emagazines Voor de fotograaf in ontwikkeling

eMagazines Voor

de fotograaf in ontwikkeling

Dit gratis eMagazine is een uitgave van Sonja van Driel. Wil je artikelen, of delen ervan, gebruiken voor publicaties of andere doeleinden? Stuur dan je aanvraag met relevante informatie naar [email protected]





Over Sonja van Driel Ik ben sinds 1994 werkzaam in de fotografie. Na een lange carrière als fotograaf voor uitgeverijen, bedrijven en bruidsparen richt ik mij tegenwoordig op het schrijven van boeken en het geven van trainingen. Daarnaast verzorg ik lezingen in binnen- en buitenland en schrijf artikelen voor Pf Magazine. Meer informatie en bestellen op www.sonjavandriel.nl

Opdrachtgever in Beeld Ondernemer in Beeld Interviews met opdrachtgevers als Panorama, Libelle, Natuurmonumenten, Hollandse Hoogte e.v.a. 12,50 euro

2

Een praktisch handboek voor de fotograaf als ondernemer. 24,50 euro

Flitsen met een Reportageflitser

JA

Praktijkboek voor hedenVan toevalstreffer naar daagse trouwfotografie. voltreffer. Een echt 24,50 euro doe-boek met veel flitsoefeningen. 22,50 euro

Inhoudsopgave eMagazine 1

Artikelen over (flits)fotografie voor de serieuze amateur en de beroepsfotograaf 1.1 Zijn je flitsfoto’s onderbelicht? Vijf mogelijke oorzaken en de oplossingen. 1.2 iTTL, eTTL, wat is de betekenis en wat zijn de verschillen? 1.3 AWB, Bewolkt of Flits, welke witbalans kies je als je de flitser gebruikt? 1.4 Scherptediepte wordt slechts voor een klein deel door het diafragma bepaald. 1.5 Fotograferen in de Manuele stand, hoe doe je dat? 1.6 De voor- en nadelen van dure objectieven.

eMagazine 2

Artikelen over het opbouwen van een succesvolle carrière als fotograaf 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

De vier grootste valkuilen bij het opbouwen van een carrière als fotograaf. Als fotografie geen hobby (meer) is, maar je vak. Wat zijn de motieven van opdrachtgevers om jou als fotograaf te kiezen? Hoe bepaal je de juiste prijs voor jouw fotografie? Wat te doen als fotograaf wanneer je auteursrechten worden geschonden?

3

eMagazine 1 1.1 Zijn je flitsfoto’s onderbelicht? Vijf mogelijke oorzaken en de oplossingen 1. De batterijen van de flitser zijn leeg. Vervang deze voor volle batterijen.

2. De batterijen in de flitser moeten opladen als je de flitser aanzet of als je zojuist een flitsfoto hebt gemaakt. Het rode lampje achterop de flitser is een indicatie dat de batterijen in de flitser zich weer volledig hebben opgeladen. Wanneer dit lampje nog niet brandt zijn de batterijen nog niet op vol vermogen om een volgende flitsfoto te maken.

3. De maximale flitsafstand is overschreden. Het onderwerp waarop is scherp gesteld bevindt zich buiten de flitsafstand. Controleer op het LCD scherm van de flitser tot welke afstand het flitslicht reikt. Is deze afstand overschreden? Kom dan dichterbij het onderwerp of verleng de flitsafstand door een 4

eMagazine 1 grotere lensopening te kiezen, bijvoorbeeld F5.6 of F4 en/of kies voor een hogere ISO waarde van bijvoorbeeld 400 of 800 ISO (zie hoofdstuk 1 in het boek Flitsen met een Reportageflitser). Een alternatieve oplossing is om de flitser los te koppelen van de camera en de flitser dichter bij het onderwerp te brengen (zie hoofdstuk 8 in het boek Flitsen met een Reportageflitser).

4. De flitsafstand op het LCD scherm lijkt niet worden overschreden? Controleer of de flitssterktecorrectie in de min staat (zie hoofdstuk 4 in het boek Flitsen met een Reportageflitser).

te

5. Er zijn teveel lichte vlakken in beeld. De reflectie van het onderwerp is vertaald naar een gemiddelde belichting waardoor het onderwerp is onderbelicht. Pas belichtingscompensatie toe (zie hoofdstuk 4 in het boek Flitsen met een Reportageflitser).

5

eMagazine 1 1.2 iTTL, eTTL, wat is de betekenis en wat zijn de verschillen?

TTL is de afkorting van Through The Lens. Bij flitsen in de modus TTL wordt het flitslicht dat door het onderwerp wordt weerkaatst, gedetecteerd door de automatische lichtmeter in de camera. De camera regelt vervolgens automatisch de flitssterkte om een correcte belichting te bereiken. Ongeacht de programmastand van de camera (Manueel, Tijdvoorkeur of Diafragmavoorkeur) wordt bij TTL-flitsen de flitssterkte automatisch aangepast. De Nederlandse term voor TTL is DDL, oftewel Door De Lens. iTTL (Intelligent-Through-The-Lens) is het meer intelligentere meetsysteem bij het belichten van een foto met de flitser. In tegenstelling tot de gewone TTL meting wordt bij iTTL een voorflits gegeven om de benodigde flitsintensiteit te berekenen voor het maken van een correct belichte flitsfoto. De voorflits, voorafgaand aan de hoofdflits, is nauwelijks waarneembaar maar als je goed kijkt kun je deze voorflits wel zien. Het komt er dus op neer dat het intelligente meetsysteem van iTTL voor een meer evenwichtige belichting van het hoofdonderwerp en de achtergrond zorgt. Flitsen met gewone TTL veroorzaakt vaker enige overbelichting van het hoofdonderwerp dan flitsen in iTTL. Reden genoeg om te kiezen voor deze meer intelligent flitsinstelling. De iTTL is een van de TTL-typeringen die aangeven met welk merk een flitser compatibel is. Flitsers van andere merken dan Canon of Nikon, bijvoorbeeld Sigma en Metz, hebben een iTTL- of eTTL-typering. Een eTTL-flitser werkt niet op een Nikon-camera en een iTTLflitser niet op een Canon-camera.

