Energiebesparing bestaande bouw

DOEN Magazine over duurzaam o ndernemen in Drenthe

Themanummer

Energiebesparing bestaande bouw Slim Bouwen Assen

Van bouwketen naar bouwcirkel Verder in dit nummer:

• Lefier • Metsens • i-Care • Enexis • Van Wijnen

Drentse energieprojecten

Green Deal Emmen Veenenergie

Energiesprong levert banen op Samen voor een mooi en duurzaam Drenthe.

Natuur en Milieufederatie Drenthe | Duurzame initiatieven Drenthe

3

Inhoudsopgave Bouwend Nederland Isolatienet

5

Green Deal MKB Emmen

7

Lefier: van G naar C

8

9

10

11

Energiesprong Veenkoloniën

Energie montoren I-Care en Metsens

12

Addy Rutgers over Slim Bouwen Assen

13

Enexis steunt buurtinitiatieven

14

Zonne-energie iets voor bedrijven?

15

Innovatieve 16 wijkaanpak Van Wijnen

17

Stimulerende maatregelen Provincie Drenthe

18

Duurzame initiatieven op de kaart

18

Contactgegevens en colofon

19

Energiesprong levert veel werk op Dit nummer van Doen staat in het teken van de energiesprong die we kunnen maken in bestaande woningen. De bouwen installatiebranche hebben het zwaar tijdens de crisis. Flinke impulsen voor meer energiebesparing zijn goed voor de economie. De potentie is groot; met extra inzet op energiebesparing zo’n 3.000 à 4.000 banen in Noord-Nederland. De opbrengsten van verminderde energielasten kunnen we inzetten als

financieringsmotor. Bovendien kan er ook de opkomende energiearmoede mee worden bestreden. De Natuur Milieufederatie Drenthe ondersteunt de energiecollectieven die sterk in opkomst zijn. Samen met deze organisaties stimuleren we de vraag naar energiebesparende maatregelen. Bedrijven moeten zorgen voor slimme en passende aanbiedingen. In dit nummer van Doen laten we er een paar aan het woord. Zoals bedrijven die met slimme

meters inzicht geven in energiegebruik en een bouwbedrijf uit Friesland dat een bijzonder wijkconcept aan het uitwerken is. Ook aandacht voor de unieke formule van Slim Bouwen Assen. Energiebesparing is een reuzenkans van deze tijd. Wij nodigen u uit om samen met ons deze sprong te maken. Reinder Hoekstra, Directeur Natuur en Milieufederatie Drenthe

De Natuur en Milieufederatie Drenthe is het provinciale samenwerkingsverband van natuur- en milieuorganisaties in Drenthe waar ruim 40 organisaties bij aangesloten zijn. De Natuur en Milieu federatie Drenthe is een onafhankelijke particuliere organisatie en onderdeel van het landelijke netwerk van natuur en milieufederaties. De Natuur en Milieufederatie Drenthe ondersteunt en verbindt initiatieven, zet zich in voor het milieubewustzijn van mensen en het aantrekkelijk maken van milieuvriendelijk gedrag. Het bestuur van de Natuur en Milieufederatie Drenthe bestaat uit mensen uit verschillende maatschappelijke geledingen en leden van de aangesloten organisaties. Meer informatie vindt u op www.nmfdrenthe.nl.

Doen wordt samengesteld door Natuur en Milieufederatie Drenthe en ondersteund door MKB-Nederland Noord, VNO-NCW Noord en de provincie Drenthe. De redactionele artikelen zijn geschreven en/of geredigeerd door Detty Brink en Natuur en Milieufederatie Drenthe. ETT Media uit Groningen is verantwoordelijk voor de acquisitie en plaatsing van advertenties / advertorials en verzorgt de druk en verspreiding. Natuur en Milieufederatie Drenthe is verantwoordelijk voor de inhoudelijke redactie.

Samen voor een mooi en duurzaam Drenthe.


Renoveren = innoveren Rolf Koops, regiomanager van Bouwend Nederland Regio Noord is er zeker van: ‘Voor veel mensen in Nederland worden de komende jaren de kosten voor energie hoger dan die voor hun hypotheek of huur. De grote bulk aan energiebesparende maatregelen in de bestaande bouw komt er nog aan. Een gigantische renovatie-opgave waar we als bouwsector klaar voor moeten zijn.’ Een gesprek over een veranderende vraag in een individualiserende markt en een sector die zichzelf, middenin tijden van crisis, opnieuw aan het uitvinden is.

Grote interesse voor energiebesparing ‘Op dit moment zie je een groep koplopers die volop bezig is met energiebesparende maatregelen. Die groep organiseert dat zelf. De gemiddelde woningeigenaar doet dat nog niet, maar die is wél geïnteresseerd. Laatst heb ik gelezen dat mensen anderhalf jaar nadenken voordat ze een nieuwe auto aanschaffen en diezelfde tijdsperiode geldt minstens voor de investering van energiebesparende maatregelen in huis. In die tijd moet je als aanbieder dus niet alleen van je laten horen, je moet er klaar voor zijn. Je moet op een breder terrein advies kunnen geven, gemak bieden, kunnen ontzorgen. Dat gaat verder dan een folder in de bus gooien of een bezoekje doen. Het is een andere attitude en veel meer maatwerk.’ Productinnovatie blijft achter ‘Ondertussen zijn we in Nederland nog vrij traditioneel bezig waar het bouwen en verbouwen betreft. In de sector zelf is veel kennis en innovatie op het gebied van lean bouwen, slimme logistiek en prefab opgedaan en daar hebben we de afgelopen jaren grote stappen in gezet. Maar productinnovatie bleef achter, ook omdat er te weinig vraag naar was.

Slag maken in renovatiemarkt Opdrachtgevers blijken nog steeds te kiezen voor vertrouwde, bestaande producten en oplossingen. Maar om innovaties met succes te kunnen introduceren heb je niet alleen de hele keten nodig, van architect tot opdrachtgever, maar ook schaalgrootte. Ik denk dan ook dat we een slag kunnen maken als het lukt om niet alleen productinnovatie te introduceren, maar ook te standaardiseren. Die slag kunnen we in de renovatiemarkt maken.’ Werken in ketens ‘Initiatieven als Slim Wonen met energie en Slim Bouwen Assen vind ik goede voorbeelden waaraan je kan zien dat de bouwwereld zich aan het aanpassen is aan de nieuwe tijd. Ze gaan uit van de vraag in de markt, geven adviezen op maat en brengen specialismen bij elkaar. Dat laatste is ook nodig, want ook al worden we in de wereld geprezen om onze taakspecialisatie, we moeten in de bouw – net als in andere sectoren - veel meer in ketens werken. Individualisering, anders werken, innovatie en voldoende massa: in deze crisistijd geen geringe uitdaging.’

