rondje Rotterdam
NL
Wandel-/ fietsroute met architectuur
een Rondje door Rotterdam Welkom in Rotterdam, de stad die steeds meer internatio nale bekendheid geniet als populaire citytripbestemming. Waarom? Dat zul je gauw genoeg ontdekken tijdens dit Rondje Rotterdam. De wandeling leidt langs iconische architectuur en toont je de eclectische mix van oud en nieuw waar Rotterdam bekend om staat. Van de laatgotische Laurenskerk tot de futuristische Markthal, waarvan het cement nog maar nét is opgedroogd. Van de Kubus woningen op de Blaak tot de glimmende hoogbouw op de Kop van Zuid. De route leidt ook door wijken, parken en winkelstraten. Langs terrassen, musea en het water. Vanaf de Erasmusbrug kun je genieten van het uitzicht over de Maas, waar watertaxi’s en schepen af en aan varen. Je kijkt er richting één van de grootste havens ter wereld én ziet die spectaculaire skyline waar Rotterdam bekend om is. Als je het volledige Rondje loopt (ca. 10 km), ben je ongeveer een halve dag onderweg. Met de fiets doe je er zo’n twee uur over (een fiets huur je op het Centraal Station). Je kunt natuurlijk ook voor een kortere route kiezen (zie pagina 23) of een gedeelte met het openbaar vervoer afleggen. Heel veel plezier met het ontdekken van Rotterdam! Rotterdam Info Coolsingel Stadspromotiewinkel Rotterdam Info Coolsingel inspireert en informeert je over het toeristische aanbod, vrije tijd en wonen in Rotterdam. Je loopt er binnen voor een stadsplattegrond of wandel route, tips over uitgaan, informatie over architectuur of de leukste wijk om te wonen. Ook kun je er de Rotterdam Welcome Card, cadeaus, cadeaubonnen, souvenirs, Feyenoord merchandise, tickets en vervoersbewijzen kopen. Wisselende exposities en een grote maquette van de binnenstad geven inzicht in de laatste (architectonische) ontwikkelingen van Rotterdam.
Rotterdam Info Coolsingel Coolsingel 195 – 197 Rotterdam Info CS Stationsplein 20 02
Rotterdam Welcome Card De Rotterdam Welcome Card biedt minimaal 25% korting bij 50 attracties, musea, uitgaansgelegenheden en restaurants in Rotterdam en 1, 2 of 3 dagen onbeperkt reizen met RET metro, tram en bus. Verkrijgbaar bij Rotterdam Info Coolsingel, Rotterdam Info CS en via www.rotterdamwelcomecard.com. See more, pay less!
T +31(0)10 790 01 85 www.rotterdam.info
Welke kant op? Je kunt de wandeling bij elk gewenst nummer starten. Er zijn drie hulpmiddelen die je de weg wijzen: > de plattegrond op pagina 25, > de Rondje Rotterdambewegwijzering op straat, > de app Rotterdam City Guide (download de app via App Store of Google Play).
Rondje Rotterdam
Tips over de wandelroute vind je
Als de fietsroute afwijkt van de
in de kantlijn. Door drukte op
wandelroute staat in de kantlijn
kruisingen zijn niet alle bordjes
een opmerking. Op de plattegrond
even goed zichtbaar.
is de alternatieve route zichtbaar met een stippellijn (er zijn geen bordjes).
/rotterdaminfo @rotterdaminfo
Rotterdam, altijd in beweging
‘Rotterdam is a must visit city’ (Reisgids Rough Guides) ‘First-class architecture in the Netherlands’ second-city’ (New York Times plaatste Rotterdam op nummer 10 van 52 Places to go)
Rotterdam is een echte melting pot. De stad telt wel 176 verschillende nationaliteiten. Dat zie je terug in de grote hoeveelheid exotische restaurants, winkels, beroemde festivals als het Zomercarnaval en North Sea Jazz, maar vooral aan de enorme verscheidenheid aan mensen. De sfeer is open en kosmopolitisch en er is voor iedereen wat leuks te doen. De laatste jaren openden vele nieuwe hotels, restaurants, koffiebars en clubs hun deuren, vaak op spannende locaties. Rondom het water is de dynamiek en het wereldse karakter van Rotterdam het best voelbaar. De schepen die je in de haven ziet zijn uit alle werelddelen afkomstig, en ook de architectuur rondom de Maas is van internationale allure. Je treft er (letterlijke!) hoogstandjes van onder andere Álvaro Siza Vieira en Rem Koolhaas en natuurlijk de beroemde Erasmusbrug van UNStudio. De afwisseling van oude en nieuwe architectuur - hoog én laag, gereed én in aanbouw hoort voor de Rotterdammer thuis in het vertrouwde straatbeeld. Een straatbeeld van een stad die nooit stilstaat en daardoor blíjft boeien. Rotterdam, toen en nu Rotterdam is ontstaan aan de Binnenrotte, waar ooit het riviertje de Rotte stroomde. Rond 1270 werd hier een dam gebouwd en ontstond een kleine vissersnederzetting. De handel en de scheepvaart floreerden, waardoor ‘Rotterdam’ in snel tempo groeide. Tussen 1866 en 1872 werd de Nieuwe Waterweg gegraven, die Rotterdam beter met de zee verbond en liet uitgroeien tot echte wereldstad. Op 14 mei 1940, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd bijna de hele binnen stad verwoest door een bombardement. De ‘brandgrens’ wordt vandaag de dag gemarkeerd door lampjes met rode vlammen in de stoep. De Rotterdammers staken hun handen uit de mouwen; twee weken na de oorlog begonnen ze aan de wederopbouw. De stad had het lef om radicaal te breken met het verleden en te kiezen voor een ruime opzet en moderne architectuur. Licht, lucht en ruimte was het motto. Ook in de decennia die volgden bleef Rotterdam grensverleggend, waaraan de stad zijn eigentijdse uitstraling dankt. De vernieuwingsdrift is nog steeds typerend voor de Rotterdammers. Inmiddels wordt de skyline internationaal geprezen als ‘loflied op de moderne architectuur’ en er is nog veel meer te ontdekken. Rotterdam, een must see? Zeker weten!
Maastoren
02
03
1
De bewegwijzering met bordjes begint op de kruising vlak voor nummer 4.
5
1. Rotterdam Centraal Station Team CS* (2014), M. Struijs (2014) Dagelijks passeren zo’n 110.000 reizigers deze plek om gebruik te maken van bus, tram, metro of trein. Het dak boven de sporen is gedeeltelijk bedekt met zonnepanelen en gaat vloeiend over in de kap boven de stationshal. De punt hiervan wijst naar het centrum van de stad. Een aantal historische elementen van het oude stations gebouw (1957) van Sybold van Ravesteyn zijn bewaard gebleven, zoals de originele klok op de voorgevel, de letters Centraal Station (nu uitgevoerd in led-verlichting) en de ‘speculaasjes’, twee gra nieten sculpturen op perron 1. Het ondergrondse metrostation en fietsenstalling werden ontworpen door Maarten Struijs.
Lebkov
* Benthem Crouwel Architekten, Meyer en Van Schooten
Deze koffiebar heeft
Architecten en West 8.
meter hoog, het hoogste deel meet 151 meter. Er zijn 28 liften in het gebouw. 4. Calypso Alsop Architects (2012) De gevel van Calypso is zo vormgegeven dat het lijkt alsof het gebouw beweegt. Het telt 22 verdiepingen en bevat naast 407 luxe appartementen ook winkels, kantoren, horeca en een parkeergarage. Helemaal rechts staat de vernieuwde Pauluskerk (roestbruin), die hulp biedt aan daklozen en verslaafden. 5. Schouwburgplein A. Geuze (1992-1997) Dit door architectuurcritici over de gehele wereld geprezen én verguisde plein staat op het dak van een parkeergarage. Er zijn verschillende materialen voor gebruikt, waaronder een epoxyvloer, stalen en natuurstenen platen en houten vloerdelen. De geknikte, rode lichtmasten verwijzen naar havenkranen. Aan het plein liggen terrassen, restaurants en theaters.
naast een uitgebreid koffie-assortiment ook overheerlijke broodjes, soep en zoetigheden. Neem de tijd om er ter plekke van te genieten of neem je bestelling mee voor onderweg. Stationsplein 50
04
2. Groot Handelsgebouw H.A. Maaskant en W. van Tijen (1953) Dit rijksmonument is een typisch symbool van de wederopbouw. Het enorme bouwblok van 220 bij 84 meter werd begin jaren 50 gebouwd voor ondernemers die tijdens het bombardement hun bedrijfspanden kwijt waren geraakt. Het was en is nog steeds het grootste handelsgebouw van Nederland. Er zitten kantoren en winkels, verdeeld over drie niveaus, waar een 1,5 kilometer lange ‘weg’ doorheen loopt. Het dakpaviljoen huisvestte vroeger bioscoop Kriterion, maar is momenteel niet meer als bioscoop in gebruik. Wel bevindt zich op het dak de groene daktuin van Grandcafé Engels, van waar je prachtig uitkijkt over de stad. 3. Delftse Poort A. Bonnema (1991) Tot 2005 was De Delftse Poort met zijn spiegelende gevels het hoogste gebouw van Nederland. Hoewel er inmiddels nog hogere gebouwen in Rotterdam staan, is dit nog altijd een van dé landmarks van de stad. De lage toren is 93
6. De Doelen E.H. en H.M. Kraaijvanger i.s.m. R.H. Fledderus (1966) / J. Hoogstad (2000) In concert- en congresgebouw de Doelen vinden jaarlijks vele concerten plaats in alle genres, van klassiek tot wereldmuziek en jazz. De akoestiek van de zalen wordt alom geroemd. De Doelen is ook de thuisbasis van het Rotterdams Philharmonisch. In 2000 is het gebouw uitgebreid met extra congresfaciliteiten en de Hogeschool voor Muziek en Dans.