6

eMagazine 1 De TTL typering wordt bij Canon aangeduid met eTTL (Evaluative-Through-The-Lens). Bij Nikon is dat TTL BL (TTL Balanced), zie onderstaande LCD schermpjes.

Meer leren over dit onderwerp? Lees het instructieboek Flitsen met een Reportageflitser, volg een dagworkshop Flitstechnieken of volg de online cursus Flitsfotografie, te bestellen op www.sonjavandriel.nl

7

eMagazine 1 1.3 AWB, Bewolkt of Flits, welke witbalans kies je als je de flitser gebruikt?

Ieder soort licht heeft een bepaalde kleurtemperatuur. Hoewel het menselijk oog de kleuren niet zodanig waarneemt, registreert de camera deze wel degelijk. Zo wordt het licht van gloeilampen weergegeven als een warme oranje kleur, tl-licht krijgt een groene kleurzweem en bewolking of schaduw aan de noordzijde wordt vrij blauw. De kleurtemperatuur van licht wordt uitgedrukt in graden Kelvin 1800 K --- Kaarslicht 2000 K --- Zonsopgang/ondergang 2800 K --- Gloeilamp 5500 K --- Flitslicht 5600 K --- Daglicht 5600 tot 20000 K --- Onbewolkt - schaduw Het gemiddelde daglicht is wit (circa 5600 K). Dat komt omdat dit licht alle kleuren uit het kleurspectrum bevat. Kunstlicht zoals gloeilampen of tl-licht en andere lichtbronnen bevatten niet alle kleuren uit dit spectrum. Daardoor is het licht van de verschillende lichtbronnen niet wit maar hebben ze een specifieke kleur.

8

eMagazine 1 Welke WB-instelling gebruik je als je flitslicht combineert met daglicht en kunstlicht? Flitslicht heeft met 5500 K een licht oranje gloed. Combineer je dit nu met daglicht, bijvoorbeeld omdat je flitst in een lichtsituatie met daglicht en/of kunstlicht, zal je flitsfoto een redelijk accurate kleurbalans vertonen met de instelling AWB, Automatische Witbalans. Echter de witbalans-instelling Bewolkt of Flitslicht kan resulteren in een betere kleurweergave. Maar, de weergegeven kleurbalans in een foto is ook afhankelijk van de mate van het betreffende licht. Wordt het onderwerp voornamelijk belicht door daglicht en speelt het flitslicht slechts een kleine rol, zal de kleurbalans anders zijn wanneer het flitslicht overheerst op het belichte onderwerp. Wat voor jou de beste instelling is hangt af van je apparatuur. De sensoren van de verschillende camera’s vertonen altijd kleine verschillen in contrast- en ruisvorming maar ook in de weergave van kleuren. De praktijk wijst uit dat Canon en Sony camera’s fraaiere resultaten opleveren met AWB terwijl dat voor Nikon juist geldt met de instelling Bewolkt. Met deze WB-instelling behalen de meeste Nikoncamera’s betere resultaten, de foto’s zijn minder blauw en daardoor warmer van kleur. Controleer welke instelling voor jou de beste resultaten oplevert Mocht je willen uittesten wat voor jouw specifieke camera de beste resultaten oplevert in genoemde lichtsituaties, maak dan eens exact dezelfde foto-opnames binnenshuis: zorg voor binnenvallend daglicht, flits frontaal of indirect en doe een schemerlamp aan. De eerste foto maak je met de instelling AWB, de volgende foto met Bewolkt en tot slot met Flits. Zet de foto’s op je computer en beoordeel welke instelling jouw inziens het beste is om in dergelijke lichtsituaties te gebruiken.

9

eMagazine 1 F4 | 1/30sec | ISO 400 | FL 18mm | Witbalans Bewolkt De belichting op de foto bestaat uit binnenvallend daglicht door de ramen links, het kunstlicht van de lampen en flitslicht (frontale flits) van de flitser. Drie verschillende kleurtemperaturen in één beeld. Omdat de lichtbronnen van de flitser en het buitenlicht overheersen, is gekozen voor de instelling van een witbalans Bewolkt. De foto is gemaakt met een Nikon camera.

10

eMagazine 1 1.4 Scherptediepte wordt slechts voor een klein deel door het diafragma bepaald

Scherptediepte wordt ook wel aangeduid met D.O.F. (Depth of Field). Dit is het gebied van een aanvaardbare scherpte dat zich uitstrekt voor en achter het punt waarop je scherpstelt. Het is dus het gehele scherptegebied in de foto. De hoeveelheid scherptediepte is afhankelijk van drie factoren: 1) De instelling van het diafragma (lensopening). Kleine diafragma’s van bijvoorbeeld F16 geven meer scherptediepte dan grote diafragma’s zoals bijvoorbeeld F2.8. 2) De brandpuntsafstand van de lens. Een groothoeklens van bijvoorbeeld 24mm geeft meer scherptediepte dan een 200mm lens. 3) De afstand tussen de camera en het scherpstelpunt. Een foto heeft een grotere scherpte diepte wanneer het scherp gestelde onderwerp op 10 meter verwijderd is dan op 2 meter. Camera-instelling van beide foto’s: F4 | 1/20sec | ISO 800