Na-isolatie eerste stap naar meer Duurzaamheid is uit de geitenwollensokken-sfeer en een actueel onderwerp bij de gemiddelde Nederlander. Dat zegt Daan Melis, projectleider ‘consortia’ bij Isolatienet, een bedrijf gespecialiseerd in na-isolatie met acht vestigingen in Nederland. Hij merkt regelmatig dat na-isolatie de eerste stap is die mensen zetten als ze kiezen voor energiebesparende maatregelen. ‘Na-isolatie is relatief goedkoop en past vaak binnen het budget van starters. Binnen een paar jaar is die investering terugverdiend. De meeste mensen gaan daarna verder, het wordt een soort sport om energie te besparen. Daarnaast zien wij een groeiende vraag bij de oudere doelgroep, mensen tussen de 65 en 75 jaar, die hun woning laat na-isoleren. Deze doelgroep wil vooral meer comfort.’ Ook de zakelijke markt pakt op grote schaal bedrijfsgebouwen aan, vertelt Daan Melis. ‘Op dit moment hebben we veel opdrachten in de zakelijke markt. Veel bestaand vastgoed in Nederland is gebouwd in de jaren ‘60 en ’70. In plaats van nieuwbouw of sloop wordt er nu voor gekozen om die langer te gebruiken.’ Isolatienet heeft zich aangesloten bij verschillende consortia en dat is een bewuste keuze. Daan Melis: ‘Mensen willen niet meer bij allerlei loketten langs om informatie in te winnen. Ze willen één plek waar alles voor ze geregeld wordt.Meestal kiezen mensen niet meer voor een volledig EPA-advies, maar worden er quick scans gedaan. Maar zoals alle energiebesparende maatregelen is ook na-isolatie maatwerk. Bij complexe zaken halen wij er daarom altijd een EPA-adviseur bij. En die adviseur vormt weer een mooie schakel binnen dat totaaladvies. ’

Tip: Evenement Biobased Design Van 24 t/m 26 mei 2013 wordt in Groningen het jaarlijkse evenement DesignXPO georganiseerd. Dit jaar met als thema Biobased Design. Lopen we binnenkort op 3D geprinte schoenen gemaakt van aardappelzetmeel? Of leggen we laminaat van aardappelschillen? Tijdens het evenement kunt u ontwerpen zien, voelen en ruiken. Meer informatie op: www.houseofdesign.nl


5


MKB Emmen bespaart energie Vereniging Parkmanagement Bedrijventerreinen Emmen (VPB) beheert ruimt 1.000 ha bedrijventerrein en vertegenwoordigt 305 leden. De vereniging sloot een Green Deal met MKB Nederland en Energy Valley, met als doel om in 2013 met ten minste 20 aangesloten bedrijven 20% energie te besparen. Op bedrijventerrein Bargermeer in Emmen ging het project onlangs van start en de projectleider, VPB-directeur en parkmanager Herman G. Idema, kiest daarbij voor een pragmatische aanpak. ‘Wat er precies gaat gebeuren en waar we uiteindelijk op uitkomen met het project weet ik nog niet. Ik wil het in ieder geval eenvoudig en op een half A-viertje kunnen uitleggen.’

Met twintig MKB-bedrijven voorbeeldprojecten realiseren op het gebied van energiebesparing en energieproductie. Dat is concreet de projectopdracht voor Parkmanagement Bedrijventerreinen Emmen voor dit jaar. In Emmen begonnen ze met het opstellen van een shortlist van VPB-leden waar volgens deskundigen besparingen mogelijk zijn. Al die bedrijven worden individueel bezocht. De bedrijven die positief reageren ondertekenen een intentieovereenkomst waarin ze zich gezamenlijk inzetten voor het behalen van de doelstellingen van de Green Deal. ’Inmiddels hebben we al zo’n 30 tot 40 bedrijven die geïnteresseerd zijn’, vertelt Herman G. Idema. 20% besparen De bedrijven die in 2013 meedoen en waar installateurs daadwerkelijk aan de slag gaan, functioneren als voorlopers en als model voor andere MKBbedrijven op het bedrijventerrein en in de regio. De opdracht is dat de deelnemende bedrijven gemiddeld zeker 20% energie minder gaan verbruiken én dat in ieder geval één bedrijf moet kunnen aantonen dat er minimaal twintig procent van de eigen energiebehoefte zelf wordt opgewekt. Monopolistische energiemarkt Herman G. Idema: ‘Bij energieopwekking kom je er al snel

achter hoe ontransparant, monopolistisch en gesloten de energiemarkt is. Je mag wel kopen tegen een bepaald tarief, maar niet tegen datzelfde tarief weer verkopen en wil je niet alleen energie voor jezelf opwekken maar ook voor je buurman, dan loop je direct tegen beperkingen op. Die dingen willen we in dit project helder, bespreekbaar en begrijpelijk maken. Want ondernemers willen één ding weten: wanneer is het een investering en wanneer zijn het kosten. We moeten ook beslist geen ‘Prius-cultuur’ krijgen. En daar bedoel ik inderdaad de Toyota Prius mee, die zogenaamd duurzaam en zuinig is, maar dat in werkelijkheid niet is. We moeten nog meer kijken naar het principe van total cost of ownership. Stoken voor de vogels Herman G. Idema denkt dat er op bedrijventerrein Bargermeer veel energie bespaard kan worden met energiebesparende maatregelen in de gebouwen zelf. ‘We hebben hier verouderd bezit. Emmtec is neergezet in de jaren ’50, het gebouw van ons eigen kantoor is van begin jaren ’70.’ En er wordt veel energie verspild, denkt hij. ‘Ik heb wel eens het idee geopperd om ’s nachts een keer met een vliegtuigje opnamen te maken van het terrein met een infrarood camera. Ik denk dat je schrikt hoeveel bedrijven

voor de vogels stoken. Maar ook niet-gebouw gebonden wordt energie verspild. Want waarom blijft licht branden in een magazijn als er niemand is? En frisdrankautomaten kunnen een groot deel van de dag gewoon uit. Ik ben voor lean. Alles wat overtollig en overbodig is, en geen meerwaarde biedt, heb je niet nodig.’ Geen rocket science Bewustwording en zaken meetbaar maken. En samen optrekken, want samenwerken loont. Dat is waar Herman G. Idema


zich op wil focussen. ‘Het is geen rocket science. We gaan van alle deelnemende bedrijven energiecontracten verzamelen, een benchmark opzetten, wensen verzamelen. Vervolgens brengen installateurs hun deskundigheid in en dan kan er concreet wat gebeuren. Waar we op uitkomen en welke kant het opgaat, dat weet ik niet. Ik ben niet vooringenomen, het kan energiebesparing in gebouwen zijn, maar ook besparingen in het wagenpark. We trekken samen op, maar bedrijven moeten het zelf doen.’

7


8


100.000 woningenplan

Huurwoningen Lefier:

Van G naar C

Het 100.000 woningenplan van de drie noordelijke provincies heeft in Drenthe ertoe geleid dat in de periode 2009 tot en met 2011 18.000 koop- en huurwoningen energetisch werden verbeterd. Het gemiddelde van 6.000 woningen per jaar lag ruim boven de doelstelling van 3.000 woningen.

In 2013 heeft wooncorporatie Lefier ZuidoostDrenthe bijna geen F- en G-woningen meer. Dat is een hele prestatie. Vooral als je bedenkt dat deze organisatie 33.000 woningen in Noord-Nederland in bezit heeft, waarvan er 11.000 in zuidoost Drenthe staan die voornamelijk in de jaren ’60 en ’70 zijn gebouwd. De organisatie investeert dan ook flink in duurzaamheid en de lat legt Lefier hoog. Een gesprek met Leo van Diemen, beleidsmedewerker bij Lefier.

