FEBRUARI e JAARGANG NUMMER 2 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ACCOUNTANT

FEB RUA RI 2008 15e JAARGANG N UMMER 2

DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ACCOUNTANT

INHOUDSOPGAVE | COLOFON

Colofon Uitgever Financiële Studievereniging Amsterdam Hoofdredacteur Alfred Prevoo Druk Grafiplan Nederland BV Vormgeving cuver & DTP Dylan Polak

Inhoudsopgave VOORWOORD

P. 5

BEPERKING VAN DE AANSPRAKELIJKHEID

P. 6

VAN DE ACCOUNTANT ENIGE CIVIELRECHTELIJKE ASPECTEN

P. 14

VAN ACCOUNTANTSAANSPRAKELIJKHEID

3

www.studiopolak.nl

DE STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID Advertenties

P. 24

VAN DE ACCOUNTANT

Fiducie verschijnt vier keer per jaar. Voor advertenties kan contact worden opgenomen met de Financiële Studievereniging Amsterdam. © 2007 FSA

SCOOR MET SOPHIE POLKAMP EEN BASISPLAATS IN YOUNG11 OK. Je studeert. Je hebt talent. En je houdt van sport. Dan kun je het met Ernst & Young ver schoppen. Om te beginnen met YOUNG11. Een game voor toptalenten. De 11 beste studenten gaan onze atleten aanmoedigen tijdens

de Olympische Spelen in Beijing. Op YOUNG11.nl speel je met de Oranje hockeyster Sophie Polkamp. Je scoort met haar. En je beantwoordt vragen. Als je je talent wilt verzilveren dan ga je vandaag nog voor goud op YOUNG11.nl

Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd kan voor de aanwezigheid van

BEPERKING VAN DE AANSPRAKELIJKHEID

P. 32

VAN ACCOUNTANTS AANSPRAKELIJKHEID VAN ACCOUNTANTS

P. 38

-WETTELIJK BEPERKEN OF NIET?

eventuele (druk)fouten en andersoortige onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever in deze geen aansprakelijkheid. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder vooraf gaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ACCOUNTANT JEGENS DERDEN

P. 48

VOORWOORD FIDUCIE

Special Accountancy In hoeverre kunnen accountants aansprakelijk worden gesteld voor hun ‘fouten’? Het antwoord op deze vraag is gecompliceerd en kent twee kanten van de medaille. Aan de ene zijde kan het principe ‘regels zijn regels’ worden toegepast en kan

5

men stellen dat degene die ernstige fouten maakt, ook aansprakelijk gesteld moet worden. Iedereen wordt zo voor de wet gelijk behandeld en er is transparantie over de causaliteit van (eventuele) fouten. De andere zijde stelt dat de grote kantoren op dit moment gevoelig zijn voor grote schadeclaims, zoals in het verleden met Arthur Andersen, wat theoretisch gezien de ondergang van één van de kantoren zou kunnen betekenen. Dit betekent dat de aansprakelijkheid zou moeten worden beperkt. Ook wordt het accountantsberoep hiermee aantrekkelijker en zou het concurrentie stimuleren, waar nu de Big 4 meer dan 83% in handen heeft. Zoals gesteld zijn de zaken gecompliceerd en

Alfred Prevoo

zijn dit slechts enkele factoren. In deze Fiducie

Voorzitter FSA 2007-2008

zullen zes artikelen behandeld worden met een verscheidenheid aan visies en argumenten. Het lezen van deze artikelen is uw verantwoordelijkheid, maar bent u ook aansprakelijk?

BEPERKING DE CRISIS OPVAN DE KREDIETMARKTEN: DE AANSPRAKELIJK-WAT GING VAN HEID ER MIS DEEN ACCOUNTANT WAT ZIJN DE RISICO’S?

Tekst: Mr. drs. F.H.E. van Hoek RA1 & Dr. J.P.J. Verkruijsse RE RA2

6

WIE

Binnen het accountantsberoep is aansprakelijkheid een ‘hot topic’. Niet in de laatste plaats wordt dit veroorzaakt door een misvatting in het maatschappelijk verkeer namelijk dat als een accountant een oordeel geeft hiermee 100% zekerheid wordt gegeven. Dat is evenwel niet zo; de accountant doet slechts een uitspraak over de vraag of een financiële verantwoording een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid; wat in de accountantsmond een ‘beeld’-verklaring heet. Het risico van aansprakelijkheid volgt pas op nalatigheid van de accountant en niet op fouten die zo’n beeld-verklaring niet aantasten. Veel erger is het gesteld met (vermeende) fouten, die kunnen leiden tot reputatieschade welke verstrekkende gevolgen kan hebben getuige de geschiedenis van Arthur Andersen. Om aansprakelijkheid te voorkomen hoeft de accountant alleen maar zijn werk optimaal uit te voeren. Hiervoor zijn internationaal en nationaal standaarden ontworpen die van de wetgever in Nederland kracht van wet hebben gekregen. Deze standaarden, welke ‘principle-based’ zijn, hebben onder meer betrekking op de wijze waarop de accountant zijn werkzaamheden heeft uit te voeren, waarbij de accountant het principe ‘comply-or-explain’ dient te volgen. Niet alleen in Nederland is aansprakelijkheid een ‘hot topic’. Op verzoek van de Europese Commissie heeft het onderzoeksbureau London Economics in 2006 een vergelijkende studie naar de aansprakelijkheid van accountants binnen de lidstaten uitgevoerd. Hieruit blijkt geen eenduidigheid, noch in regelgeving noch in meningen. Wel zijn hiermee een groot aantal voor- en nadelen naar voren gekomen. Geconcludeerd kan worden dat in het Nederlandse rechtsregime een verdere beperking van de aansprakelijkheid niet strikt noodzakelijk is, maar dat met grote voortvarendheid gewerkt moet worden aan het beperken van de ongefundeerde reputatieschade, maar hiertoe ligt de bal voor een groot gedeelte bij de accountants zelve. Een wettelijke beperking van reputatieschade is helaas een utopie.

is aan zet de wetgever of de accountant, that’s the question.

Inleiding De belangrijkste taak van een accountant bestaat

failliet gegane ENRON, zijn de wereldwijde or-

uit het verschaffen van zekerheid bij jaarreke-

ganisatie zelfs fataal geworden. Ook in zaken als

ningen. Deelnemers aan het economisch verkeer

Ahold en Parmalat worden veelvuldig verwijten

baseren hun beslissingen veelal op deze jaarre-

gemaakt aan het adres van de accountant.

keningen en de zekerheid die de accountant hierbij heeft verstrekt. Helaas kan niet worden

Minder duidelijk komt in de pers de vraag aan

ontkent dat ook accountants wel eens fouten

bod of dergelijke vingerwijzingen naar de ac-

maken, waardoor jaarrekeningen ondanks de

countant wel terecht zijn; dat is natuurlijk niet

accountantscontroles soms toch nog onjuiste of

zo spectaculair in de nieuwsgaring. Ook is de

onvolledige informatie blijken te bevatten. Deze

vraag of het maatschappelijk verkeer niet te veel

fouten tasten dan het beeld van de jaarrekening

waarde toekent aan het werk van de accountant

aan waardoor het risico wordt gelopen dat in het

en de financiële zekerheid die de uitingen van

economisch verkeer verkeerde beslissingen wor-

de accountant met zich meebrengen. Kent het

den genomen. Schadeclaims aan het adres van de

maatschappelijk verkeer wel de grens van de ze-

accountant kunnen dan het gevolg zijn.

kerheid die de accountant geeft? Draagt de accountant wel altijd de verantwoordelijkheid voor

In het afgelopen decennium zijn dreigende scha-

alle gevolgen, indien iemand heeft vertrouwd op

declaims als gevolg van al dan niet vermeende

zijn uiting? Kan de accountant een dergelijke ze-

fouten voor accountants sterk toegenomen. Niet

kerheid überhaupt wel bieden? En als hij dat niet

alle afwijkingen die gebruikers van de jaarreke-

kan hoe zou het dan geregeld moeten zijn?

ning constateren zijn daadwerkelijk fouten; de In dit artikel zullen we een korte uiteenzetting

ken. Zo kan de dreiging van een schadeclaim

geven van de aansprakelijkheidsrisico’s die de

jaren lang als een donkere wolk jaren boven de

accountant loopt bij het uitvoeren van een op-

1 Mr. Drs. F.H.E. (Frank) van Hoek RA is senior manager bij Ernst & Young Accountants en geeft met name vaktechnische ondersteuning aan accountants aangaande juridische aspecten

accountant hangen met alle vervelende gevolgen

dracht. Vervolgens zullen we ingaan op de vraag

bij accountancy vraagstukken.

van dien. Als voorbeeld mag hier dienen Arthur

of het gewenst is de aansprakelijkheid van de

2 Dr. J.P.J. (Hans) Verkruijsse RE RA is partner bij Ernst & Young Accountants een geeft met name vaktechnische ondersteuning aan accountants aangaande audit en assurance aspecten bij

Andersen. De twijfels, die waren gerezen over de

accountant te beperken.

accountancy vraagstukken.

rol van Arthur Andersen bij de controle van het

▲

rechter zal dat steeds opnieuw uit moeten ma-

7

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? "In het kader van de causaliteitsvraag moet bewezen worden dat de schade niet ontstaan zou zijn zonder de wanprestatie, het zogenaamde conditio sine qua non-verband."

kalenderjaar behoudens in geval van opzet of

onrechtmatig heeft gehandeld. De Nederlandse

in de Nadere Voorschiften Controle en Overige

wet stelt evenwel aan een vordering uit hoofde

Standaarden (NV COS) wellicht tot een verbe-

Hoe mitigeren accountants het aansprakelijkheidsrisico?

In het kader van aansprakelijkheid zal de cruciale

grove nalatigheid van de accountant.

Nederlandse accountants voeren hun opdrachten

Indien een accountant zijn opdracht ondeugdelijk

van onrechtmatige daad zwaardere eisen dan

terde juridische positie van de genoemde andere

Om aansprakelijkheid te voorkomen hoeft de

maar om de wijze waarop de accountant tot dit

in principe uit naar Nederlands recht. Dit regime

uitvoert kan de cliënt zich beroepen op het wet-

aan een vordering uit hoofde van wanprestatie,

gebruikers zou kunnen leiden. De NV COS zijn

accountant in principe maar voor één ding te

zekerheidsniveau is gekomen. Zelfs bij een re-

wordt niet alleen vastgelegd in de opdrachtvoor-

telijke regime inzake wanprestatie. Ofschoon de

hetgeen voornamelijk ziet op het onrechtmatig

in tegenstelling tot de RAC krachtens wet vast-

zorgen: een kwalitatief goede uitvoering van zijn

delijke mate van zekerheid zal de gebruiker van

waarden, die met de cliënt worden afgesproken,

cliënt theoretisch ook nakoming of vertragings-

karakter van het handelen van de accountant en

gesteld. Hierdoor zal een doen of nalaten in strijd

opdracht. Dit lijkt een eenvoudig uitgangspunt,

de jaarrekening immers verwachten dat de jaar-

maar wordt tegenwoordig ook nadrukkelijk in

schade kan claimen, claimt hij in de praktijk

de toerekenbaarheid. Niet alleen zal degene die

met een dwingende bepaling uit de NV COS in

maar de praktijk is weerbarstiger.

rekening geen afwijkingen van materieel belang

een passage van de accountantsverklaring kenbaar

veelal de vermogenschade die hij heeft geleden.

een schadeclaim indient moeten bewijzen dat hij

de toekomst wel eens eerder kunnen kwalificeren

gemaakt aan het maatschappelijk verkeer. Dit is

Wel vereist de Nederlandse wet dat de cliënt be-

daadwerkelijk schade heeft geleden, maar ook dat

als onrechtmatige daad, al biedt ook de NV COS

Algemeen aanvaard is het uitgangspunt dat

de vraag opkomen of het onderdeel waar de ma-

noodzakelijk gebleken aangezien iedere rechter

wijst dat sprake is van wanprestatie en dat de door

de accountant jegens hem:

een comply-or-explain-uitweg.

absolute zekerheid in de huidige accountants-

teriele afwijking is gebleken voldoende onder-

zelfstandig kan bepalen welk rechtsregime van

hem geleden vermogenschade hiervan het gevolg

•

onrechtmatig heeft gehandeld; en

praktijk onmogelijk te bereiken is en ook zeker

kent en onderzocht is, waarbij als criterium weer

toepassing is op een aan hem voorgelegde casus.

is. In het kader van de causaliteitsvraag moet be-

•

dat dit onrechtmatig handelen aan de

Indien de rechter van oordeel is dat aan alle voor-

onbetaalbaar zou zijn. Om die reden staat in de

de redelijk handelend en bekwaam accountant

Zo kent het Nederlandse rechtsregime onder

wezen worden dat de schade niet ontstaan zou

accountant toe te rekenen is; en

waarden voor een claim uit hoofde van onrechtma-

accountantsverklaring geschreven dat slechts een

zal gelden. Grote vraag blijft of de accountant

meer het principe van redelijkheid en billijkheid,

zijn zonder de wanprestatie, het zogenaamde

dat tussen het onrechtmatig handelen en de

tige daad is voldaan zal de accountant in principe

‘redelijke mate van zekerheid’ wordt verstrekt. De

zijn keuzes terecht heeft gemaakt.

maar dit is niet in ieder rechtsregime hetzelfde

conditio sine qua non-verband. In voorkomende

schade voldoende causale relatie bestaat.

alle schade dienen te vergoeden. De Nederlandse

werkzaamheden van de accountant zijn door-

Gelet op de steeds verdergaande globalisering

gevallen is het vervolgens aan de accountant om

Overigens biedt het ontbreken van de contrac-

wet biedt maar beperkt mogelijkheden om de ver-

gaans gebaseerd op een door hem uitgevoerde

Accountants hebben zowel internationaal als

van de werkzaamheden van de accountants advi-

het tegendeel te bewijzen of om aan te tonen dat

tuele relatie ook een voordeel voor deze andere

oordeling tot het vergoeden van schade te beper-

risico analyse. De accountant beoordeelt de aan-

in Nederland diverse maatregelen getroffen

seert de beroepsorganisatie van registeraccoun-

de wanprestatie hem niet kan worden toegere-

gebruikers: de accountant kan zich niet beroepen

ken. Zo zou de accountant zich kunnen beroepen

wezige risico’s en de aanwezige getroffen maat-

om te zorgen voor kwaliteit in de uitvoering

tants, het Koninklijk Nederlands Instituut voor

kend, bijvoorbeeld als gevolg van overmacht. Zo

op de contractuele beperking van de aansprake-

op matiging van de schadevergoeding mede in het

regelen om deze risico’s te mitigeren. Op grond

van opdrachten, in Nederland met de Nadere

Registeraccountants (NIVRA), haar leden de ge-

zijn situaties denkbaar waarin de accountant zich

lijkheid. Deze geldt immers alleen tussen de con-

licht van de maximale schade, welke de accountant

van zijn professionele oordeel bepaalt de accoun-

Voorschiften Controle en Overige Standaarden

bruikers van haar verklaringen te wijzen op het

moeilijk of soms in het geheel niet kan wape-

tractpartijen, zijnde de accountant en zijn cliënt.

heeft verzekerd of redelijkerwijs heeft kunnen ver-

tant welke werkzaamheden door hem moeten

(NV COS) voorafgegaan door Richtlijnen voor

rechtsregime waarbinnen zij hun werkzaamheden

nen tegen fraude, bijvoorbeeld indien meerdere

zekeren. Matiging mag niet plaatsvinden tot een

worden uitgevoerd om die mate van zekerheid

de Accountantscontrole (RAC). Met deze re-

verrichten; transparantie staat bovenaan.

functionarissen van een onderneming met elkaar

Voor de vraag of het handelen van de accountant

lager bedrag dan waarvoor verzekeringsdekking al

te verkrijgen die noodzakelijk is voor het doen

gelgeving zijn onder meer procedures ingevoerd

onder één hoedje spelen, of indien een onderne-

onrechtmatig was jegens deze gebruikers moet

dan niet verplicht gesteld door de beroepsorganisa-

van zijn uitspraak. Hierbij wordt de accountant

met betrekking tot:

De aansprakelijkheid van de accountant jegens

mingsleiding al dan niet bewust cruciale contrac-

worden beoordeeld of die accountant heeft ge-

tie bestaat. De rechter kan in een specifieke situatie

impliciet gedwongen om bepaalde risico’s min-

•

zijn cliënt is primair gebaseerd op de contractuele

ten verborgen houdt.

handeld als een redelijk handelend en bekwaam

afhankelijk van de gegeven omstandigheden afzien

der diepgaand te onderzoeken en te aanvaarden

accountant in het kader van een zorgvuldige uit-

van toekenning van de volledige schadevergoeding,

dat altijd een klein risico blijft bestaan dat hij

Huidige aansprakelijkheidsregime voor accountants in Nederland

8

relatie tussen de accountant en zijn cliënt in hun

•

vraag niet zozeer gaan om het zekerheidsniveau,

bevat. Indien dit wel het geval is zal onmiddellijk

Andere gebruikers van de accountantsverklaring,

voering van zijn opdracht. In die beoordeling die-

indien dit laatste tot kennelijk onaanvaardbare ge-

ten onrechte een te “rooskleurige” accountants-

zal deze aansprakelijkheid gelimiteerd zijn in

zoals beleggers, bankiers etc., hebben het in be-

nen alle omstandigheden van het specifieke geval,

volgen zou leiden. Het belang van de individuele

verklaring verstrekt, het zogenaamde alfa-risico.

de opdrachtvoorwaarden die de accountant met

ginsel lastiger om de accountant aansprakelijk te

het belang en de aard van de geschonden norm

accountant zal normaal gesproken niet op kun-

Daarbij blijft het de uitdaging voor de accoun-

zijn cliënt afspreekt. Het NIVRA adviseert haar

stellen. De accountant heeft met deze gebruikers

en de ernst van de geconstateerde schending van

nen wegen tegen het gezamenlijk belang van de

tant om zijn overwegingen als professional (is

leden het gebruik van een model algemene voor-

geen contractuele relatie. Hierdoor kan wan-

die norm in overweging te worden genomen.

investeerders die zich hebben gebaseerd op de ac-

dit vaktechnisch verantwoord?) gescheiden te

waarden. Volgens dit model wordt de aanspra-

prestatie geen grondslag voor een schadeclaim

Verder zal nagegaan moeten worden of in dit ka-

countantsverklaring. Het in stand houden van het

houden van zijn economische kosten-baten-

kelijkheid van de accountant bij ondeugdelijke

zijn. Deze gebruikers zullen ingeval van een

der (dwingende) voorschriften bestaan die niet

accountantsberoep alsmede de relatieve verdeling

overwegingen (willen we deze werkzaamheden

uitvoering van zijn opdracht beperkt tot maxi-

schadeclaim een vordering dienen in te stellen

zijn nageleefd. Bij dit laatste moet worden op-

van het marktaandeel is echter ook in het belang

wel uitvoeren?) als ondernemer.

maal driemaal het bedrag van het honorarium

op grond van onrechtmatige daad: zij beroepen

gemerkt dat de omzetting per 1 juli 2007 van de

van alle andere gebruikers van de accountantsver-

voor de desbetreffende opdracht over het laatste

zich op het feit dat de accountant jegens hen

Richtlijnen voor de Accountantscontrole (RAC)

klaring.

opdrachtrelaties; •

het vooraf uitvoeren van interne onafhankelijke kwaliteitsbeoordeling bij risicovolle opdrachten;

•

de verplichte rotatie van belangrijke leden van het opdrachtteam;

•

het uitvoeren van interne onafhankelijke kwaliteitstoetsing achteraf per accountant;

•

de verplichte consultatie van interne deskun digen en de opvolging van de verkregen adviezen;

•

de dossierdocumentatie.

▲

rol als opdrachtnemer en opdrachtgever. Veelal

de acceptatie en continuering van cliënt- en

5

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE "Indien RISICO’S? het onderling delen van

de schadeposten in de praktijk onvoldoende blijkt te zijn kunnen claims volgens London Economics slechts worden betaald ten laste van de individuele inkomens van de accountants in het netwerk. Hierdoor is het risico aanwezig dat een groot accountantsnetwerk in haar voortbestaan wordt bedreigd."

De afwegingen die accountants maken in het

voor financiële schade die een gevolg is van het

kader van acceptatie en continuering kunnen

ontbreken van deze zorg. De Europese Commissie

verstrekkende gevolgen hebben. Het kan leiden

gaf daarbij direct aan deze kwestie te zullen on-

als qua voorwaarden. In de huidige situatie kan in

Verder wordt in het rapport geconcludeerd dat

betrokken partij slechts aansprakelijk is voor

tot de conclusie dat de potentiële risico’s, finan-

derzoeken, rekening houdend met het feit dat

bepaalde landen binnen de Europese Unie slechts

de markt voor wettelijke controles sterk gedo-

het bedrag dat overeenkomt met zijn mate

cieel dan wel in reputatie, niet opwegen tegen

de aansprakelijkheidsregelingen van de lidstaten

5% van de grotere claims commercieel verzekerd

mineerd wordt door de (netwerken van de) Big

van verantwoordelijkheid.

het honorarium op grond waarvan de opdracht

aanzienlijke verschillen kunnen vertonen.

worden en dit terwijl de verzekeringspremies

4-kantoren, een verdeling waarvan te verwach-

daarentegen in vijf jaren verdubbeld zijn.

ten is dat deze de komende jaren onveranderd

Na afweging van deze vier opties concludeert

zal blijven. Middelgrote kantoren ondervinden

London Economics dat een eenduidige oplos-

niet wordt geaccepteerd dan wel niet meer wordt gecontinueerd.

