rondje Rotterdam
NL
Wandel-/ fietsroute met architectuur
Bezoek Museum Boij mans Van Beuningen en maak een reis door de kunst, van de vroege middeleeuwen tot de 21ste eeuw. Ontdek de bijzondere museum collectie met meester werken van Bosch, Rembrandt, Van Gogh en Dalí in Rotterdam. Samen met spraakmak ende tentoonstellingen over kunst en design van uiteenlopende eeu wen en het restaurant met zicht op de beeldentuin staat het museum garant voor urenlang kijkgenot.
www.boijmans.nl Maurizio Cattelan, Untitled, 2001. Copyright Maurizio Cattelan, courtesy Marian Goodman Gallery, New York. Foto: Attilio Maranzano
Rotterdam Info ‘Coolsingel’
Stadspromotiewinkel Rotterdam Info ‘Coolsingel’ inspireert en informeert je over het toeristische aanbod, vrije tijd en wonen in Rotterdam. Je loopt er binnen voor een stadsplattegrond of wandelroute, tips over uitgaan, informatie over architectuur of de leukste wijk om te wonen. Ook kun je er de Rotterdam Welcome Card, cadeaus, cadeaubonnen, souvenirs, Feyenoord merchandise, tickets en vervoersbewijzen kopen.
Welkom in Rotterdam, de stad die steeds meer internatio nale bekendheid geniet als populaire citytripbestemming. Waarom? Dat zul je gauw genoeg ontdekken tijdens dit Rondje Rotterdam. De wandeling leidt langs iconische architectuur en toont je de eclectische mix van oud en nieuw waar Rotterdam bekend om staat. Van de laatgotische Laurenskerk tot de futuristische Markthal. Van de Kubuswoningen op de Blaak tot de glimmende hoogbouw op de Kop van Zuid. De route leidt ook door wijken, parken en winkelstraten. Langs terrassen, musea en het water. Vanaf de Erasmusbrug kun je genieten van het uitzicht over de Maas, waar watertaxi’s en schepen af en aan varen. Je kijkt er richting één van de grootste havens ter wereld én ziet die spectaculaire skyline waar Rotterdam bekend om is. Als je het volledige Rondje loopt (ca. 10 km), ben je ongeveer een halve dag onderweg. Met de fiets doe je er zo’n twee uur over (een fiets huren kan op diverse plekken). Je kunt natuurlijk ook voor een kortere route kiezen (zie pagina 23) of een gedeelte met het openbaar vervoer afleggen. Heel veel plezier met het ontdekken van Rotterdam!
Rotterdam Welcome Card
De Rotterdam Welcome Card biedt minimaal 25% korting bij 50 attracties, musea, uitgaansgelegenheden en restaurants in Rotterdam en 1, 2 of 3 dagen onbeperkt reizen met RET metro, tram en bus. Verkrijgbaar bij Rotterdam Info ‘Coolsingel’, Rotterdam Info ‘Centraal Station’ en via www.rotterdamwelcomecard.com. See more, pay less!
een Rondje door Rotterdam
Rotterdam Info ‘Coolsingel’ Coolsingel 195 – 197 Rotterdam Info ‘Centraal Station’ Stationsplein 20 T +31(0)10 790 01 85 www.rotterdam.info /rotterdaminfo @rotterdaminfo
Welke kant op? Je kunt de wandeling bij elk gewenst nummer starten. Er zijn drie hulpmiddelen die je de weg wijzen: > de plattegrond op pagina 25, > de Rondje Rotterdambewegwijzering op straat, > de app Rotterdam City Guide (download de app via App Store of Google Play). Tips over de wandelroute vind je in de kantlijn. Door drukte op kruisingen zijn niet alle bordjes even goed zichtbaar.
Rondje Rotterdam
Als de fietsroute afwijkt van de wandelroute staat in de kantlijn een opmerking. Op de plattegrond is de alternatieve route zichtbaar met een stippellijn (er zijn geen bordjes).
Rotterdam, altijd in beweging ‘Rotterdam is a must visit city’ (Reisgids Rough Guides) ‘Rotterdam is bursting with modern, post-modern and contemporary construction and offers a veritable array of art, top-class restaurants and atmospheric nightlife, making it one of Lonely Planet’s must-see destinations for 2016’ (Lonely Planet)
Rotterdam is een echte melting pot. De stad telt wel 176 verschillende nationaliteiten. Dat zie je terug in de grote hoeveelheid exotische restaurants, winkels, beroemde festivals als het Zomercarnaval en North Sea Jazz, maar vooral aan de enorme verscheidenheid aan mensen. De sfeer is open en kosmopolitisch en er is voor iedereen wat leuks te doen. De laatste jaren openden vele nieuwe hotels, restaurants, koffiebars en clubs hun deuren, vaak op spannende locaties. Rondom het water is de dynamiek en het wereldse karakter van Rotterdam het best voelbaar. De schepen die je in de haven ziet zijn uit alle werelddelen afkomstig, en ook de architectuur rondom de Maas is van internationale allure. Je treft er (letterlijke!) hoogstandjes van onder andere Álvaro Siza Vieira en Rem Koolhaas en natuurlijk de beroemde Erasmusbrug van UNStudio. De afwisseling van oude en nieuwe architectuur – hoog én laag, gereed én in aanbouw – hoort voor de Rotterdammer thuis in het vertrouwde straatbeeld. Een straatbeeld van een stad die nooit stilstaat en daardoor blíjft boeien.
Rotterdam, toen en nu Rotterdam is ontstaan aan de Binnenrotte, waar ooit het riviertje de Rotte stroomde. Rond 1270 werd hier een dam gebouwd en ontstond een kleine vissersnederzetting. De handel en de scheepvaart floreerden, waardoor ‘Rotterdam’ in snel tempo groeide. Tussen 1866 en 1872 werd de Nieuwe Waterweg gegraven, die Rotterdam beter met de zee verbond en liet uitgroeien tot echte wereldstad. Op 14 mei 1940, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd bijna de hele binnenstad verwoest door een bombardement. De ‘brandgrens’ wordt vandaag de dag gemarkeerd door lampjes met rode vlammen in de stoep.
Maastoren
04
05
De Rotterdammers staken hun handen uit de mouwen; twee weken na de oorlog begonnen ze aan de wederopbouw. De stad had het lef om radicaal te breken met het verleden en te kiezen voor een ruime opzet en moderne architectuur. Licht, lucht en ruimte was het motto. Ook in de decennia die volgden bleef Rotterdam grensverleggend, waaraan de stad zijn eigentijdse uitstraling dankt. De vernieuwingsdrift is nog steeds typerend voor de Rotterdammers. Inmiddels wordt de skyline internationaal geprezen als ‘loflied op de moderne architectuur’ en er is nog veel meer te ontdekken. Rotterdam, een must see? Zeker weten!
1
De bewegwijzering start op het Stationsplein. Net onder de punt van het dak van het Station staat het eerste bordje.
Lebkov Deze koffiebar heeft naast een uitgebreid koffieassortiment ook overheerlijke broodjes, soep en zoetigheden. Neem de tijd om er ter plekke van te genieten of neem je bestelling mee voor onderweg. Stationsplein 50
06
5
1. Rotterdam Centraal Station Team CS* (2014), M. Struijs (2014) Dagelijks passeren zo’n 110.000 reizigers deze plek om gebruik te maken van bus, tram, metro of trein. Het dak boven de sporen is gedeeltelijk bedekt met zonnepanelen en gaat vloeiend over in de kap boven de stationshal. De punt hiervan wijst naar het centrum van de stad. Een aantal historische elementen van het oude stationsgebouw (1957) van Sybold van Ravesteyn zijn bewaard gebleven, zoals de originele klok op de voorgevel, de letters Centraal Station (nu uitgevoerd in led-verlichting) en de ‘speculaasjes’, twee granieten sculpturen op perron 1. Het ondergrondse metrostation en fietsenstalling werden ontworpen door Maarten Struijs.