FL 12mm | Scherpstelpunt: 20 meter

FL 70mm | Scherpstelpunt: 1 meter 11

eMagazine 1 Wanneer je een grote scherptediepte wilt verkrijgen, bijvoorbeeld om het kerkinterieur in de foto op de vorige pagina scherp in beeld te krijgen, kun je het beste een groothoeklens gebruiken en niet te dicht op het onderwerp scherpstellen. Bijvoorbeeld zo: FL 12mm, scherpstelpunt op 20 meter. Een kleine lensopening van F16 is niet nodig om een grote scherpte diepte te verkrijgen. F4 zal volstaan. Wanneer je een geringe scherptediepte wilt verkrijgen, bijvoorbeeld omdat je op een detailfoto de voorgrond scherp en de achtergrond onscherp in beeld wilt brengen, kun je het beste een telelens gebruiken, het diafragma wijd open zetten en niet ver van het onderwerp gaan staan. Bijvoorbeeld zo: FL* 70mm, F4, scherpstelpunt op 1 meter. Laten we nog eens een voorbeeld nemen van een kerk. Zie volgende pagina.

* FL = Focal Lenth en is de aanduiding voor de brandpuntsafstanden.

12

eMagazine 1 F4 | 1/20sec | ISO 800 | FL 12mm | + 1 stop Het interieur van deze kerk heeft een totale lengte van circa 30 meter. Er is scherp gesteld op een afstand van circa 15 meter. Dat is het punt halverwege de kerk. Met de genoemde camera-instellingen begint het scherptegebied bij 1,61 m en reikt tot ‘oneindig’. Omdat alles voór 1,61m niet in beeld is, is de onscherpte niet waar te nemen.

13

eMagazine 1 Het gebied van de scherptediepte wordt dus slechts ten dele bepaald door het diafragma. Brandpuntsafstand en afstand tot het scherpstelpunt zijn minstens zo belangrijk voor de hoeveelheid scherptediepte. Controle hebben over de scherptediepte is een belangrijk element in fotografie. Niet alleen omdat je zo zelf bepaalt of een foto al dan niet van voor tot achter scherp is maar ook, of juist, omdat de keuze voor een diafragma gevolgen heeft voor de sluitertijd. Wanneer je een grote scherptediepte wilt en het diafragma op F16 zet, ben je zelfs bij 800 ISO al gauw genoodzaakt om een sluitertijd van 1/5 sec of trager te moeten kiezen. Uit de hand fotograferen (zonder statief) met een dergelijke trage sluitertijd levert bewegingsonscherpte op. Maar welk diafragma, brandpuntsafstand en scherpstelpunt kies je? En hoe groot of klein is het bereik van de scherptediepte? In fotografietermen wordt dit aangeduid met DOF. Wat is DOF en wat is een DOF calculator? DOF staat voor Depth of Field en betekent het gebied van de scherptediepte in een foto. Met een DOF calculator kun je uitrekenen welk gebied scherp wordt afgebeeld. De DOF calculator geeft precies aan wat het scherptedieptegebied is bij een bepaald diafragma in combinatie met een bepaalde focusafstand en een bepaald brandpuntsafstand. Gebruik de DOF calculator eens uit en je zult verbaasd staan over de uitkomsten. De DOF calculator kun je raadplegen op www.sonjavandriel.nl op de webpagina Artikelen. In de betreffende vakjes vul je de sensorgrootte en de brandpuntsafstand in, het diafragma, de afstand tot het onderwerp waarop je scherpstelt en de afstand in meters of feet. Wanneer je vervolgens op ‘bereken’ drukt wordt het scherptedieptegebied berekend. Je ziet de afstand waar de scherpte begint, dan de afstand waar de scherpte eindigt en tot slot zie je het totale gebied van de scherptediepte.

14

eMagazine 1 De DOF calculator is te raadplegen op www.sonjavandriel.nl/scherpte-diepte-berekenen.php

15

eMagazine 1 1.5 Hoe gebruik je de manuele camera stand?

Er zijn verschillende modussen om je camera te gebruiken. De icoontjes zoals een tulp, portret, berg e.d. zijn een modus waarbij de camera automatisch een bepaald diafragma, sluitertijd en ISO waarde bepaalt. Toch leveren dit niet altijd goede foto’s op. De cameratechniek ‘beslist’ in deze automatische standen niet alleen de instellingen maar ook of de ingebouwde flitser wordt uitgeklapt om een foto te belichten met flitslicht. De modus P en AUTO bepalen eveneens automatisch en blijkbaar willekeurig camera-instellingen die zorgen voor de hoeveelheid scherpte-diepte, bewegings(on)scherpte en ruisvorming. Dat je als serieuze amateur- of beroepsfotograaf niet in één van deze volautomatische standen fotografeert is essentieel. Jij wilt immers zelf controle over de uiteindelijke foto´s hebben en dit niet overlaten aan de keuzes van de automatische instellingen van je camera. Bij het halfautomatische programma A of Av (Aperture of Aperture value) stel je zelf het diafragma in. Op het moment dat je de ontspanknop indrukt, wordt de automatische belichtingsmeter geactiveerd. Deze meet het terugkaatsende licht van je onderwerp en de camera kiest een passende sluitertijd voor het maken van een correct belichte foto. De diafragmavoorkeurstand wordt gebruikt door professionals en topamateurs die zich bezig houden met reportagefotografie. Het snel (moeten) reageren in verschillende situaties kan deze halfautomatische stand vergemakkelijken. Bij het halfautomatische programma S of Tv (Shutter speed of Time value) kies je ervoor om zelf de sluitertijd in te stellen. Zodra je de ontspanknop indrukt, wordt de automatische belichtingsmeter geactiveerd. Deze meet het terugkaatsende licht van je onderwerp en de camera kiest een passende diafragmaopening voor het maken van een correct belichte foto. De tijdvoorkeurstand wordt door professionals en topamateurs gebruikt. 16