05
7. Pathé Schouwburgplein K.J. van Velsen (1996) Toen een aantal oudere bioscopen de deuren moest sluiten, is dit bioscoopcomplex met zeven zalen gebouwd. In verband met de onderliggende parkeergarage moest er ultralicht gebouwd
Floor
Café Floor Floor ligt in het culturele hart van de stad en grenst
11
worden. Er is daarom gewerkt met een lichte staalconstructie met gevels van transparante golfplaat. Om geluidsoverlast tussen de zalen of naar buiten te voorkomen zijn in de wanden van de zalen steenwoldekens verwerkt.
aan de Schouwburg. Op de kaart vind je lokale en biologische producten die op een moderne manier bereid worden. Loop bij mooi weer door naar de binnentuin; een oase van rust in het drukke stadsleven. Schouwburgplein 28
Volg de route buiten het voetgangersgebied en pak de route weer op bij nummer 15.
8. Rotterdamse Schouwburg W.G. Quist (1988) Jaarlijks vinden hier vele theater-, dans- en muziekvoorstellingen plaats. Het is bovendien een geliefde festivallocatie. De plattegrond is haast symmetrisch van opzet: vanuit de ingang (precies onder de toneeltoren) lopen statige lange trappen naar de foyer en de entree van de grote zaal aan de achterzijde. Het laden en lossen van decorstukken gebeurt met een ingenieuze vrachtwagenlift aan de rechter voorzijde van het gebouw. 9. Lijnbaan J.H. van den Broek en J.B. Bakema (1953) De Lijnbaan is een van de drukst bezochte rijksmonumenten van de stad. Begin jaren 50 werd deze eerste autoloze winkelpromenade van Europa als een revolutionair ontwerp gezien, dat overal ter wereld werd gekopiëerd. Nog altijd is de Lijnbaan een winkelwalhalla. De winkels zijn er zeven dagen per week geopend.
De route loopt boven langs de Beurstraverse.
12. De Bijenkorf M. Breuer, A. Elzas (1957) De gevel van dit luxe warenhuis is deels bekleed met zeshoekige travertijn panelen, die naar het logo van de Bijenkorf verwijzen. De architect wilde een kunstwerk voor de entree zodat hij zich niet hoefde aan te passen aan het stedenbouwkundig plan dat een uitbouw in de voorgevel eiste. Binnen worden de duurdere mode- en cosmeticamerken verkocht, maar ook interieuraccessoires, bonbons, boeken en speelgoed.
Staal Een geliefde plek bij congresgangers,
Café Beurs Vroeger zat hier een bioscoop, tegenwoordig is dit een populair café restaurant. Voor een aangename onderbreking tijdens je wandeling, het winkelen of als afsluiter van de dag. Kruiskade 55
06
10. Stadhuis H. Evers (1920) Het Stadhuis is een van de weinige gebouwen die het bombardement in 1940 hebben doorstaan. Koningin Wilhelmina legde 1915 de eerste steen. Het monumentale gebouw in Beaux-Artsstijl met Byzantijnse, Romaanse en Art-deco invloeden is symmetrisch van opzet en gebouwd rondom een binnentuin, die te bereiken is via de straat die het Stadhuis ‘doorkruist’. De gevel is rijk versierd met diverse beeldhouwwerken. In het rechter hoekpaviljoen ligt op de eerste verdieping de werkkamer van de burgemeester.
11. Beurstraverse The Jerde Partnership, P. de Bruijn (de Architekten Cie) (1996) De verdiepte winkelpassage, in de volksmond ‘de Koopgoot’ genoemd, loopt dwars onder de Coolsingel door. De traverse verbindt twee belangrijke winkelstraten, de Lijnbaan en de Hoogstraat, via het ondergrondse metrostation Beursplein. Het interieur van de traverse werd ontworpen door Jon Jerde, de Amerikaanse goeroe van het funshoppen.
zakenmensen en winkelend publiek, aan de voet van BeursWTC. Vanaf het terras
13. Zonder titel N. Gabo (1957) Het 26,2 meter hoge en 40 ton zware, stalen kunstwerk ‘Zonder titel’ voor de entree van de Bijenkorf was volgens Gabo een ‘ideologische bijdrage tot het constructivisme’. Ondanks zijn gewicht geeft de sculptuur de indruk van gewichtloosheid.
heb je een prachtig uitzicht over de levendige Koopgoot en Coolsingel. Beursplein 33
07
14. Beurs-WTC J.F. Staal (1940), R. van Erk (1987) De laagbouw van de beurs was het eerste gebouw in Rotterdam dat na het bombardement van 1940 in originele staat werd hersteld. Het World Trade Center, de kantoortoren in de vorm van een afgeplatte ellips, werd in 1987 boven op de beurszaal gebouwd.
18
20
15. De Meent De laatste jaren heeft De Meent zich ontwikkeld tot de meest glamoureuze straat van Rotterdam. Met mode- en schoenenwinkels in het hogere segment, maar ook een aantal goede restaurants, lunchrooms, (cocktail-)bars en een beroemde ijssalon.
19. Erasmus H. de Keyser (1622) Het standbeeld van Desiderius Erasmus is het oudste openbare standbeeld van Nederland. De wijsgeer Erasmus, een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het humanisme, werd rond 1468 in Rotterdam geboren en groeide uit tot symbool van de stad.
16. Post Rotterdam G.C. Bremer (1923) Het voormalige postkantoor doorstond, net als het Stadhuis, het bombardement in 1940. Het exterieur oogt vrij somber en massief. Het interieur daarentegen is licht, hoog en bevat veel historische details. Tegenwoordig wordt het gebouw gebruikt voor tentoonstellingen en events waar veel publiek op afkomt. Het beeldhouwwerk op de gevel, van Joop van Lunteren, verwijst symbolisch nog altijd naar de oude functie: de posterijen, telegrafie en telefonie.
Dudok Stadsbrasserie die de hele dag door druk wordt bezocht. Op welk moment je ook
17. Timmerhuis R. Koolhaas (OMA) (2015) Achter het Stadhuis en Post Rotterdam verrijst het stadskantoor Timmerhuis, dat uit een gerenoveerd en een nieuw deel bestaat, die naadloos op elkaar aansluiten. Naast gemeentelijke kantoren komen er appartementen, winkels, horeca en een parkeergarage. De oplevering staat gepland voor najaar 2015.
20. Laurenskerk Onbekend (tussen 1449-1525) Deze laatgotische kerk is het enige overblijfsel van het middeleeuwse stadscentrum. De kerk kreeg zijn huidige vorm rond 1525, maar raakte zwaar beschadigd tijdens het bombardement in mei 1940. Tegenwoordig is het een opvallende verschijning tussen alle architectonische nieuwbouw. Naast kerkdiensten worden er rondleidingen, concerten, tentoonstellingen, lezingen en feesten gehouden. Ook is er de permanente expositie ‘Een monument vol verhalen’.