5

Op verzoek van de Europese Commissie heeft het onderzoeksbureau London Economics in

Het rapport beschrijft daarnaast dat de grote sa-

op een aantal terreinen (reputatie, capaciteit, in-

sing passend voor de gehele Europese Unie niet

Voorts is een algemene tendens waarneembaar

2006 onderzoek verricht naar de economische

menwerkingsverbanden van accountantsfirma’s (ac-

ternationaal netwerk en aansprakelijkheid) bar-

bestaat, omdat de marktomstandigheden in de References

dat de accountants door de druk van interne en

gevolgen van diverse aansprakelijkheidsregi-

countantsnetwerken) als gevolg van het ontbreken

rières om als serieus alternatief te gaan opereren

diverse landen te veel verschillen.

externe wet- en regelgeving en het toezicht door

mes en daaraan gerelateerd de verzekerbaarheid

van (betaalbare) aanvullende commerciële verzeke-

op deze markt.

de Autoriteit Financiële Markten nog behoed-

van de risico’s. In het rapport komt naar voren

ringen zelf ieder een soort eigen verzekeringsfonds

zamer en zorgvuldiger te werk gaan. Ondanks al

dat in landen als Oostenrijk, België, Duitsland,

zijn begonnen. Via dit fonds delen alle aangesloten

In het rapport wordt vervolgens ingegaan op

London Economics voorgelegd ter consultatie

deze reeds getroffen maatregelen zal nooit uit-

Griekenland en Slovenië de aansprakelijkheid

accountantsfirma’s onderling de risico’s en schade-

de mogelijkheden om de aansprakelijkheid van

aan belanghebbenden. Het NIVRA spreekt in

gesloten kunnen worden dat achteraf blijkt dat

van accountants een wettelijk maximum kent.

posten. Echter, het onderzoeksbureau concludeert

de accountant te beperken. Hierbij worden vier

haar reactie een duidelijke voorkeur uit voor de

gemaakte keuzes minder voor de hand hebben

Portugal kent een systeem van proportionele

dat een dergelijk fonds aan de aangesloten accoun-

mogelijkheden onderscheiden namelijk het in-

hiervoor als derde mogelijkheid weergegeven ‘va-

gelegen of dat leden van het opdrachtteam hun

aansprakelijkheid, waarbij de aansprakelijkheid

tantsfirma’s niet die dekking biedt, die in de hui-

stellen van:

riabele limiet, afhankelijk van de omvang van het

werkzaamheden niet goed hebben uitgevoerd.

wordt gedeeld tussen de gecontroleerde onder-

dige internationale financiële markt noodzakelijk

•

één absoluut maximum grensbedrag binnen

honorarium van de accountant’, met als reden dat

neming en haar accountant naar rato van ieders

is. Indien het onderling delen van de schadeposten

de Europese Unie;

hiermee catastrofale claims voorkomen kunnen

Actuele ontwikkelingen aansprakelijkheidsregime

verantwoordelijkheid.

in de praktijk onvoldoende blijkt te zijn kunnen

een variabele limiet, afhankelijk van de grootte

worden en het beste een evenwicht kan ontstaan

van de gecontroleerde onderneming of;

tussen de door de accountant uitgevoerde werk-

Ook op Europees niveau wordt het dilemma van

Het rapport gaat ook in op de verzekerbaarheid

betaald ten laste van de individuele inkomens van

een variabele limiet, afhankelijk van de

zaamheden en de aansprakelijkheidsrisico’s. De

de wettelijk verplichte controle en de daaraan

van de aansprakelijkheidsrisico’s voor accoun-

de accountants in het netwerk. Hierdoor is het ri-

omvang van het honorarium of grootte van

overige reacties waren allerminst eensluidend. Op

verbonden aansprakelijkheidsrisico’s al enige tijd

tants. Over het algemeen beschikken de accoun-

sico aanwezig dat een groot accountantsnetwerk in

de accountantsorganisatie;

dit moment is nog onduidelijk hoe dit proces ver-

erkend. Reeds met de introductie van de Richtlijn

tants over een wettelijk verplicht gestelde aan-

haar voortbestaan wordt bedreigd.

proportionele aansprakelijkheid, waarbij elke

der zal verlopen.

2006/43/EG, die in Nederland de basis heeft ge-

sprakelijkheidsverzekering. Deze commerciële

vormd van de Wet toezicht accountantsorganisa-

verzekeringen dekken echter lang niet alle aan-

3 London Economics in association with Professor Ralf Ewert, Goethe University, Frankfurt am Main, Germany, Study on the Economic Impact of Auditors’ Liability Regimes

ties, is aangegeven dat accountants hun werk met

sprakelijkheidsrisico’s. De verzekerbaarheid voor

(MARKT/2005/24/F), Final Report To EC-DG Internal Market and Services, 2006. Het rapport is ook te lezen via http://ec.europa.eu/internal_market/auditing/liability/index_en.htm.

de vereiste zorg dienen uit te voeren en derhalve

beroepsaansprakelijkheid is de afgelopen jaren

4 Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants, Aansprakelijkheid van accountants binnen de EU, Commentaar NIVRA op EU Consultatie, maart 2007.

aansprakelijk gesteld moeten kunnen worden

sterk afgenomen zowel qua verzekerbaar bedrag

Dit rapport is ook te lezen via http://www.nivra.nl/Downloads/NIVRA_commentaar_aansprakelijkheid.pdf

De Europese Commissie heeft het rapport van

•

claims volgens London Economics slechts worden •

▲

•

5

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? Wij zijn op zoek naar ambitieuze en oplossingsgerichte

Junior Consultants De varianten tot beperking van de aansprakelijk-

van het werk van de accountant door het hanteren

de allerbelangrijkste zaken hierbij is dat hij zijn

heid van accountants kennen een groot aantal

van eenduidige door het maatschappelijk

overwegingen op grond waarvan hij zijn conclu-

voor- en nadelen.

verkeer begrijpelijke wet- en regelgeving.

sies trekt duidelijk documenteert. Dit dient zo duidelijk te gebeuren dat een andere accountant

Argumenten voor een beperking van de aansprakelijkheid van de accountant zijn onder andere:

Tot slot: hoe nu verder?

die niet betrokken is geweest bij de uitvoering

•

het voorkomt het omvallen van een grote

Faillissementen van accountants zijn zelden het

van de opdracht op basis van die documentatie

organisatie van accountants hetgeen schade-

gevolg van een schadeclaim. Publiciteit al dan niet

en het object van onderzoek tot een gelijksoortige

lijk is voor het accountantsberoep;

als gevolg van financiële schandalen en twijfel

conclusie kan komen als de accountant die de

het verlaagt de drempel voor toetreding op de

over de rol van de accountant zijn in de markt vele

eerste conclusie heeft getrokken.

internationale markt voor middelgrote

malen schadelijker dan een omvangrijke schade-

organisaties van accountants hetgeen concu-

claim. Accountants, die in de huidige markt willen

Indien de accountant zich dan ook:

rrentieverhogend zal werken;

overleven, zullen dan ook alles in het werk moe-

•

aan de geest van de standaarden houdt, én;

de relatie tussen aansprakelijkheid en hono-

ten stellen om reputatieschade te voorkomen en

•

als hij hier al van moet afwijken, duidelijk

rarium wordt weer gebaseerd op een

dat is te bereiken door het leveren van uitmuntend

documenteert waarom hij dat heeft gedaan

gezondere verhouding;

werk in alle opdrachten die zij uitvoeren. Voorts

en op welke andere wijze hij tot eenzelfde

de aansprakelijkheidsrisico’s worden weer

is het van belang dat accountants zich ook maat-

deugdelijke grondslag is gekomen als

verzekerbaar tegen normalere premies;

schappelijk onberispelijk gedragen. Hiervoor zijn

wanneer hij de standaard wel had gevolgd, én;

de vernieuwing in het accountantswerk wordt

door de International Federation of Accountants

gestimuleerd doordat niet steeds de vrees

(IFAC) en door de Nederlandse beroepsorgani-

komstig het gestelde in de vorige alinea;

bestaat voor een claim;

satie NIVRA standaarden opgesteld die door de

is de kans dat hij zich geconfronteerd ziet met een claim minimaal.

•

•

5

• •

•

•

•

hij zijn documentatie op orde heeft overeen-

het stimuleert het toepassen van principes in

beroepsgroep dienen te worden nageleefd en die

plaats van regeltjes en het voorkomt vlucht-

kunnen vooromen dat het aansprakelijkheidsrisi-

gedrag van accountants achter de genoemde

co een omvang gaat aannemen dat daadwerkelijk

In Nederland kan en zal de accountant met het

regeltjes;

het accountantsberoep te gronden gaat.

huidige stelsel van aansprakelijkheid overleven.

het maakt het accountantsberoep weer

Een harde aanvullende beperking van aansprake-

aantrekkelijk, waardoor goed personeel

De vraag die dan opkomt is in hoeverre deze

lijkheid in het Nederlandse rechtsregime, waarbij

gemakkelijker kan worden aangetrokken.

standaarden verstikkend kunnen werken voor

het principe van redelijkheid en billijkheid door

de Nederlandse accountant. Indien dat zo is dan

de rechter wordt gehanteerd, is dan ook niet strikt

Argumenten tegen een beperking van de aanspra-

zullen deze standaarden eerder de risico’s van

noodzakelijk.

kelijkheid van de accountant zijn onder andere:

de aansprakelijkheid vergroten dan verkleinen.

•

wie ernstige fouten maakt moet opdraaien

Immers geen enkele onderneming en geen enkele

Waar veel meer energie in gestoken zou moeten

voor de schade;

door de accountant uit te voeren opdracht is aan

worden is het beperken van ongefundeerde re-

het niet bestaan van een gegronde reden voor

elkaar gelijk. Het antwoord op deze vraag is ge-

putatieschade, maar deze bal ligt primair bij de

een beperking aansprakelijkheid van alleen

lukkig eenvoudig, de standaarden zijn ‘principle-

accountants zelf. Een wettelijke beperking van

•

accountants en niet van andere marktpartijen

based’. De accountant zal met de standaarden in

reputatieschade is helaas een utopie. Het adagium

die minstens evenveel risico lopen;

zijn achterhoofd aangevuld met zijn professional

zou moeten zijn:

•

het optreden van rechtsongelijkheid;

judgment en zijn ervaring keuzes moeten maken

Lever top-kwaliteit of accepteer de opdracht

•

toename van de toetsbaarheid van de kwaliteit

hoe hij zijn werk tot uitvoering brengt. Een van

niet. ■

Zanders is een onafhankelijke, innovatieve en

Wat is het profiel van een Junior Consultant? Om in aanmerking te komen voor deze functie:

succesvolle organisatie op het complete gebied van

• heeft u een afgeronde academische opleiding (economie,

Treasury & Finance Solutions. Binnen ons vakgebied

econometrie, bedrijfskunde, wiskunde, natuurkunde, informatica); • heeft u maximaal 2 jaar werkervaring;

bieden wij advisering, interim management en

• beschikt u over een sterk analytisch inzicht en heeft u affiniteit met

projectmanagement aan. De toegevoegde waarde

financiële markten; • bent u praktisch en oplossingsgericht ingesteld;

van Zanders is specialistische kennis die wij op

• heeft u een goede beheersing van de Nederlandse en Engelse taal.

onafhankelijke wijze inzetten. Onze opdrachtgevers Welke dienstverlening biedt Zanders?

zijn ondernemingen in het binnen- en buitenland in

• Treasury Management

diverse sectoren.

• Risk Management • Corporate Finance

Inmiddels is Zanders uitgegroeid naar een professionele

• Asset & Liability management

organisatie waar ruim zeventig mensen werken. Het succes van

• Treasury IT

Zanders wordt vooral bepaald door onze medewerkers. Dit is de

• Investment Risk Consultancy

reden dat Zanders een arbeidsklimaat biedt dat voor iedereen, zowel professioneel als persoonlijk, ruimte geeft tot ontwikkeling.

Wilt u meer informatie over deze functie en/of heeft u belang-

Zanders is altijd op zoek naar talenten die hun kennis en kunde

stelling voor een carrière bij Zanders? Neem dan contact op onze

willen inzetten in ons bedrijf. Voor de versterking van ons team zijn

Human Resources Manager Sjoeke Kamphuis.

wij op zoek naar Junior Consultants.

Zanders T.a.v. Mevrouw S. Kamphuis, Postbus 221, 1400 AE Bussum Telefoonnummer: 035 692 89 89 E-mailadres: [email protected]

Zet uw carrière op groen JunCons_adv_A4_29jan.indd 1

>>

www.careeratzanders.com 29-01-2007 15:58:39

ENIGE DE CRISIS CIVIELRECHTELIJKE OP DE KREDIETMARKTEN: ASPECTEN VAN WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? ACCOUNTANTSAANSPRAKELIJKHEID

Tekst: MR. J.E. Brink-Van der Meer1

Begin 2007 werd bekend dat Deloitte verdere juridische vervolging door Parmalat voor haar rol in het boekhoudschandaal bij de zuivelproducent voor 115 miljoen euro af heeft gekocht. Dit is slechts één voorbeeld van een schadeclaim jegens een accountant. Er zijn echter veel meer voorbeelden. De accountant ligt onder vuur en is steeds vaker doelwit van schadeclaims. In het hiernavolgende zal ik kort enige civielrechtelijke aspecten van accountants-aansprakelijkheid bespreken. De volgende onderwerpen zullen aan de orde komen. Allereerst zal ingegaan worden op de in boek 2 van het Burgerlijke Wetboek (BW) opgenomen taken van de accountant. Daarna zal worden uitgewerkt jegens wie de accountant aansprakelijk kan zijn, waarna de gronden voor deze vormen van aansprakelijkheid kort worden besproken. Vervolgens zal de maatstaf voor deze vormen van aansprakelijkheid worden uitgewerkt, te weten schending van de zorgplicht van een redelijk bekwaam beroepsbeoefenaar. Tot slot zal de bewijslast en de relatie tussen tuchtrechtzaken en civielrechtelijke aansprakelijkheid worden belicht. 14

In het hiernavolgende worden voornoemde

beslecht in de uitspraak inzake het geschil tussen

verklaringen kortheidshalve aangeduid als de

de voormalig polishouders van Vie d’Or, een fail-

‘accountantsverklaring’. Dit artikel ziet op de

liete levensverzekerings-maatschappij, en de ac-

mogelijke aansprakelijkheid van de accountant

countants die een goedkeurende accountantsver-

wegens handelen of nalaten in verband met zijn

klaring hadden afgegeven voor de jaarrekeningen

wettelijke taak, welke taak bestaat uit het afgeven

van de maatschappij6. De Hoge Raad overwoog

van voornoemde accountantsverklaringen en de

in dit arrest het volgende met betrekking tot de

hiermee samenhangende werkzaamheden.

personen jegens wie de accountant aansprakelijk kan worden gesteld7:

De ‘gewone’ adviestaken van de accountant blijven buiten beschouwing4. Allereerst zal nu ingegaan

“De belangen die met een goede uitoefening van de

worden op de vraag jegens wie de accountant

taak van de externe controlerende accountant zijn

aansprakelijk kan zijn voor handelen of nalaten

gemoeid, zijn niet beperkt tot die van de rechtsper-

in verband met zijn wettelijke taak.

soon om wiens jaarrekening het gaat. [..] Ook derden moeten hun gedrag kunnen afstemmen op die

Civielrechtelijke taak accountant

2 Het afgeven van een accountantsverklaring in

verklaring onder andere zelfstandig en kritisch

Aansprakelijkheid jegens opdrachtgever en derden

Op diverse plaatsen in boek 2 BW zijn taken van

het kader van de kapitaalbeschermingsregels op-

te onderzoeken of tegenover het geplaatste aan-

De accountant kan allereerst jegens zijn op-

de accountant opgenomen. Het gaat om:

genomen in boek 2 BW.

2

5

informatie en bij het nemen of handhaven van hun

De accountant kan dus zowel jegens zijn op-

(financiële) beslissingen kunnen vertrouwen dat het

drachtgever aansprakelijk zijn als jegens derden.

gepresenteerde beeld niet misleidend is. Aldus dient

Hierbij dient een onderscheid te worden gemaakt

delenkapitaal reële vermogensbestanden staan .

drachtgever aansprakelijk zijn voor zijn handelen

deze taakuitoefening van de accountant mede een

tussen contractuele en buitencontractuele aan-

Is sprake van omzetting dan dient de accountant

of nalaten in verband met zijn wettelijke taak. Tot

wezenlijk publiek belang”.

sprakelijkheid. In de relatie tot een opdrachtgever

1 De accountantscontrole op grond van artikel

Dit betreft regels omtrent: waardering inbreng

te verklaren dat het eigen vermogen van de ven-

voor kort bestond er discussie in de literatuur over

2:393 BW.

in natura voor oprichting (2:94a/204a lid 2

nootschap op een dag binnen vijf maanden voor

de vraag of een accountant ook jegens iemand

In lagere jurisprudentie is hetzelfde geoordeeld voor

buitencontractuele aansprakelijkheid ziet over het

BW), waardering inbreng in natura na oprich-

de omzetting ten minste overeenkwam met het

anders dan zijn opdrachtgever aansprakelijk kan

wat betreft de aansprakelijkheid van de accountant

algemeen op de relatie met derden. In de hierna-

Voor middelgrote en grote rechtspersonen is een

ting (2:94b/204b lid 2 BW), nachgründung

gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal

zijn voor voornoemd handelen of nalaten. In

voor een onjuiste accountantsverklaring inzake de

volgende paragraaf zullen deze twee vormen van

onderzoek van de jaarrekening door een accoun-

(2:94c/204c lid 3 BW) en omzetting (2:183 lid

volgens de akte van omzetting.

oktober 2006 heeft de Hoge Raad deze discussie

waardering van inbreng in natura op aandelen8.

aansprakelijkheid nader worden uitgewerkt.

tant verplicht. De accountant onderzoekt alsdan

1-b en lid 2-b BW). In geval van inbreng in natu-

of de jaarrekening het krachtens artikel 2:363 lid

ra respectievelijk nachgründung moet de accoun-

3 Het afgeven van de accountantsverklaring in

1 Mr. J.E. Brink-van der Meer is docent ondernemingsrecht aan de Vrije Universiteit. Zij schrijft daar tevens haar proefschrift over accountantsaansprakelijkheid.

1 vereiste inzicht geeft en de jaarrekening, jaar-

tant over hetgeen wordt ingebracht een verklaring

verband met een juridische fusie of splitsing

2 HR 6 december 2002, NJ 2003, 63 (Goedèl/Arts), RB Breda 30 juni 2004, JOR 2004/264 (NetMarketing)

verslag en overige gegevens voldoen aan de bij en

afleggen, inhoudende dat de waarde van hetgeen

(2:328/334aa BW).

3 Na de voorgenomen wijziging van de derde EU richtlijn betreffende fusies van naamloze vennootschappen (78/855/EEG d.d. 9 oktober 1978) zal deze verplichting niet meer gelden wanneer

krachtens wet en (Europese) regelgeving gestelde

wordt ingebracht bij toepassing van in het maat-

voorschriften. De accountant geeft de uitslag van

schappelijk verkeer als aanvaardbaar beschouwde

De accountant dient een voorstel tot juridische

4 Hierbij kan gedacht worden aan: het samenstellen van jaarrekeningen, het voeren van administraties, bedrijfseconomische en fiscale adviezen, due diligence onderzoeken en waarderingen

zijn onderzoek weer in een verklaring over de ge-

waarderingsmethoden ten minste gelijk is aan

fusie/splitsing te onderzoeken en moet verklaren

van aandelen.

trouwheid van de jaarrekening. Aan een dergelijke

de stortingsplicht in geld uitgedrukt (inbreng in

of de voorgestelde ruilverhouding van de aande-

5 Over het algemeen genomen is de rechtspersoon om wiens jaarrekening (dan wel kapitaal dan wel aandelen) het gaat de opdrachtgever.

verklaring komt een zekere publieke betekenis toe.

natura) respectievelijk de waarde van de tegen-

len naar zijn oordeel redelijk is3.

6 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296

De accountantscontrole op grond van artikel 2:393

prestatie (nachgründung). De accountant dient

7 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, r.o. 5.4.1

BW betreft de kerntaak van de accountant.

in verband met het afgegeven van een dergelijke

8 HR 6 december 2002, NJ 2003, 63, Hof ’s-Hertogenbosch 31 oktober 2000, JOR 2001/78 (Goedèl/Arts), RB Breda 30 juni 2004, JOR 2004/264 (NetMarketing)

is sprake van contractuele aansprakelijkheid. De

▲

alle aandeelhouders van oordeel zijn dat een deskundigenverslag niet nodig is.

Mazars is ontstaan uit een fusie tussen Mazars en Paardekooper&Hoffman

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

Contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid

verplichting nader uitwerken.