‘In 2008 hebben we ons eerste energiebeleidsplan gemaakt met een aantal thema’s en doelen. Het energiezuiniger maken van onze bestaande woningvoorraad was het meest omvangrijke onderdeel daarvan. In de afgelopen jaren hebben we geleerd dat het meest kosteneffectief is om onze woningen met een F- of G-label, bestemd voor de verhuur, naar label C te brengen. Dat houdt in dat we de schil inpakken met vloer-, daken spouwmuurisolatie. En als dat nog niet gebeurd was, plaatsen we ook dubbel glas. Label B halen kan ook, maar dan moeten we meer doen op installatietechnisch gebied en dat is aanzienlijk duurder en minder kosteneffectief.’ Moeten jullie huurders extra huur betalen voor die isolerende maatregelen? ‘Ja, maar meedoen is in principe op vrijwillige basis. Alle huurders krijgen een individueel aanbod en voor elke woning rekenen we apart de huurverhoging uit. Dat moet ook vinden wij, want het maakt nogal een verschil of je in een hoekwoning of tussenwoning woont. In de afgelopen jaren organiseerden we het zo

dat we 30 tot 60 woningen in één keer konden aanpakken. Meer kan ook, maar dat maakt in de prijs niet zoveel uit. 70% van de kosten is voor onze rekening, 30% voor de huurder. Gemiddeld is dat een huurverhoging van 18 euro per maand.’ Hoe reageren jullie huurders daarop? ‘Als 70% van de huurders meedoet, gaat een project pas van

Huurder Hanneke Super is heel tevreden met haar Ecocredo woning. ‘Het is een mooi en prettig huis. Sinds ik hier woon, ben ik veel bewuster geworden van mijn energieverbruik. De magnetron, keukenmachine en vaatwasser heb ik inmiddels weggedaan.’

90% van de energetisch verbeterde woningen werd gerealiseerd door woningcorporaties. Dit komt mede dankzij prestatieafspraken die in 2007 en 2008 met acht woningcorporaties in Drenthe werden gemaakt. Hiermee is het aantal sociale huurwoningen met een groen energielabel (A, B en C) met circa 16.000 toegenomen. Het aantal sociale huurwoningen met label F en G nam af van 24% naar 12%. Woningcorporaties maakten ook gebruik van subsidieregelingen van de drie noordelijke provincies; 30 noordelijke woningcorporaties renoveerden in totaal 4.000 huurwoningen waarvan meer dan de helft in Drenthe.

start. Onze scores waren in de afgelopen jaren bijna altijd boven de 70%. Bij die score zijn de eventuele neezeggers verplicht om mee te doen. Ik denk dat onze aanpak goed gekozen is. We nemen de tijd om mensen thuis individueel te informeren want we hebben gemerkt dat collectieve bijeenkomsten niet goed werkten. Onze woonconsulenten zijn speciaal getraind om de plannen goed uit te leggen en met rekenvoorbeelden de besparing aan te geven.’ Jullie pakten gemiddeld 400 woningen per jaar aan. Een hele klus. ‘We hebben het zo gepland dat we de isolatiemaatregelen veelal combineren met schilderwerk of woningverbetering. Dus dat betekent dat we naast isolatiemaatregelen bij woningverbetering ook badkamers, keukens etc. aanpakken. Dat zijn inderdaad enorme operaties, vooral als je weet dat wij meestal de dakisolatie aan de binnenkant aanbrengen. Voor huurders betekent dat ook nogal wat overlast.’

Maar zijn jullie huurders er wel blij mee? De theoretische besparing is zo dat de huurverhoging in principe ruimschoots wordt terugverdiend en de woning is een stuk comfortabeler. Uiteraard hangt de hoogte van de energiebesparing af van het stookgedrag, maar bij een goede isolatie van de schil van de woning beperk je sowieso de warmtevraag. Gezien de hoge deelname en de flinke besparing op de woonlasten is er grote tevredenheid onder de huurders. Sommige geven aan dat ze wel 600 tot 700 m3 minder verstoken.’

Ecocredo Borger-Odoorn In de wijk Daalkampen II in Borger-Odoorn experimenteert Lefier met een nieuwe generatie sociale huurwoning zonder energielasten. Hier zijn 12 Ecocredo-woningen gebouwd: houtskeletbouwwoningen ontwikkeld volgens de Trias Energetica. Maximaal energiezuinig, gebouwd met duurzame materialen en energie-opwekkend. Ondanks kinderziektes in technische installaties, zijn de eerste ervaringen goed. Leo van Diemen: ‘Een voorbeeld van zo’n kinderziekte is de elektrische aansluiting geweest. Die kan je in verschillende zwaartes aanvragen en wij kozen voor de zekerheid voor een zwaardere variant. Huurders kregen daardoor hogere netwerkkosten dan wij hadden voorgerekend. Inmiddels is dit aangepast en hebben de huurders een compensatie ontvangen. Op dit moment zijn we intensief aan het monitoren, maar het lijkt erop dat de PV-panelen de hoeveelheid energie opleveren die de huurders verbruiken.’ Meer informatie over de woningen en de toegepaste technieken is te vinden op www.ecocredowoning.nl.

Naast de woningcorporaties maakten 1.200 particuliere woningeigenaren in Drenthe de afgelopen jaren gebruik van een provinciale subsidie waarmee woningen met ten minste twee energielabels werden verbeterd. De provincie Drenthe probeerde deze doelgroep niet alleen met subsidies over de streep te trekken, maar ondersteunde ook bewustwordingcampagnes, zoals ‘Drenthe Bespaart’ en het ‘Bespaarschaap’ van de Natuur en Milieufederatie Drenthe en de campagnes van “SLIM wonen met energie”.

Provinciale subsidie en duurzaamheidleningen Het Stimuleringsfonds Energiebesparing Bestaande Bouw (SEBBregeling) van de drie noordelijke provincies loopt nog tot de periode 2013-2014. Voor particuliere woningeigenaren in Drenthe is in totaal € 1,4 miljoen subsidie beschikbaar. Nieuw is dat woningeigenaren een duurzaamheidlening bij de provincie kunnen afsluiten tegen een lage rente. Voor woningeigenaren is daarvoor per provincie een bedrag van 800.000 euro gereserveerd.


9


10


Energiesprong in de veenkoloniën

11

In Oost-Drenthe is energie het gesprek van de dag. Voor een groot deel komt dat uiteraard door de discussies rond de mogelijke plaatsing van windmolens. Maar ook andere initiatieven geven voer aan de gesprekken. Er is een grote energie coöperatie opgericht (ECO-oostermoer) en door verschillende initiatieven worden gezamenlijk zonnepanelen ingekocht. De afgelopen jaren zijn in de veengemeenten al duizenden panelen gelegd.