De lage toren is 93 meter hoog, het hoogste deel meet 151 meter. Er zijn 28 liften in het gebouw. 4. Calypso Alsop Architects (2012) De gevel van Calypso is zo vormgegeven dat het lijkt alsof het gebouw beweegt. Het telt 22 verdiepingen en bevat naast 407 luxe appartementen ook winkels, kantoren, horeca en een parkeergarage. Helemaal rechts staat de vernieuwde Pauluskerk (roestbruin), waar men hulp biedt aan daklozen en verslaafden. 5. Schouwburgplein A. Geuze (1992-1997) Dit door architectuurcritici over de gehele wereld geprezen én verguisde plein staat op het dak van een parkeergarage. Er zijn verschillende materialen voor gebruikt, waaronder een epoxyvloer, stalen en natuurstenen platen en houten vloerdelen. De geknikte, rode lichtmasten verwijzen naar havenkranen. Aan het plein liggen terrassen, restaurants en theaters.
* Benthem Crouwel Architekten, Meyer en Van Schooten Architecten en West 8.
2. Groot Handelsgebouw H.A. Maaskant en W. van Tijen (1953) Dit rijksmonument is een typisch symbool van de wederopbouw. Het enorme bouwblok van 220 bij 84 meter werd begin jaren 50 gebouwd voor ondernemers die tijdens het bombardement hun bedrijfspanden kwijt waren geraakt. Het was en is nog steeds het grootste handelsgebouw van Nederland. Er zitten kantoren en winkels, verdeeld over diverse niveaus, waar een 1,5 kilometer lange ‘weg’ doorheen loopt. Met meer dan 170 huurders is het gebouw een kleine stad en dé ontmoetingsplek voor nationale en internationale ondernemers. Aan de kant van het Stationsplein is Bar Brasserie Engels gevestigd. 3. Delftse Poort A. Bonnema (1991) Tot 2005 was De Delftse Poort met zijn spiegelende gevels het hoogste gebouw van Nederland. Hoewel er inmiddels nog hogere gebouwen in Rotterdam staan, is dit nog altijd een van dé landmarks van de stad.
6. De Doelen E.H. en H.M. Kraaijvanger i.s.m. R.H. Fledderus (1966) / J. Hoogstad (2000) In concert- en congresgebouw de Doelen vinden jaarlijks vele concerten plaats in alle genres, van klassiek tot wereldmuziek en jazz. De akoestiek van de zalen wordt alom geroemd. De Doelen is ook de thuisbasis van het Rotterdams Philharmonisch. In 2000 is het gebouw uitgebreid met extra congresfaciliteiten en de Hogeschool voor Muziek en Dans.
07
7. Pathé Schouwburgplein K.J. van Velsen (1996) Toen een aantal oudere bioscopen de deuren moest sluiten, is dit bioscoopcomplex met zeven zalen gebouwd. In verband met de onderliggende parkeergarage moest er ultralicht gebouwd worden. Er is daarom gewerkt
10
Café Floor Floor ligt in het culturele hart van de stad en grenst aan de Schouwburg. Op de kaart vind je lokale en biologische producten die op een moderne manier bereid worden. Loop bij mooi weer door naar de binnentuin; een oase van rust in het drukke stadsleven. Schouwburgplein 28
Volg de route buiten het voetgangersgebied en pak de route weer op bij nummer 15.
Café Beurs Vroeger zat hier een bioscoop, tegenwoordig is dit een populair café restaurant. Voor een aangename onderbreking tijdens je wandeling, het winkelen of als afsluiter van de dag. Kruiskade 55
08
11
met een lichte staalconstructie met gevels van transparante golfplaat. Om geluidsoverlast tussen de zalen of naar buiten te voorkomen zijn in de wanden van de zalen steenwoldekens verwerkt. 8. Rotterdamse Schouwburg W.G. Quist (1988) Jaarlijks vinden hier vele theater-, dans- en muziekvoorstellingen plaats. Het is bovendien een geliefde festivallocatie. De plattegrond is haast symmetrisch van opzet: vanuit de ingang (precies onder de toneeltoren) lopen statige lange trappen naar de foyer en de entree van de grote zaal aan de achterzijde. Het laden en lossen van decorstukken gebeurt met een ingenieuze vrachtwagenlift aan de rechter voorzijde van het gebouw. 9. Lijnbaan J.H. van den Broek en J.B. Bakema (1953) De Lijnbaan is een van de drukst bezochte rijksmonumenten van de stad. Begin jaren 50 werd deze eerste autoloze winkelpromenade van Europa als een revolutionair ontwerp gezien, dat overal ter wereld werd gekopiëerd. Nog altijd is de Lijnbaan een winkelwalhalla. De winkels zijn er zeven dagen per week geopend. 10. Stadhuis H. Evers (1920) Het Stadhuis is een van de weinige gebouwen die het bombardement in 1940 hebben doorstaan. Koningin Wilhelmina legde 1915 de eerste steen. Het monumentale gebouw in Beaux-Artsstijl met Byzantijnse, Romaanse en Art-deco invloeden is symmetrisch van opzet en gebouwd rondom een binnentuin, die te bereiken is via de straat die het Stadhuis ‘doorkruist’. De gevel is rijk versierd met diverse beeldhouwwerken. In het rechter hoekpaviljoen ligt op de eerste verdieping de werkkamer van de burgemeester.
De route loopt boven langs de Beurstraverse.
Staal Een geliefde plek bij congresgangers, zakenmensen en winkelend publiek, aan de voet van Beurs-WTC. Vanaf het terras heb je een prachtig uitzicht over de levendige Koopgoot en Coolsingel. Beursplein 33
09
11. Beurstraverse The Jerde Partnership, P. de Bruijn (de Architekten Cie) (1996) De verdiepte winkelpassage, in de volksmond ‘de Koopgoot’ genoemd, loopt dwars onder de Coolsingel door. De traverse verbindt twee belangrijke winkelstraten, de Lijnbaan en de Hoogstraat, via het ondergrondse metrostation Beursplein. Het interieur van de traverse werd ontworpen door Jon Jerde, de Amerikaanse goeroe van het funshoppen. 12. De Bijenkorf M. Breuer, A. Elzas (1957) De gevel van dit luxe warenhuis is deels bekleed met zeshoekige travertijn panelen, die naar het logo van de Bijenkorf verwijzen. De architect wilde een kunstwerk voor de entree zodat hij zich niet hoefde aan te passen aan het stedenbouwkundig plan dat een uitbouw in de voorgevel eiste. Binnen worden de duurdere mode- en cosmeticamerken verkocht, maar ook interieuraccessoires, bonbons, boeken en speelgoed. 13. Zonder titel N. Gabo (1957) Het 26,2 meter hoge en 40 ton zware, stalen kunstwerk ‘Zonder titel’ voor de entree van de Bijenkorf was volgens Gabo een ‘ideologische bijdrage tot het constructivisme’. Ondanks zijn gewicht geeft de sculptuur de indruk van gewichtloosheid. 14. Beurs-WTC J.F. Staal (1940), R. van Erk (1987) De laagbouw van de beurs was het eerste gebouw in Rotterdam dat na het bombardement van 1940 in originele staat werd hersteld. Het World Trade Center, de kantoortoren in de vorm van een afgeplatte ellips, werd in 1987 boven op de beurszaal gebouwd.
17
20
15. De Meent De laatste jaren heeft De Meent zich ontwikkeld tot de meest glamoureuze straat van Rotterdam. Met mode- en schoenenwinkels in het hogere segment, maar ook een aantal goede restaurants, lunchrooms, (cocktail-) bars en een beroemde ijssalon.
19. Erasmus H. de Keyser (1622) Het standbeeld van Desiderius Erasmus is het oudste openbare standbeeld van Nederland. De wijsgeer Erasmus, een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het humanisme, werd rond 1468 in Rotterdam geboren en groeide uit tot symbool van de stad.
16. Post Rotterdam G.C. Bremer (1923) Het voormalige postkantoor doorstond, net als het Stadhuis, het bombardement in 1940. Het exterieur oogt vrij somber en massief. Het interieur daarentegen is licht, hoog en bevat veel historische details. Het beeldhouwwerk op de gevel, van Joop van Lunteren, verwijst symbolisch nog altijd naar de oude functie: de posterijen, telegrafie en telefonie. In 2016 start de herontwikkeling van het gebouw tot hotel, welnesscentrum en winkels.
Dudok Stadsbrasserie die de hele dag door druk wordt bezocht. Op welk moment je ook komt, de kaart biedt genoeg keuze: ontbijt, lunch, afternoon tea, borrel of diner. Of bestel er koffie met de beroemde Dudok appeltaart. Meent 88
10
17. Timmerhuis R. Koolhaas (OMA) (2015) Achter het Stadhuis en Post Rotterdam staat het stadskantoor Timmerhuis, dat uit een gerenoveerd en een nieuw deel bestaat, die naadloos op elkaar aansluiten. In deze wolk van glas en staal zijn naast gemeentelijke kantoren ook appartementen, winkels, horeca, het Museum Rotterdam en een parkeergarage gevestigd.