De vraag is wanneer de accountant nu deze zorg-

Artikel 7:401 BW luidt: ‘De opdrachtnemer

vuldigheidsnorm ten opzichte van derden dient

Contractuele aansprakelijkheid

moet bij zijn werkzaamheden de zorg van een

na te leven. Bij de beantwoording van deze vraag

De contractuele relatie met een opdrachtgever is

goed opdrachtnemer in acht nemen’. Deze alge-

is voor de voorzienbaarheid van het belang van

in het algemeen te kwalificeren als een overeen-

mene maatstaf is door de Hoge Raad uitgewerkt.

een derde een belangrijke plaats weggelegd11. In

komst van opdracht (artikel 7:400 BW). Indien

Volgens de Hoge Raad dient in verband met de

het Vie d’Or arrest spreekt de Hoge Raad in dit

de accountant zijn verplichtingen uit hoofde van

naleving van de zorgplicht getoetst te worden of

verband over ‘de mate waarin de accountants re-

de overeenkomst van opdracht niet nakomt, kan

de accountant/opdrachtnemer heeft gehandeld

delijkerwijs konden voorzien dat de polishouders

hij aansprakelijk zijn uit hoofde van wanprestatie9.

zoals in vergelijkbare omstandigheden ‘van een

als gevolg van de hun verweten gedragingen [..]

Om te beoordelen of er sprake is van wanprestatie,

redelijk bekwaam en redelijk handelend vak-

schade zouden lijden12’. Op welk moment is het

is van belang wat de inhoud van de overeenkomst

genoot mag worden verwacht’10. Dit criterium

voor de accountant voorzienbaar dat de derde in

is. De inhoud van de overeenkomst, en daarmee

geldt in algemene zin overigens voor alle beroeps-

vertrouwen op de door hem verstrekte informatie

de verplichtingen van de accountant, hangt af van

groepen die op basis van een overeenkomst van

handelt? Hiertoe is allereerst vereist dat de ac-

hetgeen in het concrete geval is overeengekomen.

opdracht werken. Is deze zorgvuldigheidsnorm

countant kenbaar dient te zijn dat de informa-

Ontbreekt een duidelijke omschrijving van de te

geschonden, dan is sprake van een beroepsfout

tie in handen van derden zal komen. Hierbij is

verrichten werkzaamheden, dan zullen deze wor-

en is de accountant in beginsel aansprakelijk uit

voldoende dat de accountant weet of behoort te

den bepaald door de wet, de gewoonte en de rede-

hoofde van wanprestatie jegens zijn opdrachtge-

weten dat de informatie terecht zal komen bij een

lijkheid en billijkheid (artikel 6:248 BW).

ver voor deze beroepsfout.

derde die deel uitmaakt van een te identificeren

De wet geeft met betrekking tot de overeenkomst

Buitencontractuele aansprakelijkheid

naam te kennen. Daarnaast dient de accountant

van opdracht vijf algemene verplichtingen van de

De buitencontractuele aansprakelijkheid van de

te kunnen voorzien wat de relevantie is van die

opdrachtnemer (in casu de accountant), die één

accountant jegens derden is gebaseerd op het

informatie voor die derde; voor welk doel de der-

op één aansluiten bij de rechten van de opdracht-

leerstuk van de onrechtmatige daad. Er is sprake

de de informatie zal aanwenden. Voorts moest de

gever. Het betreffen: de zorgplicht (7:401 BW),

van een onrechtmatige daad indien de accoun-

accountant verwachten dat de derde ook daad-

de verplichting aanwijzingen op te volgen (7: 402

tant heeft gehandeld c.q. nagelaten te handelen

werkelijk op de informatie zou vertrouwen. Tot

BW), de informatieplicht (7:403 lid 1 BW), de

in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen

slot speelt de vraag of het vertrouwen van die

verantwoordingsplicht (7:403 lid 2 BW) en de

volgens ongeschreven recht in het maatschappe-

derde gerechtvaardigd was een rol13.

verplichting tot persoonlijke uitvoering van de

lijk verkeer betaamt. Zulk handelen c.q. nalaten

Is voldaan aan al deze vereisten en mocht de der-

opdracht (7:404 BW).

te handelen is in ieder geval aan de orde bij een

de gerechtvaardigd vertrouwen op de informatie,

schending van voornoemde zorgvuldigheidsnorm.

dan dient de accountant zich het belang van die

groep, de accountant hoeft de derde dus niet bij

Zoals in het voorgaande reeds gesteld, houdt deze

derde aan te trekken en dient hij de zorgvuldig-

van de accountant jegens de opdrachtgever is de

norm in dat de accountant/opdrachtnemer dient

heidsnorm ook jegens die derden na te leven.

zorgplicht van artikel 7:401 BW het belangrijkst.

te handelen zoals in vergelijkbare omstandighe-

Doet hij dat niet of onvoldoende, dan loopt hij

De meeste aansprakelijkheidsclaims zijn geba-

den ‘van een redelijk bekwaam en redelijk hande-

het risico van buitencontractuele aansprakelijk-

seerd op een schending van de zorgplicht. In het

lend vakgenoot mag worden verwacht’.

heid jegens die derden.

▲

Voor wat betreft de mogelijke aansprakelijkheid

hiernavolgende zal ik daarom uitsluitend deze 9 Hieronder wordt verstaan: toerekenbare tekortkoming op grond van artikel 6:74 BW 10 Beroepsfouten, I.P. Michiels van Kessenich-Hoogendam, W.E.J. Tjeenk Zwolle, 1995, p. 24-26 en HR 9 november 1990, NJ 1991, 26, HR 26 april 1991, NJ 1991, 45 en HR 12 mei 2000, JOR 2000/146 11 Beroepsaansprakelijkheid ten opzichte van derden, E.J.A.M. van den Akker, Boom Juridische Uitgevers, 2001, p. 32 e.v. 12 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, r.o. 5.4.6

Ga verder met Mazars.

"Men is echter vrijwel algemeen van mening dat een beroepsfout die wanprestatie jegens de opdrachtgever oplevert, tevens een onrechtmatige daad tegenover dezelfde opdrachtgever is. "

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

Samenloop contractuele en

vastgesteld of er sprake was van een zorgplicht

stellen en in overeenstemming is met de normen en

problemen te verdiepen en naar een oplossing te

aantasting van de in het geding zijnde vermo-

dat de zorgplicht is geschonden, is de accoun-

buitencontractuele aansprakelijkheid

jegens de betreffende derde en vervolgens dient te

standaarden die te dier zake in deze beroepsgroep

zoeken. Het subjectieve moment is alleen kenbaar

gensbelangen voor de accountant redelijker-

tant in beginsel aansprakelijk uit hoofde van

uit het naar buiten blijkend gedrag van de accoun-

wijs voorzienbaar was;

wanprestatie (jegens de opdrachtgever) dan wel

of die (controle)maatregelen zijn genomen

onrechtmatige daad (jegens derden). De vorde-

algemeen worden aanvaard .’

Uit het voorgaande volgt dat zowel in geval van

worden getoetst of deze zorgplicht is geschonden.

contractuele aansprakelijkheid als in geval van

Bij de beoordeling van aansprakelijkheid jegens

buitencontractuele aansprakelijkheid de zorg-

een opdrachtgever staat de zorgplicht daarentegen

Deze zorgvuldigheidsnorm geldt één op één voor

Indien een van beide momenten ontbreekt, is er

en die waarschuwingen zijn gegeven die in

ring tot schadevergoeding is daarmee echter nog

vuldigheidsnorm van een ‘redelijk bekwaam en

al vast, en dient uitsluitend getoetst te worden of

de opdrachtgever, nog los van de –hier verder niet

in beginsel sprake van een beroepsfout.

de gegeven omstandigheden redelijkerwijze

niet toegewezen. Zoals hiervoor gesteld moet de

redelijk handelend vakgenoot in vergelijkbare

deze zorgplicht is geschonden.

te behandelen- vraag of deze wellicht meer mag

van de accountant konden worden gevergd

gedupeerde voor vergoeding van de schade name-

ter voorkoming van dit gevaar.

lijk bewijzen dat aan alle eisen met betrekking tot

omstandigheden’ van toepassing is. Is deze zorg-

tant die in het concrete geval in acht is genomen.

verwachten van een accountantsverklaring. De

In de jurisprudentie wordt voornoemd onder-

5

vuldigheidsnorm geschonden, dan is sprake van

In dit verband is de relatie tussen het accoun-

zorgvuldigheidsnorm die de accountant in acht

scheid tussen het subjectieve en objectieve mo-

Met deze omstandigheden geeft de Hoge Raad

wanprestatie en onrechtmatige daad is voldaan.

een beroepsfout en is de accountant in beginsel

tantskantoor als opdrachtnemer en de accountant

dient te nemen wordt sterk gekleurd door het feit

ment niet uitdrukkelijk gemaakt. In het Vie d’Or

belangrijke aanwijzingen voor de beoordeling van

Een belangrijke eis betreft het causale verband

uit hoofde van zowel wanprestatie als onrechtma-

in persoon die de opdracht uitvoert ook interes-

dat de taakuitoefening van de accountant mede

arrest heeft de Hoge Raad overwogen dat het bij

het handelen van de accountant en zijn mogelijke

tussen de fout (schending van de zorgplicht) en

16

sant. De zorgplicht kan immers zowel door de

een wezenlijk publiek belang dient . Dit wordt

de beantwoording van de vraag of de accountant

wanprestatie/onrechtmatige daad. Hierbij wordt

de geleden schade (artikel 6:98 BW). Dit is met

opdrachtnemer (op grond van wanprestatie) als

mogelijk verklaard door het feit dat de accountant

heeft gehandeld in overeenstemming met de van

opgemerkt dat de Hoge Raad geschetste om-

name van belang voor de vordering van een derde.

In paragraaf 4.1 is gesproken over contractuele

de accountant in persoon (op grond van onrecht-

voor wat betreft de accountantsverklaringen een

hem in het concrete geval te vergen mate van

standigheden aansluiten bij het in de literatuur

De onjuiste informatie op zichzelf resulteert im-

aansprakelijkheid (wanprestatie) in relatie tot de

matig handelen) zijn geschonden. Dit vraagstuk

monopoliepositie heeft. In het hiernavolgende zal

zorg, aankomt op een beoordeling van alle om-

gemaakte onderscheid tussen het zogenaamde

mers nog niet in schade bij een derde. Daarvoor

opdrachtgever en in paragraaf 4.2 buitencon-

zal echter in dit artikel verder buiten beschou-

worden ingegaan op de vraag wanneer sprake is

standigheden van het geval. Hierbij kan gedacht

objectieve en subjectieve moment.

is nodig dat de derde die informatie bij zijn be-

tractuele aansprakelijkheid (onrechtmatig han-

wing blijven.

van een schending van voornoemde zorgvuldig-

worden aan de volgende omstandigheden18:

heidsnorm.

1

tige daad aansprakelijk voor deze fout.

5

15

delen) in relatie tot derden. Men is echter vrijwel algemeen van mening dat een beroepsfout die wanprestatie jegens de opdrachtgever oplevert,

Zorgvuldigheidsnorm redelijk bekwaam beroepsbeoefenaar

Schending zorgvuldigheidsnorm

Inhoud zorgvuldigheidsnorm

Bij de beantwoording van de vraag of de accoun-

opdrachtgever is. In de praktijk worden bij vor-

Voordat getoetst kan worden of de zorgvuldig-

tant heeft gehandeld conform de zorgvuldig-

deringen terzake van beroepsfouten vrijwel altijd

heidsnorm van een ‘redelijk bekwaam en redelijk

heidsnorm van ‘een redelijk bekwaam en redelijk

beide gronden, primair wanprestatie, subsidiair

handelend accountant’ is geschonden, dient eerst

handelend vakgenoot’, wordt in de literatuur

onrechtmatige daad, aangevoerd. Uit de rechter-

vastgesteld te worden wat de zorgvuldigheids-

onderscheid gemaakt tussen het zogenaamde

lijke beslissing is soms ook niet duidelijk op welke

norm die een accountant in acht dient te nemen,

objectieve en subjectieve moment. Het objectieve

grond de vordering is toegewezen14.

inhoudt. De Hoge Raad heeft hieromtrent in

moment ziet op de bekwaamheid van de accoun-

1 3 4

Bewijslast

regelgeving neergelegde (dwingende) voor-

Voor het slagen van een civielrechtelijke claim

derde een andere beslissing zou hebben genomen

schriften omtrent de vervulling van die taak

moet worden voldaan aan alle eisen van artikel

dan hij in werkelijkheid zou hebben genomen, in-

handeling betrekt. Voorts is noodzakelijk dat de

19

zijn nageleefd;

6:74 (wanprestatie ) en 6:162 (onrechtmatige

dien de informatie juist was geweest21. Dit causale

de aard van de geschonden norm en de ernst

daad20). In het voorgaande is ingegaan op één

verband dient te worden bewezen.

van een geconstateerde schending daarvan;

van die eisen, te weten de vraag of de accountant

de door de accountant wel getroffen maat-

onrechtmatig heeft gehandeld respectievelijk

Voor het bewijs van het causale verband tussen

regelen of verschafte informatie;

tekort is geschoten. Hiervan is sprake bij een

fout en schade geldt de hoofdregel: ‘wie stelt,

de mate waarin het gevaar van schade door

schending van de zorgplicht. Indien vaststaat

moet bewijzen’ (artikel 150 Rv).

▲

tevens een onrechtmatige daad tegenover dezelfde

slissingproces omtrent een bepaalde transactie of

of en in hoeverre in nationale of Europese

voornoemd Vie d’Or arrest het volgende over-

tant, van zijn kennis en kunde in het algemeen. De

13 Beroepsaansprakelijkheid ten opzichte van derden, E.J.A.M. van den Akker, Boom Juridische Uitgevers, 2001, p. 166 e.v.

Een beroepsfout van de accountant kan echter ook

wogen:

accountant zal zich op de hoogte moeten stellen

14 Beroepsfouten, I.P. Michiels van Kessenich-Hoogendam, W.E.J. Tjeenk Zwolle, 1995, p. 1515 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, r.o. 5.4.1

tegelijkertijd aansprakelijkheid van de accountant

’in het maatschappelijk verkeer mogen derden ver-

(voor zover die kennis niet al aanwezig is) van de

16 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, r.o. 5.4.1

tegenover zijn opdrachtgever (uit hoofde van wan-

wachten dat de informatie zoals deze door, veelal

opvattingen van zijn wetenschap met betrekking

17 Beroepsfouten, I.P. Michiels van Kessenich-Hoogendam, W.E.J. Tjeenk Zwolle, 1995, p. 26 en p. 35.

prestatie) als tegenover een derde (uit hoofde van

wettelijk verplichte, openbaarmaking van de jaar-

tot de problematiek en aan de hand daarvan zal

18 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, r.o. 5.4.2

onrechtmatig handelen) meebrengen. Dit hangt

rekening en een goedkeurende verklaring naar buiten

hij zijn handelwijze dienen te bepalen. Dit brengt

19 Te weten: een tekortkoming in de nakoming (6:74 BW), de toerekenbaarheid van de tekortkoming aan de accountant (6:74 BW), schade (6:74 BW) en causaal verband tussen de daad en

af van de vraag of de zorgplicht zowel jegens de

komt, naar het onafhankelijk en objectief inzicht van

mee: kennis van toepasselijke wettelijke bepalin-

de schade (6:98 BW)

opdrachtgever als jegens derden is geschonden.

de accountant een getrouw beeld geeft van het ver-

gen en van de heersende opvattingen in literatuur

20 Te weten: een onrechtmatige daad (6:162 BW), de toerekenbaarheid van de daad aan de accountant (6:162 BW), schade (6:162 BW) , causaal verband tussen de daad en de schade en

Zoals onder paragraaf 4.2 al weergegeven dient

mogen, het resultaat en de solvabiliteit en liquiditeit

en jurisprudentie17. Het subjectieve moment be-

relativiteit (6:163 BW).

bij de beoordeling van mogelijke aansprakelijk-

van de onderneming en dat de jaarrekening voldoet

treft de aandacht en zorg van de accountant voor

21 Beroepsaansprakelijkheid ten opzichte van derden, E.J.A.M. van den Akker, Boom Juridische Uitgevers, 2001, p. 174 e.v.

heid jegens een benadeelde derde eerst te worden

aan de vereisten die wet en (Europese) regelgeving

zijn opdrachtgever en zijn bereidheid zich in diens

5

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? "Men dient zich dan ook te realiseren dat aan het oordeel van de tuchtrechter dat in strijd met de voor het desbetreffende beroep geldende normen en regels is gehandeld niet zonder meer de gevolgtrekking kan worden verbonden dat de betrokkene civielrechtelijk aansprakelijk is wegens schending van een zorgvuldigheidsnorm"

Conclusie De accountant kan zowel jegens zijn opdrachtgever als jegens derden aansprakelijk zijn wegens handelen of nalaten in verband met zijn wettelijke taak, welke taak bestaat uit het afgeven van voornoemde accountantsverklaringen en de hiermee samenhangende werkzaamheden. In de relatie tot zijn opdrachtgever is sprake van contractuele aansprakelijkheid. De buitencontractuele aansprakelijkheid ziet over het algemeen op de relatie met derden. Zowel in geval van contractuele aansprakelijkheid als in geval

Naar het oordeel van de Hoge Raad is geen

reikwijdte van dit artikel hier buiten beschouwing

van buitencontractuele aansprakelijkheid is de

ruimte voor een omkering van de bewijslast22.

moeten blijven.

zorgvuldigheidsnorm van een ‘redelijk bekwaam

Het bewijzen van het causale verband is in de wordt geslaagd. Hierbij wijs ik op de uitspraak van de Hoge Raad in het geschil tussen Dipasa

Aan de civielrechtelijke aansprakelijkheidstelling

een beroepsfout en is de accountant in beginsel

en KPMG . Aldaar is geoordeeld dat weliswaar

van een accountant(sorganisatie) gaat vaak een

aansprakelijk zijn uit hoofde van zowel wanpres-

sprake is van een beroepsfout waarvoor KPMG

tuchtrechtzaak vooraf die tegen de accountant in

tatie als onrechtmatige daad. Voor beantwoor-

in beginsel aansprakelijk is, doch de vordering van

persoon wordt ingesteld. Het tuchtrecht heeft in

ding van de vraag of deze zorgvuldigheidsnorm

Dipasa (de rechtspersoon om wiens jaarrekening

de eerste plaats tot doel in het algemeen een goede

is geschonden zijn alle omstandigheden van het

het ging) is afgewezen wegens het ontbreken van

wijze van beroepsuitoefening te bevorderen. In

geval relevant en kan aansluiting worden gezocht

causaal verband tussen de beroepsfout en de door

een tuchtprocedure staat, aan de hand van andere

bij de in de literatuur ontwikkelde subjectieve en

Dipasa gevorderde schade. Ook in de Vie d’Or

maatstaven dan die worden gehanteerd bij de be-

objectieve momenten.

uitspraak worden door de Hoge Raad scherpe

oordeling van de civiele aansprakelijkheid en zon-

eisen gesteld aan het causaliteitsvereiste, waarbij

der de in een civiele procedure geldende bewijsre-

Zoals in het voorgaande reeds geschetst worden tucht

die datum zijn namelijk de Wet Toezicht accoun-

De bewijslast in een aansprakelijkheidsprocedure

in de vervolgprocedure stil zal moeten worden

gels, ter beoordeling of een beroepsbeoefenaar in

rechtzaken niet tegen een accountantsorganisatie

tantsorganisaties (‘Wta’) en het Besluit Toezicht

is zwaar, zeker als het gaat om het bewijzen van

gestaan bij de keten van gebeurtenissen in de re-

overeenstemming heeft gehandeld met de voor de

maar tegen de betreffende accountant in persoon

Accountantsorganisaties (‘Bta’) in werking getreden.

het causale verband tussen de fout (schending

latief lange periode die is verstreken tussen het

desbetreffende beroepsgroep geldende normen en

aangespannen. Indien een tuchtrechtzaak wordt

Het is sedertdien de verantwoordelijkheid van de ac-

van de zorgplicht) en de geleden schade. Men

moment waarin zich het (nog aan te tonen) on-

gedragsregels25. Men dient zich dan ook te realise-

gewonnen en vervolgens een civielrechtelijke proce-

countantsorganisatie, dat de accountants die bij haar

dient zich hierbij ook te realiseren dat aan het

rechtmatige handelen van de externe accountant

ren dat aan het oordeel van de tuchtrechter dat in

dure wordt aangespannen, zal in de praktijk niet de

werkzaam zijn of aan haar verbonden zijn, voldoen

oordeel van de tuchtrechter dat in strijd met de

heeft voorgedaan en het moment waarop Vie

strijd met de voor het desbetreffende beroep gel-

accountant in persoon maar de accountantsorgani-

aan de op hen van toepassing zijnde voorschriften

voor het desbetreffende beroep geldende normen

d’Or uiteindelijk werd geliquideerd, een periode

dende normen en regels is gehandeld niet zonder

satie waar de betreffende accountant werkzaam of

zoals opgenomen in de Wta en Bta alsmede de Wet

en regels is gehandeld niet zonder meer de ge-

van ongeveer vier jaar24.

meer de gevolgtrekking kan worden verbonden

aan verbonden is, de gedaagde zijn. Sinds 1 oktober

op de Registeraccountants (‘Wet RA’) dan wel de

volgtrekking kan worden verbonden dat de be-

dat de betrokkene civielrechtelijk aansprakelijk is

2006 is een mogelijke aansprakelijkheidstelling van

Wet op de Accountant-administratieconsulenten

trokkene civielrechtelijk aansprakelijk is wegens

Een vraag die in dit verband een rol speelt, is

wegens schending van een zorgvuldigheidsnorm26.

de accountantsorganisatie wel vergemakkelijkt. Op

(‘Wet AA’) (artikel 14 jo. 27 Wta).

schending van een zorgvuldigheidsnorm.

wie nu de aansprakelijke persoon is. Is alleen

Indien de civiele rechter bij de beoordeling van het

de opdrachtnemer, de accountantsorganisatie,

beroepsmatig handelen tot een oordeel komt dat

22 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, (Vie d’Or) r.o. 6.1.2, HR 26 januari 2007,

Kortom: het is een moeilijke opgave voor op-

aansprakelijk of ook de betreffende accountant

afwijkt van het oordeel van de tuchtrechter met

LJN AZ 2589 (Dipasa/KPMG), conclusie A-G 15 e.v., HR 20 november 1987. NJ 1988, 500

drachtgevers en derden een accountant veroor-

in persoon? Indien een accountantsorganisatie/

betrekking tot datzelfde handelen, dient de civiele

23 HR 26 januari 2007, LJN AZ 2589 (Dipasa/KPMG)

deeld te krijgen tot betaling van schadevergoeding

rechtspersoon aansprakelijk wordt gesteld, is er

rechter het oordeel overigens zodanig te motive-

24 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, (Vie d’Or), r.o. 5.4.6.

indien hij ten onrechte een accountantsverklaring

dan wellicht ook grond voor aansprakelijkheid-

ren dat het oordeel van de civiele rechter ook in

25 HR 13 oktober 2006, JOR 2006/296, (Vie d’Or) r.o. 5.4.3

heeft afgegeven. Dit vloeit voort uit het feit dat

stelling van de bestuurder van de betreffende

het licht van de beoordeling door de tuchtrechter

26 HR 10 januari 2003, NJ 2003, 537

aan alle eisen voor het slagen van een civielrech-

27 HR 12 juli 2002, NJ 2003, 151

telijke claim moet worden voldaan. ■

23

5

en redelijk handelend vakgenoot in vergelijkbare

Relatie civielrechtelijke aansprakelijkheid en tuchtrecht

praktijk een zware opgave, waarin zeker niet altijd

rechtspersoon? Interessante vragen die gezien de

27

voldoende begrijpelijk is .

omstandigheden’ van toepassing. Is deze zorgvuldigheidsnorm geschonden dan is sprake van

5

Uitnodiging tot uitdaging Zie jij handelen in opties en aandelen als een uitdaging? Dan is dit een uitnodiging om eens na te denken over een baan als Trader. Een boeiende baan die een beroep doet op je analytisch denkvermogen, je rekenvaardigheid en je vermogen om snel te reageren in een continu veranderende omgeving. Hoe ga je daarmee om? Dat leer je tijdens de interne opleiding van 4 tot 5 weken. Daarnaast moet je een aantal eigenschappen hebben die niet aan te leren zijn: een competitieve geest, een resultaatgerichte instelling en een heel goed analytisch inzicht. Wij zoeken Traders: initiatiefrijke academici met een excellent cijfermatig inzicht – relevante werkervaring is niet vereist.We verwachten een grote zelfwerkzaamheid want je blijft leren gedurende je loopbaan binnen Optiver. Je moet hier zelf veel tijd en energie

in steken maar er staat ook veel tegenover: Optiver biedt je de kans om jezelf te ontplooien binnen een professionele, internationale handelsorganisatie. Heb jij een sterke drive om te winnen en ben je niet bang om verantwoordelijkheid te dragen? Ga naar www.optiver.com voor meer informatie over de vacatures en om te solliciteren. Optiver handelt in derivaten, aandelen en obligaties vanuit het Amsterdamse hoofdkantoor en vanuit de filialen in Chicago en Sydney.