Dat er ook veel te besparen valt is duidelijk geworden uit het project Veenergie van de Natuur en Milieufederatie Drenthe. Veenergie geeft een beeld van de mogelijkheden die er zijn om in de veengemeenten en specifiek de veenkoloniën energie te besparen en duurzame energie op te wekken. Een interview met Reinder Hoekstra, directeur van de Natuur en Milieufederatie Drenthe. Wat laat Veenergie eigenlijk zien? “Uit de hele studie en alle gesprekken is duidelijk geworden dat een duurzame energievoorziening in het gebied alleen mogelijk is als zowel industrie

als de huishoudens fiks gaan besparen. Dat laatste is uiteraard pas mogelijk als de woningen energiezuiniger worden gemaakt. Daarom willen we graag naar een energiesprong in de regio.” Wat betekent een Energiesprong? ‘Woningeigenaren verbeteren nu hun huis vaak in stappen. Nu zonnepanelen, over een paar jaar isolatie en daarna weer wat anders. Het kan voordeliger zijn en veel meer comfort geven als een huis in een keer grondig wordt aangepakt. Als je een woning in een keer integraal verbeterd, kun je het snel energieneutraal (of ener-

gie notaloos) maken. Zo’n grote sprong naar energie notaloos: dat is een energiesprong.’ Wat moet er dan wel niet allemaal gebeuren aan een woning? “Een woning energienotaloos maken is natuurlijk maatwerk, maar je moet dan rekenen op aanbrengen van isolatie, warmteterugwinsystemen, lage temperatuursverwarming en natuurlijk duurzame energie opwekking via zonnepanelen, zowel voor elektriciteit als warm water. Daarnaast moet je actief werken aan uitwisseling van energie tussen de woningen; een smart-grid.”

Is dat niet veel te duur? “Een woning echt energienotaloos maken kost zeker geld. Geschat wordt gemiddeld 30 tot 40 duizend euro. Maar je moet niet vergeten dat de mensen zonder die maatregelen per jaar een paar duizend euro aan energielasten betalen. En daarbij verbeter je met renovatie de waarde van je woning.” Toch kan ik mij niet voorstellen dat veel mensen dat makkelijk kunnen financieren. “Dat klopt. Daarom moeten we met veel partijen op zoek naar goede financieringsvormen en werkbare businesscases. We zijn nu al aan het praten met mensen

van banken, gemeenten en brancheorganisaties om te kijken of wij gezamenlijk een energiesprong betaalbaar en bereikbaar kunnen maken voor bijvoorbeeld een wijk of een dorp in het Veenkoloniale gebied.” Wat betekent zo’n energiesprong voor de regio? “De energiesprong die wij voor

ons zien levert een investering op in het gebied van honderden miljoenen euro’s in de komende jaren. Je moet je voorstellen dat iedere miljoen euro aan investering ook banen oplevert. De komende tien jaar werken we niet alleen aan woningverbetering maar ook aan werk en leefbaarheid. Nu gaat er ieder jaar nog ruim 150

miljoen euro het gebied uit naar de grote energieleveranciers. Stel je voor dat we door energieneutraal te worden het grootste deel van dat geld in het gebied kunnen houden. Prachtig toch?” En de rest van het energiegebruik? “We weten dat er nog een

4.500 extra banen door energiebesparing Extra investeringen in energiebesparing van bestaande woningen kunnen voor Noord-Nederland een fors aantal banen in de bouw en de toeleverende industrie opleveren. Dat is de conclusie uit een verkenning die door CE Delft en SEO Economisch Onderzoek in opdracht van de Natuur en Milieufederatie Drenthe is uitgevoerd. Afhankelijk van de besparingsdoelstelling leiden investeringen van zo’n 400 miljoen per jaar tot zo’n 4500 extra banen (eerste jaar). Daarmee kunnen ruim 2000 werkloze bouwvakkers aan het werk worden geholpen. Om deze investeringen te kunnen realiseren, is een forse schaalsprong nodig. In het scenario van 2%+ per jaar komt dit neer op een verviervoudiging van de huidige investeringsambitie in Noord-Nederland. Bijkomende voordelen zijn dat bewoners op grote schaal lagere woonlasten hebben en dat het bijdraagt aan behoud of vermeerdering van de waarde van woningen in Noord-Nederland. Een exemplaar van ons pleidooi Energiesprong in de Veenkoloniën kunt u downloaden op: www.nmfdrenthe.nl.


hele boel energie wordt gebruikt in transport, door industrie en andere sectoren. Ook daar zijn nog grote besparingen mogelijk. Wat nog nodig is aan energie binnen enkele decennia voor een groot deel duurzaam worden opgewekt via zonnepanelen, windmolens, biomassa en geothermie.”

1212


Energiemonitoring sleutel tot bewustwording

13

Energie monitoring systemen zijn in opmars. Logisch én goed, want uit ervaringen blijkt dat door inzicht te krijgen in energie- en gasverbruik er veel geld valt te besparen. Twee innovatieve noordelijke bedrijven, energQ en Metsens, zijn in die systemen gespecialiseerd. Beide bedrijven doen dat zo goed dat ze er in de afgelopen jaren meerdere prijzen mee in de wacht sleepten. Ton van Ewijk van energQ en Iben van Paridon van Metsens lichten hun producten en diensten nader toe.

I-Care van energQ: intelligent energie besparen EnergQ is al jaren actief op de zakelijke markt en werkt zowel voor het MKB als grotere industriële bedrijven. EnergQ biedt apparatuur en software waarmee energieverbruik realtime inzichtelijk wordt gemaakt en op basis van benchmarks en nulmetingen wordt geanalyseerd. Zijn er afwijkingen, dan is met de data-analyse te zien waar overtollig energieverbruik is en waar bijvoorbeeld apparatuur niet optimaal functioneert. Door die beter in te stellen, anders te gebruiken of slimmere keuzes te maken, besparen bedrijven al snel 10 tot 30% op energiekosten. Eigenaar Ton van Ewijk: ‘Voor bedrijven kan het best confronterend zijn als ze zien dat ze al jaren energie en daarmee geld hebben verspild. Klanten vroegen ons steeds vaker: kan je jouw product ook niet voor mensen thuis maken? Dat heb-

ben we gedaan met de i-Care. Het is een energie monitoring systeem, die je zelf eenvoudig aansluit op je slimme meter, gasmeter en router. Via de software kan je op je pc, tablet of smartphone vervolgens realtime je gas- en elektriciteitverbruik zien. Zowel schematisch als in euro’s. Het houdt net als ons systeem voor het bedrijfsleven rekening met weersomstandigheden, tijdstippen en andere factoren die het energieverbruik beïnvloeden. Ook zie je je huidige verbruik in vergelijking met je ‘normale’ verbruik en vergelijkbare huishoudens. Je krijgt dus inzicht wanneer je energie nodig hebt en waar je kan besparen, maar je kan ook onderbouwen of energie opwekken met zonne-panelen interessant is. Wij zeggen altijd: meten = weten, meten & analyseren is besparen.’ Metsens Metsens richt zich met zijn energie montoring systeem in eerste instantie op de zakelijke