Neem als er markt is de afwijkende route.
komt, de kaart biedt genoeg keuze: ontbijt, lunch, afternoon tea, borrel of diner. Of bestel er koffie met de beroemde Dudok appeltaart. Meent 88
08
18. Café Brasserie Dudok W.M. Dudok (1953), H. Kossmann en J. Dijkman (1991) Vroeger was het een verzekeringskantoor, nu is het een levendige ontmoetingsplek die vernoemd is naar de architect van het gebouw. In de grote open ruimte is de oorspronkelijk indeling (door glas gescheiden kantoorruimtes) nog steeds goed zichtbaar, net als veel authentieke details. Boven het café bevinden zich maisonnettewoningen. 09
21. Binnenrotte Rond 1270 werd in het kleine riviertje de Rotte een dam gebouwd, met aan de ene kant de Maas en aan de andere kant land. Hier, op deze ‘Binnenrotte’ ontstond een nederzetting, die uitgroeide tot Rotterdam. In 1871 werd de Binnenrotte gedempt om een treinspoor naar Dordrecht aan te leggen. De Hef – de spoorbrug over de Nieuwe Maas – was onderdeel van dit tracé. In 1993 werd echter ondergrondse Willemsspoortunnel geopend. Op het grote plein dat toen ontstond wordt sindsdien een van de grootste buitenmarkten van Nederland gehouden. 22. Erasmus University College D.B. Logemann, N. Lansdorp en J. Poot (1923), E. van Egeraat (2014) Sinds 2014 huist de internationale opleiding van Erasmus Universiteit Rotterdam in dit pand. In het begin van de 20e eeuw was de Centrale Gemeente-
24
Als er markt is, dan afstappen en lopen.
28
lijke Bibliotheek hier gevestigd. Het gebouw bleef tijdens het bombardement in 1940 gespaard en bood tijdens de oorlog onderdak aan het Adviesbureau voor Stadsplan van Rotterdam (ASRO) dat op de bovenverdieping aan het nieuwe stadsplan werkte.
Neem bij de eerste Kubuswoning links de trappen naar
Urban Espresso Bar Een koffiebar avant la lettre. Klein, en bijna altijd vol. Je zit er tussen creatieve Rotterdammers die er werken, elkaar ontmoeten of ideeën
23. Centrale Bibliotheek Van den Broek en Bakema (1983) In de Centrale Bibliotheek bevinden zich circa 400.000 boeken verdeeld over zes verdiepingen. Via de gele buizen wordt de frisse lucht in de bibliotheek geregeld. Op de gevel prijkt een tekst van Erasmus, inclusief zijn handtekening: ‘Heel de wereld is mijn vaderland’.
uitwisselen. Botersloot 44a
10
boven. Loop tussen de woningen door en ga aan het einde via de trappen aan de rechterzijde naar beneden tot aan het water. Wandel linksom langs de Oude Haven voor
24. Markthal MVRDV (2014) Een overdekte markthal kom je in meer wereldsteden tegen, maar door de combinatie met woningen heeft Rotterdam een wereldprimeur. De appartementen zijn in hoefijzervorm over de versmarkt gedrapeerd. In de hal bevindt zich de markt, winkelruimte en horeca, daaronder een supermarkt en vierlaagse parkeergarage. Wie tussen de marktkramen door loopt en omhoog kijkt, ziet het kunstwerk ‘Horn of plenty’ (Hoorn des overvloeds) van Arno Coenen. Hierdoor wordt de Markthal ook wel de Nederlandse versie van de Sixtijnse Kapel genoemd. 25. Station Blaak H.C.H. Reijnders (1993) Tussen 1987 en 1993 werd het spoorviaduct en de spoorbrug vervangen door de Willemsspoor tunnel. In het vervolg ging het treinverkeer hier ondergronds. Station Blaak is onderdeel van dit ondergrondse traject. Op straatniveau zijn alleen de tramhaltes van het station te zien. Op niveau -1 liggen de sporen van de metrolijnen. Nog een niveau lager ligt de spoortunnel voor nationale en internationale treinen van Rotterdam naar het zuiden en vice versa. In het station is een fragment te zien van de 14e eeuwse stadsmuur van Rotterdam.
26. Hommage Marten Toonder De Artoonisten (2002) Het ruim zes meter hoge beeld is een hommage aan de beroemde Rotterdamse stripauteur Marten Toonder, onder meer bekend van Olivier B. Bommel. Het werd geplaatst ter ere van zijn negentigste verjaardag.
het mooiste zicht.
Volg de alternatieve
27. Kubuswoningen P. Blom (1978-1984) Architect Piet Blom kreeg de opdracht om op bijzondere wijze een brug te bouwen over de drukke verkeersader tussen Blaak en de Oude Haven. Het beroemde resultaat hiervan zijn de Kubuswoningen, ook wel het Blaakse Bos genoemd. De Kijk-kubus op nummer 70 laat als volledig ingerichte modelwoning zien hoe het is om tussen scheve muren te wonen. Een nachtje logeren in het Stayokay hostel in een kubuswoning behoort ook tot de mogelijkheden.
route; fiets via de juiste kant van de weg onder de Kubuswoningen door en neem 50 meter daarna het rode fietspad naar rechts (Koestraat).
11
28. Oude Haven Historische schepen contrasteren mooi met het moderne decor van de Oude Haven. Op zomerse dagen zitten de terrassen tot in de late uurtjes vol. Maar ook als het wat frisser is vinden veel Rotterdammers hun weg naar de Oude Haven om te eten, te drinken en te dansen. Traditioneel is dit gebied een populair uitgaansdomein voor studenten. Via de Nieuwe Maas staat het in open verbinding met zee, wat zelfs hier goed te zien is aan het verschil tussen eb en vloed. Op de achtergrond staat de rode Willemsbrug. 29. Witte Huis W. Molenbroek (1898) In 1898 was dit 45 meter hoge kantoorgebouw de eerste wolkenkrabber van Europa. In plaats van een staalconstructie, die toen modern was, koos de architect voor dikke dragende wanden van baksteen. De gevel is van wit geglazuurde baksteen met mozaïeken en beelden in art nouveau-stijl.
31
Mooii De keuken van dit stijlvolle restaurant heeft een Franse basis, met invloeden vanuit de hele wereld. Doordeweeks ben je hier ook welkom voor de lunch. Vanaf
35
30. The Red Apple KCAP Architects & Planners (2009) Vroeger was op deze locatie de appelmarkt gevestigd. Een oude appelboom aan de kade herinnert daar nog aan. De naam van de woonen kantoortoren is een verwijzing naar die geschiedenis én een knipoog naar The Big Apple, New York. De felrode gevellijnen van de 127 meter hoge toren worden naar boven toe smaller en benadrukken de slanke vorm van het gebouw.
uitzicht op de Oude Haven. Oost-Wijnstraat 8-16
rechterzijde van de Erasmusbrug naar de overkant. Ga aan het einde rechtsaf.
Loop via de linkerzijde van de
het terras heb je ‘s zomers een mooi
Fiets via de
31. Verwoeste Stad O. Zadkine (1951) Dit bronzen kunstwerk is het belangrijkste oorlogsmonument van de stad. Het beeld stelt een menselijke figuur voor zonder hart, symbool voor Rotterdam dat in het hart werd getroffen door het Duitse bombardement.
Erasmusbrug naar de overkant. Ga aan het einde rechtsaf.
Volg aan het einde van de Wijnhaven de fietsroute.
Neem aan het einde van de Wijnhaven de Kraneschipbrug
32. Watertaxi De ultieme manier om van A naar B te reizen en het maritieme Rotterdam te ervaren is met de watertaxi. De snelle bootjes verzorgen dagelijkse diensten vanaf verschillende opstappunten. Om de wandelroute in te korten kun je vanaf de steiger aan de Kraneschipbrug de watertaxi naar Hotel New York nemen en daar de route vervolgen.
over het water naar de Schiedamsedijk. Loop direct langs de kade (aan het einde is een trap) of over de Schiedamsedijk.
12
Prachtig Bij mooi weer is het heerlijk toeven
35. De Hef (Koningshavenbrug) P. Joosting (1927) Oorspronkelijk was de spoorweghefbrug een onderdeel van het spoortracé tussen Rotterdam en Dordrecht. Na de aanleg van de ondergrondse spoortunnel verloor De Hef zijn functie, maar als rijksmonument is hij nog steeds een beeldbepalend onderdeel van de stad. 36. De Brug JHK Architecten (2005) Het transparante kantoorgebouw van Unilever Nederland is 133 meter lang en ‘zweeft’ 25 meter boven het oude fabriekscomplex, leunend op een minimale constructie. De complete staalconstructie is naast de locatie in elkaar gezet en daarna op zijn definitieve plek gerold.
op het terras met loungebanken vlak
33. Maritiem Museum Rotterdam W.G. Quist (1986) De collectie van het oudste scheepvaartmuseum van Nederland telt meer dan een half miljoen maritieme objecten. Er zijn uiteenlopende exposities waaronder MainPort Live, een indrukwekkende multi-mediapresentatie over de dynamische havenstad Rotterdam. Buiten, aan de kade van de Leuvehaven, kun je schepen, havenkranen en andere aan de haven gerelateerde objecten uit de periode van 1850 tot 1970 bewonderen.