Optiver, Shemara van den Heuvel (Recruiter Trading), De Ruyterkade 112, 1011 AB Amsterdam,T 020 - 5319000

Optiver zoekt Traders Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

DE STRAFRECHTELIJKE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: AANSPRAKELIJKWAT GING VAN HEID ER MIS DEEN ACCOUNTANT WAT ZIJN DE RISICO’S?

Tekst: Marcel Pheijffer ¹

2007 – was er in de schrijvende pers, het voetbal-

De aansprakelijkheid van de accountant betreft een onderwerp waar de laatste jaren nogal wat over is geschreven. Meestal ging het dan om de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de accountant. Partijen die menen dat zij door het handelen of nalaten van de accountant schade hebben geleden, proberen deze te verhalen op de accountant of het accountantskantoor waarbij deze werkzaam is. Dat zij dat pogen is zeer begrijpelijk. Regelmatig doemen er immers geluiden op dat de accountant bij fraude of het failissement van een cliënt, tijdens de controle steken heeft laten vallen. Bij die cliënt valt in veel gevallen niet veel meer of zelfs geheel niets meer te halen. En dan is de accountant een mooie prooi waar nog wel geld te halen valt. Overigens slagen die verhaalspogingen niet al te vaak. Maar als ze slagen heeft dat grote gevolgen voor de accountant en/of diens accountantskantoor.

aandacht voor deze zaak. Een zaak die voor wat

"De belastingbiljetten vielen op de deurmat en werden ingevuld als ware Hiddink bij onze zuiderburen vragen van de Nederlandse fiscus. De belastingbelastinplichtig. adviseur van Hiddink gaf daarop antwoord. Er kwamen vragen Overigens hadden Hiddink en diens adviseur pech. van de Nederlandse De zaak kwam aan het rollen toen de belastingf iscus." adviseur over de lijn kwam in een politie-onderzoek.

betreft de voetbaltrainer juridisch gezien niet erg

Daarin werd de telefoon van een oud-directeur

ingewikkeld lijkt te liggen en tot een voor mij niet

van PSV afgetapt. Bij het afluisteren van de tele-

onverwachte uitkomst heeft geleid, namelijk een

foontaps ontstond het vermoeden dat Hiddink en

veroordeling.

diens adviseur zich bezondigden aan het plegen van

Inleiding

De adviseur van Hiddink Ik denk dat weinig mensen de zaak-Hiddink niet kennen. In de periode dat hij terecht stond – begin

5

Juist omdat er over die civielrechtelijke aansprakelijkheid al zoveel is geschreven, kies ik een andere invalshoek: de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de accountant. Ik zal dat vooral doen aan de hand van concrete casuïstiek, met name de bespreking van jurisprudentie doen.

journaille en in meerdere televisieprogramma’s veel

belastingfraude. Vaktechnisch bezien is echter in de zaak-Hiddink wel enigszins verrassend dat diens belastingadviseur

De rechtbank weegt bij de bewezenverklaring ten

en accountant ook is veroordeeld. Overigens wordt

aanzien van de belastingadviseur in belangrijke

in het vonnis met name gesproken over zijn rol als

mate mee:

belastingadviseur, maar dat doet aan de punten die

• dat deze ‘zich ernstig zorgen maakte om de

ik wil maken niets af.

woonplaatsdiscussie en Hiddink heeft daarover

De casus is simpel. Voetbaltrainer Hiddink komt,

het ene oor in en het andere oor uit’;

verklaard dat het bij hem een kwestie was van na een voor hem als trainer van Zuid-Korea zeer

• dat deze Hiddink ‘duidelijk heeft gemaakt dat

succesvol verlopen wereldkampioenschap voetbal,

hij regelmatig in België moest verschijnen,

terug naar Nederland. Hij tekent een contract

omdat de belastingadviseur zijn fiscale woon-

bij PSV Eindhoven en dient een huis te zoeken.

plaats in België wilde situeren’;

Hij twijfelt tussen de aanschaf van een woning in Nederland of België. Hij laat zich in verband

regelmatig bezighield met de advisering van

met zijn keuze onder meer bijstaan door zijn be-

Nederlanders die in België gingen wonen en dat

lastingadviseur. Deze kent de verschillen tussen de

hij de Belgische fiscale regelgeving kende’;

Nederlandse en Belgische belastingplicht goed. Hij heeft vaker met dit bijltje gekapt en klanten gead-

• dat hij ‘voor het indienen van de aangifte 2003 wist van feiten en omstandigheden dat de

viseerd. Hij is er goed van op de hoogte dat wonen

woonplaats van Hiddink niet in België, maar in

in België fiscaal gezien vaak voordeliger uitpakt.

Nederland was’;

Uiteindelijk koopt Hiddink een woning in België

• dat er een telefoongesprek door de opsporings-

en wil vooral Belgische belastingplicht voorwenden.

instanties was opgevangen waaruit bleek dat

En zo geschiedde. De belastingbiljetten vielen op

Hiddink niet de intentie had in België te gaan

de deurmat en werden ingevuld als ware Hiddink

wonen. Letterlijk zei Hiddink: ‘en zo bluf ik een

bij onze zuiderburen belastinplichtig. Er kwamen

beetje die België woonplaats weg’.

▲

 Hoogleraar Forensische Accountancy aan Nyenrode Business Universiteit en Universiteit Leiden.

• dat deze ‘blijkens de bewijsmiddelen zich

25

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

De uitspraak is onder LJN-nummer AZ5034 na te lezen op www.rechtspraak.nl .

Een witwassende accountant verkeer als een beroep, dat, gezien de bijzondere aan

wassende accountant tegenover zich. Deze kreeg

en een boete opgelegd. Dit onder meer omdat:

Handelde in de zaak-Hiddink de vrije beroepsbe-

die beroepsgroep toegewezen taken en bevoegd-

een voorwaardelijke gevangenisstraf van 6 maan-

‘uit het bewijs blijkt dat hij wist dat Hiddink in

oefenaar nog in het kielzog van de hoofdverdachte,

heden, wordt uitgeoefend door betrouwbare men-

den opgelegd.

2003 niet in België woonde, maar in Nederland,

in de kwestie die ik nu wil bespreken gaat het om

sen. Verdachte heeft enkel en alleen, zoals hij zelf

met opzet heeft aangegeven dat Hiddink in België

een accountant annex cliëntadviseur bij een ac-

heeft verwoord, uit vulgaire en ordinaire geldzucht

De rechtbank stelde het volgende. Verdachte

verschaft. Deze handelwijze vormt een bedrei-

woonde. Daarmee heeft verdachte het vertrouwen

countantskantoor dat zelf de hoofdverdachte is.

gehandeld.

heeft zich in zijn hoedanigheid van accountant

ging van de legale economie en tast de integriteit

dat in het algemeen en door de fiscus in het bijzon-

Betrokkene is door de Rechtbank Leeuwarden

Het strafbare handelen heeft gedurende een peri-

schuldig gemaakt aan het witwassen van een

van het financiële en economische verkeer aan’.

der in hem in zijn hoedanigheid van belastingadvi-

eind 2006 tot 18 maanden celstraf, waarvan 6

ode van ongeveer negen jaren plaatsgevonden en de

groot geldbedrag. De raadsman van verdachte

seur mag worden gesteld, ernstig geschaad en het

voorwaardelijk, veroordeeld. De volgende alinea’s

schade bedraagt in totaal honderdduizenden euro's.

heeft betoogd dat verdachte niet wist dan wel

De uitspraak is onder LJN-nummer AY5818 na

aanzien van zijn beroepsgroep geschaad.’

zijn aan het vonnis ontleend.

Met name van de twee hulpbehoevende personen

redelijkerwijs niet had behoeven te vermoeden

te lezen op www.rechtspraak.nl.

heeft verdachte zeer veel geld verduisterd. Nadat

dat de bewuste geldbedragen afkomstig waren uit

beroep van accountant geldt in het maatschappelijk

De rechtbank Den Haag kreeg in 2006 een wit-

Het oordeel van de rechtbank zou vermoede-

Betrokkene heeft van twee slachtoffers grote geld-

de strafbare feiten bekend zijn geworden, heeft

de handel in verdovende middelen en/of ontdui-

lijk niet anders hebben geluid indien het woord

bedragen verduisterd. Hij had dat geld onder zich

verdachte volledige medewerking aan het onder-

king van belastingen, althans uit enig misdrijf. De

‘belastingadviseur’ vervangen zou worden door

(1) in de hoedanigheid van door de kantonrechter

zoek verleend en heeft hij zijn gehele vermogen

rechtbank verwerpt dit verweer: ‘Gelet op het feit

‘accountant’. De boodschap die de rechtbank im-

aangestelde bewindvoerder van iemand die langdu-

aan de verschillende slachtoffers ter beschikking

dat een medeverdachte met een grote hoeveel-

mers afgeeft is dat het een vrije beroepsbeoefenaar

rig in een psychiatrisch ziekenhuis was opgenomen;

gesteld. Hij is op staande voet door zijn werkgever

heid contant geld bij de accountant aanklopte

niet past moedwillig mee te doen aan fraude. Een

en (2) in zijn hoedanigheid van cliënt-adviseur bij

ontslagen en hij is tengevolge van zijn handelen

met het verzoek om het geld voor hem te behe-

terechte conclusie dunkt mij. Waarom noemde ik

een accountantskantoor van iemand die vanwege

gescheiden.

ren - hetgeen volgens de eigen verklaring van de

de veroordeling aan het begin deze paragraaf dan

haar fysieke gesteldheid niet meer in staat was haar

toch ‘enigszins verrassend’? Omdat ik me ook had

financiën te regelen.

In deze casus is weinig discussie mogelijk. Het gaat

medeverdachte, toen verdachte hem daar expliciet

kunnen voorstellen dat de rechter de verantwoor-

Betrokkene heeft tevens in zijn hoedanigheid van

om een persoon die stelselmatig en langdurig het

naar vroeg, geen inzage heeft willen verschaffen

delijkheid voor de fraude vooral bij Hiddink zou

bewindvoerder valsheid in geschrift gepleegd in

in hem gestelde vertrouwen heeft geschaad. Zijn

in zijn vermogenspositie, heeft verdachte, door

hebben gelegd, daar deze zijn handtekening onder

zijn verslaggeving aan de kantonrechter. Bovendien

berouw (bekentenis) kwam na de zonde. Dat hij uit

op het verzoek van de medeverdachte in te gaan,

het belastingbiljet had gezet. Gelukkig, al zal de

heeft verdachte gelden verduisterd, welke gelden

‘vulgaire en ordinaire geldzucht heeft gehandeld’

willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard

belastingadviseur die hoger beroep heeft ingesteld

hij als penningmeester onder zich had. Als laatste

maakte zijn zaak er vermoedelijk niet beter op. Het

dat het geldbedrag afkomstig was uit belasting-

daar anders over denken, volgde de rechtbank deze

heeft hij gelden van zijn werkgever verduisterd.

handelen uit puur eigen gewin telt voor een rech-

ontduiking, althans uit enig misdrijf ’.

lijn echter niet.

accountant niet gebruikelijk was - terwijl deze

ter meestal zwaar. In de hiervoor besproken zaakBetrokkene heeft door zijn handelen het vertrou-

Hiddink woog de rechtbank als strafverlichtende

Ook in deze zaak laat de rechtbank meewegen

De uitspraak is onder LJN-nummer AZ9322 na

wen dat verschillende personen en instanties in

omstandigheid mee dat de ‘belastingvoordelen in

of de verdachte er zelf beter van is geworden. De

te lezen op www.rechtspraak.nl .

hem hadden als bewindvoeder, als cliënt-adviseur,

ieder geval niet ten bate van de belastingadvsieur

rechtbank overwoog: ‘De straf is lager dan de straf

als werknemer, als kantoordirecteur en als penning-

zijn gekomen’. Dat lag in de onderhavige casus dus

die aan medeverdachte wordt opgelegd, aange-

meester op grove wijze geschonden. Dit is des te

duidelijk anders.

zien verdachte niet is te beschouwen als degene

ernstiger daar verdachte AA-accountant is. Het

die het initiatief tot het witwassen heeft genomen

▲

kreeg 8 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf

Handelen uit vulgaire en ordinaire geldzucht

De belastingadviseur werd schuldig bevonden,

26 5

"Waarom noemde ik de veroordeling aan het begin deze paragraaf dan toch ‘enigszins verrassend’? Omdat ik me ook had kunnen voorstellen dat de rechter de verantwoordelijkheid voor de fraude vooral bij en verdachte in beperkte mate van dit misdrijf Hiddink zou hebben heeft geprofiteerd’. Daarentegen rekent de rechtbank het de accoungelegd, daar deze zijn tant wel aan dat hij ‘zich in zijn hoedanigheid handtekening onder van accountant schuldig heeft gemaakt aan het witwassen van een groot geldbedrag’ en hij er het belastingbiljet ‘aldus aan heeft bijgedragen dat opbrengsten van misdrijven aan het zicht onttrokken worden en had gezet. " daaraan een schijnbaar legale herkomst wordt

27

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? "Ook in deze zaak laat de rechtbank meewegen of de verdachte er zelf beter van is geworden".

5

Betrokkenheid accountantskantoor

de rechtbank een soortgelijke redenering. Kern is

administratie op te nemen dat, in strijd met de

tot een veroordeling te komen. Dat lijkt terecht.

Nu kan het ook zijn dat het accountantskantoor

dat niet bewezen werd geacht dat betrokkenen

waarheid, over 2000 en 2001 aan werknemers van

Maar soms is er sprake van een ‘dun lijntje’ tussen

waarbinnen diensten worden verricht strafrechte-

opzettelijk valse stukken hebben opgemaakt. In

het uitzendbureau een

lijk wordt aangesproken. Dat was het geval in een

de woorden van de rechtbank: ‘Een en ander heeft

onkostenvergoeding was

kwestie die speelde binnen de uitzendbranche in

erin geresulteerd dat verdachte, ondanks zijn aan-

verstrekt. Over de jaren

het Westland. Het uitzendbureau pleegde fiscale

vankelijke - terechte - twijfels over de vermeende

1998 en 1999 heeft hij

onregelmatigheden. BDO had het uitzendbureau

onkostenvergoeding en de facturen, uiteindelijk

achteraf een gefingeerde

als cliënt, zowel voor de fiscale advisering als voor

toch - op gezag van de fiscaal adviseur en ven-

onkostenvergoeding laten

accountantswerkzaamheden. In deze kwestie

noot en de senior accountant - tot het boeken

boeken. (…) Verdachte

werden naast het uitzendbureau zowel de maat-

van deze posten, en in het verlengde daarvan het

heeft deze strafbare feiten

schap BDO, enige (assistent-) accountants en de

opmaken van suppletie-aangiften loonbelasting

gepleegd, kennelijk om

belastingadviseur vervolgd.

en omzetbelasting over 1998 en 1999, is overge-

zijn cliënt ter wille te zijn.

gaan. Hoewel de gehele gang van zaken - ook wat

Door aldus te handelen

BDO werd vrijgesproken (zie www.rechtspraak.

het uiteindelijke handelen van verdachte betreft

heeft hij eraan bijgedra-

nl, LJN AE 8199). De rechtbank Den Haag

- bedenkingen oproept, moet het er voor worden

gen dat de Nederlandse

overwoog onder meer: ‘dat de maatschap slechts

gehouden dat verdachte heeft gehandeld in het

fiscus en daarmee de gemeenschap voor in be-

een beperkte beschikking heeft over het doen en

misplaatste vertrouwen dat de facturen correct

ginsel miljoenen euro's is benadeeld.’

laten van de vennoten en de onder verantwoorde-

waren en het boeken van de onkostenvergoeding

Het openbaar maken van een onware jaarrekening (ex artikel 336 WvSr)

lijkheid van de vennoten werkzame medewerkers.

verantwoord was. Dit betekent dat niet kan wor-

Deze casus laat mooi zien dat des te verder be-

Als het om fraude gaat, is er meestal sprake van

Dit neemt niet weg dat ook de maatschap als

den gezegd dat verdachte willens en wetens de

trokkenen verwijderd zijn van de primaire pleger

het plegen van valsheid in geschrifte ex artikel

geheel een verantwoordelijkheid heeft voor de

aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat de door

van het delict (in casu het uitzendbureau), en des

225 WvSr. Die valsheid kan ook de jaarrekening

kwaliteit en de integriteit van het handelen van de

hem opgemaakte suppletie-aangiften vals zouden

te verder ze afstaan van het feitelijk kunnen be-

van een onderneming betreffen. Het is juist dat

vennoten en de medewerkers. Indien zou blijken

zijn. Derhalve kan het (voorwaardelijk) opzet op

invloeden van de verboden gedragingen, des te

schriftelijk stuk waarop de werkzaamheden van

dat de maatschap onvoldoende structuur en regels

het valselijk opmaken van deze geschriften niet

lastiger het voor het Openbaar Ministerie is om

de accountant betrekking hebben.

biedt tot behoud van kwaliteit en integriteit van

worden bewezen, zodat verdachte van het hem

de beroepsbeoefening, kan zij daarvan in straf-

telastgelegde dient te worden vrijgesproken.’

rechtelijke zin een verwijt worden gemaakt. Dan

De belastingadviseur werkzaam bij BDO, werd

immers zou moeten worden aangenomen dat de

wel veroordeeld (LJN AE 8219). Voor wat betreft

maatschap strafrechtelijke gedragingen van haar

zijn rol overwoog de rechtbank: ‘Verdachte, fis-

vennoten en medewerkers placht te aanvaarden

caal adviseur en vennoot van BDO Walgemoed

of gedogen.’ Dit laatste bleek in casu dus niet aan

CampsObers, is door het uitzendbureau in de

de orde te zijn.

arm genomen om de jaarrekening te verzorgen nistratie van het uitzendbureau. Verdachte heeft

senior-accountant (LJN AE 8180) werden ook

in het kader daarvan de loonadministratie van

vervolgd én vrijgesproken. Voor beiden hanteerde

zijn cliënt valselijk opgemaakt door in die loon-

kunnen weten en niet

‘It is difficult to get a man to understand something when his salary depends on his not understanding it’. Upton Sinclair, auteur

willen weten. Onder het niet willen weten schaar ik het niet doorvragen als daartoe wel aanleiding bestaat. En daar zat een aantal verdachten in de uitzend-casus naar mijn mening dicht tegenaan.