markt zoals vastgoedbeheerders, woningcorporaties, scholen en het bedrijfsleven. De software zorgt voor het monitoren van het energieverbruik in verschillende panden en vergelijkt die gegevens met elkaar. De informatie komt binnen via de gegevens van de netwerkbeheerder en daardoor is aanvullende apparatuur niet nodig. De klant geeft Metsens toestemming om gegevens te verzamelen en via een beveiligde online omgeving inzichtelijk te maken. De gebruiker kan zien wat het verbruik en kosten per pand is en hoe verschillende panden ten opzichte van elkaar presteren, bijvoorbeeld per FTE en m2. Die informatie is schematisch en in euro’s en verbruik te zien. Eigenaar Iben van Paridon kwam op het idee om een energie monitoring systeem te maken toen hij een aantal jaren geleden in zijn eigen huis tegen een probleem aanliep. De muren van zijn huis waren vochtig en er ontstond een groot gat in de tuin. Kort daarna ontving hij een waternota voor meer dan 5 miljoen liter water. Oorzaak: een onbekende, niet eerder ontdekte breuk in de waterleiding. Dat had hij graag eerder geweten en hij bedacht een systeem waarmee je zelf, onafhankelijk van energieleveranciers, je gebruik kan monitoren. Is er een afwijking, dan krijg je daar een melding

van via sms en mail. ‘Grote panden, zoals studentenhuizen, zwembaden en kantoorpanden hebben al slimme meters en daar sluiten wij op aan. We maken er slimme meterkasten van. Van klanten horen we dat die informatie een aansporing is om nog meer energie te besparen. Bij studentenappartementen in Rotterdam waar ons systeem in gebruik is, wisselen studenten op een forum allerlei praktische besparingstips uit. Ze houden exact bij of ze geld terugkrijgen of moeten bijbetalen. Het wordt een sport om ermee bezig te zijn.’

De bouwcirkel van Slim Bouwen Assen

‘Kennis delen is kennis vermenigvuldigen’ Bouwbedrijf Vosbouw, D&S Glasmontage, architectenbureau Dick Meis, installatiebedrijf Techniko, Tegelstad Assen en kunststof kozijnenspecialist Hepro. Deze bedrijven werken nauw samen als Slim Bouwen Assen. Ze opereren als ketenorganisatie, runnen samen een winkel in warenhuis VanderVeen in Assen en zijn gespecialiseerd in energiebesparend duurzaam (ver)bouwen. Addy Rutgers, relatiebeheerder, kantelaar en verbinder legt uit wat Slim Bouwen Assen is en waarin de organisatie zich onderscheidt.

Consortium van bedrijven ‘Slim Bouwen Assen is een consortium van bedrijven die hun kennis delen en met elkaar zoeken naar nieuwe diensten en duurzame concepten. Bij elk project werken ze vanaf het allereerste begin nauw samen en op die manier brengen ze hun ervaringen en expertise bij elkaar. En dat werkt goed. Weet onze installateur een slimme oplossing voor een vraagstuk, dan houdt de architect of het bouwbedrijf daar rekening mee. Kennis delen is op die manier kennis vermenigvuldigen. Fouten in het bouwproces worden voorkomen en daar wordt iedereen beter van. Deze werkwijze noem ik ook weleens een bouwcirkel. Het staat haaks op de traditionele manier van werken in een bouwkolom, waarin bijvoorbeeld een bouwbedrijf de regie voert en verschillende disciplines achter elkaar aan het werk zet.’

Opdrachtgever eist transparantie ‘Werken in een bouwcirkel is in de bouwwereld nog nauwelijks gemeengoed. Dat is ook best logisch, want bedrijven zijn decennia gewend om volgens een bepaalde traditie te werken en zo zijn ze vaak ook georganiseerd. Werken in een ketenorganisatie is dan ook even wennen. Ja, ook voor bedrijven binnen Slim Bouwen Assen. Maar door samen te werken zie je dat we tot betere plannen komen en wat nog veel belangrijker is: we sluiten aan bij de ontwikkelingen van deze tijd. Want er is een veranderingsproces in onze samenleving aan de gang, een ‘revolutie’ van onderop. Je merkt het overal: mensen willen het anders. Ze willen meer zelf in de hand hebben. Opdrachtgevers spelen dan ook een veel grotere rol. Mensen weten heel goed wat er zoal te koop is, zijn op de hoogte van duurzame ontwikkelingen, weten precies wat ze wel en niet willen.

En van de bedrijven waar ze zaken mee doen, wordt echtheid en transparantie verwacht.’ Meegaan met maatschappelijke verandering ‘Persoonlijk vind ik dat bedrijven in de bouwwereld, en ook de brancheorganisaties, zich bewuster mogen zijn van die maatschappelijke verandering. Bouwend Nederland springt erop in met het Platform Ketensamenwerking, maar het gaat mij te traag. Er is veel te doen op het gebied van het verduurzamen van bestaand vastgoed, zonnepanelen zijn op het moment ‘hot’, maar toch: bedrijven die niet meegaan in die maatschappelijke verandering missen de boot. Want het is beslist niet meer zo dat mensen je automatisch bellen en dat je met een commercieel verhaal opdrachten naar binnen haalt. Je moet naar de mensen toe, transparant zijn en echt zijn. Opdrachtge-


vers, maar ook collega’s in de keten, prikken er snel doorheen als duurzaamheid alleen maar window-dressing blijkt te zijn.’ Eigen duurzaamheid ‘Als Slim Bouwen Assen laten we in de winkel in VanderVeen concreet zien waar de expertise van de deelnemende bedrijven ligt, we organiseren informatiebijeenkomsten en gaan naar de mensen toe. Dat we werken in een keten blijkt al een enorme meerwaarde, maar ik verwacht dat we in de toekomst nog een stap verder gaan. Ik denk dat over 10 jaar Slim Bouwen Assen niet alleen groter is en meegegroeid met innovatieve ontwikkelingen, bij de deelnemende bedrijven zal ook de duurzaamheid van de eigen organisaties een prominentere rol spelen. Het gaat in de toekomst meer om je ‘return on involvement’. De waarde die je als bedrijf hebt voor de keten, voor je werknemers en voor je opdrachtgevers.’

1414


Zonne-energie voor bedrijven Rendement uit je dak

Enexis: brede aanpak uitrol slimme meters De komende jaren hebben netwerkbeheerders in Nederland, en dus ook Enexis, een grootschalige operatie op stapel staan. Oude gas- en elektriciteitsmeters van alle huishoudens in Nederland worden vervangen door nieuwe slimme meters. Enexis grijpt deze kans aan en gaat meer doen dan alleen slimme meters plaatsen. Daniel Goedhuis en Marinke Arends, programmamanager en projectleider van het energiebesparingteam van Enexis vertellen erover.

Daniel Goedhuis: ‘Als netwerkbedrijf staan we los van de hoeveelheid energie die verbruikt wordt, maar Enexis heeft wel een rol en taak op het gebied van duurzaamheid. Daar staan we ook voor. En het is in ons belang dat straks al die slimme meters ook op een goede manier gebruikt worden. Het zou jammer zijn als mensen er de meerwaarde niet van inzien en de mogelijkheden van slimme meters maar half worden benut. Ons idee is daarom dat we slimme meters relevant moeten maken voor mensen.’ Marinke Arends: ‘Heb je een slimme meter, dan krijg je heel precies inzicht in je energieverbruik. Dat is mooi, maar wat moet je met die informatie? Wij denken dat die meter interessant én relevant wordt als je ook echt ziet dat energiebesparende maatregelen die jij in je huis doet daadwerkelijk iets opleveren. Dat je concreet ziet hoeveel geld je bespaart.’ Daniel Goedhuis: ‘Je kan met een slimme meter via je telefoon of een digitaal platform heel precies jouw verbruik zien en volgen. Heb je zonnepanelen op je dak, dan zie je wat de opbrengst is. Je kan de informatie ook vergelijken met het verbruik van soortgelijke woningen. Dan wordt energiebesparing en jouw slimme meter opeens interes-

Eind februari kwamen ruim 60 MKB’ers bijeen in Warenhuis Vanderveen voor een informatieve bijeenkomst over zonne-energie. De bijeenkomst werd georganiseerd door de Natuur en Milieufederatie Drenthe en Slim Bouwen Assen. De grote opkomst bewijst: zonne-energie leeft niet alleen bij particulieren, ook bedrijven willen er meer over weten. Een verslag.