34. Erasmusbrug UNStudio (1996) De Erasmusbrug is hét icoon van de stad. De 800 meter lange brug vormt de verbinding tussen het noordelijk en zuidelijk deel van Rotterdam. De 139 meter hoge stalen pyloon, die de brug de bijnaam ‘De Zwaan’ opleverde, is met 40 tuikabels gemonteerd.
aan het water. Maar ook binnen heb je een geweldig uitzicht over de Nieuwe Maas en de voorbijvarende schepen. Prachtig ligt aan de voet van de Erasmusbrug. Willemsplein 77
13
37. Maastoren Dam & Partners Architecten (2009) De Maastoren is op dit moment met ruim 164 meter (inclusief dakopbouw) het hoogste gebouw van Nederland en telt 44 verdiepingen. Bij de bouw is goed gelet op duurzaamheid. Zo is er een innovatief systeem van warmte- en koudeopslag aangelegd, dat gebruik maakt van de temperatuur van het Maaswater. Voor het verloop van donker naar licht op de gevel werden 22 verschillende grijstinten gebruikt. 38. De Wilhelminahof R. Ligtvoet (Kraaijvanger Urbis) en C. Dam (1997) Aan de voet van de Erasmusbrug ligt een
44
Wilhelminapier
complex van drie gebouwen, ontworpen door twee architectenbureaus. Op de voorgrond het natuurstenen grijze gebouw met onder meer gerechtszalen en een cellencomplex van justitie (Ligtvoet). Direct daarachter het grote complex in rode baksteen (Dam & Ligtvoet), waar de kantoren voor de gerechtelijke macht, de belastingdienst en de douane gevestigd zijn. De hoogbouw aan de linkerzijde (Dam) huisvest diverse bedrijven. De gebouwen zijn onderling verbonden door de Galleria. Daarachter ligt een binnenplaats ontworpen door West 8. Deze bouwvrije zone ligt direct boven de metrotunnel.
nhow Rotterdam Op het terras van bar en restaurant
39. Toren op Zuid R. Piano (2000) De Italiaanse architect liet het gevelvlak van deze kantoortoren meehellen met de kabels van de Erasmusbrug. De lichtkrant op de gevel bestaat uit 900 lampen in de vorm van platte tegels, die gezamenlijk verschillende afbeeldingen en teksten kunnen vormen. Leuk detail: de hellingshoek van bijna 6 graden is gelijk aan die van de toren van Pisa.
nhow sta je letterlijk midden in de skyline. Neem de lift naar de 7e verdieping en kijk uit over de stad terwijl je van een lunch, cocktail of diner geniet. Wilhelminakade 137
14
deel van de hallen werd verwoest tijdens de oorlog. De voormalig vertrekhal (1938) en de aankomsthal (1949) van de Holland Amerika Lijn werden echter gerestaureerd en zijn inmiddels industrieel erfgoed. Sinds 1997 draagt de aankomsthal de naam Cruise Terminal en is ze in gebruik als evenementenlocatie. Bovendien komen jaarlijks vele cruiseschipreizigers via deze terminal de stad binnen.
Hotel New York Rotterdammers, zakenmensen en toeristen; allemaal weten ze HNY te vinden. Voor ontbijt, lunch en diner, maar ook voor een uitgebreide high-tea of gezellige borrel. Op deze histo-
42. Las Palmas Van den Broek en Bakema (1953), Benthem Crouwel Architekten (2007) In het midden van de Wilhelminapier ligt het voormalig werkplaatsengebouw van de Holland Amerika Lijn uit 1953. Dit historische pand is in 2005 herontwikkeld en biedt nu onderdak aan onder andere het Nederlands Fotomuseum, waar wisselende tentoonstellingen van zowel historische als hedendaagse (inter-)nationale fotografie plaatsvinden. Bij de herontwikkeling werd het pand uitgebreid met een penthouse-kantoor op het dak.
rische plek, met groot
40. De Rotterdam R. Koolhaas (OMA) (2013) Samen vormen de drie met elkaar verbonden torens van bijna 150 meter hoog een ‘verticale stad’ met luxe appartementen, een viersterren hotel, kantoren, winkels, horeca, fitness en parkeren. Het gebouw staat op een stuk grond ter grootte van een voetbalveld en is uitermate duurzaam uitgevoerd. De naam verwijst naar het stoomschip ss Rotterdam, waarmee men vroeger naar New York vertrok en dat voor het comfort van de reizigers ook vele functies moest herbergen. 41. Cruise Terminal Brinkman en Van den Broek & Bakema (1938 en 1949) Tussen 1873 en 1970 vertrokken vanaf deze plek duizenden passagiers naar Amerika. Een groot
terras aan het water, smaakt het allemaal even lekker. Koninginnenhoofd 1
15
43. World Port Center Sir N. Foster & Partners (2000) Het World Port Center was de eerste hoogbouw op de Wilhelminapier. Boven in het gebouw is het Haven Coördinatie Centrum gevestigd dat alle scheepvaart in de Rotterdamse haven coördineert. 44. Hotel New York J. Muller, C.M. Droogleever Fortuyn en C.B. van der Tak (1901-1919) Het in Jugendstil gebouwde Hotel New York is een van de mooiste historische gebouwen van de stad. Het vroegere hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn kijkt in de richting van de zee en is nu een hotel en restaurant. De authentieke details in het gebouw herinneren aan de sfeer van begin 20e eeuw en de relatie met de scheepvaart. Onder tussen is HNY van alle hedendaagse gemakken voorzien.
47
Naast HNY ligt een steiger. Verleng de route door hier de watertaxi te nemen naar de ss Rotterdam, of loop een kwar-
52
45. Lost Luggage Depot J. Wall (2001) Het gietijzeren monument vol koffers en tassen uit verschillende tijdperken refereert aan de geschiedenis van deze locatie als vertrekpunt naar Amerika. Het monument met gevonden voorwerpen symboliseert hoe mensen de band met hun geboortegrond hebben doorgesneden en hier afscheid namen.
49. New Orleans A. Siza Vieira (2010) Op de onderste twee verdiepingen van New Orleans is LantarenVenster gevestigd, hét theater voor de betere films, (jazz)concerten en festivals. In de toren bevinden zich appartementen, een health club en een parkeergarage. De natuurstenen gevel geeft het gebouw een warme uitstraling.
46. Montevideo Mecanoo Architecten (2005) Werken, wonen en ontspannen op één plek. Dat was het uitgangspunt voor de ontwikkeling van deze toren: a city in a city. In beide torens bevinden zich luxe appartementen. Het middendeel is gereserveerd voor kantoren en een health club. Op de begane grond is diverse horeca gevestigd.
50. Nieuwe Luxor Theater Bolles & Wilson (2001) In het Nieuwe Luxor Theater worden grootschalige producties gepresenteerd, variërend van musicals en shows tot cabaret, theaterconcerten en dans- voorstellingen. De zaal biedt plaats aan circa 1.500 bezoekers. De foyers zijn licht en kijken uit over de Rijnhaven of de Erasmusbrug. Buitenlangs is een aparte hellingbaan voor vrachtwagens die decors vervoeren.
tiertje extra via de Rijnhavenbrug. Wil je de route juist graag inkorten? Neem dan de watertaxi naar de Veerhaven (nummer 53).
Loop terug via de linkerzijde van de brug. Pak vlak voor het einde de trap naar beneden
47. Katendrecht Schiereiland Katendrecht – in de volksmond ‘De Kaap’ - was ooit een beruchte havenwijk en rosse buurt, vol zeemanskroegen. Tegenwoordig is het er, na een grondige renovatie, hip en happening. Het hart van deze wijk wordt gevormd door het Deliplein met zijn restaurants en terrassen. Katendrecht is makkelijk lopend bereikbaar vanaf de Wilhelminapier, via de Rijnhavenbrug.
voor het vervolg van de route.
Fiets terug via de rechterzijde van de brug en volg de bewegwijzering en plattegrond.
16
48. ss Rotterdam (1959) Het stoomschip ss Rotterdam is het voormalig vlaggenschip van de Holland Amerika Lijn en heeft een rijke geschiedenis. Het schip (228 meter lang, 28 meter breed en 61 meter hoog) is gebouwd in Rotterdam en kwam daar na vele omzwervingen en zeemijlen in 2008 weer terug. Sindsdien ligt het aan de kade van Katendrecht en is het in gebruik als hotel, restaurant en evenementenlocatie. Het terras op het dek heeft een uniek uitzicht op de stad. Met een audiotour zijn de gerestaureerde zalen en dekken vol authenthieke details te bezoeken, net als de machinekamers.