5

▲

en hulp te bieden bij het opzetten van de admiDe assistent-accountant (LJN AE 8176) en een

dingen niet weten, niet

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

(OEVEELMOETJEALS+0-'ERWETEN OVERHETDOWNLOADENVANMUZIEK ¥ +0-'3TAFFING&ACILITY3ERVICES"6 EEN.EDERLANDSEBESLOTENVENNOOTSCHAP ISLIDVANHET+0-' NETWERKVANZELF STANDIGEONDERNEMINGENDIEVERBONDENZIJNAAN+0-')NTERNATIONAL EEN:WITSERSECOÚPERATIE!LLERECHTENVOORBEHOUDEN

"Het maatschappelijk verkeer dient op de accountant als diens vertrouwensman te kunnen vertrouwen. Daarbij past niet het opzettelijk openbaar maken van een onware jaarrekening".

Kijken we in het Wetboek van Strafrecht dan

of zij – via bijvoorbeeld de daderschapsvormen

van de accountant van belang zijn:

zien we dat artikel 336 van dat wetboek ziet op

van bijvoorbeeld medeplichtige, medepleger of

•

het openbaar maken van een onware jaarreke-

uitlokker – in verband met dit delict worden

wordt beschikt. Des te groter deze is, des te

ning. Je zou dan ook verwachten dat – zeker na

vervolgd. Dat is wat mij betreft maar goed ook.

verantwoordelijker kan de accountant

een periode van boekhoudschandalen waarbij

Het maatschappelijk verkeer dient op de ac-

worden gehouden als het in een zaak waarin

accountants zo nu en dan verwijtbaar betrokken

countant als diens vertrouwensman te kunnen

waren – dit artikel door het Openbaar Ministerie

vertrouwen. Daarbij past niet het opzettelijk

regelmatig ten laste wordt gelegd. Maar toch is

openbaar maken van een onware jaarrekening.

hij of zij heeft geadviseerd toch misgaat; •

het verwijt wordt groter indien de accountant waarschuwend heeft opgetreden, maar toch niet ingrijpt. Ofwel het al dan niet

dat niet het geval. Artikel 336 WvSr wordt in

5

de mate waarin over vaktechnische kennis

de praktijk nauwelijks uit de kast gehaald. Dat

Samenvatting en conclusie

komt vermoedelijk omdat de strafbedreiging tot

Hoewel er vooral gesproken en geschreven wordt

1 februari 2006 slechts een jaar gevangenisstraf

over de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de

bedroeg. Pas na de hausse aan boekhoudschan-

accountant, zijn er meer vormen van aanspra-

dalen is de strafmaat per genoemde datum gelijk

kelijkheid te onderkennen. Bijvoorbeeld – de

gesteld aan die voor valsheid in geschrift, name-

niet in dit artikel besproken – tuchtrechtelijke

lijk zes jaar.

aansprakelijkheid. Een accountant die één van

aanvaarden of gedogen van strafbare handelingen; •

het al dan niet verrichten van uitvoeringshandelingen;

•

het al dan niet schenden van het vertrouwen dat in een accountant mag worden gesteld;

•

het al dan niet zichzelf verrijken.

de volgende gedragsnormen niet navolgd kan Nu er in strafmaat geen onderscheid meer is tus-

tuchtrechtelijk worden aangesproken. Het gaat

Tot slot heb ik in dit artikel voorspeld dat artikel

sen valsheid in geschrift en het openbaar maken

om de normen: integriteit, objectiviteit, deskun-

336 WvSr, het openbaar maken van een onware

van een onware jaarrekening, is mijn voorspel-

digheid en zorgvuldigheid, geheimhouding en

jaarrekening, vaker door het Openbaar Ministerie

ling dat het Openbaar Ministerie laatstgenoemd

professioneel gedrag.

ten laste zal worden gelegd, zeker indien accoun-

delict in zaken waarin sprake is van boekhoud-

In dit artikel stond de strafrechtelijke aansprake-

tants bij de fraude betrokken zijn. Wellicht wordt

kundige fraude vaker ten laste zal gaan leggen.

lijkheid van de accountant centraal. Aan de hand

de vastgoedfraude bij het Philips Pensioenfonds

Hoewel in de delictsomschrijving de accoun-

van jurisprudentie is inzicht gegeven in de as-

zo’n kwestie. Blijkens berichten in de media zijn

tant als normadressaat ontbreekt, kan ook hij

pecten die bij strafrechtelijk verwijtbaar handelen

hier tenminste twee accountants bij betrokken.■

Artikel 336 WvSr ‘De koopman, de bestuurder, beherende vennoot of commissaris van een rechtspersoon of vennootschap, die opzettelijk een onware staat of een onware balans, winst- en verliesrekening, staat van baten en lasten of toelichting op een van die stukken openbaar maakt of zodanige openbaarmaking opzettelijk toelaat, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste zes jaar of een geldboete van de vijfde categorie’.

)NTERESSEBRENGTJEVERDERBIJ+0-' 7ELKENUMMERSOPDITMOMENTINDETOP STAAN HOEFJEWATONS BETREFTNIETTEWETEN(ETZOUWELGOEDZIJNALSJEGEÕNTERESSEERDBENT INMUZIEKSTROMINGEN%NOOKINDEPROBLEMATIEKVANHETONBETAALD DOWNLOADEN7ATDATMETJEWERKALSACCOUNTANTOFADVISEURBIJ+0-' TEMAKENHEEFT6EEL
"IJ+0-'WERKJEMETEENGEVARIEERDPAKKET KLANTEN$AARKANZOMAAREENINTERNATIONAALMUZIEKLABELTUSSENZITTEN /FEENGROTESOFTWAREFABRIKANT/MHENGOEDTEKUNNENADVISERENHEB JEINTERESSENODIGINDEWERELDWAARINDIEKLANTENOPEREREN%NINDE ZAKENWAARZEDAGELIJKSMEETEMAKENHEBBEN "IJ+0-'ZIJNWEERVANOVERTUIGDDATDIEINTERESSEJEEENBETEREADVISEUR MAAKT$AAROMZIJNWEOPZOEKNAARMENSENDIEBREEDDURVENKIJKEN ÏNDENKEN$IEOPEENGOEDEMANIER@STREETWISEZIJN!LSJEOVERDIE MENTALITEITBESCHIKT KUNJEHIERAANDESLAGALSTRAINEEBIJ!UDIT OF JUNIORADVISEURBIJ!DVISORY +IJKVOORMEERINFORMATIEOVERDEZE FUNCTIESENOVERONZEMANIERVANWERKENOPWWWKPMGNLCARRIERES

! 5 $ ) 4  4! 8  ! $6 ) 3 / 2 9

BEPERKING DE CRISIS OPVAN DE KREDIETMARKTEN: DE AANSPRAKELIJK-WAT GING VAN HEID ER MIS ACCOUNTANTS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

Tekst: Philip Wallage, hoogleraar accountantscontrole UvA en partner KPMG

De beperking van de aansprakelijkheid van accountants staat momenteel wereldwijd hoog op de agenda van wet- en regelgevers. Reden is de angst dat door toekenning van onevenredig hoge claims een van de ‘big 4’ accountantskantoren zou kunnen omvallen. De grote vier bestaan uit de internationaal georganiseerde accountantskantoren Deloitte, Ernst & Young, KPMG en PwC. Het aansprakelijkheidsrisico en de daarmee gepaard gaande verzekeringskosten vormt tevens één van de barrières voor middelgrote accountantskantoren om de internationale audit markt (gedomineerd door de big 4) te betreden.

na aftrek van uitkeringen door verzekeringen). Geschat is dat deze gedurende de periode 1999 tot 2004 zijn gestegen van 8 tot 15% van de omzet van de Amerikaanse kantoren. Internationaal liggen deze percentages vermoedelijk iets lager.

Gevolgen van onbegrensde aansprakelijkheid Indien één van de vier grote kantoren verdwijnt,

Om een indruk te geven van de omvang van de claims in de EU, eind 2005 waren bij de big 6 (big 4, BDO en Grant Thornton) 28 claims ingediend terzake van jaarrekeningcontroles. Hiervan betroffen 5 claims een bedrag meer dan 750 miljoen euro (Commission Staff, januari 2007).

leidt dat tot een verdere beperking van het aanbod en worden de bestaande kenmerken van een

32

In dit artikel ga ik in op de risico’s die gepaard gaan met onbegrensde aansprakelijkheid van accountants, de mogelijkheden de aansprakelijkheid te beperken en de ontwikkelingen op dit terrein in de EU.

oligopolie versterkt. Het aanbod is in 2002 als gevolg van het Enron schandaal afgenomen door

Daar komt bij dat het in de huidige verhoudin-

het wegvallen van Andersen. Om verdere calami-

gen niet eenvoudig is om het aansprakelijkheids-

teiten te voorkomen en het vertrouwen in het be-

risico bij internationale controleopdrachten te

roep te waarborgen, staan accountants sindsdien

vermijden vanwege de grensoverschrijdende ac-

onder (onafhankelijk) toezicht en zijn de contro-

tiviteiten van grote ondernemingen en betrokken

lestandaarden en overige regels waaraan zij zich

accountants. Een andere ontwikkeling die door

Aansprakelijkheid is billijk

claims een bedrag meer dan 750 miljoen euro

Ten slotte kan sprake zijn van zogenaamde “joint

moeten houden sterk uitgebreid. Zo vereisen

de aansprakelijkheid kan worden gefrustreerd

Vanzelfsprekend behoort het mogelijk te zijn om

(Commission Staff, januari 2007).

and several liability” (in de VS tot 1995 gehan-

onafhankelijkheidsregels dat de controlerende

is de tendens om grote internationale kantoren

teerd). In een dergelijk stelsel kan de accountant

accountant bij een beursfonds vrijwel geen an-

centraler aan te sturen met als primair doel de

een accountant die schade veroorzaakt, aan te

Onevenredig hoge claims

die slechts voor een klein deel de schade heeft

dere diensten mag verlenen. Om de gevolgen te

kwaliteit van de werkzaamheden wereldwijd te

is met andere woorden niet meer dan redelijk en

Onevenredig hoge claims ontstaan doordat

veroorzaakt, veroordeeld worden om de gehele

illustreren, veronderstel een groot internationaal

beheersen. Met andere woorden de verschillen in

billijk dat degene die schade heeft geleden aan-

schadevergoeding kan worden toegekend aan

schade te vergoeden. Met andere woorden als

beursfonds. Stel dat de jaarrekening momenteel

aansprakelijkheid tussen landen bemoeilijkt het

spraak heeft op schadevergoeding. Daar komt bij

een grote, anonieme, groep van betrokkenen.

de accountant voor 5% schuld heeft, maar de

gecontroleerd wordt door A, belastingadvies ver-

organiseren van een internationaal kantoor via

dat het risico aansprakelijk te worden gesteld, ac-

Denk eens aan de astronomisch hoge claim die

overige 95% schuldigen de schadevergoeding niet

zorgd wordt door B, IT en organisatieadviezen

centrale rechtspersonen (in plaats van het hui-

countants kan stimuleren om een hoge kwaliteit

kan volgen indien klanten van een gefailleerde

kunnen opbrengen, kan de accountant worden

verstrekt worden door C en de administratie

dige netwerk van internationaal samenwerkende

controle te leveren.

spaarbank hun verloren spaargeld claimen bij de

veroordeeld om de gehele schade te vergoeden.

deels is uitbesteed aan D. Uitgaande van een big

landenorganisaties). Een belemmering van deze

Maar ter discussie staat de hoogte van de

accountant die ten onrechte een goedkeurende

Vervolgens heeft hij een (waardeloze) vordering

4 is geen van de accountantskantoren meer onaf-

internationale ontwikkeling (centralisatie) is on-

claims want vooral in Angelsaksische landen

verklaring bij de jaarrekening heeft afgegeven.

op de overige schuldigen. Natuurlijk zijn ac-

hankelijk - en dus beschikbaar - om desgewenst

wenselijk want de bijdrage van het accountants-

zijn deze onevenredig hoog. Om een indruk te

Onevenredig hoge claims ontstaan ook doordat

countants relatief goed verzekerd, wat op zich de

van accountant te wisselen.

beroep aan internationale harmonisatie en wer-

geven van de omvang van de claims in de EU,

– bijvoorbeeld in het Amerikaanse rechtsstelsel -

nodige schadeclaims kan aantrekken (Insurance

Het wegvallen van een van de grote 4 door on-

king van kapitaalmarkten, komt nu juist mede

eind 2005 waren bij de big 6 (big 4, BDO en

de mogelijkheid bestaat dat een aanvullende straf

Theory, Wallace, 1991). Dat het om enorme be-

evenredig hoge aansprakelijkheid zou het onge-

tot stand door de sterk internationale oriëntatie

Grant Thornton) 28 claims ingediend terzake

wordt opgelegd (punitive damage) waardoor meer

dragen gaat, blijkt uit de omvang van de netto

wenste effect hebben dat de keuze mogelijkheid

van het beroep waarbij grote accountantskanto-

van jaarrekeningcontroles. Hiervan betroffen 5

dan de geleden schade moet worden vergoed.

kosten van claims en schadevergoedingen (dus

nog verder vermindert.

ren een voortrekkersrol spelen.

▲

spreken in het geval van verwijtbaar falen. Het

5

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? "Interessant is dat sommige respondenten opmerken dat een beperking van de aansprakelijkheid van accountants kan leiden tot een grotere aansprakelijkheid van bestuurders van ondernemingen, met stijgende premies in dat segment als gevolg."

Consultatie Europese Commissie Vanwege de zorg van nationale overheden (oligopolie) en de accountantskantoren (het onevenredig hoge risico) hebben regelgevers zich recentelijk over het vraagstuk aansprakelijkheid

omvang van de gecontroleerde onderneming;

van elke vorm van beperking die door in vrijwel

twijfelachtig of een beperking van de aanspra-

1 miljard dollar bedraagt. Ook moet worden be-

Tegenstanders van een beperking benadrukken

3. Een kwantitatieve grens afhankelijk van de

alle Franse reacties doorklinkt. Samenvattend is

kelijkheid de teloorgang van Enron had kunnen

dacht dat “deep pocket” een relatief begrip is. Ter

de negatieve gevolgen die kunnen ontstaan door

een meerderheid van de respondenten uit landen

voorkomen. Ook wordt gesteld dat grote claims

illustratie, de gecombineerde waarde van de big

een vermindering van prikkels om een hoge

waar een beperking bestaat voor een vorm van

meestal niet tot catastrofale verliezen leiden om-

4 is een aantal jaren geleden geschat op tussen de

kwaliteit te leveren. Het is echter de vraag of

beperking en de meerderheid van respondenten

dat deze voor een fractie van het bedrag worden

drie en vier miljard dollar terwijl de waarde van

deze preventie nog nodig is nu recentelijk in de

uit landen waar geen beperking bestaat, tegen.

afgekocht. Inderdaad worden claims dikwijls

Vodafone meer dan 200 miljard dollar bedraagt.

Europese landen onafhankelijk toezicht op ac-

in rekening gebrachte audit fee 4. Proportionele aansprakelijkheid dus alleen voor het schade-aandeel.

gebogen en daartoe recentelijk een aantal onderzoeken laten uitvoeren.

In de periode januari tot april 2007 hebben

countantskantoren is geïntroduceerd. Het doel

Zo is in de achtste EU Richtlijn die gaat over

gereageerd. Reacties zijn binnengekomen van

Argumenten voor een beperking van de aansprakelijkheid

de statutaire accountantscontrole van jaarreke-

grote en middelgrote accountantskantoren (9),

De belangrijkste argumenten voor beperking

te vinden om een van de vier grote kantoren te

De meeste respondenten zijn van mening dat

ningen opgenomen dat de Europese Commissie

beroepsorganisaties van accountants (19), aca-

die door de respondenten worden genoemd zijn

doen verdwijnen.

beperking van de aansprakelijkheid een positief

(EC) een onderzoek moet doen naar de invloed

demici (5), bedrijven (29), beleggers (11) en van

(Summary Report, 2007):

van verschillende nationale regels voor de aan-

toezichthouders en overheidsorganen (7).

1. bescherming tegen catastrofale verliezen;

bijna 80 organisaties op het consultatievoorstel

5

afgekocht (gesettled) omdat het voeren van een

sprakelijkheid van individuele accountants en De ontvangen reacties kunnen als volgt worden

EC een uitgebreide consultatieronde gestart,

verdeeld in voor- en tegenstanders:

gericht op de internationale audit markt, die

A. voorstanders van beperking van de

zoals gezegd gedomineerd wordt door de grote

aansprakelijkheid door middel van een cap.

vier accountantskantoren. In 2004 hadden deze

B. tegenstanders van een kwantitatieve grens

kantoren in alle lidstaten op twee na, een markt-

maar voor proportionele aansprakelijkheid.

Economics, 2006).

(meer grote internationale spelers); 3. vermindering van het “deep pocket” syndroom; 4. verbetering van de mogelijkheden om de risico’s te verzekeren; 5. vergroting van de kwaliteit van de controles.

C. tegenstanders van elke vorm van beperking van de aansprakelijkheid.

Onderstaand ga ik nader op deze argumenten in.

Uit dit onderzoek is ook gebleken dat in Europa 1. Bescherming tegen catastrofale verliezen.

4. Verzekeringsmogelijkheden

niet weg dat er maar één catastrofe hoeft plaats

van dit toezicht is onder andere om de kwaliteit van de accountantscontrole te bewaken en het vertrouwen in het beroep te borgen.

effect zal hebben op de verzekeringsvoorwaarden.

Samenvattend blijkt uit de consultatie dat 70%

Desondanks wordt benadrukt dat de grootste ri-

van de respondenten voor een vorm van beperking

sico’s samenhangen met de litigieuze praktijken

van de aansprakelijkheid is. Waarbij het accoun-

De meeste respondenten noemen het geringe

in de Verenigde Staten. Dat is een van de redenen

tantsberoep een voorkeur heeft een kwantitatieve

aantal aanbieders (de big 4) als een bedreiging

dat aanpassing van de aansprakelijkheid ook in

grens aan te brengen (al dan niet in combinatie

van een efficiënte werking van de markt voor

de VS wordt overwogen en waartoe de Europese

met proportionaliteit). De overige respondenten

internationale controlediensten. In dit verband

discussie aandachtig wordt gevolgd. Interessant is

die een beperking voorstaan, hebben de voorkeur

blijkt uit recent onderzoek van Oxera dat het

dat sommige respondenten opmerken dat een be-

voor het introduceren van proportionele aanspra-

beperken van de aansprakelijkheid de entree-

perking van de aansprakelijkheid van accountants

kelijkheid.

barrières voor middelgrote accountantskantoren

kan leiden tot een grotere aansprakelijkheid van

De tegenstanders van beperking zijn in de min-

daadwerkelijk zou verlagen (Oxera, p197, 2007).

bestuurders van ondernemingen, met stijgende

derheid (30% van de respondenten). Zij voeren

Deze waarneming sluit aan op een van de re-

premies in dat segment als gevolg.

argumenten aan die in het voorgaande zijdelings

2. Vergroten van de keuze

2. vergroting van de keuze van accountants

kantoren. In januari 2007 is hiertoe door de

aandeel variërend tussen de 83 en 100% (London

rechtszaak kostbaar en tijdrovend is. Dat neemt

denen om in Duitsland en later in België een

zijn genoemd:

grote verschillen bestaan. Zo is momenteel

Het zal niet verbazen dat een analyse van de

de aansprakelijkheid in Oostenrijk, België,

reacties leert dat accountantskantoren en be-

Duitsland, Griekenland en Slovenië kwantita-

roepsorganisaties van accountants unaniem voor

Een deel van de respondenten is van mening

len. Namelijk om concurrentie te stimuleren en

tief begrenst (cap). Terwijl het in het Verenigd

A of B zijn. Maar vooral beleggers en wet- en

dat beperking van het aansprakelijkheidsrisico

de toegang tot de internationale controlemarkt

Accountants stellen dat het handhaven van

Koninkrijk sinds 2006 is toegestaan om contrac-

regelgevers hebben de nodige bezwaren tegen

catastrofale claims zal voorkomen. Een ander

mogelijk te maken.

onbeperkte aansprakelijkstelling kan leiden tot

tuele beperkingen over een te komen.

beperking van de aansprakelijkheid. Ook blijken

deel meent echter dat catastrofale verliezen niet

kwantitatieve aansprakelijkheidsgrens in te stel-

5. Kwaliteit van de controles

•

gereguleerde beroepen; •

een vermindering van de kwaliteit door een te 3. Deep pocket syndroom

beperking leidt tot het voortrekken van het accountantsberoep in vergelijking tot andere

het gevolg zijn van financiële aansprakelijkheid

betekent dat de bestaande situatie wordt verde-

maar van het verlies aan reputatie. Als voor-

zijn de volgende mogelijkheden ter consultatie

digd. Als voorbeeld noem ik de Duitse visie om

beeld wordt veelal de teloorgang van Andersen

Een flink aantal respondenten is het eens met

zien geen bewijs voor een lagere kwaliteit van de

voorgelegd (Commission Staff, 2007):

aansprakelijkheid te beperken gegeven het feit

genoemd waarbij de reputatieschade als gevolg

de noodzaak om het “deep pocket” syndroom te

controles in de landen die een beperking hebben

1. Een kwantitatief maximum (cap);

dat daar al 60 jaar een kwantitatieve grens bestaat.

van vermeende strafrechtelijke overtredingen

verminderen. Dat is niet verwonderlijk omdat

doorgevoerd ((Duitsland) versus landen waar een

2. Een kwantitatieve grens afhankelijk van de

Een tweede voorbeeld betreft de Franse afkeer

een belangrijke rol heeft gespeeld. Het is echter

een aantal lopende claims in de EU meer dan

dergelijke bescherming niet bestaat (Frankrijk).

defensieve (risicoaverse) houding. Degenen die

•

verzekeringskosten van bestuurders sterk zullen toenemen;

voor een beperking van de aansprakelijkheid zijn, •

beperking met name de grote 4 kantoren ten goede komt;

•

stimulering van de kwaliteit afneemt.