20. Laurenskerk Onbekend (tussen 1449-1525) Deze laatgotische kerk is het enige overblijfsel van het middeleeuwse stadscentrum. De kerk kreeg zijn huidige vorm rond 1525, maar raakte zwaar beschadigd tijdens het bombardement in mei 1940. Tegenwoordig is het een opvallende verschijning tussen alle architectonische nieuwbouw. Naast kerkdiensten worden er rondleidingen, concerten, tentoonstellingen, lezingen en feesten gehouden. Ook is er de permanente expositie ‘Een monument vol verhalen’.
Neem als er markt is de afwijkende route, of stap af en loop een stukje.
18. Café Brasserie Dudok W.M. Dudok (1953), H. Kossmann en J. Dijkman (1991) Vroeger was het een verzekeringskantoor, nu is het een levendige ontmoetingsplek die vernoemd is naar de architect van het gebouw. In de grote open ruimte is de oorspronkelijk indeling (door glas gescheiden kantoorruimtes) nog steeds goed zichtbaar, net als veel authentieke details. Boven het café bevinden zich maisonnettewoningen. 11
21. Binnenrotte Rond 1270 werd in het kleine riviertje de Rotte een dam gebouwd, met aan de ene kant de Maas en aan de andere kant land. Hier, op deze ‘Binnenrotte’ ontstond een nederzetting, die uitgroeide tot Rotterdam. In 1871 werd de Binnenrotte gedempt om een treinspoor naar Dordrecht aan te leggen. De Hef – de spoorbrug over de Nieuwe Maas – was onderdeel van dit tracé. In 1993 werd echter ondergrondse Willemsspoortunnel geopend. Op het grote plein dat toen ontstond wordt sindsdien een van de grootste buitenmarkten van Nederland gehouden. 22. Erasmus University College D.B. Logemann, N. Lansdorp en J. Poot (1923), E. van Egeraat (2014) Sinds 2014 huist de internationale opleiding van Erasmus Universiteit Rotterdam in dit pand. In het begin van de 20e eeuw was de
24
28
Centrale Gemeentelijke Bibliotheek hier gevestigd. Het gebouw bleef tijdens het bombardement in 1940 gespaard en bood tijdens de oorlog onderdak aan het Adviesbureau voor Stadsplan van Rotterdam (ASRO) dat op de bovenverdieping aan het nieuwe stadsplan werkte. Urban Espresso Bar Een koffiebar avant la lettre. Klein, en bijna altijd vol. Je zit er tussen creatieve Rotterdammers die er werken, elkaar ontmoeten of ideeën uitwisselen. Botersloot 44a
12
23. Centrale Bibliotheek Van den Broek en Bakema (1983) In de Centrale Bibliotheek bevinden zich circa 400.000 boeken verdeeld over zes verdiepingen. Via de gele buizen wordt de frisse lucht in de bibliotheek geregeld. Op de gevel prijkt een tekst van Erasmus, inclusief zijn handtekening: ‘Heel de wereld is mijn vaderland’. 24. Markthal MVRDV (2014) Een overdekte markthal kom je in meer wereldsteden tegen, maar door de combinatie met woningen heeft Rotterdam een wereldprimeur. De appartementen zijn in hoefijzervorm over de versmarkt gedrapeerd. In de hal is de markt, winkelruimte en zijn diverse restaurants, daaronder een supermarkt en vierlaagse parkeergarage. Wie tussen de marktkramen door loopt en omhoog kijkt, ziet het kunstwerk ‘Horn of plenty’ (Hoorn des overvloeds) van Arno Coenen en Iris Roskam. 25. Station Blaak H.C.H. Reijnders (1993) Tussen 1987 en 1993 werd het spoorviaduct en de spoorbrug vervangen door de Willemsspoortunnel. In het vervolg ging het treinverkeer hier ondergronds. Station Blaak is onderdeel van dit ondergrondse traject. Op straatniveau zijn alleen de tramhaltes van het station te zien. Op niveau -1 liggen de sporen van de metrolijnen. Nog een niveau lager ligt de spoortunnel voor nationale en internationale treinen van Rotterdam naar het zuiden en vice versa. In het station is een fragment
te zien van de 14e eeuwse stadsmuur van Rotterdam.
Neem bij de eerste Kubuswoning links de trappen naar boven. Loop tussen de woningen door en ga aan het einde via de trappen aan de rechterzijde naar beneden tot aan het water. Wandel linksom langs de Oude Haven voor het mooiste zicht.
Volg de alternatieve route; fiets via de juiste kant van de weg onder de Kubuswoningen door en neem 50 meter daarna het rode fietspad naar rechts (Koestraat).
13
26. Hommage Marten Toonder De Artoonisten (2002) Het ruim zes meter hoge beeld is een hommage aan de beroemde Rotterdamse stripauteur Marten Toonder, onder meer bekend van Olivier B. Bommel. Het werd geplaatst ter ere van zijn negentigste verjaardag. 27. Kubuswoningen P. Blom (1978-1984) Architect Piet Blom kreeg de opdracht om op bijzondere wijze een brug te bouwen over de drukke verkeersader tussen Blaak en de Oude Haven. Het beroemde resultaat hiervan zijn de Kubuswoningen, ook wel het Blaakse Bos genoemd. De Kijk-kubus op nummer 70 laat als volledig ingerichte modelwoning zien hoe het is om tussen scheve muren te wonen. Een nachtje logeren in het Stayokay hostel in een kubuswoning behoort ook tot de mogelijkheden. 28. Oude Haven Historische schepen contrasteren mooi met het moderne decor van de Oude Haven. Op zomerse dagen zitten de terrassen tot in de late uurtjes vol. Maar ook als het wat frisser is vinden veel Rotterdammers hun weg naar de Oude Haven om te eten, te drinken en te dansen. Traditioneel is dit gebied een populair uitgaansdomein voor studenten. Via de Nieuwe Maas staat het in open verbinding met zee, wat zelfs hier goed te zien is aan het verschil tussen eb en vloed. Op de achtergrond staat de rode Willemsbrug. 29. Witte Huis W. Molenbroek (1898) In 1898 was dit 45 meter hoge kantoorgebouw de eerste wolkenkrabber van Europa. In plaats van een staalconstructie, die toen modern was, koos de architect voor dikke
31
35
dragende wanden van baksteen. De gevel is van wit geglazuurde baksteen met mozaïeken en beelden in art nouveau-stijl. Mooii De keuken van dit stijlvolle restaurant heeft een Franse basis, met invloeden vanuit de hele wereld. Doordeweeks ben je hier ook welkom voor de lunch. Vanaf het terras heb je ‘s zomers een mooi uitzicht op de Oude Haven. Oost-Wijnstraat 8-16
Volg aan het einde van de Wijnhaven de fietsroute.
Neem aan het einde van de Wijnhaven de Kraneschipbrug over het water naar de Schiedamsedijk. Loop direct langs de kade (aan het einde is een trap) of over de Schiedamsedijk.
14
30. The Red Apple KCAP Architects & Planners (2009) Vroeger was op deze locatie de appelmarkt gevestigd. Een oude appelboom aan de kade herinnert daar nog aan. De naam van de woon- en kantoortoren is een verwijzing naar die geschiedenis én een knipoog naar The Big Apple, New York. De felrode gevellijnen van de 127 meter hoge toren worden naar boven toe smaller en benadrukken de slanke vorm van het gebouw. 31. Verwoeste Stad O. Zadkine (1951) Dit bronzen kunstwerk is het belangrijkste oorlogsmonument van de stad. Het beeld stelt een menselijke figuur voor zonder hart, symbool voor Rotterdam dat in het hart werd getroffen door het Duitse bombardement. 32. Watertaxi De ultieme manier om van A naar B te reizen en het maritieme Rotterdam te ervaren is met de watertaxi. De snelle bootjes verzorgen dagelijkse diensten vanaf verschillende opstappunten. Om de wandelroute in te korten kun je vanaf de steiger aan de Kraneschipbrug de watertaxi naar Hotel New York nemen en daar de route vervolgen. 33. Maritiem Museum Rotterdam W.G. Quist (1986) De collectie van het oudste scheepvaartmuseum van Nederland telt meer dan een half miljoen maritieme objecten. Er zijn uiteenlopende exposities waaronder MainPort Live, een indrukwekkende multi-mediapresentatie over de dynamische havenstad Rotterdam. Buiten, aan de kade van de Leuvehaven, kun je schepen, havenkranen en andere aan de
haven gerelateerde objecten uit de periode van 1850 tot 1970 bewonderen. Fiets via de rechterzijde van de Erasmusbrug naar de overkant. Ga aan het einde rechtsaf.