17
51. Spido De naam Spido werd voor het eerst gebruikt in 1919 als bootdienst die verschillende punten in de haven met elkaar verbond. Rond 1931 werd ‘de Spido’ voor het eerst voor het toerisme ingezet, maar het bezorgde ook post aan zeemanslieden en vervoerde nog steeds medewerkers van bedrijven in de haven. Inmiddels ligt de focus van Spido op toeristische rondvaarten door de haven. De architectuur, de skyline en de havenactiviteiten worden vanaf het water pas écht goed zichtbaar. Er zijn ook vaartochten naar de nieuwe zeehaven Maasvlakte 2. 52. Wereldmuseum A.N. Godefroy (1851) Dit gebouw werd gerealiseerd voor de Koninklijke Nederlandsche Yachtclub die in 1846 opgericht was door Prins Hendrik. Sinds 1885 is het Wereldmuseum er gevestigd, dat alleen al in de vaste opstelling tweeduizend topstukken vanuit de hele wereld toont. Daarnaast zijn er wisselende,
56
57
spraakmakende thematentoonstellingen. Het restaurant van het museum is bekroond met een Michelinster.
Loos Café restaurant Loos
53. Het Scheepvaartkwartier Dit romantische stukje Rotterdam is een beschermd stadsgezicht. Hier leeft het rijke scheepvaartverleden van de stad voort in statige herenhuizen aan prachtige lanen, Het Park en brede kades. De Veerhaven doet tegenwoordig dienst als thuis- en passantenhaven voor zeegaande zeilschepen met een historisch karakter.
is een sfeervolle ontmoetingsplek met uitzicht op de romantische Veerhaven en het Scheepvaartkwartier. Het interieur ademt
ben je er welkom van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Westplein 51
Steek aan het einde van de Scheepstimmermanslaan eerst de Westzeedijk over. Vervolgens linksaf de Westzeedijk vervolgen.
18
Kunsthal rechtsaf en fiets er onder door. Ga daarna naar rechts. Fiets tussen de Kunsthal en Het Natuurhistorisch door het Muse-
54. Het Park J.D. Zocher jr. en L.P. Zocher (1862) Een groene oase midden in de stad. Het Park is ’s zomers een geliefde plek om te relaxen en te barbecueën. Bovendien vinden er allerlei festivals en evenementen plaats.
umpark in. Volg in het park de alternatieve route.
Neem vanaf de dijk de doorgang die
een Parijse sfeer en net als in deze stad
Ga vlak voor de
55. Euromast H.A. Maaskant (1960) De Euromast werd ontworpen ter gelegenheid van de Floriade (wereldtuinbouwtentoonstelling) in 1960 en is de hoogste uitkijktoren van Nederland. Op 100 meter hoogte bevindt zich een restaurant met een panoramisch uitzicht van 360 graden over de stad. Wie nog hoger wil, kan met de Euroscoop, een roterende lift, naar de 185 meter hoge top.
57. Kunsthal Rotterdam R. Koolhaas en F. Hoshino (OMA) (1992) De Kunsthal is geen museum met een vaste collectie, maar een gebouw voor wisselende tentoonstellingen. Van oude kunst of oude culturen tot hedendaags design, mode en fotografie. Het gebouw zelf behoort tot de duizend spraakmakendste ontwerpen ter wereld van de jaren negentig. Zoals het tegen de Westzeedijk aan gebouwd staat, is het een moderne versie van een traditioneel Nederlands dijkhuis. Het niveauverschil van zes meter wordt overbrugd door een stelsel van hellingbanen. Op het dak staat het beeld ‘De Kameel en zijn Begeleider’ van Henk Visch.
dwars door de Kunsthal naar het Museumpark leidt.
58. Het Natuurhistorisch Museum J.F. Metzelaar (1852) / E. van Egeraat (1995) Op dit voormalige Land van Hoboken bewoonde de gelijknamige familie sinds 1856 villa Dijkzigt. Na een restauratie trok Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam in 1987 in het neoclassicistische rijksmonument. In 1995 werd de villa uitgebreid met een modern glazen paviljoen, dat gebruikt wordt als expositieruimte en bibliotheek. 59. Erasmus MC A. Viergever, B.M. den Hollander (1961). Medische Faculteit: OD 205, J. Prouvé (1968). Nieuwbouw: EGM Architecten (2009-2018) Het oude gedeelte van het ziekenhuis is gebouwd ter vervanging van het in de oorlog verwoeste Coolsingelziekenhuis. In 1968 werd het uitgebreid met een medische faculteit voor onderwijsfaciliteiten, researchlaboratoria en een parkeergarage. Inmiddels is het complex verouderd. Tot 2018 wordt het getransformeerd tot een grotendeels nieuw Erasmus Medisch Centrum met een oppervlakte van ruim 300.000 m2.
56. Westelijk Handelsterrein T.L. Kanters (1894) / renovatie: H. Klunder, J. van der Weerd (2001) Achter de statige gevels van dit eind negentiendeeeuwse rijksmonument liggen 36 pakhuizen verdeeld over twee verdiepingen, die voor een groot deel zijn gevuld met horeca. Door de glazen overkapping van de pakhuizen is een ruim binnenterrein ontstaan, waar de restaurants gezellige terrassen hebben gecreëerd. 19
64
Het Nieuwe Café Midden in de dynamiek van de stad is dit een rustige plek
66
60. Museumpark en parkeergarage R. Koolhaas, Y. Brunier (1993, 2011) / P. de Ruiter (2010) Het Museumpark is verdeeld in vier zones: een bestrate zone aan de Kunsthal-zijde, een romantische zone met bomen en een wandelbrug, een geasfalteerde stadszone voor evenementen en een strakke boomgaard. De parkeergarage (de Ruiter) onder het park is door het gebruik van vides en veel glas licht, ruim en transparant. Een waterreservoir voorkomt wateroverlast in het centrum als het hard regent.
voor koffie, een broodje of een borrel. ’s Zomers staat er een terras met heerlijke banken en kijk je uit over het Museumpark. De menukaart
61. Het Nieuwe Instituut J. Coenen (1993, aanpassing 2010) Dit markante gebouw huisvest een museum voor architectuur, mode en design en e-cultuur. Naast een archief en een bibliotheek is er een boekwinkel en een gezellig museumcafé aan het water.
biologisch. Museumpark 25
In dit grandcafé is het de hele dag door een komen en gaan van een mix aan gasten. De ruimte is groot en licht en varieert in
wisselt per seizoen en is waar mogelijk
NRC
62. Huis Sonneveld J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt (1933) Huis Sonneveld is een van de best bewaarde woonhuizen in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Door de toepassing van nieuwe materialen en een staalskelet werden de uitgangspunten licht, lucht en ruimte vertaald naar zeer ruime woonvertrekken met grote strookvensters en een dakterras. De woning is als museumwoning van Het Nieuwe Instituut toegankelijk voor publiek.
hoogte. De menukaart is uitgebreid, op elk
20
65. Sylvette P. Picasso (1970) De in beton gezandstraalde tekening is de twintigjarige Sylvette, de muze van Picasso die hij in het voorjaar van 1954 ontmoette. Het kunstwerk kwam tot stand in samenwerking met de Noorse kunstenaar Carl Nesjar.
moment van de dag. Witte de Withstraat 63
Steek de Westblaak
63. Chabot Museum G.W. Baas en L. Stokla (1939) In het museum in de witte hoekvilla – ook een monument van het Nieuwe Bouwen – worden schilderijen, tekeningen, beelden en grafiek van de beroemde Rotterdamse kunstenaar Henk Chabot getoond. Ook is er werk van tijdgenoten en geestverwanten in het expressionisme uit binnen en buitenland te zien.
64. Museum Boijmans Van Beuningen A. van der Steur (1935) / A. Bodon (1972) / Daem & Robbrecht (2003) Dit museum is een van de oudste musea van Nederland. In 1849 laat de jurist Boijmans zijn kunstverzameling na aan de stad. Met de verwerving van de collectie Van Beuningen in 1958 wordt de naam van het museum uitgebreid. De collectie met Nederlandse en Europese topstukken geeft een overzicht van de vroege middeleeuwen tot de 21ste eeuw. Van Bosch, Rembrandt en Van Gogh tot Dalí en Dutch Design. Bovendien zijn er regelmatig wisselende tentoon stellingen over uiteenlopende onderwerpen.
66. Witte de Withstraat Dé kunst- en cultuurstraat van Rotterdam staat bekend om z’n artistieke, multiculturele en levendige karakter. Het wordt de kunstas van Rotterdam genoemd: het verbindt het Museumpark met het Maritiem Museum en zit vol galeries, avantgardistische modewinkels, restaurants en (kunstenaars-)cafés.
over en ga linksaf. Fiets langs het skatepark. Ga bij het Eendrachtsplein rechtsaf.