Volgens Jan Willem Zwang, directeur van adviesbureau Green Spread en een van de sprekers tijdens de zonne-energiebijeenkomst in Assen, bepaalt een aantal zaken het rendement van zonnepanelen. ‘Je kan het op papier nog zo goed berekenen of het uit kan’, zegt hij, ‘in de praktijk wordt het rendement bepaald door beschaduwing, oriëntatie en hellingshoek van de panelen, het aantal zonuren en de kwaliteit van de omvormer. De kwaliteit van je investering hangt dus in sterke mate af van de kwaliteit van je installateur. En een grotere installatie leidt niet altijd tot meer rendement.’

sant. En dat is dus wat wij willen bieden: hulp om stappen te zetten met energiebesparing en inzicht geven in energieverbruik.’ Wat doen jullie precies? Daniel Goedhuis: ‘Heel concreet: Enexis ondersteunt buurtinitiatieven. Dus initiatieven van buurtbewoners die samen aan de slag willen met energiebesparing. Wij kunnen ze helpen met foldermateriaal, een website of met het organiseren van buurtbijeenkomsten. We kunnen ze ook in contact brengen met leveranciers gespecialiseerd in energiebesparende maatregelen. Wat mensen maar willen en nodig hebben.’ Marinke Arends: ‘Het liefst zitten we in een zo vroeg mogelijk stadium met ze aan tafel. Als iemand zegt: ik wil wat doen in mijn buurt of wijk, maar ik weet niet hoe ik het moet aanpakken.’ Hoe reageren mensen op jullie aanbod? Denken ze: daar heb je weer zo’n bedrijf die aan ons wil verdienen? Marinke Arends: ‘Het bijzondere is: juist niet! Mensen zeggen me: op jullie ondersteuning zaten we nu echt te wachten. Ze zien Enexis als een onafhankelijke partij, die kennis komt brengen van de energiemarkt.

Daniel Goedhuis en Marinke Arends voor het EcoNexis Huis in Zwolle. In dit huis, waar allerlei duurzame technieken zijn toegepast, kunnen bezoekers ervaren hoe een slim energienetwerk (smart grid) in een doorsnee huishouden werkt. Meer informatie op www.econexishuis.nl

Dat wij toegevoegde waarde kunnen bieden, dat vind ik echt een kick.’ Daniel Goedhuis: ‘Deze rol is trouwens voor Enexis zelf ook heel nieuw. Als bedrijf zijn we het nog niet zo gewend om naar onze klanten toe te gaan met de vraag: wat heeft u nodig en hoe kunnen wij u helpen? Dit jaar willen we voorzichtig beginnen met zo’n 15 buurten en wijken, maar als het goed gaat willen we richting de 50 per jaar.’

En hoe reageren de energieleveranciers eigenlijk op deze actie? Daniel Goedhuis: ‘Dat weet ik nog niet en eigenlijk ben ik daar ook wel nieuwsgierig naar. Als de buurtinitiatieven een grote vlucht nemen, dan konden we met elkaar weleens minder energie nodig hebben. En misschien betekent dat op termijn wel lagere energieprijzen.’

Volg je dak Jan Willem Zwang legt uit dat je met zonnepanelen op je dak, je meestal ‘achter de meter’ saldeert. ‘Dat betekent dat je in dat geval kunt verrekenen tegen de kale elektriciteitsprijs plus de energiebelasting en in sommige gevallen ook de variabele transportkosten. Hoe lager je verbruik, hoe hoger de energiebelasting en hoe korter de

terugverdientijd.’ Maar zijn meest praktische tip is toch wel deze: let eens op je dak. Is er altijd zon of is er soms ook schaduw? ‘Dat is belangrijk om te weten, want als panelen in een serie geschakeld zijn, gaat het rendement van een hele serie omlaag als één paneel wordt beschaduwd. Wordt een paneel voor 20% beschaduwd, dan betekent dat al een rendementsverlies van 60%.’ Financiering bepaalt rendement Zoveel werd duidelijk tijdens de bijeenkomst over zonne-energie: of een investering in zonnepanelen uit kan, is een kwestie van individuele situaties en moet op maat worden uitgezocht. Want ook de manier waarop de financiering gebeurt en welk contract er afgesloten is met de energieleverancier spelen een rol. ‘Kijk goed naar het kantelpunt’, adviseerde Jan Willem Zwang. ‘Soms blijkt dat het voor een bedrijf goedkoper en verstandiger is om juist niet terug te leveren aan de energieleverancier. Elke casus is verschillend.’

Er zijn diverse subsidieregelingen voor zonne-energie voor bedrijven. De landelijke SDE+ regeling (15 jaar exploitatievergoeding), Energie-investeringsaftrek (41,5% van de investering), en de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (maximaal 28% van de investering). Meer informatie op www.antwoordvoorbedrijven.nl.

De Stichting Drentse Energie Organisatie (DEO), opgericht in 2011, heeft één belangrijk doel: de energietransitie in Drenthe versnellen. ‘Het gaat ons om realisatie, realisatie, realisatie’, aldus Ard Lammertink, accountmanager van de DEO. ‘Laat de markt z’n werk doen, wij faciliteren zo goed mogelijk. Tot 2020 is er 30 miljoen euro beschikbaar voor projectfinanciering. We geven dus geen subsidie, maar financieren grootschalige projecten, waaronder zonne-energie.’ Meer informatie op: www.drentseenergieorganisatie.nl

Praktijkvoorbeeld: Dierenartspraktijk kiest voor zonne-energie Dierenarts Tom van Til, eigenaar van Dierenartspraktijk Ommelanden in Eelde en een rundveepraktijk in Duitsland, besloot een paar jaar geleden om het dak van zijn woning en zijn dierenartsenpraktijk helemaal vol te leggen met zonnepanelen. Aan de ene kant omdat het energievraagstuk hem interesseert, aan de andere kant omdat zonnepanelen volgens hem een slimme belegging is. ‘Ik vraag me altijd af: wat pomp ik erin en wat haal ik eruit. En dan weet je: bij biobrandstof is de uitkomst scheef, bij zonnecollectoren niet. Een paar jaar geleden heb ik in één keer gezegd: we doen het! Je hebt binnen 1,5 jaar rendement en boekhoudkundig kan je ze binnen 1-2 jaar afschrijven. Ze liggen op je dak, je hoeft er geen mensen voor in dienst te hebben. Snel geld verdienen kan je vergeten, het rendeert op de langere termijn. Ik ga in Duitsland in daken beleggen bij boeren.’