▲

reacties vaak nationalistisch ingegeven te zijn wat Als opties om de aansprakelijkheid te beperken

het risico niet afneemt omdat de meeste grote claims een Amerikaanse oorsprong hebben;

5

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

Naar een geharmoniseerde vorm van beperking

5



voorstel geformuleerd om beperking van de aansprakelijkheid contractueel mogelijk te maken

Mede op basis van de evaluatie van de uitkomsten

(FRC, 2007). Tot op heden past de Nederlandse

van de consultatie, heeft de Europese Commissie

rechterlijke macht in zijn uitspraken proportionele

bij monde van Commissaris McCreevy eind 2007

aansprakelijkheid toe. Deze zal in het kader van

laten weten gedurende het eerste kwartaal van

de Europese aanbeveling waarschijnlijk een wet-

2008 een aanbeveling te doen om de aansprake-

telijke basis krijgen. Aanvullend onderzoek of een

lijkheid te beperken (The Accountant, 2007). Het

cap nodig is vanwege de risico’s dat Nederlandse

is daarbij niet zijn bedoeling om voor te schrijven

kantoren onevenredig worden aangesproken is

hoe hier invulling aan te geven. Iedere lidstaat

wenselijk. In ieder geval zal de discussie in de lid-

is met andere woorden vrij te kiezen tussen een

staten die historisch tegen een beperking van de

kwantitatieve grens, proportionele aansprakelijk-

aansprakelijkheid zijn, ongetwijfeld een vervolg

heid en of een contractuele afspraak tussen de ac-

krijgen en hopelijk leiden tot de noodzakelijke

countant en gecontroleerde onderneming. Hierop

harmonisatie. ■

We consider teamwork as the cornerstone of our business approach. Teamwork allows us to capture opportunities for the group as a whole. And in doing so to move beyond our individual boundaries. If you see yourself as an ambitious team player we would like to hear from you. For our Analyst Program, NIBC is looking for university graduates who share our enthusiasm for teamwork. Personal and professional development are the key-elements of the Program: in-company training in co-operation with the Amsterdam Institute of Finance; working side-by-side with professionals at all levels and in every financial discipline as part of learning on the job. We employ top talent from diverse university backgrounds, ranging from economics and business administration, to law and technology. If you have just graduated with aboveaverage grades and think you belong to that exceptional class of top talent, apply today. Joining NIBC’s Analyst Program might be the most important career decision you ever make! We offer a highly competitive compensation package with a significant variable component. Additionally, you also benefit in the company’s future growth by participating in a long-term incentive plan. Want to know more? Surf to www.careeratnibc.com.

vooruitlopend is in het Verenigd Koninkrijk een

Literatuur Financial Reporting Council, FRC Working Group on Auditor Liability Limitation Agreements, Draft Guidance, December 2007. Audit Reform, McCreevy unveils EC audit package, The Accountant, December 2007, Issue 6049, p1. Directorate General for Internal Market and Services, Commission Staff Working Paper: Consultation on Auditors’ Liability and its Impact on the European Capital Markets, January 2007. (Commission Staff ). Directorate General for Internal Market and Services, Consultation on Auditors’ Liability, Summary Report. Study on the Economic Impact of Auditors’ Liability Regimes, London Economics, September 2006. Oxera Study on Ownership Rules of Audit Firms and Their Consequences for Audit Market Concentration, Prepared for the European Commission, October 2007. Wanda Wallace, The Economic Role of the Audit in Free and Regulated Markets, 1999, http://raw.rutgers.edu/raw/wallace.

THE MERCHANT BANK OF CHOICE

Interested? Please contact us: NIBC Human Resources, Fleur Groeneveld, +31 ( 0 )70 342 55 52 , [email protected]. For further information see www.careeratnibc.com. NIBC is a North West European Merchant Bank of Dutch origins with worldwide activities. We are entrepreneurial in a way that is always in keeping with our clients’ best interests. We believe ambition, teamwork, and professionalism are important assets in everything we do. NIBC N.V. Carnegieplein 4 , 2517 KJ Den Haag. T H E

H AG U E

•

NIB adv Teamwork (A4).indd 1

L O N D O N

•

B R U S S E L S

•

F R A N K F U RT

•

N E W

YO R K

•

S I N G A P O R E

•

W W W. N I B C . C O M

19-09-2006 11:40:31

l

AANSPRAKELIJKHEID VAN ACCOUNTANTS DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT -WETTELIJK OF NIET? GING ER MISBEPERKEN EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

What’s your preferred route to a career at Shell? An assessment day, a business challenge, an internship? All options are on the menu and the choice is entirely yours. Visit our careers website to find out more. Shell is an Equal Opportunity Employer www.shell.com/careers

Tekst: Mr drs H.K.O. Reimers AA & P.J. Veerman RA¹

In mei 2006 werd de herziene Achtste Richtlijn Vennootschapsrecht door het Europees Parlement vastgesteld. Tijdens de ontwikkeling van deze Richtlijn, die ziet op de wettelijke accountantscontrole van jaarrekeningen, werd ook gesproken over een wettelijke beperking van de aansprakelijkheid van accountants. In de Richtlijn wordt daaraan dan ook aandacht besteed. De Europese Commissie heeft onderzoek laten verrichten naar de economische gevolgen van verschillende aansprakelijkheidsregimes in Europa. Ook schreef de Europese Commissie een consultatie uit om de mening van belanghebbende partijen te peilen. Die meningen bleken sterk te variëren. Eurocommissaris Charlie McCreevy meldde kort voor de kerst 2007 dat hij in het eerste kwartaal 2008 de EU lidstaten zal aanbevelen de aansprakelijkheid van accountants wettelijk te beperken. Waarom is een dergelijke wettelijke beperking op Nederlands, Europees en wereldwijd niveau van belang? 38

Inleiding

van de Richtlijn moeten uiterlijk 29 juni 2008 in

toezicht accountantsorganisaties, ‘Wta’) en het

De boekhoudschandalen bij Enron, Parmalat,

de nationale wetgeving van de EU landen zijn

op deze wet gebaseerde Besluit toezicht accoun-

Ahold en bij vele andere ondernemingen hebben

verwerkt. De Richtlijn bevat diverse bepalin-

tantsorganisaties, alsmede diverse Verordeningen,

in het internationale bedrijfsleven veel opschud-

gen op het vakgebied van accountants. Al deze

zoals vastgesteld door de ledenvergadering van

ding veroorzaakt. Als een direct gevolg van het

bepalingen zijn gericht op het verhogen van de

het Koninklijk Nederlands Instituut van Register-

Enron-schandaal is één van de toenmalige ‘Big

kwaliteit en consistentie van de beroepsuitoe-

accountants, respectievelijk de ledenvergadering

Five’ accountantsnetwerken, Arthur Andersen,

fening door accountants werkzaam binnen de

van de Nederlandse Orde van Accountants-

ten onder gegaan. De snelheid waarmee dit als

EU. In dit verband behandelt de Richtlijn on-

Administratieconsulenten. Het restant van de

respectabel bekend staande netwerk (‘kantoor’)

derwerpen als onafhankelijkheid, opleiding, de

bepalingen zal de komende maanden in de

van het accountancypodium verdween, heeft een

wijze van benoeming van de accountant, interne

Nederlandse wetgeving worden geïmplemen-

groot schrikeffect tot gevolg gehad. En die schrik

kwaliteitsvoorschriften en het toezicht hierop,

teerd.

beperkte zich niet tot accountants, maar ook het

zowel intern als door externe instanties.

bedrijfsleven en wet- en regelgevers zagen al snel

Voor wat betreft de aansprakelijkheid van acIn Nederland zijn de meeste van deze bepa-

countants is onder overweging 19 van de

wenst zijn.

lingen inmiddels verankerd in de nationale

Richtlijn het volgende opgenomen:

wetgeving, en wel in het bijzonder in de Wet

“De wettelijke auditors en auditkantoren dienen

Naar aanleiding van de boekhoudschandalen

van 19 januari 2006, Stb. 2006, 70, houdende

hun werk met de vereiste zorg uit te voeren en

werd door de Europese Commissie een her-

het toezicht op accountantsorganisaties (Wet

dienen derhalve aansprakelijk gesteld te kunnen

▲

in dat dit soort gevolgen in hoge mate onge-

ziene Achtste Richtlijn Vennootschapsrecht2, ook wel de ‘Statutory Audit Directive’ genoemd,

1 Mr drs HKO Reimers AA is advocaat bij NautaDutilh en PJ Veerman RA is partner bij PricewaterhouseCoopers

ontwikkeld. Deze werd in mei 2006 door het

Accountants NV en verantwoordelijk voor regulatory affairs

Europees Parlement vastgesteld. De bepalingen

2 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/nl/oj/2006/l_157/l_15720060609nl00870107.pdf

Taste it

Life at the leading edge of international energy

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

worden voor financiële schade die een gevolg is

reacties5 geleid. De respondenten lopen uiteen

tant aansprakelijk te stellen. In een dergelijke

van derden die in Nederland een claim op de ac-

hoge risico’s loopt en voorkomt tevens dat de

van het ontbreken van de vereiste zorg. De mo-

van enthousiaste voorstanders tot serieuze te-

situatie is de aansprakelijkheid gebaseerd op het

countant gehonoreerd zullen krijgen is door deze

cliënt een hoge risicopremie aan de accountant

gelijkheid om een beroeps-WA-verzekering af

genstanders van aansprakelijkheidsbeperking. De

door de accountant niet nakomen van de over-

vereisten in beginsel vrij beperkt.

moet betalen. Zo ontstaat een juiste balans tussen

te sluiten kan afhankelijk worden gesteld van de

reacties bevatten een scala aan argumenten pro of

eenkomst tussen cliënt en accountant. Dit wordt

vraag of voor wettelijke auditors en auditkantoren

contra. De belangrijkste hiervan analyseren wij in

ook wel een wanprestatie genoemd. Voordat een

een onbeperkte financiële aansprakelijkheid geldt.

dit artikel tegen de achtergrond van de huidige

De Commissie zal deze kwestie onderzoeken, rekening houdend met het feit dat de aansprake-

de relatieve verantwoordelijkheid van de betrok-

aansprakelijkheidsclaim op basis van wanpres-

juridische kant van de aansprakelijkheid van de

tatie door de rechter gehonoreerd kan worden,

In Nederland kan de accountant in de overeen-

de ondernemingsleiding verantwoordelijk voor

accountant.

moet er sprake zijn van een zorgplicht die door

komst met de cliënt zijn aansprakelijkheid ten

het opmaken van de jaarrekening en de accoun-

de accountant is geschonden en heeft geleid tot

opzichte van die cliënt beperken. Dit gebeurt

tant voor de controle van die jaarrekening.

Op 19 december 2007 heeft de Eurocommissaris

schade. Deze zorgplicht komt met name voort uit

vaak met behulp van in algemene voorwaarden

lijkheidsregelingen van de lidstaten aanzienlijke verschillen kunnen vertonen.”

5

prestatie en vergoeding. Eveneens benadrukt dit

Aansprakelijkheidsbeperkende voorwaarden

ken partijen – in het kader van de jaarrekening is

voor de interne markt, Charles McCreevy, in een

de verplichting dat de accountant bij zijn werk-

opgenomen beperkende bepalingen. Typische

Indien de algemene voorwaarden onredelijk

In artikel 31 is voorts bepaald dat de Europese

speech voor de Commissie Juridische Zaken van

zaamheden de zorg door een goed opdrachtne-

voorbeelden van zulke beperkingen zijn een kop-

bezwarend zijn, of indien het inroepen van de

Commissie een studie naar het betreffende

het Europees Parlement aangekondigd, dat hij

mer in acht moeten nemen. In een aantal gevallen

peling van het bedrag van de schadevergoeding

algemene voorwaarden onaanvaardbaar zou zijn,

onderwerp zal uitvoeren, hetgeen mogelijk tot

in het eerste kwartaal van 2008 een aanbeveling

kan de accountant ook een zorgplicht tegenover

aan het bedrag van het honorarium voor de door

bijvoorbeeld bij opzettelijke fouten van een ac-

aanbevelingen aan de lidstaten kan leiden.

aan de lidstaten zal doen, ‘asking them to limit

derden, niet-cliënten hebben. Indien die zorg-

de accountant verleende diensten, een beperking

countant, blijven zij buiten toepassing.

auditor liability’. Het zal aan de lidstaten worden

plicht wordt geschonden kan er sprake zijn van

tot een absoluut maximum of een beperking tot

In het kader van het in artikel 31 van de Richtlijn

overgelaten te bepalen op welke wijze hieraan in-

een onrechtmatige daad. Voordat een aansprake-

het bedrag dat door de verzekeraar wordt ge-

Derden die op basis van onrechtmatige daad de

gestelde heeft de Europese Commissie het onder-

vulling wordt gegeven

lijkheidsclaim op basis van onrechtmatige daad

dekt.

accountant willen aanspreken, worden veelal niet

zoeksbureau London Economics onderzoek laten

door de rechter gehonoreerd kan worden, moet

gehinderd door aansprakelijkheidsbeperkende

Aansprakelijkheid in Nederland

er tevens sprake zijn van schade als gevolg van

Dergelijke beperkingen worden met name rele-

voorwaarden. Dergelijke voorwaarden zijn im-

verschillende regimes ten aanzien van de aanspra-

Accountants worden in Nederland ingeschakeld

de schending van de zorgplicht. Derden die de

vant als de hoogte van het door de accountant

mers alleen tussen contractspartijen, i.c. cliënt en

kelijkheid van accountants. De resultaten van dit

voor het uitvoeren van diverse werkzaamheden.

accountant willen aanspreken zullen duidelijk

gelopen risico niet opweegt tegen de door de ac-

accountant, van toepassing. Dit doorbreekt de

onderzoek zijn opgenomen in een rapport3 van

Naast de wettelijke controle van de jaarrekening

moeten maken dat de accountant een zorgplicht

countant ontvangen vergoeding voor zijn werk-

balans tussen de door de accountant bedongen

London Economics uit september 2006.

- het onderwerp van de Achtste Richtlijn - stellen

tegenover hen heeft. Daarvoor is onder meer

zaamheden. Zou de accountant dat volledige

vergoeding en het door de accountant gelopen ri-

zij bijvoorbeeld jaarrekeningen samen en geven

vereist dat het belang van de derde voor de ac-

risico wel dragen, dan treedt hij niet alleen op

sico. Voor dit risico zou de accountant in feite dus

In januari 2007 heeft de Europese Commissie

zij adviezen op diverse terreinen. Degene die de

countant kenbaar is en dat de schade die de derde

als accountant maar feitelijk tevens als een ver-

toch een risicopremie aan de cliënt in rekening

in het verlengde van het rapport van London

accountant voor deze werkzaamheden inschakelt,

heeft geleden als gevolg van het schenden van

zekeraar. Daarvoor zou de cliënt eigenlijk een

moeten brengen, hetgeen afhankelijk van de om-

Economics een consultatie over wettelijke

de cliënt, krijgt soms niet wat hij van de accoun-

de zorgplicht voor de accountant redelijkerwijs

risicopremie moeten betalen. Dat verhoogt niet

vang van het risico de prijs van de diensten van de

beperking van de aansprakelijkheid van accoun-

tant mocht verwachten. Als dit tot schade voor

voorzienbaar moet zijn en verband moet houden

alleen de kosten van de accountantswerkzaam-

accountants voor de cliënt fors kan verhogen. Een

tants gepubliceerd4. De consultatie heeft tot 85

de cliënt leidt, kan dit een reden zijn de accoun-

met het handelen van de accountant. De kring

heden, maar legt op de accountant ook ongewenst

te hoge prijs is echter niet realiseerbaar, de risico-

de taak van verzekeraar. Die rol van verzekeraar

premie kan niet in rekening worden gebracht.

3 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/06/1307&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=fr

is niet iets wat de accountant op zich kan nemen.

4 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/07/60&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=fr

Het gebruik van aansprakelijkheidsbeperkende

5 http://circa.europa.eu/Public/irc/markt/markt_consultations/library?l=/abschlussprfung/abschlussprfern&vm=detailed&sb=Title

voorwaarden voorkomt aldus dat de accountant

▲

verrichten naar de economische gevolgen van de

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

Aansprakelijkheid en tuchtrecht

In een aantal Europese landen, zoals bijvoor-

mogelijk zou zijn, is de afgelopen jaren onmoge-

De zorgplicht van de accountant wordt groten-

beeld Frankrijk, is schending van de zorgplicht,

lijk geworden – de verzekeringsmaatschappijen

deels bepaald door beroepstechnische voorschrif-

ook ten aanzien van de cliënt, gebaseerd op het

zijn niet meer bereid deze risico’s te dekken. Als

ten ten aanzien van de wijze waarop de accountant

beginsel van de onrechtmatige daad die zich uit-

gevolg hiervan zou de vergoeding een relatief

zijn werk als goed accountant moet uitvoeren. In

strekt tot een ruime kring van derden inclusief

zeer hoge risicopremie moeten bevatten. Deze

veel gevallen zal een schending van de zorgplicht

crediteuren. Beperking van aansprakelijkheid

risicopremie kan door de accountant echter

daarom tevens grond zijn voor een tuchtklacht.

door de accountant is in Frankrijk niet mogelijk.

niet in rekening worden gebracht bij zijn cliënt,

Over een tuchtklacht wordt geoordeeld door een

In het Verenigd Koninkrijk mag de accountant

waardoor voor de accountant een (te) groot risico

college van rechters en accountants die na de op

zijn aansprakelijkheid sinds kort contractueel

resteert. De enige manier waarop de totale ver-

handen zijnde wijziging van het tuchtrecht zit-

beperken ten opzichte van de cliënt, maar is

goeding weer in balans kan worden gebracht met

ting zullen hebben in de accountantskamer. De

geen aansprakelijkheidsbeperking ten aanzien

de werkzaamheden, is door het risico ten aanzien

accountantskamer is door haar samenstelling

van derden mogelijk. Wel zijn er beperkingen

van derden wettelijk te beperken. Het beperken

bij uitstek geschikt om de juiste toepassing van

ten aanzien van de derden die een beroep kunnen

van de mogelijkheid voor derden om zich op de

de beroepstechnische voorschriften te toetsen.

doen op de aansprakelijkheid van de accountant.

accountant te kunnen verhalen is niet een stap

In onder meer België, Duitsland en Oostenrijk

die zomaar gezet kan worden. Als de accountant

Voorafgaand aan een aansprakelijkheidsclaim

gelden wettelijke beperkingen ten aanzien van de

schade toebrengt aan een derde, is het in begin-

wordt geregeld een tuchtprocedure gestart, om te

aansprakelijkheid van accountants.

sel logisch als die derden zich op de accountant

proberen de schending van de zorgplicht vanuit

kunnen verhalen. Er is echter een aantal argu-

no way

All work, no play.

menten om deze mogelijkheid te beperken. Deze

stellen. Aan de uitspraak van de tuchtrechter zal

Een analyse van de argumenten voor aansprakelijkheidsbeperking

de civiele rechter die over de aansprakelijkheid

Hiervoor werd al besproken dat de vergoeding

effecten van onbeperkte aansprakelijkheid van de

oordeelt een zeker belang kunnen toekennen. De

voor de werkzaamheden van de accountant niet

accountant ten opzichte van derden.

civiele rechter zal echter zelf moeten vaststellen

altijd toereikend is, gezien de risico’s die de ac-

dat de geschonden norm daadwerkelijk leidt tot

countant loopt. Er is een onbalans, die met name

De maatschappelijke effecten van onbeperkte

aansprakelijkheid van de accountant. Dat is lang

veroorzaakt wordt door het risico dat derden de

aansprakelijkheid van de accountant ten op-

niet in alle situaties het geval.

accountant aanspreken. Met algemene voor-

zichte van derden zijn door London Economics

waarden kan de balans in relatie tot de cliënt

onderzocht. In september 2006 is door London

weer worden hersteld, maar ten opzichte van

Economics het rapport naar aanleiding van deze

De specialisten van Deloitte Audit adviseren multinationals, de grotere Nederlandse bedrijven en de

derden blijft een risico bestaan, dat in beginsel

opdracht gepubliceerd. Vervolgens is door de

publieke sector over het naleven van de steeds strengere en complexere verslaggevingsregels. De

Het aansprakelijkheidsrecht zoals wij dat in

alleen door een verhoging van de prijs voor de

Europese Commissie een consultatieronde ge-

Nederland kennen, vinden wij niet één op één te-

dienstverlening kan worden afgedekt. Bij beurs-

start over dit onderwerp, waarop vanuit diverse

rug in de andere landen van Europa. In sommige

genoteerde ondernemingen en andere grote in-

kanten is gereageerd.