21
67. Oude- en Nieuwe Binnenweg De Oude Binnenweg, en in het verlengde daarvan de Nieuwe Binnenweg, vormen samen een lange sliert vol verrassende winkels en uitgaansgelegenheden. Er zijn bruine kroegen, (nacht)cafés en restaurants. Ook liefhebbers van kunst en design worden hier op hun wenken bediend door diverse meubel- en designzaken.
Korte Routes
Geen tijd voor de hele wandelroute? Of geïnteresseerd in een bepaald aspect van het stadscentrum? Kies dan een verkorte route in combinatie met het openbaar vervoer vanaf het Centraal Station. Voor het openbaar vervoer koop je op het Centraal Station (of bij de metrostations) een OV-chipkaart, opladen kan hier ook.
Westersingel
68. Santa Claus P. McCarthy (2001) Het omstreden kunstwerk Santa Claus – in de volksmond ‘Kabouter Buttplug’ genoemd – is het bronzen symbool voor de Westerse drang tot consumeren. Op het Eendrachtsplein is hij goed zichtbaar voor het winkelend publiek.
Sijf Een hapje eten of een drankje aan de bar, bij Sijf kan het allebei. Er hangt een gezellige sfeer en ook het interieur met Art Deco
Skyline Dit gedeelte van de route bevat de mooiste uitzichten van Rotterdam: op de skyline, op de haven, op de architectuur van de Wilhelminapier. Vanaf welke zijde van de Nieuwe Maas je de stad ook bekijkt, je zult overal genieten van het afwisselende decor.
69. Westersingel beeldenroute W.N. Rose, J.D. Zocher (1859) / M. Struijs (2000) Als onderdeel van een waterproject dat de waterhuishouding en daarmee de hygiëne in de oude stad moest verbeteren, werd in 1859 de Westersingel aangelegd. Sinds 2000 loopt de beeldenroute langs het water. Op de route van de Kruiskade tot de Westzeedijk staat werk van grote beeldhouwers zoals Rodin, Carel Visser en Joel Shapiro.
Route: Neem vanaf Centraal Station tram 20 (richting Lombardijen), 23 (richting Beverwaard) of 25 (richting Carnisselande). Stap uit bij halte Leuvehaven. Pak vervolgens de route op bij nummer 34. Kort de route nog verder in door bij Hotel New York de watertaxi te nemen naar de Veerhaven en vervolg de route vanaf nummer 53.
details is de moeite waard. Oude Binnenweg 115
22
70. De Unie C. Weeber (1986) geïnspireerd door J.J.P. Oud (1925) De Unie heeft een opvallende gevel. De kleuren van De Stijl, rechthoekige reclamebakken, een billboard en de vierkante vensters vormen samen een bijzondere compositie. Dit is niet de originele gevel van J.J.P. Oud, maar een replica. Het origineel aan de Coolsingel werd tijdens het bombardement verwoest. In 1986 werd de gevel op een nieuwe, vergelijkbare locatie tussen negentiende-eeuwse panden gereconstrueerd door Carel Weeber.
Kunst & Cultuur Houd je van kunst en cultuur en ben je benieuwd naar de musea en openbare kunst van Rotterdam? Volg dan in ieder geval dit stuk van de route, langs onder andere Museum Boijmans Van Beuningen, de Kunsthal Rotterdam en de beeldenroute Westersingel. Route: Neem vanaf Centraal Station tram 7 (richting Willemsplein). Stap uit bij halte Westplein en pak vervolgens de route op vanaf nummer 52. Maritieme roots Bezoek de historische binnenstadshavens zoals Oude Haven en Leuvehaven en wandel over de kade van de Nieuwe Maas: hier ervaar je het Rotterdamse leven aan het water van toen én nu.
23
Route: Neem vanaf Centraal Station tram 24 of 21 (richting De Esch). Stap uit bij halte Station Blaak. Pak daar de route op vanaf nummer 25. Deze route loopt tot nummer 34.
Steek echter niet de Erasmusbrug over, maar vervolg de route vanaf nummer 51. In de Veerhaven (nummer 53) kun je de watertaxi nemen naar ss Rotterdam of tram 7 (richting Woudestein) nemen naar het Centraal Station. Stadshart Als je graag het bruisende centrum wilt ontdekken, met al z’n winkels, restaurants en cafés, dan beperk je de wandelroute tot het stadshart. Via leuke en levendige (winkel-)straten eindig je op de Binnenrotte, waar zich de oorsprong van Rotterdam bevindt. Route: Loop de route vanaf Centraal Station tot nummer 25. Neem op Station Blaak tram 21 (richting Woudhoek) of 24 (richting Holy) terug naar het Centraal Station.
Altijd iEts tE BElEvEn! Een bezoek aan de Kunsthal is een boeiende tocht langs moderne meesters, hedendaagse kunst, fotografie, vergeten culturen en design. Beleef verschillende werelddelen en kunststromingen in het markante gebouw van architect Rem Koolhaas. Er zijn altijd diverse tentoonstellingen tegelijk, dus laat je verrassen!
Korting met Rotterdam Welcome Card Meer ontdekken van Rotterdam? Met de Rotterdam Welcome Card krijg je minimaal 25% korting bij ruim 50 attracties, musea, uitgaansgelegenheden en restaurants in Rotterdam en onbeperkt reizen voor 1, 2 of 3 aaneengesloten dagen met RET metro, tram en bus. Je bestelt de RWC online via www.rotterdamwel comecard.com of koop hem bij Rotterdam Info Coolsingel of bij Rotterdam Info CS.
Colofon Rondje Rotterdam is een uitgave van
Edition 2014
Rotterdam Info, de promotor van toerisme,
Fotografie cover: Sophia van den Hoek
vrije tijd en wonen in Rotterdam. Rotterdam
Fotografie: Hannah Anthonyz, Jan Bijl,
Info maakt deel uit van Rotterdam Partners
Claire Droppert, Ossip van Duiven-
en is partner van VVV Nederland.
voorde, Marc Heeman, Daniëlle van der Schans, Tot en Met Ontwerpen,
Rotterdam Info Coolsingel
500 Watt.
Coolsingel 195-197
Tekst: Elsbeth Grievink, Tot en Met
Rotterdam Info CS
Ontwerpen, Rotterdam Partners
Stationsplein 20
Design: Glamcult Studio
Foto Ossip van Duivenbode
Drukwerk: Drukkerij Damen www.rotterdam.info
Deze gids is gedrukt op milieu
[email protected]
vriendelijk papier.
T +31 (0)10 790 01 85 Deze uitgave is met de grootst /rotterdaminfo
mogelijke zorg samengesteld.
@rotterdaminfo
Rotterdam Info kan niet aansprakelijk
Deel je ervaringen over Rondje Rotterdam
worden gesteld voor eventuele
met #RondjeRotterdam
onjuistheden of wijzigingen.
24
www.kunsthal.nl
Frits Ruys
Vredeno
i nder
Agaa tv l
K
straa t Dr Za m
enhof
Oos tein de
Hele
ne Sw
Slaa k
ar th straa
t
Hoge Boezemw eg
tra a
enhof
straa t
Oos tein de
Jaq ues Per ks
Dr Za m
tsstra at
irali tei Adm
Infir
Pap ega aistr aat Slaa k
t
merii est s raa t
Boe zem
re ch t or d
de
t
Pre
ad e
oom
en othav Entrep
av en
Ca
rga
SS
ZU
J. B .B
g
OP
ID
de
um
ala
an
Bro eks tr
dew
den .V an
eg
of
itte ve e np
lein
20 Hille kop ple
Pa ra
in
Hillelaan
Hillelaan
Hil les
tra
llelw
H.