15


16


Van Wijnen regisseur van innovatieve wijkaanpak

energie. In vergelijking met de energietarieven van de huidige energieleveranciers wordt dat zeker goedkoper, want de voorspelling is dat die energiekosten de komende 10 tot 15 jaar verdubbelen.’

In tijden van crisis kiezen organisaties er soms voor om te bezuinigen op innovatie en vernieuwing. Zo niet bouwen projectontwikkelingsbedrijf Van Wijnen. Dit bedrijf werkte een projectontwikkelingsplan uit waar niet bouwen of verbouwen kernthema is, maar leefbaarheid van wijken. Het plan van Van Wijnen is omvangrijk en innovatief, maar vooral revolutionair anders dan we in Nederland tot nu toe gewend zijn. ‘Het punt is, dat we in Nederland soms te klein denken. Zeker voor de problemen en vraagstukken waar we in deze tijd voor staan’, vindt Peter Hutten, directeur Productie van Van Wijnen Noord B.V. Een gesprek over de integrale wijkaanpak, oftewel de ‘Van Wijnen Wijk Aanpak’ en hoe daar in Leeuwarden mee wordt omgegaan.

Wat is het basisidee geweest voor jullie wijkaanpakplan? ‘Het basisidee is, dat als je bestaande woningen energieneutraal wil maken, er veel winst te behalen is met geothermie. Dus het gebruik van aardwarmte voor het verwarmen van woningen en voor warm water. Alleen al in Nederland beschikken we over bronnen die elk jaar 4 miljoen woningen van warmte en warm water kunnen voorzien. Als je met elkaar zuinig met die bron omgaat, dan vormt dat een continue, heel duurzame vorm van energie. De investeringen om die energievoorrraad aan te boren en te benutten zijn alleen heel hoog. Maar de techniek wordt steeds interessanter nu energie duurder wordt, vooral als je het op grotere schaal aanpakt, zo’n 2.000 tot 3.000 woningen in een keer. Er is in Nederland bij allerlei partijen heel veel interesse voor en – de energieleveranciers daargelaten - zijn de meeste mensen onverminderd enthousiast over geothermie. Toch zie je helaas ook apathie. Er gebeurt weinig mee, mensen doen niets.’ Hoe kan je dat doorbreken? ‘Dan moet je eerst twee uitdagingen onder ogen zien. De eerste is dat 50% van de woningeigenaren wel wat wil doen aan energiebesparende maatregelen, maar er niet genoeg geld voor heeft. Wil je op gezinsniveau je woning helemaal ener-

gieneutraal maken, dan is dat voor veel mensen een te grote investering. Een tweede punt waar wij als bedrijf tegenaan lopen is, dat wij merken dat onze opdrachtgevers zoals gemeenten, woningcorporaties maar ook scholen en zorginstellingen met plannen en problemen bij ons komen waarvoor niet meer één oplossing of antwoord is. De vraagstukken zijn meervoudig en één enkele partij kan die niet meer in z’n eentje oplossen.’ Wat zijn dan die meervoudige vraagstukken? ‘Veel organisaties en instellingen die ik hiervoor noemde staan onder druk. Gemeenten krijgen meer taken, maar hebben minder geld. Meer bewonersparticipatie staat hoog bij gemeenten op de agenda. Woningcorporaties willen bestaand bezit opknappen en energiezuiniger maken, maar ook die hebben minder te besteden en moeten andere keuzes maken. In krimpdorpen dreigen voorzieningen te verdwijnen en in wijken is soms sprake van overlast of verloedering. Maar ondertussen worden mensen ouder, maar senioren van nu willen wel graag in de eigen wijk blijven wonen. De maatschappij verandert dus en wij krijgen als bedrijf dan ook andere vragen dan vroeger. Zo kennen we een school die nieuwbouw wil, maar het gebouw zelf wil bouwen en woningcorporaties willen andere

ook aan gemeenten en provincies: meer bewonersparticipatie begint in de wijk. Wij denken daarom dat je die wijken moet aanpakken en dat lukt alleen als je dat op een integrale, grootschalige en ándere manier doet.’

typen woningen maar het onderhoud willen ze uitbesteden. Als over al die vraagstukken gesproken wordt, dan merk ik dat we in Nederland geneigd zijn om dan te klein te blijven denken. Maar voor dergelijke problemen of vraagstukken zijn andere oplossingen nodig. Je moet anders denken.’ Wat hebben jullie dan anders bedacht? ‘Doordenkend op onze casus van geothermie, kwamen we tot een nieuwe filosofie en een andere rol voor onszelf daarin. Wij denken dat alle vraagstuk-

ken die er op dit moment spelen in onze maatschappij een link hebben met wijken. Dus de plek waar mensen wonen, leven, naar school gaan, winkelen, verzorgd worden, etcetera. Het gaat om de leefbaarheid van die wijken, over het behoud en het versterken ervan. In wijken komen alle vraagstukken die ik hiervoor beschreef samen. Huiseigenaren die hun huis duurzamer willen maken en dat niet meer individueel kunnen doen, maar samen met buren wel kansen zien. Maatschappelijke organisaties die hun rol in de wijk vervullen. Maar denk

Wat houdt die wijkaanpak dan in? ‘Wij zeggen: maak van de wijk een combinatie van wonen, werken én produceren. Laat mensen in de wijk geld verdienen met het opwekken van wijkenergie. Pak zaken grootschalig, collectief en in ketens aan. Stapel budgetten op van maatschappelijke organisaties, zoals de opbrengst van huur, zorg, overheidsdiensten en leefbaarheidsbudgetten en stop

dat samen met de energieopbrengsten in een wijkfonds. Daarmee kan je vervolgens in de wijk, met elkaar, allerlei voorzieningen betalen. Van het onderhoud van wegen tot en met de financiering van voorzieningen. In de wijk komt op alle daken zonne-energie en er wordt gebruik gemaakt van geothermie. Alles waar energie in zit, wordt zelf in de wijk gebruikt en het teveel wordt teruggeleverd. De kern van de wijkaanpak is dus een leefbare wijk.’ Wat is dan de rol van bijvoorbeeld de gemeente en van jullie zelf? ‘Voor onze integrale wijkaanpak vinden wij het een voorwaarde

dat de gemeente er niet alleen volledig achter staat maar óók de rol van projecteigenaar op zich neemt. Anders beginnen we er niet aan. Deze wijkaanpak is namelijk heel omvangrijk en anders dan we in Nederland met elkaar gewend zijn. Een centrale rol door de gemeente is cruciaal. Onze rol is die van de gebiedsregisseur die deelnemende partijen verbindt. We leggen een compleet nieuw energienetwerk in de wijk aan. De deelnemende bewoners betalen net zoals nu energielasten, maar dat bedrag bevriezen we 20 jaar lang. Die bijdrage is dan de investering van bewoners in het wijkfonds. Je moet het zien als een ‘hypotheek’ op