Europese landen wordt aansprakelijkheid van ac-

ternationale ondernemingen zijn de risico’s ten

countants gebaseerd op wanprestatie òf onrecht-

aanzien van aansprakelijkstelling door derden en

Op 19 december 2007 heeft de Eurocommissaris

voortdurend uit. Eigenschappen als nauwkeurigheid en ambitie zijn daarom onmisbaar. Net als

matige daad en in sommige landen op beide. De

de potentiële omvang van de mogelijk te betalen

voor de interne markt, Charles McCreevy, in een

ongebreidelde nieuwsgierigheid, communicatieve vaardigheden en een kritische houding. Ben jij zo

zorgplicht wordt in sommige landen alleen aange-

schadevergoeding soms zo hoog, dat de in reke-

speech voor de Commissie Juridische Zaken van

iemand? Dan is Deloitte Audit jouw beste carrièremove.

nomen ten aanzien van de cliënt en niet ten aanzien

ning te brengen vergoeding in geen verhouding

het Europees Parlement nadere mededelingen

van derden. In andere landen kunnen ook individu-

meer zou staan tot omvang van de verrichte

over dit onderwerp gedaan. Hij kondigde aan,

ele aandeelhouders en soms zelfs een nog grotere

werkzaamheden. Het verzekeren van dergelijke

dat in het eerste kwartaal van 2008 een aanbeve-

groep van derden de accountant aanspreken.

risico’s, waardoor een betere spreiding van risico’s

ling aan de lidstaten zal worden gedaan,

accountantstechnisch perspectief te laten vast-

Accountant en aansprakelijkheid in Europa

argumenten zien vooral op de maatschappelijke Jazeker, het kan hard werken zijn bij Deloitte Audit. Maar gelukkig vinden Deloitters dat geen probleem. Ze zijn gedreven en ambitieus. En hard werken wordt beloond. Met aantrekkelijke klanten. Met persoonlijke groei, studies en opleidingen, begeleiding bij je carrière. En met de nodige ontspanning, want daar geloven we heilig in. Er is dus volop ruimte voor plezier met collega’s, binnen én buiten werktijd. In zo’n dynamische omgeving doen zich steeds weer nieuwe carrièrekansen voor. Daarom zoeken we ook voortdurend naar nieuwe Deloitters. Bijvoorbeeld op ons kantoor in Amsterdam. Wil jij je talent bij ons ontplooien, en doe je dat het liefst in onze hoofdstad?

werkzaamheden lopen uiteen van het verzorgen van jaarrekeningen tot ondersteuning bij het opstellen van ondernemingsplannen en bedrijfsanalyses. Maar corporate governance en fraude zijn ook onderwerpen die je tegenkomt. We hebben onze kennis gebundeld in drie praktijken: de corporate markt, de nationale markt en de publieke sector. Maar, hoe verschillend deze specialismen ook zijn, ze hebben één ding gemeen: het talent van de mensen die er werken. Onze cliënten dagen je namelijk

Kijk voor meer informatie op www.treasuringtalent.com en ontdek waar jóuw talenten het best tot hun recht komen. Of bel met Kidi Jung via 06 – 207 898 86.

▲

TreasuringTalent.com

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

‘asking them to limit auditor liability’. Het zal

door de onbeperkte aansprakelijkheid die thans

zamenlijk eigen vermogen van de grootste vier

In bijna alle lidstaten van de EU wordt de markt

van de controle in Duitsland niet lager is dan die

aan de lidstaten worden overgelaten te bepalen

nog in vele landen bestaat. Het verzekeren van

accountantsnetwerken wereldwijd, dat tussen de

van beursgenoteerde en andere grote (internatio-

in bijvoorbeeld Nederland of Spanje. Het is ook

op welke wijze hieraan invulling wordt gege-

de daaruit voorvloeiende risico’s is, zoals gezegd,

US $3 en US $4 miljard zou bedragen, is duide-

nale) ondernemingen voor meer dan 80 procent

moeilijk voor te stellen dat een beperking in de

ven.

vrijwel onmogelijk.

lijk dat toekenning van een grote claim tot het

door de Big Four bediend. Verschillende partijen

aansprakelijkheid tot bijvoorbeeld € 10 miljoen

omvallen van een netwerk van accountantskan-

zien dit vanuit mededingingsoogpunt als een

in plaats van € 400 miljoen of € 2 miljard tot een

toren zal kunnen leiden.

ongewenste concentratie. De European Group

lagere kwaliteit zal leiden. Met de invoering van

of International Accounting Networks, waarin

de aangepaste Achtste Richtlijn, in Nederland

McCreevy gaf in zijn speech aan, dat er een

McCreevy geeft aan dat iedere lidstaat zelf zal

serieuze kans bestaat op een catastrofale claim,

moeten bepalen hoe de aansprakelijkheids-

die het instorten van het netwerk van één van

beperking vorm zal krijgen. In de consultatie

Daarbij speelt een rol dat, zoals eerder aange-

23 van de middelgrote netwerken zijn vertegen-

reeds grotendeels geïmplementeerd in de Wet

de grootste accountantsnetwerken, de zoge-

van januari 2007 werd een viertal mogelijkheden

geven, de risico's ten aanzien van grote inter-

woordigd, ervaart de aansprakelijkheidsrisico's

toezicht accountantsorganisaties, is recent een

naamde ‘Big Four’, als gevolg zou hebben. Dit

genoemd:

nationale cliënten door de accountantskantoren

als een blokkade voor toetreding tot deze markt.

kwaliteitsimpuls gegeven aan de uitvoering van

zou de concentratie in de markt voor accoun-

• Een vast maximum bedrag.

niet meer te verzekeren zijn. Het idee van de

Zij bevelen wettelijke aansprakelijkheidsbeper-

wettelijke controles. Daarnaast zijn er diverse

tantsdiensten bij grote internationale, al dan niet

• Een maximum gerelateerd aan de grootte van

‘deep pockets’ waarover accountants zouden be-

king daarom aan. In de EU landen waarin een

andere kwaliteitswaarborgen. Dit zijn onder

beursgenoteerde, ondernemingen, die nu wordt

de onderneming waarvan de jaarrekening is

schikken berust dus op een mythe. Verzekeraar

wettelijke beperking al is ingevoerd, is dat mede

andere de zeer gedegen opleiding, voorschriften

gedomineerd door die Big Four, nog verder

gecontroleerd.

AON stelt, op basis van een actuariële studie, dat

gedaan om toetredingsmogelijkheden te verbete-

voor de kantoororganisatie, standaarden voor de

doen toenemen. Een belangrijke aanvullende

• Een maximum gerelateerd aan de hoogte van

het waarschijnlijk is dat in de komende 5 jaar

ren. Alleen al omdat degenen die zouden willen

uitoefening van de werkzaamheden, permanente

overweging om tot wettelijke beperking van de

de in rekening gebrachte vergoeding voor de

een catastrofale claim gehonoreerd zal worden.

toetreden de ongelimiteerde aansprakelijkheid

educatie en onderworpenheid aan tuchtrecht.

aansprakelijkheid van accountants te komen, is

accountantscontrole.

Zoals door McCreevy aangegeven, is de kans op

zelf als een drempel ervaren, lijkt het zaak daar

het omvallen van een netwerk van accountants-

zo snel mogelijk iets aan te doen en niet af te

De wettelijke regels, gecombineerd met onder de

tantsorganisaties tot die markt, waardoor de

aan de mate van schuld, al dan niet in

kantoren door de onbeperkte aansprakelijkheid

wachten tot de uitkomsten van andere onderzoe-

Achtste Richtlijn vereiste onafhankelijk toezicht

concentratie zou afnemen, juist wordt bemoeilijk

combinatie met één van de drie eerder

reëel en daarmee een wezenlijk argument voor

ken verschijnen.

door toezichthouders als de AFM, scheppen de

genoemde mogelijkheden.

aansprakelijkheidsbeperking.

dat het gewenste toetreden van nieuwe accoun-

5

"In bijna alle lidstaten van de EU wordt de markt van beursgenoteerde en andere grote (internationale) ondernemingen voor meer dan 80 procent door de Big Four bediend.

• Proportionele aansprakelijkheid, gerelateerd

voorwaarden voor een hoog kwaliteitsniveau van

Beperking aansprakelijkheid en kwaliteit

lijke aansprakelijkheidsbeperking een rol spelen,

Uitbreiding van het aantal grotere accountantskantoren

zullen wij hierna ingaan.

Veel reacties op de consultatie van januari 2007

heid zijn beducht voor mogelijke negatieve ge-

Op de belangrijkste argumenten die bij wette-

Tegenstanders van beperking van aansprakelijk-

de wettelijke controle. Zo zullen de gebruikers van de accountantsverklaring het vertrouwen in de kwaliteit van deze verklaring behouden.

volgen voor de kwaliteit van de beroepsuitoefe-

Een EU+ probleem

accountantscontrole van jaarrekeningen van

ning. Door McCreevy wordt evenwel gesteld dat

Een gehonoreerde schadevergoedingsplicht van

beursgenoteerde en andere grote (internatio-

hier geen enkel bewijs voor is. Hij onderbouwt

een catastrofale omvang zal wereldwijd tot het

Voorstanders van wettelijke beperking van aan-

nale) ondernemingen als een issue. Toetreding

dit met het voorbeeld Duitsland, waar al sinds

einde van het netwerk van de aangesproken

sprakelijkheid noemen met Arthur Andersen in

van middelgrote accountantskantoren tot deze

de jaren 1930 een wettelijke aansprakelijkheids-

accountant leiden. Een catastrofale claim in

het achterhoofd het grote risico op het ‘omval-

markt wordt noodzakelijk geacht voor een ge-

beperking bestaat. Volgens McCreevy heeft dit

bijvoorbeeld een andere lidstaat zal dus ook in

len’ van een netwerk van accountantskantoren als

zond aanbod en meer keus voor afnemers. Een

geen negatieve gevolgen gehad voor de kwaliteit

Nederland een negatief effect hebben op het aan-

belangrijk argument voor aansprakelijkheidsbe-

aantal respondenten is van mening dat beperking

van de accountantscontrole in Duitsland, maar

tal aanbieders van accountantsdiensten aan grote

perking. Tegenstanders nuanceren dit risico. Het

van aansprakelijkheid niet aan een verbetering

wel geleid tot één van de meest competitieve

internationale ondernemingen. Het is daarom

London Economics rapport maakt melding van

van het aanbod zal bijdragen, vanwege het be-

markten in Europa voor de accountantscontrole

van belang een zo breed mogelijke invoering van

zestien lopende zaken in de EU met ieder een

staan van andere hindernissen die toetreding

bij kleinere beursgenoteerde ondernemingen.

een zo uniform mogelijke wettelijke aanspra-

potentiële claim van meer dan US $ 200 miljoen,

belemmeren. Zij bepleiten dat de uitkomsten van

Alle uit Duitsland afkomstige respondenten op de

kelijkheidsbeperking na te streven. Ook in de

waarvan 5 zaken de US $1 miljard overstijgen. In

andere onderzoeken worden afgewacht voordat

januari 2007 consultatie, inclusief ondernemingen

Verenigde Staten heeft het onderwerp, mede naar

de VS zijn rond de 40 zaken waarbij de aanspra-

conclusies worden getrokken.

en investeerders, geven aan dat zij de bestaande

aanleiding van de ontwikkelingen in Europa, de

kelijkstelling de US $500 miljoen overschrijdt.

wettelijke aansprakelijkheidsbeperking waarde-

aandacht en wordt aansprakelijkheidsbeperking

Als we dat afzetten tegen bijvoorbeeld het ge-

ren. Ook dit is een bevestiging dat de kwaliteit

van verschillende kanten aanbevolen,

▲

noemen het beperkte aantal aanbieders van

Kans op catastrofale claims en verzekerbaarheid

onder meer om de concurrentiepositie van de VS

controleopdrachten bij grote internationale on-

op de internationale kapitaalmarkten niet te veel

dernemingen lopen weer verzekerbaar zullen zijn.

te verzwakken. Indien binnen de Europese Unie

Wetgeving in Nederland, in een EU kader, zal

wettelijke aansprakelijkheidsbeperking wordt aan-

voor andere landen een belangrijke stimulans zijn

bevolen, zoals nu door McCreevy aangekondigd,

om tot vergelijkbare wetgeving te komen.

7ATALS ZEWEL KÞNNEN KOPEN MAARNIET DURVEN

zullen naar verwachting de VS volgen.

Slot Nederland

Uiteraard is het op de korte termijn voor de in-

Uit jurisprudentie blijkt dat onder het Nederlandse

vesteerder prettig om niet beperkt te worden in

recht niet snel tot aansprakeljjkheid van een

de mogelijkheid zich te verhalen op de accoun-

accountant jegens een derde zal worden gecon-

tant. Op de langere termijn zal dit er echter toe

cludeerd. Het gebruik van algemene voorwaarden

leiden dat het aantal accountantskantoren dat de

om de aansprakelijkheid van accountants jegens

jaarrekeningen van grote ondernemingen kan en

de opdrachtgever te beperken is inmiddels in de

wil controleren, afneemt. Dit zal leiden tot een

Nederlandse praktijk op grote schaal geaccep-

stijging in de prijs van deze diensten, wellicht een

teerd. Is er dan nog noodzaak om het beperken

afname van de kwaliteit en mogelijk zelfs de af-

van de aansprakelijkheid van de accountant (ook)

wezigheid van enig aanbod. Het maatschappelijk

bij wet te regelen? Naar onze mening bestaat die

belang en dat van investeerders in het bijzonder

noodzaak terdege.

is hier niet mee gediend. Bij de afweging voor het

7IEWEETWATDETOEKOMSTBRENGT%NGELDKUNJEMAARÏÏN KEERUITGEVEN$USALSMENSENWATMINDERVERTROUWENINDE

invoeren van een wettelijke aansprakelijkheidsDe algemene voorwaarden regelen uitsluitend de

beperking zal dit maatschappelijke belang juist de

relatie tussen de accountant en de door hem ge-

boventoon moeten voeren. Het maatschappelijke

controleerde onderneming en biedt dus geen sou-

belang vraagt om een hoge kwaliteit accoun-

laas tegen claims van derden. Door dit onderwerp

tantscontrole tegen een redelijke prijs. Hiervoor

louter vanuit de Nederlandse juridische context

zijn in het segment van de beursgenoteerde en

te evalueren, wordt bovendien tekort gedaan aan

andere grote ondernemingen nieuwe aanbieders

het internationale speelveld waarin het bedrijfs-

van accountantsdiensten gewenst en is een ver-

leven en de accountants tegenwoordig opereren.

laging van het risico van het wegvallen van één

Door de snel toenemende globalisering is het van

of meer van de huidige aanbieders noodzakelijk.

groot belang te streven naar een consistente en ge-

Een doordachte wettelijke beperking van de aan-

structureerde wetgeving op internationaal niveau,

sprakelijkheid kan het aantal aanbieders in deze

daarmee wordt duidelijkheid gecreëerd voor de

markt vergroten, zonder dat de kwaliteit van de

accountants en voor de gebruikers van accoun-

accountantscontrole daar onder leidt. Dat komt

tantsdiensten. Bovendien zal dergelijke wetgeving

op de lange termijn iedereen ten goede. ■

ECONOMIEHEBBEN ZULLENZEEERDERGAANSPARENDANBESTEDEN (ANDHAVINGVANHETVERTROUWENISDANESSENTIEEL $AAROMHOUDTDE.EDERLANDSCHE"ANK$." TOEZICHT OPDESOLIDITEITVANlNANCIÑLEINSTELLINGEN7ESTELLENEISEN AANBANKEN VERZEKERAARSENPENSIOENFONDSENENHOUDENDE VINGERAANDEPOLS6ERDERDRAGENWEnALSONDERDEELVANHET %UROPESE3TELSELVAN#ENTRALE"ANKENnBIJAANEENSOLIDE MONETAIRBELEIDENEENZOSOEPELENVEILIGMOGELIJKBETALINGS VERKEER:OMAKENWEONSSTERKVOORDElNANCIÑLESTABILITEIT VAN.EDERLAND7ANTVERTROUWENINONSlNANCIÑLESTELSELIS DEVOORWAARDEVOORWELVAARTENEENGEZONDEECONOMIE7IL JIJDAARAANMEEWERKEN+IJKDANOPWWWWERKENBIJDNBNL

ervoor zorgen dat de risico’s die accountants bij

7ERKENAANVERTROUWEN

AANSPRAKELIJKHEID DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: VAN DE WAT GING ER MIS ENJEGENS ACCOUNTANT WAT ZIJN DERDEN DE RISICO’S?

Tekst: MR. B. ten Doesschate & MR. H.R. Eekhof ¹

De accountant dient zich bij de uitoefening van zijn beroep te houden aan wettelijke regels en gedragsnormen. Bovendien heeft hij een zorgplicht jegens zijn opdrachtgever, op grond waarvan hij gehouden is om als een redelijk handelend en redelijk bekwaam accountant op te treden. Maar kan een accountant ook aansprakelijk zijn voor schade die door derden wordt geleden? En zo ja, welke “derden” kunnen de accountant aansprakelijk stellen? In dit artikel gaan wij in op deze vragen. Daarbij gaan wij met name in op de norm die de Hoge Raad voor accountantsaansprakelijkheid heeft geformuleerd in het Vie d’Or-arrest en de vraag of de Rechtbank te Utrecht deze norm heeft toegepast in haar zeer recente Ceteco-uitspraak. Tot slot zullen wij stilstaan bij de mate van waarschijnlijkheid dat een accountant door een derde met succes aansprakelijk kan worden gesteld.

48

Aansprakelijkheid

Tussen de accountant en derden bestaat een

In dit artikel beperken wij ons tot de categorie

Wanneer iemand schade lijdt, zal hij deze scha-

dergelijke contractuele relatie per definitie niet.

aansprakelijkheid van de accountant jegens der-

de normaal gesproken vergoed willen zien. De

Een accountant kan dan ook niet op grond van

den. Bestaat een dergelijke aansprakelijkheid?

verantwoordelijk voor het veroorzaken van de

wanprestatie jegens een derde aansprakelijk zijn.

Wanneer handelt een accountant onrechtma-

schade en de daaruit voortvloeiende verplichting

Aansprakelijkheid van een accountant jegens een

tig? En hoe groot is de kring van derden die de

tot het vergoeden daarvan, wordt aangeduid als

derde dient daarom te worden gebaseerd op on-

accountant tot schadevergoeding kunnen aan-

aansprakelijkheid.

rechtmatige daad.

spreken?

Het Rijk is mede-eigenaar van 35 grote ondernemingen. Het ministerie van Financiën is namens

Wanprestatie en onrechtmatige daad

Als onrechtmatig handelen geldt in beginsel

Werkzaamheden van de accountant

Op het gebied van aansprakelijkheid van ac-

ieder doen of nalaten, in strijd met een wette-

Algemene zorgplicht

countants is het van belang om twee situaties te

lijke plicht of hetgeen volgens het ongeschreven

Evenals andere beroepsbeoefenaren, zoals advo-

onderscheiden: enerzijds aansprakelijkheid van de

recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.

caten, notarissen en artsen, dient de accountant

accountant ten opzichte van zijn cliënt, en ander-

Wanneer het onrechtmatig handelen aan de

zijds aansprakelijkheid van de accountant ten op-

dader kan worden toegerekend, kan er voor de

zichte van derden. Met derden wordt bedoeld: alle

dader een verplichting ontstaan tot vergoeding

van een redelijk bekwaam en redelijk handelend

(rechts)personen, die niet betrokken zijn bij de

van de door zijn onrechtmatig handelen veroor-

beroepsbeoefenaar mag worden verwacht2.

contractuele relatie tussen accountant en cliënt.

zaakte schade. De schade moet wel voortvloeien

de Staat aandeelhouder en verantwoordelijk voor Connexxion. Maar ook de oprichting van de onder-

Financiën zoekt startende bedrijfseconomen

bij de uitoefening van zijn werkzaamheden in het

neming die de Zuidas moet gaan ontwikkelen of

Wij bieden je van meet af aan veel ruimte voor

algemeen te handelen met de zorgvuldigheid die

de aankoop van een aandelenbelang in het

eigen verantwoordelijkheid. Het kan dan ook

Rotterdamse Havenbedrijf. Op dit ministerie werk

zomaar gebeuren dat je direct na je studie staats-

je altijd aan uitdagende projecten met grote maat-

bedrijven mag beheren. Dat moet je willen, dat

schappelijke gevolgen. Ook als starter, want je doet

moet je kunnen. Iets voor jou? Toptalent is van

bijvoorbeeld de verkoop van het vervoersbedrijf

▲

uit het handelen: er moet een mate van causaal Tussen accountant en cliënt bestaat een contrac-

Nu lees je wel eens over staatsbedrijven. Binnenkort mag jij ze beheren.

verband tussen beide zijn.

tuele relatie. Wanneer de accountant tekortschiet in zijn dienstverlening, pleegt hij wanprestatie

1 Mr. B. ten Doesschate en mr. H.R. Eekhof zijn advocaat bij CMS Derks Star Busmann N.V. te Utrecht en adviseren onder

jegens zijn cliënt en kan hij om die reden aan-

meer accountants(kantoren) in aansprakelijkheidskwesties en tuchtrechtelijke aangelegenheden.

sprakelijk zijn voor de schade.

2 HR 9 november 1990, NJ 1991, 26; RvdW 1990, 199 (m.b.t. een medisch specialist)

direct mee als volwaardig teamlid. Dit betekent

harte welkom. Zeker als je binnenkort als bedrijfs-

wel dat wij veel van jou verwachten.

econoom afstudeert. Kijk voor meer informatie

Bij Financiën tel je meteen mee.

op www.minfin.nl. Je sollicitatie mail je naar [email protected] of je belt 070-3428532.

www.werkenbijhetrijk.nl

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S?