eMagazine 1 In de M stand (manueel) stel je zelf de sluitertijd en het diafragma in. Op het moment dat je de ontspanknop indrukt, wordt de automatische belichtingsmeter geactiveerd. Deze meet het terugkaatsende licht van je onderwerp. De belichtingsmeter in de camera geeft aan of je de instelling moet wijzigen om een goed belichte foto te maken. In de regel geldt dat de lichtmeter in het midden moet staan (zie afbeelding). De Manuele stand lijkt omslachtiger omdat bij iedere foto de sluitertijd en diafragma moet worden ingesteld. Toch krijg je hier redelijk snel handigheid in en kun je deze manier ‘eigen’ maken. Deze stand wordt vaak gebruikt door professionals en topamateurs. Voordat we gaan uitleggen hoe je de camera in de Manuele stand gebruikt, eerst meer informatie over de belichtingsdriehoek.

17

eMagazine 1 De belichting van een foto wordt bepaald door drie factoren: 1.

Diafragma (Aperture)

2.

Sluitertijd (Shutter Speed)

3.

ISO (ISO)

Voor het maken van een correct belichte foto kies je een bepaalde instelling. Deze is afhankelijk van de hoeveelheid aanwezig licht van de scène in de foto. Het diafragma bepaalt hoeveel licht er op de sensor valt. Hoe lager het diafragmagetal des te groter de lensopening. Bij een grote opening ontvangt de sensor daardoor een grotere hoeveelheid licht dan bij een kleine lensopening. Bij de diafragmawaarde is iedere stop een factor 2 in de oppervlakte van de opening van de lens. Dat houdt in dat iedere stop de helft of het dubbele van de hoeveelheid licht doorlaat. De sluitertijd is de tijdsperiode waarin de sensor wordt belicht. Hoe langer de sluiter open staat, des te meer licht er op de sensor valt. Bij de sluitertijd is iedere stop een factor 2 in de duur dat de sluiter open staat. Dat houdt in dat iedere stop de belichtingstijd halveerd of verdubbeld. De ISO bepaalt hoeveel licht er nodig is voor het maken van een foto. Hoe hoger de ingestelde ISO waarde des te minder licht nodig is om een correct belichte foto te maken. Bij ISO is iedere stop een factor 2 in de benodigde hoeveelheid licht voor de lichtmeting van een foto. Dat houdt in dat iedere stop de helft of het dubbele van de hoeveelheid licht nodig heeft. 18

eMagazine 1 De stops van diafragma, sluitertijd en ISO zijn alsvolgt genormeerd: Diafragma: F1, F1.4, F2, F2.8, F4, F5.6, F8, F11, F16, F22, F32, F45 en F64. Hiertussen bevinden zich gedeeltelijke (1/2 of 1/3) stops zoals bijvoorbeeld F3.5, F6.7 et cetera. Sluitertijd: 1/8000sec 1/4000sec 1/2000sec 1/1000sec 1/500sec 1/250sec 1/125sec 1/60sec 1/30sec 1/15sec et cetera. Hiertussen bevinden zich gedeeltelijke (1/2 of 1/3) stops zoals bijvoorbeeld 1/200sec, 1/40sec et cetera. ISO: ISO25 ISO50 ISO100 ISO200 ISO400 ISO800 ISO1600 ISO3200 et cetera. Hiertussen bevinden zich gedeeltelijke (1/2 of 1/3) stops zoals bijvoorbeeld ISO 640, ISO 320 et cetera.

19

eMagazine 1 Laten we eens een voorbeeld van de belichtingsdriehoek bekijken. We nemen het hypothetische geval dat bij een bepaalde hoeveelheid licht een goed belichte foto kan worden gemaakt met de volgende instellingen: F8 | 1/250sec | 400ISO Bij het veranderen van het diafragma met 1 stop moet de sluitertijd evenredig met 1 stop worden aangepast: F5.6 | 1/500sec | 400ISO F8 | 1/250sec | 400ISO Bij het veranderen van de sluitertijd met 1 stop kun je er ook voor kiezen om niet het diafragma maar de ISO evenredig met 1 stop aan te passen: F8 | 1/500sec | 800ISO Een wijziging van één van de drie instellingen heeft gevolgen voor de belichting van de foto. Dat houdt in dat als je, wanneer je in de manuele cameramodus fotografeert, bij het diafragma een volle stop verandert, je bij de sluitertijd of de ISO eveneens een volle stop moet veranderen. Elke verandering van een volle stop betekent een halvering of verdubbeling van de hoeveelheid licht dat op de sensor valt. In tegenstelling tot de (half)automatische stand van de camera, stel je in de manuele stand (M) dus zelf het diafragma, de sluitertijd en de ISO waarde in. Met de belichtingsaanduiding (zie afbeelding hieronder) in de zoeker en/of achterop het LCD scherm van je camera kun je de belichting afstemmen op de opnameomstandigheden.