Loop via de linkerzijde van de Erasmusbrug naar de overkant. Ga aan het einde rechtsaf.
Prachtig Bij mooi weer is het heerlijk toeven op het terras met loungebanken vlak aan het water. Maar ook binnen heb je een geweldig uitzicht over de Nieuwe Maas en de voorbijvarende schepen. Prachtig ligt aan de voet van de Erasmusbrug. Willemsplein 77
15
34. Erasmusbrug UNStudio (1996) De Erasmusbrug is hét icoon van de stad. De 800 meter lange brug vormt de verbinding tussen het noordelijk en zuidelijk deel van Rotterdam. De 139 meter hoge stalen pyloon, die de brug de bijnaam ‘De Zwaan’ opleverde, is met 40 tuikabels gemonteerd. 35. De Hef (Koningshavenbrug) P. Joosting (1927) Oorspronkelijk was de spoorweghefbrug een onderdeel van het spoortracé tussen Rotterdam en Dordrecht. Na de aanleg van de ondergrondse spoortunnel verloor De Hef zijn functie, maar als rijksmonument is hij nog steeds een beeldbepalend onderdeel van de stad. 36. De Brug JHK Architecten (2005) Het transparante kantoorgebouw van Unilever Nederland is 133 meter lang en ‘zweeft’ 25 meter boven het oude fabriekscomplex, leunend op een minimale constructie. De complete staalconstructie is naast de locatie in elkaar gezet en daarna op zijn definitieve plek gerold. 37. Maastoren Dam & Partners Architecten (2009) De Maastoren is op dit moment met ruim 164 meter (inclusief dakopbouw) het hoogste gebouw van Nederland en telt 44 verdiepingen. Bij de bouw is goed gelet op duurzaamheid. Zo is er een innovatief systeem van warmteen koudeopslag aangelegd, dat gebruik maakt van de temperatuur van het Maaswater. Voor het verloop van donker naar licht op de gevel werden 22 verschillende grijstinten gebruikt.
Wilhelminapier
44, 43, 46, 40, 49
38. De Wilhelminahof R. Ligtvoet (Kraaijvanger Urbis) en C. Dam (1997) Aan de voet van de Erasmusbrug ligt een complex van drie gebouwen, ontworpen door twee architectenbureaus. Op de voorgrond het natuurstenen grijze gebouw met onder meer gerechtszalen en een cellencomplex van justitie (Ligtvoet). Direct daarachter het grote complex in rode baksteen (Dam & Ligtvoet), waar de kantoren voor de gerechtelijke macht, de belastingdienst en de douane gevestigd zijn. De hoogbouw aan de linkerzijde (Dam) huisvest diverse bedrijven. De gebouwen zijn onderling verbonden door de Galleria. Daarachter ligt een binnenplaats ontworpen door West 8. Deze bouwvrije zone ligt direct boven de metrotunnel.
nhow Rotterdam Op het terras van bar en restaurant nhow sta je letterlijk midden in de skyline. Neem de lift naar de 7e verdieping en kijk uit over de stad terwijl je van een lunch, cocktail of diner geniet. Wilhelminakade 137
16
39. Toren op Zuid R. Piano (2000) De Italiaanse architect liet het gevelvlak van deze kantoortoren meehellen met de kabels van de Erasmusbrug. De lichtkrant op de gevel bestaat uit 900 lampen in de vorm van platte tegels, die gezamenlijk verschillende afbeeldingen en teksten kunnen vormen. Leuk detail: de hellingshoek van bijna 6 graden is gelijk aan die van de toren van Pisa. 40. De Rotterdam R. Koolhaas (OMA) (2013) Samen vormen de drie met elkaar verbonden torens van bijna 150 meter hoog een ‘verticale stad’ met luxe appartementen, een viersterren hotel, kantoren, winkels, horeca, fitness en parkeren. Het gebouw staat op een stuk grond ter grootte van een voetbalveld en is uitermate duurzaam uitgevoerd. De naam verwijst naar het stoomschip ss Rotterdam, waarmee men vroeger naar New York vertrok en dat voor het comfort van de reizigers ook vele functies moest herbergen.
41. Cruise Terminal Brinkman en Van den Broek & Bakema (1938 en 1949) Tussen 1873 en 1970 vertrokken vanaf deze plek duizenden passagiers naar Amerika. Een groot deel van de hallen werd verwoest tijdens de oorlog. De voormalig vertrekhal (1938) en de aankomsthal (1949) van de Holland Amerika Lijn werden echter gerestaureerd en zijn inmiddels industrieel erfgoed. Sinds 1997 draagt de aankomsthal de naam Cruise Terminal en is ze in gebruik als evenementenlocatie. Bovendien komen jaarlijks vele cruiseschipreizigers via deze terminal de stad binnen.
Hotel New York Rotterdammers, zakenmensen en toeristen; allemaal weten ze HNY te vinden. Voor ontbijt, lunch en diner, maar ook voor een uitgebreide hightea of gezellige borrel. Op deze historische plek, met groot terras aan het water, smaakt het allemaal even lekker. Koninginnenhoofd 1
17
42. Las Palmas Van den Broek en Bakema (1953), Benthem Crouwel Architekten (2007) In het midden van de Wilhelminapier ligt het voormalig werkplaatsengebouw van de Holland Amerika Lijn uit 1953. Dit historische pand is in 2005 herontwikkeld en biedt nu onderdak aan onder andere het Nederlands Fotomuseum, waar wisselende tentoonstellingen van zowel historische als hedendaagse (inter-)nationale fotografie plaatsvinden. Bij de herontwikkeling werd het pand uitgebreid met een penthouse-kantoor op het dak. 43. World Port Center Sir N. Foster & Partners (2000) Het World Port Center was de eerste hoogbouw op de Wilhelminapier. Boven in het gebouw is het Haven Coördinatie Centrum gevestigd dat alle scheepvaart in de Rotterdamse haven coördineert. 44. Hotel New York J. Muller, C.M. Droogleever Fortuyn en C.B. van der Tak (1901-1919) Het in Jugendstil gebouwde Hotel New York is een van de mooiste historische gebouwen van de stad. Het vroegere hoofdkantoor van
47
52
de Holland Amerika Lijn kijkt in de richting van de zee en is nu een hotel en restaurant. De authentieke details in het gebouw herinneren aan de sfeer van begin 20e eeuw en de relatie met de scheepvaart. Ondertussen is HNY van alle hedendaagse gemakken voorzien.
Naast HNY ligt een steiger. Verleng de route door hier de watertaxi te nemen naar de ss Rotterdam, of loop een kwartiertje extra via de Rijnhavenbrug. Wil je de route juist graag inkorten? Neem dan de watertaxi naar de Veerhaven (nummer 53).
45. Lost Luggage Depot J. Wall (2001) Het gietijzeren monument vol koffers en tassen uit verschillende tijdperken refereert aan de geschiedenis van deze locatie als vertrekpunt naar Amerika. Het monument met gevonden voorwerpen symboliseert hoe mensen de band met hun geboortegrond hebben doorgesneden en hier afscheid namen. 46. Montevideo Mecanoo Architecten (2005) Werken, wonen en ontspannen op één plek. Dat was het uitgangspunt voor de ontwikkeling van deze toren: a city in a city. In beide torens bevinden zich luxe appartementen. Het middendeel is gereserveerd voor kantoren en een health club. Op de begane grond is diverse horeca gevestigd. 47. Katendrecht Schiereiland Katendrecht – in de volksmond ‘De Kaap’ - was ooit een beruchte havenwijk en rosse buurt, vol zeemanskroegen. Na een grondige renovatie is het er nu hip en happening. In de Fenix Food Factory is een versmarkt en kun je eten beleven en kopen. Aan het Deliplein liggen veel restaurants en terrassen. Katendrecht is makkelijk lopend bereikbaar vanaf de Wilhelminapier, via de Rijnhavenbrug.