Deze zorgvuldigheid dient de accountant in ieder

tant mede een wezenlijk publiek belang dient. De

De feiten

geval in acht te nemen jegens zijn cliënt. Maar

belangen die met de taakuitoefening zijn gediend,

De levensverzekeringsmaatschappij Vie d’Or

levert handelen in strijd met deze norm jegens

zijn niet beperkt tot die van de rechtspersoon om

werd in 1985 opgericht. Ondanks een explosieve

derden een onrechtmatige daad van de accoun-

wiens verslag en jaarrekening het gaat6.

groei had Vie d’Or te kampen met een hoge

tant op? In zijn in oktober 2006 gewezen arrest in 3

schuldenlast, doordat gebruik werd gemaakt van

de zaak Vie d’Or heeft de Hoge Raad bepaald

“In het maatschappelijk verkeer mogen derden

een constructie waarbij de afsluitprovisie die aan

dat de accountant, door in strijd te handelen met

verwachten dat de informatie zoals deze door (...)

tussenpersonen werd betaald, moest worden te-

de hiervoor gedefinieerde zorgvuldigheid, onder

openbaarmaking van de jaarrekening en een goed-

rugverdiend op toekomstige premie-opbrengsten.

oordeling van de accountants. Na de uitspraak

vervulling van die taak – zoals in het onderhavige

“Het tuchtrecht heeft in de eerste plaats tot doel, kort

omstandigheden aansprakelijkheid kan zijn je-

keurende verklaring naar buiten komt, naar het on-

Op 11 december 1995 werd Vie d’Or uiteindelijk

van het Hof is in de literatuur kritiek geuit op

geval ten aanzien van de financiële verslaglegging

gezegd, in het algemeen belang een goede wijze van

gens derden.

afhankelijk en objectief inzicht van de accountant een

failliet verklaard.8

het uitgangspunt, dat onrechtmatig handelen van

van levensverzekeringsmaatschappijen – zijn na-

beroepsuitoefening te bevorderen. In een tuchtpro-

een accountant voorshands kan worden aange-

geleefd. Voorts behoren tot de in de beoordeling te

cedure staat, aan de hand van andere maatstaven

getrouw beeld geeft van het vermogen, het resultaat Externe werking

en de solvabiliteit en liquiditeit van de onderne-

De vordering

nomen, indien in een tuchtrechtelijke procedure

betrekken factoren de aard van de geschonden norm

dan die worden gehanteerd bij de beoordeling van de

Bij welke werkzaamheden moet de accountant

ming en dat de jaar-

De voormalige po-

is geoordeeld dat normen en gedragsregels zijn

en de ernst van de geconsteerde schending daarvan,

civiele aansprakelijkheid en zonder de in een civiele

rekening houden met de jegens derden in acht

rekening voldoet aan

lishouders van Vie

geschonden.9

de door de accountant wel getroffen maatregelen of

procedure geldende bewijsregels, ter beoordeling of

te nemen zorg? Daarvoor is bepalend, of derden

de vereisten die de

verschafte informatie, de mate waarin het gevaar

een beroepsbeoefenaar in overeenstemming heeft ge-

worden “geraakt” door een bepaalde handeling

wet en (Europese)

van de accountant. Met andere woorden: welke

regelgeving stellen en

werkzaamheden van een accountant hebben een

in overeenstemming

zekere externe werking, inhoudende dat derden

is met de normen en

kennis kunnen nemen van het resultaat van de

standaarden die te

werkzaamheden en daarop (moeten kunnen)

dier zake in deze be-

vertrouwen?

roepsgroep algemeen worden aanvaard.

"Met andere woorden: welke werkzaamheden van een accountant hebben een zekere externe werking, inhoudende dat derden kennis kunnen nemen van het resultaat van de werkzaamheden en daarop (moeten kunnen) vertrouwen?"

d’Or, verenigd in de Stichting Vie

De Hoge Raad

van schade door aantasting van de in het geding

handeld met de voor de desbetreffende beroepsgroep

d’Or, stelden ver-

De accountants stelden beroep in cassatie in bij

zijnde vermogensbelangen voor de accountant re-

geldende normen en gedragsregels. Deze kenmerken

volgens onder meer

de Hoge Raad, waarbij zij (onder andere) aan-

delijkerwijs voorzienbaar was en, mede in verband

brengen mee, dat aan het oordeel van de tuchtrechter

de accountants van

voerden dat het Hof ten onrechte heeft geoor-

daarmee, of die (controle)maatregelen zijn geno-

dat in strijd is gehandeld met de voor het desbetref-

Vie d’Or, op grond

deeld dat schending van de gedragsregels door de

men en die waarschuwingen zijn gegeven die in

fende beroep geldende normen en regels, niet zonder

van onrechtmatige

accountants tevens betekent dat onrechtmatig is

de gegeven omstandigheden redelijkerwijze van de

meer de gevolgtrekking kan worden verbonden dat

daad, aansprakelijk

gehandeld jegens de (oud-)polishouders. Volgens

accountant konden worden gevergd ter voorkoming

de betrokkene civiel aansprakelijk is wegens schen-

voor de schade. De

de accountants had het Hof het handelen moe-

accountants werd

ten beoordelen aan de hand van de algemene

met name verweten

norm van de zorgvuldigheidsplicht.10

van dit gevaar.”

11

ding van een zorgvuldigheidsnorm.”12

Een dergelijke externe werking komt in ieder

Ook derden moeten

geval toe aan de controle van de jaarrekening en

hun gedrag kunnen

de goedkeuring daarvan. Over deze “publieke

afstemmen op die

functie” van de jaarrekening zegt de memorie

informatie en bij het

van toelichting bij het wetsvoorstel voor de Wet

nemen of handhaven van hun financiële beslissingen

rekeningen over 1989 tot en met 1992, ondanks

“Bij de beantwoording van de vraag of de externe

toezicht accountantsorganisaties (Wta)4: finan-

kunnen vertrouwen dat het gepresenteerde beeld niet

duidelijke materiële gebreken, een goedkeurende

controlerend accountant heeft gehandeld in overeen-

ciële verantwoordingen – waarvoor het bestuur

misleidend is”7

verklaring hadden afgegeven, en dat zij de raad

stemming met de van hem in het concrete geval te

3 HR 13 oktober 2006, RvdW 2006, 942; JOL 2006, 595.

van commissarissen van Vie d’Or alleen monde-

vergen mate van zorg, komt het – met inachtneming

4 Mr. H. Reimers, Beperkte aansprakelijkheid van accountants voor de verklaring bij de jaarrekening ten opzichte van derden,

ling hadden gewaarschuwd.

van hetgeen hiervoor is vooropgesteld [zie hiervoor

Tijdschrift voor Jaarrekeninglezen 2006, 3 (blz. 72 e.v.)

onder 2., BtD en RE] – aan op een beoordeling van

5 Tweede Kamer 2003-2004, 29658 nr. 3 (blz. 2).

alle omstandigheden van het geval.”

6 Mr. A.J.P. Schild, Aansprakelijkheid van de accountant en de actuaris, Bedrijfsjuridische Berichten 2006, 23 (blz. 231 e.v.).

king tot de jaar-

goedkeurende accountantsverklaring, vormen een

In de praktijk hangen geschillen over accoun-

bron van informatie waaraan in het maatschap-

tantsaansprakelijkheid veelal samen met het con-

pelijk verkeer een meer dan gemiddelde waarde

troleren van de jaarrekening en de goedkeurende

De procedures bij Rechtbank en Hof

wordt toegekend5. Overigens omschrijft art. 1

verklaring.

In eerste aanleg oordeelde de rechtbank dat de

Wta de jaarrekening ook als zijnde ten behoeve van het maatschappelijk verkeer.

De norm voor aansprakelijkheid: het arrest Vie d’Or

De Hoge Raad overweegt:

Over de rol die het oordeel van de tuchtrech-

De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Hof

ter in deze afweging mag spelen, overweegt de

Den Haag en verwijst de zaak naar het Hof te

Hoge Raad:

Amsterdam ter verdere behandeling en beslissing. Het Hof Amsterdam heeft nog geen uitspraak gedaan.

▲

primair verantwoordelijk is – vergezeld van een

dat zij met betrek-

7 Zie noot 3: r.o. 5.4.1.

accountants onrechtmatig hadden gehandeld

Vervolgens reikt de Hoge Raad aan hoe deze

8 Mr. A.J.P. Schild, Aansprakelijkheid van de toezichthouder, Bedrijfsjuridische Berichten 2006, 23 (blz. 225 e.v.).

jegens de (oud-)polishouders van Vie d’Or.

algemene norm dient te worden ingekleurd:

9 Zie bijv.: mr. N. Vloemans, Het is niet alles goud wat er blinkt. Enige aantekeningen over de aansprakelijkheid van de

Het Gerechtshof heeft dit oordeel bekrachtigd.

accountant ten opzichte van derden, Onderneming & Financiering 2004, nr. 64 (blz. 68 e.v.)

In het arrest Vie d’Or heeft de Hoge Raad de ex-

In de Vie d’Or-zaak heeft de Hoge Raad uitge-

Beide rechtscolleges hebben bij het vormen van

“Daarbij zal moeten worden onderzocht of en in

10 Zie noot 3, r.o. 5.2

terne werking van de jaarrekening bevestigd. De

werkt welke eisen worden gesteld aan de zorg-

hun oordeel zeer veel gewicht toegekend aan de,

hoeverre in nationale of Europese regelgeving

11 Ibid, r.o. 5.4.2.

Hoge Raad wijst erop, dat de taak van de accoun-

plicht van de accountant.

reeds eerder uitgesproken, tuchtrechtelijke ver-

neergelegde (dwingende) voorschriften omtrent de

12 Ibid, r.o. 5.4.3.

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN "InDE iederRISICO’S? geval lijkt het aannemelijk dat de beweeglijkheid van de markten in de komende tijd op een verhoogd niveau zal blijven."

De norm voor aansprakelijkheid

is blijven “stilzitten” op het moment dat

De accountant kan dus onder omstandigheden

handelen van hem verwacht mocht worden.

aansprakelijk zijn jegens derden voor een aan hem

b. Deze “algemene” verplichting tot het nemen

verwijtbaar doen of nalaten in de uitoefening van

van maatregelen en verschaffen van informatie

zijn taak. Voor de beoordeling van de vraag of de

dient te worden onderscheiden van de hierna

accountant in een bepaald geval aansprakelijk is,

onder 5) te noemen verplichting jegens de

zijn volgens de Hoge Raad een aantal factoren van belang. Houdt men de door de Hoge Raad gegeven criteria aan, dan dienen de volgende vragen te worden beantwoord:

FINANCIËLE STUDIEVERENIGING

Amsterdam

GEZOCHT

(mogelijke) benadeelden. 4) in hoeverre was de daadwerkelijk geleden schade vooraf voorzienbaar? a. als de accountant de schade had kunnen of moeten voorzien, zal hij eerder aansprakelijk

1) heeft de accountant zich gehouden aan de regels (nationaal en Europees) die voor de desbetreffende werkzaamheden bestaan? a. hoe groter het “gewicht” van de geschonden regel, des te eerder zal sprake zijn van aansprakelijkheid. b. de geschonden regel hoeft geen dwingend recht te zijn. 2) indien de vorige vraag bevestigend wordt

zijn wanneer de schade inderdaad intreedt. 5) in verband met deze voorzienbaarheid: heeft de accountant redelijke (controle) maaten afgegeven, ter voorkoming van de schade? a. voor aansprakelijkheid jegens derden dient volgens de Hoge Raad, naast hetgeen onder 3)is gesteld, ook in het kader van de voor zienbaarheid getoetst te worden wat de

beantwoord: welke norm is geschonden en

accountant feitelijk heeft ondernomen om

wat is de ernst van de schending?

de schade te voorkomen of te beperken. Wij

a. in deze vraag ligt besloten het rechtsbegin-

begrijpen deze eis aldus, dat de accountant

sel, dat de geschonden norm moet strekken

na een normschending gehouden is om (het

tot bescherming van het belang dat is

bestuur en eventueel de raad van commis-

geschaad.

sarissen van) zijn opdrachtgever te waarschuwen

b. daarnaast kan worden geconcludeerd dat

de opdrachtgever) te voorkomen of te

heid leidt.

beperken (de verplichting onder 3). Kon

getroffen en welke informatie is verschaft? a. wat heeft de accountant ondernomen om de

Commissieleden Beroependagen

en maatregelen te nemen om de schade (voor

niet iedere fout per definitie tot aansprakelijk3) welke maatregelen heeft de accountant

Bestuur 2008/2009

regelen genomen, respectievelijk waarschuwing-

de accountant daarbij redelijkerwijs niet voorzien dat zijn handelen ook schade voor derden tot gevolg zou hebben, dan zal aan sprakelijkheid niet snel worden

eerder worden aangenomen als de accountant

aangenomen.

▲

schade te beperken? Aansprakelijkheid zal

[email protected]

DE CRISIS OP DE KREDIETMARKTEN: WAT GING ER MIS EN WAT ZIJN DE RISICO’S? Op grond van de Ceteco-uitspraak van de Rechtbank Utrecht kan vooralsnog worden aangenomen dat de accountant jegens derden geen algemene waarschuwingsplicht heeft.

b. in verband met de causaliteitseis: is de door

De vraag rijst vervolgens, welke derden de ac-

acht te nemen zorg slechts kan worden aan-

steld namens de gezamenlijke schuldeisers door

quaat hadden geïnformeerd. De curatoren stelden

strekkende waarschuwingsplicht vloeit ook niet voort

de derde geleden schade het gevolg van het

countant aansprakelijk kunnen stellen voor scha-

genomen, wanneer enerzijds sprake is van een

de curatoren in het faillissement van Ceteco

dat de acocountants onrechtmatig hadden gehan-

uit een algemene rechtsplicht om een waargenomen

handelen of nalaten van de accountant?

de die zij hebben geleden. Nu een jaarrekening in

voldoende mate van betrokkenheid van de derde

N.V. (“Ceteco”) door de curatoren in dat faillis-

deld jegens de gezamenlijke schuldeisers en uit

gevaarssituatie op te heffen of anderen daarvoor te

c. in Vie d'Or stelden de accountants onder

beginsel voor iedereen toegankelijk is, is de kring

bij de overeenkomst tussen accountant en op-

sement.14

dien hoofde aansprakelijk waren.

andere dat de aan de accountants verweten

van derden jegens wie de accountant aansprake-

drachtgever, en anderzijds deze betrokkenheid

gedragingen – het niet wijzen op de gebre-

lijk kan zijn, dus in wezen onbeperkt. Het behoeft

voor de accountant bij het aangaan van de over-

De feiten

De rechtbank

ken in de administratie en het niet dreigen

geen betoog dat het wenselijk is om daaraan een

eenkomst kenbaar was.

Ceteco was de topholding van het Ceteco-

Hoewel door de Rechtbank is aangenomen dat

met het onthouden van goedkeuring aan de

beperking te stellen.

jaarrekeningen – niet hadden bijgedragen aan

54

waarschuwen. In specifieke omstandigheden kan dit anders zijn, maar de curatoren hebben daaromtrent onvoldoende gesteld."

concern (“Ceteco”). Sinds het begin van de jaren

de accountant is tekortgeschoten ten aanzien van

Het afwijzen van een algemene waarschuwings-

Daarnaast speelt als derde eis de voorzienbaar-

negentig was Ceteco hoofdzakelijk actief in de

de misleidende presentatie van de jaarstukken

plicht doet onzes inziens recht aan het juiste

de solvabiliteitsproblemen van Vie d'Or.

Voorzienbaarheid en causaal verband

heid. Gezien het gewicht dat de Hoge Raad hier-

productie en verkoop in de Latijns-Amerika van

1997, is de vordering van curatoren afgewezen

uitgangspunt dat de accountant niet kan worden

Door het Hof werd dit verweer verworpen,

Deze beperking vloeit onder andere voort uit de

aan toekent in de Vie d'Or-zaak geldt ten aanzien

wit- en bruingoed en het verlenen van consu-

wegens het ontbreken van een causaal verband

gezien als "sluitpost" voor gedupeerde derden die

doch de Hoge Raad achtte dit oordeel onvol

eisen van voorzienbaarheid en causaal verband.

hiervan het uitgangspunt "last but not least".

mentenkrediet.

en de overweging dat – kort gezegd – het door

elders geen verhaal kunnen vinden.

doende gemotiveerd. In de praktijk zal het

Als de schade voor de accountant niet redelij-

curatoren gevorderde boedeltekort geen schade

voor benadeelde derden dikwijls geen sinecure

kerwijs voorzienbaar was, is hij in beginsel niet

Kanttekening

Aan Ceteco N.V. is op 6 juli 1999 surseance van

is van Ceteco, maar van de schuldeisers. In de

Conclusie

zijn om aan te tonen dat de geleden schade

aansprakelijk en de schade dient het gevolg te

Wij achten de bovenvermelde samenhangende

betaling verleend. Ceteco N.V. is vervolgens op

Ceteco-uitspraak lijkt de Rechtbank in navolging

De accountant kan aansprakelijk zijn jegens der-

zich niet zou hebben voorgedaan indien de

zijn van het handelen of nalaten van de accoun-

criteria (betrokkenheid, kenbaarheid en voorzien-

17 mei 2000 in staat van faillissement verklaard.

van de Vie d'Or-uitspraak van de Hoge Raad

den uit hoofde van onrechtmatige daad. In het Vie

accountant – kort gezegd – geen fout zou

tant. Daaruit vloeit een begrenzing voort van de

baarheid) in beginsel nog steeds juist en – niet

(impliciet) de redenering te volgen dat schending

d'Or-arrest heeft de Hoge Raad aangegeven dat

hebben gemaakt.

derden die de accountant tot schadevergoeding

onbelangrijk – praktisch goed hanteerbaar. Wij

Bij de Rechtbank te Utrecht werden door de cu-

van de door de accountant in acht te nemen zorg-

in verband hiermee alle omstandigheden van het

kunnen aanspreken.

willen echter één kanttekening maken met be-

ratoren (onder andere) de accountants van Ceteco

vuldigheid werking jegens derden kan hebben.

geval van belang zijn. Bij de beoordeling van deze

trekking tot het moment van de kenbaarheid. In

aangesproken, die in de periode 1994 tot en met

Het interessante van de Ceteco-uitspraak is, dat

omstandigheden moet acht worden geslagen op

De Hoge Raad neemt dus, althans met betrekking tot het controleren en goedkeuren van de

Betrokkenheid en kenbaarheid

het licht van de Vie d'Or-uitspraak van de Hoge

1999 de controle van de jaarrekening van Ceteco

de Rechtbank geen algemene rechtsplicht tot het

diverse criteria. In de praktijk zal het vaak voor-

jaarrekening, in verband met de publieke functie

In de literatuur is wel verdedigd13 dat de zorg-

Raad en het belang dat daarin wordt toegekend

hadden verzorgd en bij de (geconsolideerde) jaar-

waarschuwen bij een gevaarssituatie aanneemt.

komen dat aan één of meer van deze criteria niet

van de openbare accountant aan dat de door de

plicht van de accountant jegens derden pas ont-

aan de publieke functie van de accountant, moet

rekening van Ceteco N.V. een accountantsverkla-

De Rechtbank overweegt:

kan worden voldaan waardoor accountants die zijn

accountant in acht te nemen zorgvuldigheid een

staat op het moment dat de overeenkomst met de

er naar ons oordeel rekening mee worden gehou-

ring hadden afgegeven.

zekere werking jegens derden kan hebben. Door

opdrachtgever tot stand komt. Die stelling steunt

den dat een accountant ook aansprakelijk kan zijn

de vele, min of meer cumulatieve eisen die de

op het argument dat de accountant er belang bij

indien (het belang van) de derde bij het aangaan

De vordering

visie van de accountant – niet adequaat handelen

Hoge Raad formuleert, zal aansprakelijkheid van

heeft om slechts die verantwoordelijkheid te dra-

van de overeenkomst tussen de accountant en zijn

De accountants werd verweten, dat zij bij de jaar-

ten aanzien van gegeven waarschuwingen, gaat de

Op grond van de Ceteco-uitspraak van de

de accountant uit dien hoofde echter niet gemak-

gen die hij in het kader van die overeenkomst op

opdrachtgever nog niet in beeld was.

verslaggeving over 1997 en 1998 in strijd met de

waarschuwingsplicht van een accountant niet zover

Rechtbank Utrecht kan vooralsnog worden aan-

kelijk kunnen worden aangenomen.

zich heeft genomen en waarop hij zijn honora-

relevante regelgeving zouden hebben gehandeld

dat hij het publiek dan wel alle hem bekende debiteu-

genomen dat de accountant jegens derden geen

en dat zij de raad van commissarissen niet ade-

ren op de hoogte dient te stellen. Een dergelijke ver-

algemene waarschuwingsplicht heeft. ■

rium heeft afgestemd.

De Ceteco-uitspraak

tekortgeschoten dikwijls door derden niet met suc"Indien bestuurders en/of commissarissen – in de

Reikwijdte van de aansprakelijkheid

Bij het bovenstaande rijst de vraag of schending

uitgesproken over een vordering op grond van

13 Zie noot 4, blz. 75

Omvang kring van derden?

van de door de accountant jegens een derde in

onrechtmatig handelen door accountants, inge-

14 Rechtbank Utrecht, 12 december 2007, LJN: BB9709, 171413/ HA ZA 04-34

Zeer onlangs heeft de Rechtbank Utrecht zich

ces aansprakelijk gesteld zullen kunnen worden.

5

of weet jij* een beter moment voor de beste beslissing van je leven? www.werkenbijpwc.nl

Assurance • Tax • Advisory

*connectedthinking ©2007 PricewaterhouseCoopers. Alle rechten voorbehouden.