EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Informatieblad voor gemeentelijke en provinciale toezichthouders
Verordening (EG) Nr. 1272/2008 over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels1 geldt vanaf 20 januari 2009. De verordening in Nederland aangeduid als EU-GHS introduceert nieuwe regels voor bedrijven die gevaarlijke stoffen produceren, importeren of gebruiken. Dit informatieblad geeft meer inzicht over EU-GHS en de gevolgen voor de praktijk van gemeentelijke en provinciale toezichthouders. Wat is EU-GHS EU-GHS is de Europese versie van het Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals van de Verenigde Naties (VN-GHS). VN-GHS is een wereldwijd uniform systeem voor de indeling, etikettering en verpakking van chemische stoffen en mengsels op basis van hun gevaarseigenschappen. Volgens EU-GHS zijn bedrijven die chemische stoffen en mengsels op de markt brengen, verplicht deze in te delen in gevaarscategorieën. De criteria daarvoor veranderen en staan in bijlage I van de verordening. Bedrijven moeten de verpakking van gevaarlijke stoffen ook voorzien van etiketten met gebruiksvoorschriften en waarschuwingen. Het nieuwe systeem heeft als voordeel dat overal in Europa gevaarlijke stoffen op dezelfde manier worden ingedeeld en geëtiketteerd. EU-GHS vervangt na een overgangstermijn van zeven jaar het systeem voor indeling, etikettering en verpakking van chemische stoffen en mengsels uit hoofdstuk 9 van de Wet milieubeheer (het oude systeem van de Wet milieugevaarlijke stoffen).
Gevaarlijke stoffen of mengsels: stoffen of mengsels die voldoen aan de criteria voor indeling als gevaarlijk volgens bijlage I van verordening 1272/2008. Tot 1 juni 2015 geldt voor mengsels ook de indeling uit de Preparatenrichtlijn (Richtlijn 1999/45/EG).
Overgangstermijnen Niet alle verplichtingen gelden vanaf 20 januari 2009. EU-GHS bevat een overgangsperiode tot 1 juni 2015. Omdat indeling van mengsels afhangt van de indeling van stoffen, mogen de criteria van EU-GHS eerst op stoffen worden toegepast en pas daarna op mengsels. Vanaf 1 december 2010 is het verplicht stoffen volgens het oude en het nieuwe systeem te classificeren. Voor mengsels loopt de overgangsperiode tot 1 juni 2015. Daarnaast geldt voor stoffen die geleverd zijn vóór 1 december 2010 een vrijstelling van de etiketterings- en verpakkingsverplichtingen. Voor mengsels geldt deze vrijstelling van 1 juni 2015 tot en met 1 juni 2017. Bedrijven hoeven in deze periode de stoffen en mengsels dus niet terug te halen. Gebruikers met bestaande voorraden kunnen dus nog verpakkingen met de oude etikettering in opslag hebben. Het kan voorkomen dat u tijdens de overgangsperiode verpakkingen met de oude of de nieuwe etikettering aantreft. Let wel een dubbele etikettering (oud en nieuw naast elkaar) op een product is verboden. Informatie op etiketten van gevaarlijke stoffen en mengsels Door andere indelingscriteria verandert de informatie op het etiket van alle gevaarlijke stoffen en mengsels. Zo zijn er negen nieuwe pictogrammen en zijn de R- en S-zinnen vervangen door P-, H- en EUH-zinnen. Nieuw is het gebruik van signaalwoorden ‘gevaar’ en ‘waarschuwing’ op het etiket van een gevaarlijke stof of mengsel. Door nieuwe indelingscriteria kan de indeling van een stof of mengsel ook wijzigen. Dit kan leiden tot andere informatie op het etiket. Ook kunnen andere eisen gelden voor de verpakking van gevaarlijke stoffen en mengsels.
1
in het Engels Classification Labelling and Packaging, CLP
Versie 1, 16 augustus 2010
1
Een uitgave van de Nederlandse Helpdesk EU-GHS
EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Informatieblad voor gemeentelijke en provinciale toezichthouders
Figuur 1 en 2 geven een overzicht van de negen pictogrammen en een voorbeeldetiket. Tabel 1 geeft een overzicht van de verschillende situaties die u kunt tegenkomen.