c
23
25
LA
eg
AN
dijk e Hille
la De
Noor
K ul Pa
at tra ers rüg
lein erp and
aven
dzijde
ika
Maash
k Hilledij Brede
dzijde
Afr
Noor
aan ial tor Pre Herman Cost erstraat
aven
Maashav en Oostzijd e
Maash
at
Bloemfonteinstraat
raat
Veerlaan
tra jés
at tra
st Wig
dijk
n Cro
s er t ub Jo
77
e Hille
t aa str eg inw Ste aat str tein ns t aa we eu str Le ina om Jac aat str tha Bo
zijde
Z
Hil led ijk
Rijnhaven
Zuid ven
OP
at
Bred
Veerlaan pwea
ak
A. Ma
49
Po sth
W. G. W
J. H
Till em adk a
Lo
e
Par alle w
thu sh
aa t str
eg
Ve em
d aka
Ple in
Loo
AN
we
LA
an
ijk
50
25
aat
ala
co f fs
um
Ich
NY xi H
Wat erta
23
38 Po sth
Le v i
eV oo ors tka rw de eg ha ve n
Pin
20
doo rka de
ds 24
ST I EL TJE
e
Sp
Wil
eu oR Ott
Rijksb
nn en h
gerk
TR
AA T
aat
uis
En trepotstraat
g
Bi Lo
AT Stie RA ltjesplein
t
ens tr
ST
aa
euw
ES
we
S
J LT TIE
inc offs
at
kP
Wa ter bu s
ka rik
wij
nd
Lod e
–D dij k
er
Ro tte rd
am
–K
ind
BO
ofd
e ho Leu v
He
s tr se Ro
lem ska d
BOEZEMWEG
Brussestraat
Carel van Nievestr aat
Goudsewa genstraat
Kipstraat
jes ka d
e
ka
de
ES
He r te
PJ OM
Bo om p
BO e
jes ka d
ES
om p
PJ
sin se am
Willem Schürmanstr
aat
at Bernardus Gewinstra
Leopoldstraat
Johan de Meesterstraat
t
Hals straa
kk er
Steiger Ha n g
VONDELWEG
straat Jonker Frans
Lombardhof
Lombardkad e of
rd k ade
teh
ba
ro t
en
Ga ler ij Baan
1e Blekerhof
Hoornbrekerstraat
Baan
Te rw
OM
Bo
Raampoor t
Schiedamse Vest
Baan
jde
t
P
N ELAA
Sint-
Bla zo e ns tra at
Sla Hi
lle vli et
An
at
P UT S
zijde
2
aan ial tor Pre
av
t aa
Maash
id en Zu
t
tr ps oo
Maashaven
n have Ma a s
at tra
aa str ap Ka
e-H ed Go
Maas
kade haven
ers rüg
aa lstr aa
K ul Pa
allalaan
oc ht
of
tseh e ch
ordzi n No
traa t
IN
pad
Roeien
ave Maash
v ns Tra
at nstra Woda
laan Walhalla
d es
n
tsplei rach
E e nd
Schiedamse Vest Schiedamse Vest
esingel dams hie Sc
en a
rst raa
de
RA
e Sle ep Burg hell ing stra
a uk sa
ST
n
s Na
OM
laa
36
F
BO JE
rik
HE
AN
ns
nd He
ns Pri
at
42 hlinw
t
erp ad
fd
OR
t aa
at tra ns ma off
DE
lein np
aa t str
e ad
tra es ck
m a p l ein
ma
lp Tu
rge
ter es me
ff Ho
at
in lm he Wil LP
okstraa
eg
Bold
oo eh
g
AT
rps
s tr
aw eg
at
e tw An
lie
Wytem
t
we
EN ST RA
tra
Mari nestraa
35
t
SS
s uyter
e ad
aa s tr ak rT
HU
Antwerpsehoofd De R
Jongkindstraat
Gaf felstraat
Bloemkwekerstraat
Josephstraat
e
g Bru
at
rkad
at stra ord
tner stra
S
R
Ooste
de
Brei
M AA
ARD LEV
no ije Fe
sk aa M
e orb Th
GLE ROO EV
Ad
erf
Le
gel
Conradstraat
Josephstraat
Josephlaan
Van Speykstraat
Adrianastraat
Van Speykstraat
Bajonetstraat
Bellevoyss traat
Bellevoyss traat
Jan van Vugtstraat
Adrianastraat
Duivenvoordestraat
Jan Sonjéstraat
Jan Porcellistraat
ndsw
n Va
RO C
Flo ris str aat
aa f
Hot
r en g at
G RU
k
lein np
Gr
24
77
Tolhui slaan
r
ofd 48 ss Rotterdam
21 S
SB
ij rd de
37
LLomb
aat
n
e
g bru
atraw
Atjehstr
nede
EM
in
a rstr
D
at Lloydstra
rkad
ven
Sum
at isstra Tolhu
aa t estr
laan
h ts rec
de
20
aven Rijnh
47 raat Delist
Hom m
LL
-K
rie
e
ad
e
Deliplein
his Recht
K
nd ate
et gvli
nha
Veer
n
Oost zeed ijk Be
DIJK
WI
m
RU G
Rij
Fruitlaa
gestr aat
et
U S BO
Ooste
u La
Me
Koninginnenhoofd
laan
Plan ta
de atka reng
A
gvli
46
44
sstra at
Boe
straat
ER F
MA
lis at rne tra Co mps Tro
NY
k ad ina
NW
g
aat
‘s La
in Har
et gvli
de eka ers
iH
lm he Wil
O LE
t
t
in Har
at
kt mar
traa
straa bru
Kloo
TZEE
eitska
B oe
t
arin terh Ach
t raa
k ak
O OS
Adm iralit
olen an jaa rds
G RU
SB
41
eri
21 24
i Hoo
e ns Valk
tm Oos
Jan van Avenne
at
at
lie ngv
kst dri
at
Am
Em ans pad
TM
nstra
stra
ak rbla
H
iet gvl arin
SB
n nd lla
Willem
EM
i ple ms lle
AS MU
1
45
OO S
t Ja S in
Kip
Ove
liet
ld
Bred
Walh tend rech tseho
Ge
Sp
av en
Rijnha
end Kat
3e Ka
Pri
He n
40
Ho
tax
M e uw Er tss traat
ER
ter Wa
e
MAASTUNNEL
rkad
N
ie
28
eh
20
m Veerda
Mulle
2
stra
e rk Ve
n ave
de
H
Bu
Pri ns
43
24
G
Hari
gv arin
de
Wilhelminaplein
at
an Powella
aven Parkh
kh Par
ka Park
t
da er
sk aa M
39
s a a
de
t Ro
e
stra
aat
an terla Wes
Baden
We
ad e
hof
a at
rik v. Eedens t
rweystra
I LL
tra at
34
ven
man
t
rk st e
29
lein
n
25
7
52
A NW
E MW LSU
Vredeno ordlaan
Frede
Albert Ve
Witte Her tstraat
21
w dse Gou 3e l daa enen Gro
Ko estr
H ter es Oev me e
51
n tplei Wes
n have Veer
Zee
Veerha
tr iers Riv
aa astr Jav
23
2
an ella
ka Park
n wellaa
an utla u Hoort
Q
n aaslaa
an
at dstra
lm
Wi
te Za
en hav
at
Westm
54
Po Baden
20
ad
at stra Park
Cal
Heuv
D
53
at dstra alan
lde Ge
ve ha e rs ak
Leuvehaven 8 20
em p G ed
nse k a
Moo aven Wijnh
en hav
56
IJK
sep
Spaa nse
Ou d at
GERD
Oostplein
f nh o age
20
Mainport
Zalm
ng
Vo lle nh ov en str a
Em
ermanslaan imm
Va n
G
epst Sche
dijk tzee
stra
nd tela Vas Zalm
ew
t
e
T RAA hof
r aa
kad
er
ug s t
kers
er Geld
EW GD ENGapersteeg
pm
r ij s
ma
f
RL
ijbr ug W
n ve ha erij
de Re
t sstraa
at
racht
W es
30
Wijnbr
traat Biers
of
n have
straat
Jufferh
Juffer
Glas
elstra Brak
Eend
in
dijk tzee
D
at
straat
brug tesse egen at R
Van
eg
i Ko n
EE D
ZEE
Vissteeg
ehond
ornstra
t
t sstraa
traa
ts w
L ST WE
L AN S TE
rs e
tra Wijns
n
e he Sc
Spaa
VE
Zwart
at Molstra
Postho
aven Wijnh
de
ep he Sc
iersho
aat
f
Leuvehaven
rdss
SSCHIEDAMSEDIJK
laan
at nstra
mgaa
Leuvehaven
ooth mB
arde
Boo
d Re
at
have Wijn
21
24
Blaak
26
Blaak
27
lk Ko
wland eu
rpstr
o euwh
rstraat Keize
Willia
ferka Juf
SW E
tni
n Scha
25
traat Nieuws
o st
GST e Sint-Jan HOOagenhof 2
ouds 2e G
A G. V BUR
24
Ds. Ja
2e Ni
t traa te Pa
rach
GE
ed ch i
khof ekoe Pann at kstra ar k t ekoe wem Pann ot Nieu rslo Bote