18
(228 meter lang, 28 meter breed en 61 meter hoog) is gebouwd in Rotterdam en kwam daar na vele omzwervingen en zeemijlen in 2008 weer terug. Sindsdien ligt het aan de kade van Katendrecht en is het in gebruik als hotel, restaurant en evenementenlocatie. Het terras op het dek heeft een uniek uitzicht op de stad. Met een audiotour zijn de gerestaureerde zalen en dekken vol authenthieke details te bezoeken, net als de machinekamers.
48. ss Rotterdam (1959) Het stoomschip ss Rotterdam is het voormalig vlaggenschip van de Holland Amerika Lijn en heeft een rijke geschiedenis. Het schip
49. New Orleans A. Siza Vieira (2010) Op de onderste twee verdiepingen van New Orleans is LantarenVenster gevestigd, hét theater voor de betere films, (jazz)concerten en festivals. In de toren bevinden zich appartementen, een health club en een parkeergarage. De natuurstenen gevel geeft het gebouw een warme uitstraling.
Loop terug via de linkerzijde van de brug. Pak vlak voor het einde de trap naar beneden voor het vervolg van de route.
Fiets terug via de rechterzijde van de brug en volg de bewegwijzering en plattegrond.
19
50. Nieuwe Luxor Theater Bolles & Wilson (2001) In het Nieuwe Luxor Theater worden grootschalige producties gepresenteerd, variërend van musicals en shows tot cabaret, theaterconcerten en dansvoorstellingen. De zaal biedt plaats aan circa 1.500 bezoekers. De foyers zijn licht en kijken uit over de Rijnhaven of de Erasmusbrug. Buitenlangs is een aparte hellingbaan voor vrachtwagens die decors vervoeren. 51. Spido De naam Spido werd voor het eerst gebruikt in 1919 als bootdienst die verschillende punten in de haven met elkaar verbond. Rond 1931 werd ‘de Spido’ voor het eerst voor het toerisme ingezet, maar het bezorgde ook post aan zeemanslieden en vervoerde nog steeds medewerkers van bedrijven in de haven. Inmiddels ligt de focus van Spido op toeristische rondvaarten door de haven. De architectuur, de skyline en de havenactiviteiten
56
57
worden vanaf het water pas écht goed zichtbaar. Er zijn ook vaartochten naar de nieuwe zeehaven Maasvlakte 2. 52. Wereldmuseum A.N. Godefroy (1851) Dit gebouw werd gerealiseerd voor de Koninklijke Nederlandsche Yachtclub die in 1846 opgericht was door Prins Hendrik. Sinds 1885 is het Wereldmuseum er gevestigd, dat alleen al in de vaste opstelling tweeduizend topstukken vanuit de hele wereld toont. Daarnaast zijn er wisselende, spraakmakende thematentoonstellingen. Het restaurant van het museum is bekroond met een Michelinster.
Loos Café restaurant Loos is een sfeervolle ontmoetingsplek met uitzicht op de romantische Veerhaven en het Scheepvaartkwartier. Het interieur ademt een Parijse sfeer en net als in deze stad ben je er welkom van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Westplein 51
20
53. Het Scheepvaartkwartier Dit romantische stukje Rotterdam is een beschermd stadsgezicht. Hier leeft het rijke scheepvaartverleden van de stad voort in statige herenhuizen aan prachtige lanen. Het Park en brede kades. De Veerhaven doet tegenwoordig dienst als thuis- en passantenhaven voor zeegaande zeilschepen met een historisch karakter. 54. Het Park J.D. Zocher jr. en L.P. Zocher (1862) Een groene oase midden in de stad. Het Park is ’s zomers een geliefde plek om te relaxen en te barbecueën. Bovendien vinden er allerlei festivals en evenementen plaats. 55. Euromast H.A. Maaskant (1960) De Euromast werd ontworpen ter gelegenheid van de Floriade (wereldtuinbouwtentoonstelling) in 1960 en is de hoogste uitkijktoren van Nederland. Op 100 meter hoogte bevindt zich een restaurant met een panoramisch uitzicht van 360 graden over de stad. Wie nog hoger wil, kan met de Euroscoop, een roterende lift, naar de 185 meter hoge top.
Steek aan het einde van de Scheepstimmermanslaan eerst de Westzeedijk over. Vervolgens linksaf de Westzeedijk vervolgen.
Ga vlak voor de Kunsthal rechtsaf en fiets er onder door. Ga daarna naar rechts. Fiets tussen de Kunsthal en Het Natuurhistorisch door het Museumpark in. Volg in het park de alternatieve route.
Neem vanaf de dijk de doorgang die dwars door de Kunsthal naar het Museumpark leidt.
21
56. Westelijk Handelsterrein T.L. Kanters (1894) / renovatie: H. Klunder, J. van der Weerd (2001) Achter de statige gevels van dit eind negentiende-eeuwse rijksmonument liggen 36 pakhuizen verdeeld over twee verdiepingen, die voor een groot deel zijn gevuld met horeca. Door de glazen overkapping van de pakhuizen is een ruim binnenterrein ontstaan, waar de restaurants gezellige terrassen hebben gecreëerd. 57. Kunsthal Rotterdam R. Koolhaas en F. Hoshino (OMA) (1992) De Kunsthal is geen museum met een vaste collectie, maar een gebouw voor wisselende tentoonstellingen. Van oude kunst of oude culturen tot hedendaags design, mode en fotografie. Het gebouw zelf behoort tot de duizend spraakmakendste ontwerpen ter wereld van de jaren negentig. Zoals het tegen de Westzeedijk aan gebouwd staat, is het een moderne versie van een traditioneel Nederlands dijkhuis. Het niveauverschil van zes meter wordt overbrugd door een stelsel van hellingbanen. Op het dak staat het beeld ‘De Kameel en zijn Begeleider’ van Henk Visch. 58. Het Natuurhistorisch Museum J.F. Metzelaar (1852) / E. van Egeraat (1995) Op dit voormalige Land van Hoboken bewoonde de gelijknamige familie sinds 1856 villa Dijkzigt. Na een restauratie trok Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam in 1987 in het neoclassicistische rijksmonument. In 1995 werd de villa uitgebreid met een modern glazen paviljoen, dat gebruikt wordt als expositieruimte en bibliotheek. 59. Erasmus MC A. Viergever, B.M. den Hollander (1961). Medische Faculteit: OD 205, J. Prouvé (1968). Nieuwbouw: EGM Architecten (2009-2018)
64
66
63. Chabot Museum G.W. Baas en L. Stokla (1939) In het museum in de witte hoekvilla – ook een monument van het Nieuwe Bouwen – worden schilderijen, tekeningen, beelden en grafiek van de beroemde Rotterdamse kunstenaar Henk Chabot getoond. Ook is er werk van tijdgenoten en geestverwanten in het expressionisme uit binnen en buitenland te zien.
Het oude gedeelte van het ziekenhuis is gebouwd ter vervanging van het in de oorlog verwoeste Coolsingelziekenhuis. In 1968 werd het uitgebreid met een medische faculteit voor onderwijsfaciliteiten, researchlaboratoria en een parkeergarage. Inmiddels is het complex verouderd. Tot 2018 wordt het getransformeerd tot een grotendeels nieuw Erasmus Medisch Centrum met een oppervlakte van ruim 300.000 m2.
Het Nieuwe Café Midden in de dynamiek van de stad is dit een rustige plek voor koffie, een broodje of een borrel. ’s Zomers staat er een terras met heerlijke banken en kijk je uit over het Museumpark. De menukaart wisselt per seizoen en is waar mogelijk biologisch. ‘Beste Museumcafé van Nederland in 2015’. Museumpark 25 (in Het Nieuwe Instituut)
22
60. Museumpark en parkeergarage R. Koolhaas, Y. Brunier (1993, 2011) / P. de Ruiter (2010) Het Museumpark is verdeeld in vier zones: een bestrate zone aan de Kunsthal-zijde, een romantische zone met bomen en een wandelbrug, een geasfalteerde stadszone voor evenementen en een strakke boomgaard. De parkeergarage (de Ruiter) onder het park is door het gebruik van vides en veel glas licht, ruim en transparant. In het park wordt de komende jaren het nieuwe Collectiegebouw van Museum Boijmans Van Beuningen ontwikkeld. 61. Het Nieuwe Instituut J. Coenen (1993, aanpassing 2010) Dit markante gebouw huisvest een museum voor architectuur, mode en design en e-cultuur. Naast een archief en een bibliotheek is er een boekwinkel en een gezellig museumcafé aan het water. 62. Huis Sonneveld J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt (1933) Dit is een van de best bewaarde woonhuizen in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Door gebruik van nieuwe materialen en een staalskelet werden de uitgangspunten licht, lucht en ruimte vertaald naar ruime kamers met grote strookvensters en een dakterras. De woning is als museumwoning van Het Nieuwe Instituut toegankelijk voor publiek.