20

eMagazine 1 In principe is het uitgangspunt om de belichtingsmeter op nul in te stellen. Maar heb je nu veel lichte of donkere partijen in beeld en je verandert niets aan de instellingen, dan kan je foto onder- of overbelicht raken. Zie je nu op het LCD schermpje van je camera dat je foto niet correct is belicht, kun je een ander diafragma, sluitertijd of ISO kiezen om de foto lichter of donkerder te maken. In dat geval staat de belichtingsmeter respectievelijk naar de kant van het plusje (afbeelding 1) of naar de kant van het minnetje (afbeelding 2). Kortom, belicht liever je foto aan de hand van de fotoweergave op het LCD scherm dan er een halszaak van te maken de lichtmeter altijd op nul (afbeelding 3) te zetten. Lees op de volgende pagina hoe je precies te werk gaat. afbeelding 1 afbeelding 2

afbeelding 3

Wist je trouwens dat ASISO (de uitgeverij van mijn boeken) de afkorting is van de belichtingsdriehoek : Aperture (= diafragma in het Engels), Sluitertijd en ISO?

21

eMagazine 1 F4 | | 1/80sec | ISO 800 | FL 12mm

De foto is gemaakt met 1/80sec. Er is teveel reflectie van de witte muren en dit veroorzaakt een onderbelichte foto.

F4 | | 1/40sec | ISO 800 | FL 12mm | +1 stop

De foto is gemaakt met 1/40sec. Dat is 1 stop langer. Hierdoor heeft de sensor meer licht ontvangen en is de hele foto lichter gewor-

22

eMagazine 1 F5.6 | | 1/125sec | ISO 400 | FL 20mm

De foto is gemaakt met 1/125sec. Er is teveel reflectie van het licht dat van buiten door de lamellen naar binnen schijnt.

F5.6 | | 1/60sec | ISO 400 | FL 20mm | + 1 stop

De foto is overbelicht met 1 stop; de sluitertijd is verlengd tot 1/60sec. Dat heeft ervoor gezorgd dat er een langere tijd licht op de sensor viel. De hele foto is lichter geworden en correct belicht.

23

eMagazines 1 Hoe ga je te werk bij het instellen voor foto-opnames met neutrale reflecties? 1. Stel de gewenste ISO waarde in 2. Stel het gewenste diafragma in 3. Kijk door de zoeker, richt op het onderwerp en stel scherp door de ontspanknop half in te drukken. De lichtmeter onder in beeld in de zoeker, geeft nu een bepaalde waarde aan. Deze kan naar de + kant of de stand staan. Zie afbeelding 1 of 2 op de vorige pagina. Kies nu voor een sluitertijd waarbij de aanduiding van de lichtmeter op 0 komt te staan. Zie afbeelding 3.

Hoe ga je te werk bij het instellen voor foto-opnames met lichte reflecties? 1. Stel de gewenste ISO waarde in 2. Stel het gewenste diafragma in 3. Kijk door de zoeker, richt op het onderwerp en stel scherp door de ontspanknop half in te drukken. De lichtmeter onder in beeld in de zoeker, geeft nu een bepaalde waarde aan. Deze kan naar de + kant of de - stand staan. Zie afbeelding 1 of 2. Kies nu voor een sluitertijd waarbij de aanduiding van de lichtmeter op +1 of +2 komt te staan. Zie afbeelding 1. In feite overbelicht je nu de opname met 1 of 2 stops.

24

eMagazine 1 Hoe ga je te werk bij het instellen voor foto-opnames met donkere reflecties? 1. Stel de gewenste ISO waarde in 2. Stel het gewenste diafragma in 3. Kijk door de zoeker, richt op het onderwerp en stel scherp door de ontspanknop half in te drukken. De lichtmeter onder in beeld in de zoeker, geeft nu een bepaalde waarde aan. Deze kan naar de + kant of de - stand staan. Zie afbeelding 1 of 2.Kies nu voor een sluitertijd waarbij de aanduiding van de lichtmeter op -1 of -2 komt te staan. Zie afbeelding 2. In feite onderbelicht je nu de opname met 1 of 2 stops.

Stel nu dat de sluitertijd te traag is bij de combinatie van het diafragma en de ISO waarde. Je wilt bewegingsonscherpte voorkomen en moet een snellere sluitertijd kiezen. Hiervoor verander je het diafragma en/of de ISO waarde met evenveel stops als het aantal stops dat je hebt gewijzigd bij de sluitertijd.

25

eMagazines 1 1.6 De voor- en nadelen van dure objectieven

Stel, je wilt nieuwe lenzen aanschaffen. Wat zijn nu precies de voordelen van dure lenzen? En zijn er ook nadelen? Koop je een nieuw objectief zou de keus voor het aanschaffen ervan allereerst moeten afhangen van je budget en van de vereisten die je stelt aan de kwaliteit van foto’s. Hoe duurder het objectief, des te beter de kwaliteit van je foto’s. Maar zijn er meer voordelen aan dure objectieven? Jazeker ...

26

eMagazines 1 1. Dure objectieven onderscheiden zich door een betere kleurweergave en meer kwaliteit van helderheid en scherpte in de foto. De kleurweergave in met name huidtinten is zichtbaar beter. 2. Dure objectieven winnen niet alleen aan kwaliteit maar ook aan de snelheid van het scherpstellen met de autofocus. Dat geldt zowel bij S (single) als C (continu) scherpstelling. 3. Dure objectieven met een lichtsterkte van bijvoorbeeld F2.8 geven je de mogelijkheid om met een grote lensopening te fotograferen. De goedkopere objectieven halen slechts een grootst mogelijke lensopening van F5.6. Het verschil tussen F2.8 en F5.6 is twee stops. Fotograferen met F2.8 is met name een voordeel op donkere locaties; het geeft je de kans om te fotograferen met een snelle(re) sluitertijd dan bij F5.6. 4. Objectieven met een lichtsterke lens geven je de kans om te kiezen voor een grote lensopening; dit zorgt voor een vagere achtergrond dan fotograferen met een minder lichtsterke lensopening. OK, dat zijn de voordelen. Maar wat zijn de nadelen? Welnu, er is er slechts één: de prijs. De kwaliteitslenzen zijn vele malen duurder dan een gewone lens.