Een mooi plan, maar ... ‘Maar absoluut geen luchtfietserij! In Duitsland is een dorpje in Beieren waar elk jaar 4 miljoen euro wordt verdiend aan schone energie. En in Nederland gaan wij van start in een van de wijken in Leeuwarden. In deze wijken zie je die meervoudige problematiek trouwens helemaal terug. Flats die slecht onderhouden zijn, vergrijzing, overlast door aanwezige scholen, ontbrekende eerstelijns zorg. Vaak zijn het wel groene wijken waar allerlei voorzieningen zijn, die ruim opgezet zijn en waar mensen het, ondanks groeiende problematiek, prettig wonen vinden. De wijkaanpak bestaat dus al in het echt? ‘Jazeker. Er zijn steeds vier hoofdthema’s in de wijkaanpak: gebiedsontwikkeling, leefbaarheid, co-creatie en duurzaamheid. Voor de woningen leggen wij een warmtenet aan. Het doel daarvan is dat de wijk in 2020 helemaal onafhankelijk is van fossiele energie. Zowel de particuliere als woningcorporatiewoningen maken grote energiebesparingsstappen. Er komt dus ook veel aandacht voor bewustwording op energieverbruik en het beïnvloeden van gedrag. Alle opgewekte energie blijft straks in de wijk en alle soorten collectoren en natuurlijke energiebronnen worden benut. Voor de betrokken partijen is een verdienmodel gemaakt en dat varieert van minder zorgkosten tot verhoging van de waarde van vastgoed. In het najaar van dit jaar wordt het integrale plan vastgesteld, waarna wij in een wijk in Leeuwarden gefaseerd van start kunnen gaan.’

17


18


Contactgegevens:

Nieuwe stimuleringsmaatregelen

Provincie geeft impuls aan energiebesparing

19

Doen wordt gemaakt door Natuur en Milieufederatie Drenthe www.nmfdrenthe.nl Contactpersoon: Christiaan Teule [email protected]

MKB-Nederland Noord In Drenthe worden jaarlijks gemiddeld 6.000 bestaande koop- en huurwoningen energiezuiniger gemaakt. In de afgelopen jaren werd dit, in het kader van het 100.000 woningenplan, door de provincie Drenthe financieel ondersteund. Vooral de bestaande woningvoorraad die gebouwd is voor 1995, is er daardoor groener op geworden. De provincie Drenthe vindt dat er redenen zijn om hiermee door te gaan en komt daarom met nieuwe stimulerende maatregelen.

www.mkb.nl Contactpersoon: Rinze van der Born

VNO-NCW Noord www.vno-ncwnoord.nl Contactpersoon: Jan-Willem Lobeek

Vele tienduizenden Drentse huishoudens wonen nog steeds in slecht tot matig geïsoleerde woningen of stoken hun huis warm met een CVketel uit de vorige eeuw. De (energie)rekening die die huishoudens jaarlijks gepresenteerd krijgen, dreigt voor een steeds groter wordende groep onbetaalbaar te worden. In Nederland en ook in Drenthe ontstaat zelfs een nieuw fenomeen: energiearmoede. Uitgaven voor energie moeten concurreren met andere levensbehoeften en zaken als gezondheidszorg en sport. Een

zorgelijke ontwikkeling, vindt de provincie. Zeker in het besef, dat de groep mensen die het betreft vaak niet beschikt over voldoende financiële middelen om te investeren in het energetisch verbeteren van de woning. Blijvende en strategische inzet De provincie Drenthe vindt daarom dat op korte en middellange termijn de inzet van andere partijen nodig is, zoals overheden, woningcorporaties en marktpartijen. Die blijvende en strategische inzet is ook

gerechtvaardigd, vindt de provincie, want investeren in de gebouwde omgeving levert extra banen op en er kan gebruik gemaakt worden van kennis die de afgelopen jaren in de noordelijke regio is opgedaan. De provincie Drenthe onderzoekt daarom bijvoorbeeld de mogelijkheden van een versnelde energietransitie in de gebouwde omgeving in de krimpregio’s. Extra financiële en fiscale voordelen De provincie Drenthe komt in het voorjaar van 2013 met

twee nieuwe financiële instrumenten die energiebesparende maatregelen moeten stimuleren: een subsidieregeling en een duurzaamheidlening. Hiervoor stelt de provincie Drenthe vanuit een noordelijk energiebesparingsfonds ruim 2 miljoen euro beschikbaar. Woningeigenaren kunnen daarnaast gebruik maken van al bestaande regelingen, zoals het verlaagde btw-tarief voor renovatie en herstel van woningen en de fiscaal aftrekbare rente van leningen voor het energiezuiniger maken van een woning.

Bouwend Nederland Regio Noord

Energiemonitoringsystemen

Enexis

Provincie Drenthe

www.energq.com www.metsens.nl

www.enexis.nl Contactpersoon: Marinke Arends

www.drenthe.nl Contactpersoon: Gien Pinxterhuis

VPB Emmen

Zonne-energie

www.vpb-emmen.nl Contactpersoon: Herman G. Idema

Green Spread www.greenspread.nl DEO www.drentseenergieorganisatie.nl

Energiesprong Veenkoloniën

Lefier

Van Wijnen Projectontwikkeling Noord B.V.

www.lefier.nl Contactpersoon: Leo van Diemen

Slim Bouwen Assen www.slimbouwenassen.nl Contactpersoon: Addy Rutgers

www.bouwendnederland.nl Contactpersoon: Rolf Koops

www.vanwijnen.nl Contactpersoon: Peter Hutten

Isolatienet www.isolatienet.nl Contactpersoon: Daan Melis

www.nmfdrenthe.nl Contactpersoon: Christiaan Teule [email protected]

Duurzame initiatieven www.duurzameinitiatieven.nl Contactpersoon: Christiaan Teule [email protected] [email protected]

Doen wordt ondersteund door:

Colofon Uw duurzame initiatieven op de kaart De Natuur en Milieufederatie Drenthe heeft een speciale website voor duurzame initiatieven. Bent u ondernemer en wilt u uw duurzame initiatief onder de aandacht brengen? Meld u dan aan op www.duurzameinitiatieven.nl of neem voor meer informatie contact op met Christiaan Teule, [email protected].

Uitgave in opdracht van Natuur en Milieufederatie Drenthe, verzorgd door: ETT Media Postbus 70112 9704 AC Groningen. Telefoon: (050) 313 76 00 E-mail: [email protected] Internet: www.ettmedia.nl

Teksten en redactie:

Oplage:

Detty Brink: [email protected]

8.500 exemplaren

Foto’s:

Overname van artikelen is in beginsel toegestaan mits hieraan vooraf toestemming van ETT Media of Natuur en Milieufederatie Drenthe wordt verkregen. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Zowel ETT Media als Natuur en Milieufederatie Drenthe zijn niet aansprakelijk voor fouten en/of omissies in deze uitgave.

Natuur en Milieufederatie Drenthe, Detty Brink en diverse in de artikelen genoemde organisaties en bedrijven.

Concept en realisatie: ETT Media en Geografisch BV

Uitgave: april 2013

Drukwerkbegeleiding: Duurzaam Inkoop Centrum, Groningen


Natuur en Milieufederatie Drenthe Hertenkamp 6 9401 HL Assen Telefoon: (0592) 311 150 E-mail: [email protected] Internet: www.nmfdrenthe.nl

Energiebesparing bestaande bouw

Recommend Documents