NRC In dit grandcafé is het de hele dag door een komen en gaan van een mix aan gasten. De ruimte is groot en licht en varieert in hoogte. De menukaart is uitgebreid, op elk moment van de dag. Witte de Withstraat 63
Steek de Westblaak over en ga linksaf. Fiets langs het skatepark. Ga bij het Eendrachtsplein rechtsaf.
23
64. Museum Boijmans Van Beuningen A. van der Steur (1935) / A. Bodon (1972) / Daem & Robbrecht (2003) Dit museum is een van de oudste musea van Nederland. In 1849 laat de jurist Boijmans zijn kunstverzameling na aan de stad. Met de verwerving van de collectie Van Beuningen in 1958 wordt de naam van het museum uitgebreid. De collectie met Nederlandse en Europese topstukken geeft een overzicht van de vroege middeleeuwen tot de 21ste eeuw. Van Bosch, Rembrandt en Van Gogh tot Dalí en Dutch Design. Bovendien zijn er regelmatig wisselende tentoonstellingen over uiteenlopende onderwerpen. 65. Sylvette P. Picasso (1970) De in beton gezandstraalde tekening is de twintigjarige Sylvette, de muze van Picasso die hij in het voorjaar van 1954 ontmoette. Het kunstwerk kwam tot stand in samenwerking met de Noorse kunstenaar Carl Nesjar. 66. Witte de Withstraat Dé kunst- en cultuurstraat van Rotterdam staat bekend om z’n artistieke, multiculturele en levendige karakter. Het wordt de kunstas van Rotterdam genoemd: het verbindt het Museumpark met het Maritiem Museum en zit vol galeries, avantgardistische modewinkels, restaurants en (kunstenaars-)cafés.
Korte Routes Geen tijd voor de hele wandelroute? Of geïnteresseerd in een bepaald aspect van het stadscentrum? Kies dan een verkorte route in combinatie met het openbaar vervoer vanaf het Centraal Station. Voor het openbaar vervoer koop je op het Centraal Station (of bij de metrostations) een OV-chipkaart, opladen kan hier ook.
Westersingel
67. Oude- en Nieuwe Binnenweg De Oude Binnenweg, en in het verlengde daarvan de Nieuwe Binnenweg, vormen samen een lange sliert vol verrassende winkels en uitgaansgelegenheden. Er zijn bruine kroegen, (nacht)cafés en restaurants. Ook liefhebbers van kunst en design worden hier op hun wenken bediend door diverse meubelen designzaken.
Skyline Dit gedeelte van de route bevat de mooiste uitzichten van Rotterdam: op de skyline, op de haven, op de architectuur van de Wilhelminapier. Vanaf welke zijde van de Nieuwe Maas je de stad ook bekijkt, je zult overal genieten van het afwisselende decor. Route: Neem vanaf Centraal Station tram 20 (richting Lombardijen), 23 (richting Beverwaard) of 25 (richting Carnisselande). Stap uit bij halte Leuvehaven. Pak vervolgens de route op bij nummer 34. Kort de route nog verder in door bij Hotel New York de watertaxi te nemen naar de Veerhaven en vervolg de route vanaf nummer 53.
68. Santa Claus P. McCarthy (2001) Het omstreden kunstwerk Santa Claus – in de volksmond ‘Kabouter Buttplug’ genoemd – is het bronzen symbool voor de Westerse drang tot consumeren. Op het Eendrachtsplein is hij goed zichtbaar voor het winkelend publiek.
Sijf Een hapje eten of een drankje aan de bar, bij Sijf kan het allebei. Er hangt een gezellige sfeer en ook het interieur met Art Deco details is de moeite waard. Oude Binnenweg 115
24
69. Westersingel beeldenroute W.N. Rose, J.D. Zocher (1859) / M. Struijs (2000) Als onderdeel van een waterproject dat de waterhuishouding en daarmee de hygiëne in de oude stad moest verbeteren, werd in 1859 de Westersingel aangelegd. Sinds 2000 loopt de beeldenroute langs het water. Op de route van de Kruiskade tot de Westzeedijk staat werk van grote beeldhouwers zoals Rodin, Carel Visser en Joel Shapiro.
Kunst & Cultuur Houd je van kunst en cultuur en ben je benieuwd naar de musea en openbare kunst van Rotterdam? Volg dan in ieder geval dit stuk van de route, langs onder andere Museum Boijmans Van Beuningen, de Kunsthal Rotterdam en de beeldenroute Westersingel. Route: Neem vanaf Centraal Station tram 7 (richting Willemsplein). Stap uit bij halte Westplein en pak vervolgens de route op vanaf nummer 52.
70. De Unie C. Weeber (1986) geïnspireerd door J.J.P. Oud (1925) De Unie heeft een opvallende gevel. De kleuren van De Stijl, rechthoekige reclamebakken, een billboard en de vierkante vensters vormen samen een bijzondere compositie. Dit is niet de originele gevel van J.J.P. Oud, maar een replica. Het origineel aan de Coolsingel werd tijdens het bombardement verwoest. In 1986 werd de gevel op een nieuwe, vergelijkbare locatie tussen negentiende-eeuwse panden gereconstrueerd door Carel Weeber.
Maritieme roots Bezoek de historische binnenstadshavens zoals Oude Haven en Leuvehaven en wandel over de kade van de Nieuwe Maas: hier ervaar je het Rotterdamse leven aan het water van toen én nu. Route: Neem vanaf Centraal Station tram 24 of 21 (richting De Esch). Stap uit bij halte Station Blaak. Pak daar de 25
route op vanaf nummer 25. Deze route loopt tot nummer 34. Steek echter niet de Erasmusbrug over, maar vervolg de route vanaf nummer 51. In de Veerhaven (nummer 53) kun je de watertaxi nemen naar ss Rotterdam of tram 7 (richting Woudestein) nemen naar het Centraal Station. Stadshart Als je graag het bruisende centrum wilt ontdekken, met al z’n winkels, restaurants en cafés, dan beperk je de wandelroute tot het stadshart. Via leuke en levendige (winkel-) straten eindig je op de Binnenrotte, waar zich de oorsprong van Rotterdam bevindt. Route: Loop de route vanaf Centraal Station tot nummer 25. Neem op Station Blaak tram 21 (richting Woudhoek) of 24 (richting Holy) terug naar het Centraal Station.
Altijd iets te beleven een bezoek aan de kunsthal is een boeiende tocht langs moderne meesters, hedendaagse kunst, fotografie, vergeten culturen en design. beleef verschillende werelddelen en kunststromingen in het markante gebouw van architect Rem koolhaas. er zijn altijd diverse tentoonstellingen tegelijk, dus laat je verrassen!
Korting met Rotterdam Welcome Card Meer ontdekken van Rotterdam? Met de Rotterdam Welcome Card krijg je minimaal 25% korting bij 50 attracties, musea, uitgaansgelegenheden en restaurants in Rotterdam en onbeperkt reizen voor 1, 2 of 3 aaneengesloten dagen met RET metro, tram en bus. Je bestelt de RWC online via www.rotterdamwelcomecard.com of koop hem bij Rotterdam Info ‘Coolsingel’ of bij Rotterdam Info ‘Centraal Station’.