27

eMagazine 2 2.1 De vier grootste valkuilen bij het opbouwen van een carrière als fotograaf

Hoe komt het dat alles voor sommige fotografen hopeloos en uitzichtloos lijkt om opdrachten naar zich toe te trekken terwijl anderen de ene na de andere klus krijgen? Hoe komt het dat de ene fotograaf zichzelf als het ware de put in denkt en de andere fotograaf de schouders ophaalt en zijn of haar plek in de markt gewoon inneemt? De onaangename aspecten van de marktsituatie zit veel fotografen dwars. Wat echter een groter probleem is, is de manier waarop we er zelf over denken. Negatieve gedachten kunnen tot op grote hoogte een eigen leven gaan leiden. Er is een aantal valkuilen dat ervoor zorgt dat je carrière als fotograaf niet van de grond komt. Ik weet er alles van want toen ik als fotograaf wilde beginnen ging het bij voorbaat al mis. Op de Academie waar ik toentertijd studeerde heerste de gedachte dat je fotografie maar beter als hobby kon houden. ‘Teveel concurrentie en mensen die niet bereid zijn een reële prijs te betalen’ waren de verlammende doemgedachten van veel studenten. Ik was zo naïef om het voor zoete koek aan te nemen en bleef nog negen jaar lang hangen in een baan die mij weinig voldoening gaf. Pas toen ik de fotografie bij toeval inrolde bleek het allemaal ontzettend mee te vallen met de concurrentie of lage tarieven. Jarenlange kende ik geen armoede in mijn carrière als fotograaf. En toch, na jaren van succes in de fotografie ging het niet vanzelf om als zodanig aan de slag te blijven. In 2005 ging het helemaal mis. Mijn omzet kelderde met 75%. Dat was voor mij als alleenstaande ouder en kostwinner behoorlijk zwaar. Ik moest er een bijbaantje bij nemen om het gezin te onderhouden. Het werd nog erger; het water stond me zo aan de lippen dat mijn huis moest worden verkocht zodat we van de overwaarde konden leven. In deze crisisperiode sprak ik een van mijn broers. Na mijn grote klaagzang over de slechte marktsituatie merkte hij heel droogjes “als je niet uit deze situatie kon komen, kan je niet ondernemen. Blijf dan maar voor een baas werken.” Het was een pijnlijke opmerking maar ik realiseerde me direct dat hij gelijk had. 28

eMagazine 2 Toen stelde ik mezelf de vraag: “wat heb ik nu precies gedaan om mijn werk nieuw leven in te blazen en hoe actief ben ik geweest in het benaderen van (nieuwe) klanten?” Toen moest ik eerlijk bekennen dat ik niet veel had ondernomen op dat vlak. Onder het mom van een ‘verziekte markt’ verviel ik in gemopper en legde de schuld van gebrek aan voldoende werk buiten mezelf. Na de wijze woorden van broer nam ik een andere houding aan. Ik ging onderzoeken hoe de markt nu werkelijk in elkaar zat en nam een meer zakelijke houding aannam ten aanzien van het fotografievak. Het roer ging om; na een jaar zat ik weer helemaal op het niveau van voorheen. De kachel rookte weer! Het baantje kon ik opzeggen en gelukkig was mijn huis nog niet verkocht. Het Te Koop bordje in de tuin heb ik eruit gerukt en met groot genoegen terug overhandigd aan de makelaar. Wanneer je fotograaf wilt worden is het logisch om eerst over fotografie te leren - Vol enthousiasme doorloop je het het proces van het leren fotograferen. Je gaat naar een fotografie-opleiding of je volgt workshops bij beroepsfotografen. Hoe dan ook, je leert over techniek, compositie en inhoud van foto’s. Naarmate je langer bezig bent en je ziet het niveau van je resultaten groeien wordt je steeds blijer. Je overweegt zelfs om beroepsfotograaf te worden. Enfin, je spendeert geld en tijd in het opdoen van kennis en je investeert in apparatuur. Er is een mooie website gemaakt, visitekaartjes zijn gedrukt, de portfolio is in orde, kortom, je bent er helemaal klaar voor om betaalde opdrachten aan te nemen. En dan gebeurt het: er gebeurt niets. Als het niet lukt om op eigen kracht aan betaalde opdrachten te komen, loert het gevaar om 29