arkt
lo terk
Savoy Rotterda
AT S TR A
AK BL A
Wolfshoek
nss Zw ar
racht
S IN
Eend
T ER
a y l estraat
Grotem
ven rh a
Ach
G HOO23
AT ST R A
tra Wijns
traat
Queridostraat
INGEL
s We
traat
Korte Hoogstraat
tma
Bie
25
Ketelaarstraat
Pier re B
eg
E TT RO
agens
Ha r
32
uroho hote
te es
n
traat Nieuws
a de Wijnk
23
Blekestraat
rij
Bredes
g enzan Vogel
22
ot
EN
er t
kplei Groteker
Zijl
8
2e Blekerhof
L ib
of
f ho
rslo
p Op
ew West
33 Schilderstraat
en ns Pri
te Bo
N BIN
er
20
HOOG
31Plein 1940
chi
tra
GOUDSES
Ha lh
21
K BL A A
21 24
a Sp
ks an arb
ersstraat
in tple
B
at
Herman Robb
Gerdesiaw eg
GERDESIAWEG
in anple Amm Ammanplein
Oos
of
of oth rslo ote
WARANDE
Marin
r th
Vondelhof
Mee ntho f Pan neko ekst raat
n
destraat
Jan van Loon slaan
GEL
tte
seve
and
Flo ris str aa t
Bin
nro
Haag Rodez
Heemraadsingel
m
Van Alkem a
INIER MA R
de
ne Bin
Raam
velthof
AT Eend
at rstra
a rdk
19
L
Gr aa f
tte
rf
ein
SI NG E
Heemraadsingel
nro
e nw ole rdm
er
CO O L
traat wens
AK
AT TRA
S ES I N
Hang
e yn
32
IJK
an itsla Ki ev
1e IJzers traat
ne Bin
o No eve ags
t
Bulgerst
B LA WEST llplein
ITHS
e pp
18
Leeu
Beurs
S
n klaa Par
R hoofd Muller
17
16 T M EE N 15
ba om
T traat EN ijnens ME Bag
ursplein
aan Parkl
E R PI E
2
at
O
t
arne denb
TRA eg
WES
enae Kort
t
lein
ts w
S TZ
YNP RTU LE
aven Parkh
e rkad
n
Lloydkade
egp enw
Museumpark
Het Park
Mulle
bshave
bskade Sint-Jo
es
Borneo
Java
Celeb
Loods
Loods
Loods
Loods Bali
stra yd Llo
t traa
Binn
DE W
rach
ad
59
FO
55
Zan
aa dstr
Lo
tra ss
L
Van Ol
NS
7 20
isstraa
GO U D obsp laats
at
ob ac tJ Sin
anta nta
Chur
Eend
64
65
kanp
w eg ngh
raat
Sint-jo
shaven
M UL L
Sint-Job Lloydst
nkade Krato
straa
straat ekijn
MA OR
rk
Sint J ac
14Be Beurstraverse 12 13 Beurs verse 11 tra Beurs 8 25
DO
straat
aat i tsstr Maur
us Jacob
umpa Muse
BU
RG
f
of gaardh Boom
TE WI T 66
N PE OM
Ha
Doel
Henn
L
tsstraat
eg
60
AL
sw eg
at sstra
raat kijnst
KARE
Mauri M
rk
Melk
umpa Muse
IJKW
at
en ehav
s ob tJ
s pij n
blaak West
Van Beuninge
t traa
rstra
Sin
bstraat Sint-Jo
Luca
e Henn
lein burgp
g Mauritsw e
aat
63
W es
g we
Stadhu
Sint
AAN LIJNB
Schouw
g Mauritsw e
enw Binn
68
57
JK
Raampl
10
plein huis
AT ST R A
Cris
Kor tebrandstraat
ma
LEIN
straat
Po or t
VELT
62
8
ER
ls egaa Punt
ze 2e IJ
W
EST
Stad
blaak West
8
DI Z EE
haven Schie
kade
Oude
58
eg chw
t straa Hooch
r de
Stadhuis
VA
Hoo
Piete
21 23 24
E
32
61
WE
t traa
r de Piete
raat elst Kap
ad
at
ep Kerk
rstra
o kH Dirc
at tra ffs
IJK
n Krato
echs
raat
C
echstraa t
ob Sint J
Schi
t
e Jo
ug chbr
em Will
aat
raat
AA N
d G.J.
Hoo
Buytew
ze 1e IJ
in
plein
er de
Coolha ss Rotterdam ven
ew Buyt
G
r nst oke
emie
Piet
Dunantstr
tstraa
NW E
Eendrachtsplein
E ND
Acad
l
rvel
NE NBAR OLD E
VAN
b Ho
l
singe
weg
Coolhaven Stadhuis
en lhav Coo
Willem
weg
Coolhaven Laurenskerk
en lhav Coo
Jongh
WESTERSIN GEL
AAT
Erasmusbrug G.J. d e
I NN E
8
P
7 8
T T R AA N ES S VAN AERT
5
67
RAV
singe
raads
S TR
EN Centraal Station USS
at
WE B
at
at rstra
stra sen Euromast hus Roc
lein
t nstraa
H ROC De Doelen
at stra sen hus Roc
Kruisp
te Och
Beurs/WTC
liege De V
SE RL
Dijkzigt tra ncks Snelli
t
E N ES
70
Gouvernestraat
rdecroo Zw ae
Gouvernestraat
raads
MATH
7
Schouwburg
69
aan te Lijnb
D KA
’S -G
Li
aa uierstr ersch eve V
Heem
Heem
ertple
t straa
Toilet ius Hond
aat
E
Parkeren
4
32
Saftlevenstraat
NI EU W
RIESELAAN
BINNE Ziekenhuis
E
Kor
AD E 9
manst Zout
4
24
IS K KRU
6
4
st tner Brei
4
NWE G
N IE U
L
jnstraat
ri Volma Tourist information
jnstraat Politie
ri Volma
Gaffeldwa rs straat Gerrit Sterkmanplein
at nstra etbaa
J KW A
Watertaxi
AN SERLA ES Aqualiner
CLAES DE V
MATHEN
Schi
E N DI
K AD
23
Kogelvangerstraat
’S-GRAV
Metro Schietbaanlaan
Taxi Robbert Fruins
KRUIS
21
S UI KR
l
at 21 uisstra 20 Kr 8 7 4
Couw enburg
25 23 24
Zuid
Weena
8
Stro veer
HOFP
20 7 8
4
A
23
ierenstr
Tram
Schietbaanlaan
W ES T
Doorb raak
WE E N
Batav
Bus
25
aat
estraat Delfts
plein
3
l
gel
tunne
ardesin Dierga
Trein
traat
Schermlaan
Joost van Geelstraat
Heemraadsingel
Van der Poelstraat
Hendrickstraat Sorchstraat
Fietsroute
endens
CLAES DE VRIESELAAN
ID D E L
Drievri
24
23
R DST Wandelroute LAN
EL L A N
at wnastra
D 1 E M ID
n
traat
AT D ST R A
’S-GRAVEN DIJKWAL
21
AAT
Tiends
aat
Paulo
sstr Aleidi
Palmd warsstraat
Oostervan
Lloydkwartier
gel
Anna
Scheepvaartkwartier tstraat
2E M
straat
Kop van Zuid & Katendrecht
aat
estraat
str
Diergaar d e si n
aat Singelstr Bloem
straat Waterfront & Noordereiland
len
Weena
Cools
Henego
straat
rse
Laurenskwartieruwerplein
estraat
OUWERLAAN H ENEG
ijn
Bo
ind Zijdew
rgerplein
eglaan
Pe rs
an
nsplei
2
WEENA
straat Akelei
Centraal Station
44 40
Statio
Bloem
G.W. Bu
Suze Groene w
Velsenluststraat
Museumkwartier el
BE U
str Schie
Delf tse
l Essenburgsinge
Fra nk v
33
Schaatsbaan
IJK Lijnbaankwartier KELSD
25
Molenwaterweg
Elektrisch Vervoers
1
Mauritskwartier 40
e
el ssing
Delftse
China Town urgsing Essenb
rH
pad
Central District 40 44
ste Zu
n iersplei Proven
off
Station
Proveni
rH ste
gel
at verstra
DE
Staten
Harddra
Poor t
EG STATENW
ad Statenp
klaan Bentinc
Legenda
at
e me rge Bu
nss in
Hoveniersho f
tio
I E KA SC H
Sta
44
emadehof Jan van L oonshof
t ra
33
ngel orsi
LAAN
ninckstraat Schimmelpen
BENTINCK
ws
W
raat
an Bentinckla
ghek
str
A JOURNEY OF DISCOVERY! Mind the line ! Buy your tickets online at www.rotterdamzoo.nl and save up to € 2,00 !
Rotterdam Zoo • Open every day Blijdorplaan 8, Rotterdam Tel.: 0900 - 1857 (€ 0,10 per minute)