GHS01: Explosief
GHS 02: brandbaar
GHS 03: Oxiderend
GHS 04: Gassen onder druk
GHS 05: Corrosief
GHS 06: Giftig
GHS 07: Irriterend,
GHS 08: Lange
GHS 09:
sensibiliserend,
termijn
gevaarlijk voor
schadelijk
gezondheidsgevaarlijk
aquatisch milieu
Figuur 1: De negen nieuwe pictogrammen
1 litres
Figuur 2: voorbeeldetiket in het Engels EU-GHS en het ADR EU-GHS beschrijft de criteria voor indeling en etikettering bij de levering en gebruik2 van gevaarlijke chemische stoffen. Het ADR beschrijft de criteria voor indeling en etikettering bij het transport van gevaarlijke stoffen. Zowel EU-GHS als het ADR, hebben de indelingscriteria van VN-GHS overgenomen. Dat betekent dat EU-GHS en de vervoerswetgeving, wat betreft de criteria, grotendeels met elkaar overeenstemmen. Echter, EU-GHS en de vervoerswetgeving (dus ook het ADR) classificeren niet voor dezelfde gevarenklassen. Zo zijn in het ADR de lange termijn gezondheidsgevaren niet opgenomen. Ook verschillen de voorwaarden over etikettering. In het ADR zijn andere gevarensymbolen opgenomen (zie afbeelding hieronder). Deze symbolen hebben een andere kleur dan de symbolen op gebruiksverpakkingen. Soms wordt in het symbool ook aanvullende informatie vermeldt, bijvoorbeeld een nummer (zie figuur 3). In de toekomst worden, voor zover dat nog niet is gebeurd, de criteria van VN-GHS
Definitie van gebruik volgens EU GHS: elke vorm van verwerking, formulering, consumptie, opslag, bewaring, behandeling, overbrenging naar een container, overbrenging van de ene container naar de andere, vermenging, vervaardiging van een voorwerp of elke andere toepassing
2
Versie 1, 16 augustus 2010
2
Een uitgave van de Nederlandse Helpdesk EU-GHS
EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Informatieblad voor gemeentelijke en provinciale toezichthouders
die van toepassing zijn op het vervoer van gevaarlijke stoffen, in de EU-vervoerswetgeving opgenomen.
Figuur 1: Voorbeeld ADR gevarensymbolen Bij het opstellen van EU-GHS is zoveel mogelijk geprobeerd de samenhang met de vervoerswetgeving te behouden. Dit gebeurt bijvoorbeeld in artikel 33 van de verordening. Dit artikel bevat specifieke voorschriften voor de etikettering van buitenverpakkingen, binnenverpakkingen en enkelvoudige verpakkingen en legt de relatie met de vervoerswetgeving. Op basis van dit artikel kan het voorkomen dat een bedrijf op een verpakking zowel de gevarenpictogrammen van EU-GHS als de pictogrammen van het ADR moet vermelden. Tabel 1 geeft een overzicht van de situaties die kunnen voorkomen. Tabel 1: Overzicht mogelijke situaties 1
Situatie
Als
dan
Stof of mengsel op de
Ingedeeld volgens criteria
etikettering en
markt voor 1
van EU-GHS
verpakking volgens
december 2010 2
Opmerking
EU-GHS verplicht
Stof op de markt na 1
geleverd voor 1 december
etikettering en
Vrijstelling tot 1
december 2010
2010
verpakking volgens
december 2012
Wm toegestaan. 3
Stof op de markt na 1
geleverd na 1 december 2010
december 2010 4
Mengsel op de markt
geleverd voor 1 juni 2015
voor 1 juni 2015
etikettering en
Uitzonderingsituaties
verpakking volgens
6,7,8 kunnen van
EU-GHS verplicht
toepassing zijn
etikettering en
Vrijstelling tot 1 juni
verpakking volgens
2017
Wm toegestaan 5
Mengsels op de markt
geleverd na 1 juni 2015
na 1 juni 2015
etikettering en verpakking volgens EU-GHS verplicht
6
Combinatieverpakking
buitenverpakking voldoet aan
alléén op de binnen-
EU-GHS
(buiten-, binnen- en
de etiketteringsvoorschriften
en tussenverpakking
pictogrammen op de
tussenverpakking)
van de vervoerswetgeving
EU-GHS etikettering
buitenverpakking is toegestaan
7
Buitenverpakking
buitenverpakking niet hoeft
zowel de buiten-,
Als de binnen- of
te voldoen aan de
tussen- als
tussenverpakking
etiketteringsvoorschriften
binnenverpakking EU-
goed zichtbaar zijn
vervoerswetgeving
GHS etikettering
door de buitenverpakking dan etiketteren van buitenverpakking, niet verplicht.
8
Enkele verpakkingen
Versie 1, 16 augustus 2010
enkele verpakking voldoet 3
verpakking etiketteren
Verplichting geldt niet
Een uitgave van de Nederlandse Helpdesk EU-GHS
EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Informatieblad voor gemeentelijke en provinciale toezichthouders Situatie
Als
dan
Opmerking
aan de vervoersvoorschriften
volgens EU-GHS en
als het gaat om
vervoerswetgeving
etikettering van dezelfde gevaren. In dat geval weglaten van de gevarenpictogrammen volgens EU-GHS toegestaan.
