Ethische overwegingen en vraagstukken
Congres Domotica & E-Health 24 juni 2010 Claire Huijnen, Smart Homes
Stichting Smart Homes, Nationaal Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen
Inhoud Domotica + Zorg + Ethiek Ethisch model ontwikkeld Voorbeelden toepassing model
Ethiek en technologie? • Grenzen vaststellen versus richting geven – Hoe kunnen we de zorg menswaardig maken/houden? – Ethische dimensie kan helpen om technische zorginnovaties zo te ontwerpen dat ze in moreel opzicht zo goed mogelijk zijn
• Rapport van Inspectie Gezondheidszorg: – “Visie op rol technologie in zorg ontbreekt vaak: • Rol techniek vaak leidend • Te weinig aandacht voor: implicaties kwaliteit van zorg, betrouwbaarheid systeem, veranderingen in werkprocessen, welzijn en veiligheid cliënt/patiënt • Opname technologie in zorgplan en evaluatie niet standaard, Geen ethisch normenkader
• Ethisch perspectief is cruciaal
Ambient Intelligence Toekomst visie, convergentie van:
Ubiquitous computing
Ubiquitous communication
Adaptive interfaces
Marzano, S. en E. Aarts, The new every day. Views on ambient intelligence. 2003.
Mens omringd door onzichtbaar netwerk van intelligente computers, sensoren en andere ICT apparaten en diensten. Gebruiker centraal Intelligente, onzichtbare ICTinfrastructuur is zich ‘bewust’ van personen in omgeving en kan op basis van voorkeuren anticiperen en reageren
Ambient Intelligence Ubiquitous Computing • Niet alleen pc’s, ook alledaagse apparaten; (zoals koelkast) • Apparaten nemen waar; (‘sense’) • Apparaten zijn slim; (‘smart’)
Ubiquitous computing
Ubiquitous communication
Adaptive interfaces
Ubiquitous Communication • Apparaten gaan communiceren; • Apparaten worden onderling verbonden’
Adaptive Interfaces • Intelligente adaptieve gebruiksvriendelijke interfaces • Pro-actief, context-aware and gepersonaliseerd
Objecten worden “slim”en gaan samenwerken Computers monitoren ons gedrag, routines en activiteiten en voorspellen vervolgens wat we willen of gaan doen
http://img2.timeinc.net/toh/i/g/1207_wacky_kitch enproducts/smart-shopper-tape.jpg
radio.weblogs.com/0105910/2003/10/13.html
Nieuw informatie landschap • Digitalisering leefomgeving • Onderlinge verbondenheid • Bewuste & onbewuste informatiestromen • Grenzen privé en publieke sfeer vervagen • Samenstellen profiel (gedrag) mensen • Aanpassen omgeving aan wensen en behoeften
http://www.timboucher.com/
• Ambient Intelligence > Assisted living >Domotica Cartoon by Jeff MacNelly
Ethisch model • Ontwikkeld in kader EU projecten • Geeft inzicht in mogelijke ethische issues • Gebaseerd op ethische principes en mogelijke risico’s – SWAMI project
• Verschillende niveaus • Toepassen model bij innovaties en in projecten
Ethische principes (o.a. Beauchamp and Childress)
Goed doen: handel in het belang van de cliënt Niet schaden: handelen dat geen schade toebrengt, voorkomen van schade of wegnemen van schade. Rechtvaardigheid: verdeling van schaarse middelen (eerlijkheid en gelijkheid) Autonomie: zelfbeschikking, mensen hebben het recht zelf iets te weigeren of te kiezen, zelfstandig en onafhankelijk handelen.
Ethical principles
(a.o. Beauchamp and Childress)
Vertrouwen: gaat meer over de relatie, eerlijkheid en vertrouwen
Risico’s 1. Privacy 2. Security 3. Identiteit 4. Vertrouwen 5. Controle 6. Digital divide 7. Dependency 8. Exclusion 9. Victimisation 10. Surveillance 11.Identity theft: 12. Malicious attacks 13. Spamming
Ethische principes versus mogelijke risico’s
Ethical model Verschillende niveau’s
Ethiek gaat over afwegingen • Apparaat om veiligheid te monitoren kan privacy of vrijheid aantasten – Mag een stuk privacy aangetast worden om onafhankelijkheid te vergroten?
• Technieken voor vergroten bewegingsvrijheid zou privacy kunnen verminderen • Hoe moet je autonomie/vrijheid van handelen balanceren tegen het mogelijke risico? – Tracking; vergroten risico op isolatie of stel je mensen in staat om rond te wandelen? (deur sensoren, leef cirkels, GPS) – Technologie kan strengere vrijheidsbeperkende middelen vervangen (domotica, bewegingssenoren en bedmatjes versus vastbinden in bed of kalmerende medicatie)
• Grens technologie als hulpmiddel voor onafhankelijkheid en beperking autonomie?
NETCARITY: Gezondheidscheck Niveau: Dienstverlener, gebruiker, technologie als oplossing voor probleem
Ethisch principe: Goed doen, Niet schaden Risico: Vertrouwen, Controle (Dependency) Vragen: • Krijgen mensen onterecht een gevoel dat alles “in orde” is wanneer ze dagelijks hun waarden meten? • Overmedicalisatie? • Worden mensen afhankelijk van het weten van hun waarden?
CompanionAble: robot in slimme woning Niveau: Gebruiker Ethisch principe: Autonomie, Niet schaden Risico: Controle (Dependency), Privacy Vragen: • Wordt autonomie van mensen aangetast wanneer robot medicatie herinneringen geeft? – Gaan mensen anticiperen op het gedrag van de robot? “oh, als ik zelf niet denk aan mijn medicatie hoor ik het wel” – Ontwerp van dialoog is cruciaal
• Robot op afstand bedienen: wat gebeurt er met de waardigheid en het gevoel van controle? • Permanente bewaking <> Maatje dat er altijd is?
Wat kunnen we dan doen? • •
In veel situaties zal er geen ‘correcte’, ‘perfecte’ manier zijn of één ‘juist’ antwoord ‘Enablement’ versus ‘disablement’ – Ga uit van wat mensen wel kunnen of hoe je mensen weer in staat kunt stellen zelf taken uit te voeren.
•
Gebruiker/client gerichte innovatie – Multidisciplinair werken, testen en evalueren – Betrek eindgebruikers, zorgverleners, naasten – Analyseer nieuwe diensten / producten structureel ook van ethisch perspectief (bv met ethisch model)
•
Er bestaat geen allesomvattende oplossing – Individuele oplossingen – Selectieve selectie van technologische oplossingen versus de menselijke hand/oor/oog/hart • Automatische verlichting <> ommetje maken / babbeltje maken
•
Neem beslissingen met de beste intenties
Bedankt voor uw aandacht ! Voor meer informatie en/of contact:
[email protected]