Colofon Rondje Rotterdam is een uitgave van Rotterdam Info, de promotor van toerisme, vrije tijd en wonen in Rotterdam. Rotterdam Info maakt deel uit van Rotterdam Partners en is partner van VVV Nederland. Rotterdam Info ‘Coolsingel’ Coolsingel 195-197 Rotterdam Info ‘Centraal Station’ Stationsplein 20 www.rotterdam.info
[email protected] T +31 (0)10 790 01 85 /rotterdaminfo @rotterdaminfo Deel je ervaringen over Rondje Rotterdam met #RondjeRotterdam
26
Edition 2016 Fotografie cover: Sophia van den Hoek Fotografie: Hannah Anthonyz, Jan Bijl, Claire Droppert, Ossip van Duivenvoorde, Marc Heeman, Daniëlle van der Schans, Tot en Met Ontwerpen, 500 Watt. Tekst: Elsbeth Grievink, Tot en Met Ontwerpen, Rotterdam Partners Design: Glamcult Studio Drukwerk: PrintPowerMedia Deze gids is gedrukt op milieuvriendelijk papier.
Foto Ossip van Duivenbode
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Rotterdam Info kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden of wijzigingen.
buy tickets now!
www.kunsthal.nl
e
PJ
nd
–D er
dij k
Bo
ind –K am
Ro tte rd
Wa ter bu s
ka rik
Bi
AA T
Pre
Slaa k
t
tstraat
Rijksb
ad e
oom
po Entre
av en
n thave
Ca
rga
ds 24
ID
aat
ZU
g
OP
49
um
ala
an
Bro eks tr
dew
den
Lo
.V an
eg of
J. H
Po sth
de
Ich
Till em adk a
Par alle w
thu sh
Ve em
e k ad ina
eg
Ple in
Loo
AN
an
we
LA
co f fs
ala
ijk
um
25
str
50
23
aa t
NY xi H Wa terta
Po sth
Le v i
Pin
20
38
doo rka de
eV oo ors tka rw de eg ha ve n
20 Hille kop ple in
Pa ra
Hil les
Hillelaan
Hillelaan
aven
tra
llelw
23
25
eg
at
Bred
e Hill
edijk
Rijnhaven
bru g
Jac
om
t
dzijde
aat
e
aa
rdzijd
tr jés
n Noo
Bloemfonteinstraat
Herman
ave Maash
Maashav en Oo
Veerlaan
str tha Bo
at tra
edijk
on Cr
77
e Hill
raat
kst
Su
To
Rec
LLombo
Veerlaan pwea
zijde
s er t ub Jo
Bred
Zuid ven
st Wig
47 raat
Oos tein d
T AA Stieltjesplein TR Entrepo
SS ST I EL TJE
Sp
Wil
c
J LT
S ES
nn en h
gerk
TR
uis
ven Delist
Jaq ues Per ks
de
nha
Deliplein
ne S w
Hele
traa t Slaa k
Pap ega ais
tra a
re ch t or d
He
Lo
aat
Rijnh
Rij
rl Vee
ar th straa
t
Hoge Boezemw eg
BOEZEMWEG
jes ka d
Bo om p
e
ES
jes ka d
om p
PJ ofd e ho
Leu v
ins Pr
IE ST
e lem ska d
Vredenoo
Boe zem
ES
de
ka
He r te
OM BO
en a
Te rw
OM BO
se
am
Willem Schürmanstr
Carel van Nievestr aat
Brussestraat
Kipstraat
Goudsewa genstraat
t Hals straa
aat
Bernardus Gewinstra at
Johan de Meesterstraat
Leopoldstraat
VONDELWEG
straat Jonker Frans
kk er
Steiger Ha n g
Lombardhof
Lombardkad e of
rd k ade
teh
ba
ro t
en
Ga ler ij
1e Blekerhof
Hoornbrekerstraat
tsplei rach
Schiedamse Vest
Baan Baan
Baan
Jongkindstraat
Duive
Raampoor t
Schiedamse Vest
Schiedamse Vest
AT
esingel dams hie Sc
t
Bloemkwekerstraat
n
Josephstraat
Van Speykstraat
Adrianastraat
Josephstraat
EN ST RA
sin
gel
Conradstraat
Gaf felstraa
Bellevoyss traat
Josephlaan
str aat
nvoordestraat
Jan Sonjéstraat
Van Speykstraat
Bajonetstraat
Adrianastraat
E e nd
m a p l ein
in ple
aw eg
an
Wytem
offm
SS
g
HU
we
at
at
g Bru
tner stra
tra
t
t aa
eu oR Ott
36
F
s tr
42 hlinw
e
HE
lie
r
of fm rH ste ee Oeve em Sle rst raa ep Burg hell t ing stra an at ikla
DE
in ple
at
nd He
t aa str an
at
ens tr
35
aa s tr ak rT
Brei
s uyter
at tra ds or
de
an
aa t str
RO C
De R
e ad
lp Tu
f fm
tra es ck
NY
IN
D e
MAASTUNNEL
rkad
48
t
n Va
te es me
o rH
a rstr
iH
Mulle
an
Mari nestraa
Le
ge ur
e orb Th
ins
e ad
Rijnha
Fruitla
e
Antwerpseh
no ije Fe
sk aa M
rie
GLE ROO EV
k
37
lm he Wil LP
Koninginnenhoofd
aa n
rkad
G RU
ij rd de
46
44
Ooste
e
SB
in
u La
tax
k ad ina
ARD LEV
EM
-K
lis at rne tra Co mps Tro
ter Wa
45
OU
LL
t
m
t raa
de
1
lm he Wil
et
WI
G RU
Bellevoyss traat
Oo
ad sterk
et gvli
e
B AA S
kst dri
ak a
d atka reng
gvli arin terh Ach
M
ld
RU G
41
erik
Boe
liet
in Har
et gvli
g
de
r en g at
kt mar
in Har
iet gvl rin
SB
Jan van Vugtstraat
ER F i Hoo
bru
eitska
B oe
Oost
DIJ
EM
t
aa t
Am
NW
aat
rd s
av en
t
Ha
TZEE
I LL
a stra
SB
euw
40
nd lla
O LE
t
ngv
nstr
Ge
EW He n
n
AS MU
Me
39
43
24
Adm iralit
ole
28 Spanjaa
eh
Wilhelminaplein
Ho
O OS
TM
traa
tm Oos
lie ngv
de eka ers
GD
i ple ms lle
ER
21 24
G
e ns Valk
Flo ris
OO S
at
raat
Hari
20
M e uw
in tple
a nstr
st Kip
ak rbla
a at
t
Pr
e
tr ans
aat
R
n
e Ni
2
52
ven
m Zee
tr iers
Riv
E R PI E
e kad
34
m Veerda
n have Veer
t
Veerha
traa
de
Wi
e rk Ve
s Park
an terla Wes
an
n ave
ka Park
llaan
hof
de
B
Pri ns
7
s a a
ad e
t Ro
da er
sk aa M
25
2
Powella
aven Parkh
kh Par
H eu
an vella
23
51
n tplei Wes
n aaslaa
n
Baden
rk st e We
en
an utla u Hoort
Q
ad
aat astr Jav
hav
Zalm
anslaan merm
alm te Z
em p G ed
Westm
slaa
54
ds
n
en hav 20
Em ans pad
Oostplein
Hari
20
Leuvehaven
D
53
t traa
EN
stim
Zalm
29
plein
Ko estr
aa
tra at
e
Ou d at
WA
Vred
Frede rik
Alber t Verwey stra Willem Kloo sstra at
Witte Her tstraat
21
E MW LSU
gs tr
kad
AN G. V
Ove
RL
ijbru ug W
s ker
Spaa nse
nse k a
Moo aven Wijnh
30
Wijnbr
ve ha e rs ak
r ij s
ma
Mainport
8 20
at
t traa nds Cala
steeg Gaper g
pm
stra
e r se
nd tela Vas
56
Em
at
Geld
at
n ve jha
de Re
at
eep Sch
ng
Vo lle nh ov en str a
Visstee
ra ondst
straat
of
aven
stra
eg
aat
Va n
rs e
tra Wijns
traat Biers
Juffer
Glash
e he Sc
n
rakel
tsstr
ijk eed estz
Blaak
VE
Zwar teh
at Molstra
n have Wijn
Juf ferh
t
Leuvehaven
straa
SSCHIEDAMSEDIJK
rden
laan
ri de
ep he Sc