De informatie in het veiligheidsinformatieblad De eisen voor het veiligheidsinformatieblad (Vib) staat in artikel 31 en bijlage II van de REACH verordening (EG.nr 1907/2007). EU-GHS wijzigt dit artikel. Bedrijven moeten na 1 december 2010 voor stoffen de indeling volgens EU-GHS en de oude Wm-indeling in het veiligheidsinformatieblad opnemen. Hetzelfde geldt voor stoffen, mengsels en bestanddelen daarvan die voor 1 december 2010 op vrijwillige basis volgens EU-GHS zijn ingedeeld en geëtiketteerd. Het kan dus voorkomen dat u een Vib met de oude en nieuwe etiketteringsinformatie aantreft. Voor mengsels geldt vanaf 1 juni 2015 alleen de indeling van EU-GHS in het Vib moet staan. Let wel, als mengsels voor die datum vrijwillig zijn ingedeeld en geëtiketteerd op basis van EU-GHS, dan is het verplicht de indeling volgens EU-GHS en de oude Wm-indeling in het Vib op te nemen. Gevolgen voor een inrichting Door EU-GHS verandert de indeling en etikettering van chemische stoffen (op 1 december 2010) en mengsels (op 1 juni 2015). De andere criteria voor indeling (classificatie) kunnen leiden tot een strengere indeling van de stoffen en mengsels. Leveranciers van stoffen en mengsels moeten dus nagaan hoe de indeling van de producten die zij op de Nederlandse markt brengen verandert en wat de consequenties daarvan zijn voor de etikettering van hun producten. Het is mogelijk dat bedrijven stoffen of mengsels in opslag hebben waarbij de oude en de nieuwe indeling verschilt. Dit geldt bijvoorbeeld voor stoffen of mengsels die onder de oude wetgeving als irriterend of schadelijk zijn ingedeeld. Deze worden onder EU-GHS mogelijk ingedeeld als respectievelijk corrosief en toxisch. EU-GHS bevat geen regels voor de opslag van gevaarlijke stoffen. Echter, de verordening stelt wel eisen aan de etikettering van verpakte gevaarlijke stoffen en mengsels die bedrijven aan derden leveren. Dat betekent dat tenzij uitgezonderd- de verpakking van deze producten ook tijdens opslag voorzien moeten zijn van de juiste EU-GHS-etikettering. Voor de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen in een inrichting gelden de voorschriften in de vergunning. Deze zijn o.a. gebaseerd op de PGSrichtlijnen, die uitgaan van de ADR–classificatie van gevaarlijke stoffen. Een uitzondering daarop vormen de CMR-stoffen. Daarvoor verwijzen de PGS-richtlijnen naar de oude Wmindeling. De eisen van de vergunningen blijven voorlopig (in ieder geval tot 1 juni 2017) gelden naast de algemene eisen voor etikettering van EU-GHS. Dit komt doordat veel regelgeving die de basis vormt voor de eisen in vergunning nog niet is aangepast. Daarnaast is nog niet helemaal duidelijk hoeveel stoffen en mengsels een andere indeling krijgen. Tabel 2 geeft op hoofdlijnen een overzicht van de gevolgen van EU-GHS voor een inrichting en de bijbehorende acties in de overgangsperiode.
Versie 1, 16 augustus 2010
4
Een uitgave van de Nederlandse Helpdesk EU-GHS
EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Informatieblad voor gemeentelijke en provinciale toezichthouders Tabel 2: gevolgen van EU-GHS voor een inrichting Situatie
Gevolg
Actie
Opslag en gebruik van
Bedrijf moet voldoen aan EU-GHS indien het de
Volgens TITEL 9.3a. Wm
gevaarlijke stof
stof /het mengsel in de handel brengt.
is het verboden in strijd
Voorschriften in vergunning gebaseerd op
te handelen met de
gevaarsclassificatie ADR
etiketterings bepalingen van EU-GHS. Het bedrijf moet er voor zorgen dat gebruiksverpakkingen worden opgeslagen met de EU-GHS etikettering. Beoordeel of de voorschriften in de vergunningen tegenstrijdig zijn.