eMagazine 2 de hoek om je te verschuilen achter excuses. De schuld wordt afgeschoven op de grote hoeveelheid concurrenten en beunhazen, op opdrachtgevers die zelf hun foto’s maken of op de recessie. Frustratie en onzekerheid slaan toe. Deze negatieve gevoelens leiden dan weer tot een verlammende houding, want met dergelijke doemgedachten zet niemand concrete stappen. Het excuus wordt een valkuil. En juist die valkuil is er de oorzaak van dat een fotograaf niet verder komt in zijn carrière. Overigens zijn het niet alleen degenen die willen starten als beroepsfotograaf bij wie het niet lijkt te lukken. Ook de gevorderde beroepsfotograaf kan gevoelig zijn voor bepaalde valkuilen. Laten we de vier valkuilen eens op een rijtje zetten. Valkuil 1 Onzekerheid Sommigen, zelfs de meest getalenteerde en zelfs degene met een solide fotografieopleiding, zijn zo onzeker over hun prestaties van hun fotografie dat ze schromen om zich te presenteren aan de markt. Alsmaar denken niet goed genoeg te zijn in vergelijking met collega-fotografen heeft een verlammend effect. En de gedachte om pas na de zoveelste training of na aanschaf van dure apparatuur serieus te worden genomen als beroepsfotograaf werkt tegen hen. De neiging om eigen kwaliteiten te laag in te schatten, zorgt voor aarzeling om zich vol zelfvertrouwen te presenteren aan de markt. Valkuil 2 Onervarenheid Beginnende fotografen die net een fotografie-opleiding hebben afgerond, vallen in het bekende zwarte gat. Ze hebben de kunst van het fotograferen geleerd maar zich nog niet ontwikkeld in het promoten van hun werk. Nu staan ze er alleen voor. Er is geen leerkracht om ze te begeleiden in het proces van het binnenhalen van opdrachten. Dat geldt ook voor degenen die uit een jarenlang dienstverband komen; zij kennen nog niet het klappen van de zweep van het zelfstandig ondernemerschap. Er wordt niets meer 30

eMagazine 2 geregeld door de werkgever en ze kunnen niet terugvallen op een team of een collega. Ze moeten zelf bedenken hoe ze een klantenkring opbouwen, hoe ze met een foto-agent of een galeriehouder in contact komen, hoe ze moeten netwerken of welke prijs ze moeten berekenen. Al deze vaardigheden moeten nog ontwikkeld worden. Valkuil 3 Uitstel van vervelend werk Er ligt een groot verschil tussen weten en doen. We kunnen nog zoveel leren over fotografie en het opzetten van een onderneming maar zonder daadkracht gebeurt er niets. We hebben allemaal wel eens last van uitstelgedrag bij klusjes die we niet graag doen. De mañanamañana houding overheerst en uiteindelijk blijven we met een gevoel van ontevredenheid en onrust dat we die klus maar niet oppakken en afmaken. Valkuil 4 Geen ondernemende houding Dan zijn er fotografen die zichzelf als fotograaf beschouwen en niet als ondernemer. Ze geloven dat hun talent voor fotografie zich vanzelf verkoopt en dat dit hen ontheft van de noodzaak om zichzelf te vermarkten en te promoten. Jaren geleden was het allemaal niet zo nodig om jezelf en je fotografie te verkopen. Het werk kwam makkelijker naar je toe. Bovendien waren veel fotografen gewoon in loondienst bij uitgeverijen en bedrijven. Maar tijden zijn veranderd, de cultuur is freelance. Als je niet weet hoe je dit moet aanpakken overleef je het niet. Ook zijn er zelfstandige fotografen die al een poosje meelopen maar niet in staat zijn hun bestaan als fotograaf voort te zetten. Zij hebben last van collega’s die voor lagere tarieven werken. Of ze worden niet meer ingehuurd omdat hun opdrachtgevers opeens voor een andere fotograaf kiezen. Zij raken zo ontmoedigd dat ze de camera in de wilgen hangen en een ander vak kiezen. Maar zoals iedere markt in beweging is, geldt dat ook voor de fotografiemarkt. Vernieuwen en meebewegen met de markt hoort nu eenmaal bij ondernemen. 31

eMagazine 2

Misschien kun je meer valkuilen bedenken maar dit zijn wel de meest voor de hand liggende. Om gelijk maar met de deur in huis te vallen, de excuses zijn veelal niet gebaseerd op gegronde redenen. Nu denk je misschien, “alles leuk en aardig maar hoe zit dat dan met de concurrentie? En het is toch crisis, dat staat immers dagelijks in de krant?! En de budgetten bij veel opdrachtgevers zijn lager dan voorheen.” De concurrentie - Ik wil niet bagatelliseren dat er geen concurrentie is noch beweren dat het makkelijk is om aan werk te komen. Maar een groot aantal fotografen is wél in staat zijn om een goede boterham te verdien. Er ligt dus kennelijk genoeg werk. Dat zeggen ook de opdrachtgevers in de interviews met hen. De fotografen die in negativiteit blijven hangen schakelen zichzelf als het ware uit als concurrent voor degenen met een positieve en ondernemende houding. Want als je gelooft dat het toch niks wordt, dan blijkt dat ook zo te zijn. Denken dat er teveel concurrentie is wordt dan een self fulfilling prophecy. Negativiteit is de stuwende kracht hierachter. Trouwens, concurrentie is van alle tijden en van alle beroepsgroepen. Iedere ondernemer en zzp-er heeft nu eenmaal concurrenten. Fotografen zijn daar geen uitzondering op. De markt is veranderd - Dat is logisch, iedere markt maakt schommelingen door. Dat een aantal fotografen het gevoel heeft dat bestaande opdrachtgevers hen tekort doen is niet 32