aven Wijnh
brug tesse egen at R
a de ferk
Re
at
Spaa
lde Ge
at
ornstra
Juf
Leuvehave
ooth mB
rach
W
K
lk Ko
rpstra
Postho
ven rh a
G
wland eu
n Scha
f
Willia
B Van
Eend
DI J
L AN S TE
24 25 27 21
26
Blaak
tra Wijns
f
tni
Ds. Ja
o euwh
at uwstra
AK BL A
Wolfshoek
t traa
25
BUR
24
Nie
straat
T TR A A
s We
Grot
2e Ni
rstraat Keize
Nieuw
nh age se w of oud enh 2e G w ag dse Gou 3e l d aa ne n e Gro
HO 23
rkplein
Zijl
SW E
OG S
lo o
Savoy Rotterda
iersho
21
terk
r st e
Ach T RAA nhof GST e Sint-Ja H OO o f 2
Marin
eg
Bred
g enzan
22
ot
r L ib
ste ije
RAAT arkt O G ST em
a de Wijnk
Bie
Vogel
rslo
Groteke
f ho
khof ekoe Pann t kstraa ar k t ekoe wem Pann ot Nieu rslo Bote
en ins Pr
estraat
Oos
at
te Bo
traat
32 Schilderstraat
uroho hote
tra
of
Queridostraat
INGEL
Gerdesiaw eg
GERDESIAWEG
in anple Amm Ammanplein
Herman Rob bersstraat
GOUDSES
Ha lh
E TT RO
er t
agens
HO
8
s nk ba aar Sp
EN
p Op
ew West
Korte Hoogstraat
33
Ketelaarstraat
20
19
at
31Plein 1940
a y l estraat
t aa
N BIN
er
tr ns ne gij Ba
nslaan
WARANDE
t Ja S in
of
Mee ntho f Pan neko ekst raat
n
destraat
Vondelh of
of oth slo ter Bo
NT
Jan van Loo
GEL
tte
r th
K BL A A
21 24
lein
Pier re B
Bin
nro
e sev and
e yn
Blekestraat
m
de
Hang
LAA K
nss
aat
L i Ko n
in
n Cala
Park
a rdk
ne Bin
g Haa Rodez
thof rnevel ldenba te Paa
t
tsstr
traa
ts w
GE WE
EE S TZ
n klaa Par
Powe
enstra
S ES I N
Van Alkem a
INIER MA R
rf
Raam
w Leeu
23
aan Parkl
Baden
pe
18
L
straat Jan van Avenne
tte
e nw ole
er
ein
SI NG E
Van O
Jan Porcellistraat
nro
rdm
eve ags
t
at sstra
15
2e Blekerhof
d h ie Sc
IJK
YNP RTU LE
aven Parkh
e rkad
aat Lloydstr
ne Bin
o No
Ha
straa
CO O L
Zw ar
rdss
S IN
EE D
Het Park
Mulle
kade
bshave
bs Sint-Jo
hoofd Muller
T M EE N
tma
mgaa raat aerst
drach Een
T ER
S TZ
FO
55
17
Lo
ba om
E ME
16
Ha r
Bo o
eg
WES
en Kort
it Ki ev
w eg ng h
M UL L
Sint-jo
at
Lloydstra
shaven
at stra yd Llo
Doel
AT
7 20
ijk eed estz
at
Sint-Job
nkade
AT TRA ITHS
rach
65
straat dhuis
32
blaak
EW
Op
Beurs
chillp
obsp laats
tra ss
aa t dstr
n
ts w
AL
e Jo
alstra
eg chw
g bswe
ei egpl
enw
Chur
Eend
66
rk
64
W
g
t bstraa Sint-Jo
t traa
Binn
GO U D
at
ob ac tJ Sin
L
Za n
Bulgerst
ak
drach Een
rk
IJKW
plein
tega
Hoo
JK Sin
s pij n
TRA
umpa Muse
Van Beuninge
8
e sw ob tJ
AT
B WEST
TE D
Sint J ac
rsplein
straat ekijn
NS
63
57
d G.J.
Pu n
r de Piete
ST
Luca
Henn
MA OR West
U NB
RG
anta nta
DO
straat
aat i tsstr Maur
us Jacob
68
WI T
8
ER
at
Sta
Sint
raat kijnst
t
E ND
emie
a hstr w ec
AAT
of gaardh Boom
bla West
58
WE
ven
DI Z EE
e Henn
L
tsstraa
eg
E MP
14Beu Beurstraverse f 12 13 Beurs e travers 11 Beurs 8 25
VA
= ca. 100 meter
Coolhaven
t straa
Cris
10
lein
SSTR
Museumpark
RAV
Acad
weg
e Buyt
KARE
Mauri
59
n
em Will
enw Binn
60
Cruise terminal
Coolh a
ST R A
T AStadhuis TRA ss Rotterdam
Jongh
VELT
62
Markthal G.J. d e
Sta
AAN LIJNB
ein
Dijkzigt
sp dhui
’S -G
burgpl
umpa Muse
Laurenskerk
NS SSE
Schouw
Euromast
A
Raampl
Stadhuis
32
61
AA N
Oude
ad
Erasmusbrug
t nstraa
raat
E BARN
kanp
rve
Eendrachtsplein
W EG
Melk
te Och
g Mauritsw e
SE RL
a at ltstr
Saftlevenstraat
RIESELAAN
U
g Mauritsw e
Centraal Station
EN BI N N
8
DEN N OL
67
aat
Beurs/WTC
De Doelen
H ROC
E N ES
L
CLAES DE V
jnstraat
WESTERSIN GEL
MATH
Toilet
69
r nst oke
Parkeren
J KW A
32
VA
raat
PO
7 8
21 23 24
DE
NE VAN AERT
5
70
4
rst itne Bre
Ziekenhuis
E N DI
N IE
U WE
7
SK
9
aan Lijnb
Kor te
Schouwburg
b Ho
’S-GRAV
AN
at nstra ietbaa Sch
Politie
traat ncks Snelli
lein
Doorb raak
Tourist information
rdecroo Zw ae
Kruisp
Watertaxi Aqualiner
WEG
E
UI KR
AD E
manst Zout
4
24
IS K KRU
6
Gouvernestraat
4
K AD
23
Gouvernestraat
Taxi
ri Volma
raat
Tram
Gaffeldwa rs straat Gerrit Sterkmanplein
Zuid
Weena
21 raat ruisst 20 K 8 7 4
Kogelvangerstraat
Bus
Metro
AN
ierenst
t nastraa
nstraat
’S-GRAVEN DIJKWAL
Schietbaanlaan
KRUIS
21
HOFP
l
Batav
Paulow
iende
W ES T
4
A
23
gel
Drievr
AT
D EL L 1E MID Trein
Schermlaan
gel
Anna
straat
straat
Bloem
Wandelroute
24
25
traat Tiends
RA Fietsroute A ND S T
23
Coolse
at Oostervantstra
Palmd warsstraat
tunnel
rdesin
traat
estraat
Kop van Zuid & Katendrecht
Lloydkwartier
straat
Diergaar d e si n
WE E N
3
Diergaa
Bloems
ind Zijdew
OUWERLAAN H ENEG
at
a Singelstr Waterfront & Noordereiland
Scheepvaartkwartier
n
2 Weena
Laurenskwartier lein
nsplei
Kor tebrandstraat
Couw enburg
25 23 24
20 7 8
8
Stro veer
LEIN
Statio
Lijnbaankwartier WEENA
straat Akelei
Centraal Station
44 40
raat
straat
33
Schaatsbaan
t
China Town
eplein
e Po or
st Delftse
Delf ts
Central District
Henegouwerp
at
Poor t
Delfts
EG
tra Schies
Elektrisch Vervoers
1
Mauritskwartier 40
25
Molenwaterweg
pad
Museumkwartier el Essenburgsing
en
l
Legenda Staten
rH
rH ste
ssinge
ste Zu
n iersplei Proven
Hoveniersho f
Station
ier Proven
DE
STATENW
ad Statenp
gel
traat avers
e me rge Bu
Harddr
emadehof Jan van L oonshof
nss in
at
I E KA SC H
ninckstraat Schimmelpen
tio
ngel orsi
t ra
Sta
44
DIJK
1
ws
Wal 33
t raa
A JOURNEY OF DISCOVERY !
Mind the line Buy your tickets online at www.rotterdamzoo.nl and save € 2.00 ! Rotterdam Zoo | Open every day | Blijdorplaan 8, Rotterdam | Tel.: 0900 - 1857 (€ 0.10 per minute)
BIJZONDERE ONTMOETINGEN
2016 YEAR OF THE APES: Bokito celebrates his 20th birthday and opening new gelada enclosure this summer.