Indeling van een stof of
Hoeveelheid aanwezige gevaarlijke stoffen
Beoordeel of de nieuwe
mengsel verschuift en
verschilt van vergunde hoeveelheid door
indeling binnen de
leidt. Dit kan zich voor
verschuiving van de indeling. De verschuiving leidt
inrichting leidt tot een
vooral doen bij
niet tot verandering in de bedrijfsvoering.
onveilige situatie. Laat
brandbare 3, irriterende,
het bedrijf in de
giftige en
administratie
milieugevaarlijke
documenteren dat de stof
4
stoffen .
of het mengsel voorheen in een lichtere gevarenklasse was ingedeeld en dat de verschuiving is opgetreden door nieuwe criteria. In dat geval mag de opslag plaatsvinden onder de oude situatie. Let wel: bij het werken met de gevaarlijke stoffen/mengsels moet het bedrijf wel de voorschriften uit het Vib opvolgen.
Indeling van een stof of
Hoeveelheid aanwezige gevaarlijke stoffen
Het bedrijf moet de
mengsel verschuift en
verschilt van vergunde hoeveelheid door
verandering in de
leidt tot verandering in
verschuiving van de indeling. De verschuiving leidt
bedrijfsvoering melden
de bedrijfsvoering. Dit
wel tot verandering in de bedrijfsvoering.
bij het bevoegd gezag.
kan zich voor vooral
Beoordeel als bevoegd
doen bij brandbare2,
gezag per geval of
irriterende, giftige en
aanpassen van de
milieugevaarlijke
vergunning direct
3
De grenzen voor vlampunten verschuiven van 21°C en 55°C naar 23°C en 60°C Er zijn andere grenzen voor de indeling van deze stoffen en ander rekenregels voor de indeling van mengsels, waardoor deze stoffen of mengsels in een zwaardere gevarenklassen worden ingedeeld. 4
Versie 1, 16 augustus 2010
5
Een uitgave van de Nederlandse Helpdesk EU-GHS
EU-GHS: nieuwe regels over etikettering en indelen van gevaarlijke stoffen Informatieblad voor gemeentelijke en provinciale toezichthouders Situatie
Gevolg
Actie
stoffen3.
noodzakelijk is. Een criterium daarvoor kan zijn het handhaven van het bestaande beschermingsniveau.
In geval van een nieuwe
Bedrijf moet mij de aanvraag voor stoffen
Beoordeel de aanvraag
vergunning aanvraag
informatie over de indeling en etikettering volgens
op basis van de nieuwe
EU-GHS aanleveren. Voor mengsels geldt: indien
indeling. N.B. Veel
gegevens beschikbaar zijn.
gevarenklassen Uit EUGHS komen overeen met de gevarenklassen in het ADR5.
Bedrijf valt onder de
Hoeveelheid aanwezige gevaarlijke stoffen
Mogelijk gelden andere
algemene regels van
verschilt van de toegestane hoeveelheid door
eisen. Het Bevoegd
het Activiteitenbesluit.
verschuiving van de indeling waardoor het bedrijf
gezag heeft op basis van
onder een andere categorie van het
artikel 1.15 van het
Activiteitenbesluit valt.
Activiteitenbesluit de mogelijkheid om stofgegevens op te vragen. Beoordeel de gegevens en stel indien noodzakelijk maatwerkvoorschriften op.
Wie controleert wat? De Arbeidsinspectie, de VROM-Inspectie en de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit zijn primair verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van EU-GHS. Deze organisaties hebben afgesproken dat elke doelgroep van de verordening te maken krijgt met één inspectiedienst als aanspreekpunt voor de handhaving. Volgens artikel I van de uitvoeringswet EG-verordening indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (Stb. nr.440, 2009) en hoofdstuk 18 Wm (artikel 18.1 en 18.2) heeft het bevoegd gezag van de inrichting de taak om te zorgen voor de bestuursrechtelijke handhaving van de voorschriften uit EU-GHS die voor de drijver van de inrichting gelden. Deze bepaling is opgenomen om in de toekomst nog nadere afspraken te maken tussen de inspectiediensten en het regionale bevoegd gezag Meer informatie Op de website van de helpdesk (www.ghs-helpdesk.nl) vindt u een notitie en een rapportage over een onderzoek uitgevoerd naar de consequenties voor vergunningverlening. Daarnaast bevat de website een overzicht van veelgestelde vragen, de wettekst, informatie over de verplichtingen en ander voorlichtingsmateriaal. U kunt op werkdagen van 9.00-12.00 uur, ook telefonisch vragen stellen aan de EU-GHS Helpdesk. Vragen stellen kan ook via een webformulier. De helpdesk beantwoordt algemene vragen over de wettekst en consequenties van de invoering in Nederland (wat-vragen). Daarnaast kunt u zich ook aanmelden voor een nieuwsbrief. 5
Dit geldt in het bijzonder voor de fysisch chemisch gevaren, CMR-stoffen en milieugevaarlijke stoffen.
Versie 1, 16 augustus 2010
6
Een uitgave van de Nederlandse Helpdesk EU-GHS
