ge natuurlijk wel bepaalde feiten uit hun context kunt halen. Maar de feiten zijn wat ze geweest zijn en der zijn in de geschiedenis van de criminaliteit in België weinig gruwelijkere dingen gebeurd dan wat Horion heeft gedaan. Dus wat dat betreft kunt ge niet verrast zijn van de belangstelling van de media, maar dat de media sensatie zoeken, dat is evident en dat dit inderdaad processen kan beïnvloeden en mensen kan stigmatiseren, dat is ook zo. Maar in deze zijn natuurlijk de feiten de feiten, en de feiten waren zeer ernstig. En, enfin, als je zes mensen op die manier vermoordt, dan kun je niet verrast zijn.

Freddy Horion: een biografie over een zesvoudige moordenaar

Recommend Documents