eMagazine 2 nieuw. Maar iedere fotograaf heeft de keus om zijn eigen klanten te kiezen. Er is niemand die hen dwingt om bij een bepaalde opdrachtgever te blijven. Het vinden van nieuwe wegen is zinvoller dan te blijven klagen over de marktsituatie. Het nodige gemopper op hoe opdrachtgevers de fotografen ‘uitknijpen’ (iets waar ik het niet helemaal mee eens ben, er wordt immers nog steeds een aantrekkelijk dagtarief gehanteerd door goede opdrachtgevers) maakt je bij de opdrachtgevers niet erg populair. Iedere opdrachtgever heeft liever te maken met een positief dan met een negatief persoon. Trek de vergelijking maar eens naar jezelf als klant. Stel dat je al lange tijd bij een bepaalde cameraleverancier je apparatuur aanschaft. De markt verandert (ja, ook voor hen) en ze gaan klagen dat fotografen tegenwoordig niet meer zo veel investeren in apparatuur als vroeger. Hoe zou jij het vinden als de leverancier zegt: ‘Het is belachelijk dat jullie niet genoeg investeren, jullie moeten toch kwaliteit leveren?” Nog een voorbeeld: stel, je bent vaste klant bij een restaurant. Dan komt er een moment dat je er minder vaak naartoe gaat. Misschien heb je minder te besteden en maak je vaker zelf je eten klaar. Of je gaat niet meer naar je vaste adresje omdat er een ander restaurant is geopend welke je eens wilt uitproberen. Stel nu dat de restauranteigenaar moppert dat je niet meer bij hem komt ... Zou het niet prettiger zijn als deze wat meer begrip opbrengt voor jouw veranderde situatie? En hoe slim zou het niet zijn als hij met alternatieven komt om jou weer terug te winnen als klant? De kans is groot dat je weer graag naar hem teruggaat als de kaart eens wordt aangepast of dat ze speciale budgethapjes aanbieden.

33

eMagazine 2 Hoe nu verder als je je valkuilen herkent? - Het is geen kwestie van positief denken maar van realistisch denken. Om te voorkomen dat de valkuilen jou in de greep krijgen is het belangrijk dat je eerlijk tegen jezelf bent. Alleen jij weet wat jou hindert in de het promoten van jezelf en je werk. Ik pretendeer geen psycholoog te zijn maar ik ben ervan overtuigd dat het begrijpen van je mentale obstakels aan de basis ligt van iedere langdurige succesvolle carrière. Je gedrag en andere mentale factoren zijn direct gelinked met succes. Door hand in eigen boezem te steken en niet de schuld af te schuiven op ‘de situatie’ neem je het heft in eigen handen. Het is nu eenmaal zinvoller om objectief te kijken naar je verbeterpunten dan te schuilen achter allerlei excuses. Ik wil de uitspraak van Marc Lammers (ex-hockycoach van Nederland) nog maar eens herhalen:

Winnaars hebben een plan, verliezers hebben een excuus

Een vaste baan als fotograaf bij een werkgever zit er niet in. Dat maakt het des te belangrijker om commerciële kennis en vaardigheden te ontwikkelen en jezelf als zzp-er op te stellen. Er is immers maar één persoon die een solide en trouwe klantenkring op kan bouwen en dat ben jij. Meer leren over het opbouwen van naamsbekendheid als fotograaf? Lees dan één van de ondernemersboeken voor fotografen (www.sonjavandriel.nl/boeken-fotografie.php) 34

eMagazine 2 2.2 Als fotografie geen hobby (meer) is, maar je vak

Omdat de buitenwereld fotografie nog wel eens naar de hobbysfeer kan trekken, neemt niet iedereen het vak van fotograaf even serieus. De meeste beroepsfotografen krijgen ooit wel eens de vraag: ‘Och, wil je je camera meenemen naar onze bruiloft, dan kun je gelijk even wat foto’s maken.’ Of: ‘Een vriend van me zit krap bij kas, maar hij heeft foto’s nodig voor zijn bedrijf. Kun jij hem niet helpen?’ Ook ik krijg van tijd tot tijd dergelijke verzoeken. In het begin van mijn carrière vond ik het lastig om een duidelijke grens te trekken bij het al dan niet gratis aanbieden van mijn werk aan vrienden en familie. Soms was ik te toegeeflijk, andere keren zei ik nee. Dit heeft wel eens tot scheve gezichten geleid, ofwel bij mezelf dan wel bij anderen. Toen ik eenmaal had bepaald tot hoever ik zou gaan bij het gratis aanbieden van mijn fotografie, gaf me dat houvast. Een volwaardige onderneming Gelukkig begrijpen en respecteren de meesten dat er, net als bij ieder beroep, een prijskaartje aan een product of dienst hangt. Uiteraard beleven wij als fotografen veel plezier aan het maken van foto’s maar het is geen hobby (meer), het is ons beroep. Dan is het logisch dat daarvoor wordt betaald. Zodra iemand zelf foto’s nodig heeft, wordt uit gemak of onwetendheid wel eens vergeten dat inkomsten uit de fotografie ons het bestaansrecht geeft. We hebben geïnvesteerd in kennis, apparatuur en steken de nodige uren in de opnames en de afwerking ervan. Ons werk is waardevol en heeft nu eenmaal een bepaalde waarde. Natuurlijk weten mensen dat, anders hadden zij zelf hun camera wel ter hand genomen. Door je diensten gratis uit te voeren geef je in feite aan dat je werk niet waardevol genoeg is om voor betaald te worden. Daarmee sta je anderen toe om je werk naar de hobbysfeer te trekken. 35

eMagazine 2 Het staat iedere fotograaf uiteraard vrij om ‘gratis’ te fotograferen. Maar realiseer je wel dat het je broodwinning is. Dat je misschien van tijd tot tijd foto’s weggeeft, bijvoorbeeld omdat het voor je zus is, of voor een goed doel waar jij je graag voor inzet, dan is daar niets mis mee zolang jij daar zelf volledig achter staat. Maar waar ligt de grens? Bij directe familieleden? Of ga je verder en fotografeer je ook gratis voor neven en nichten, buren, vrienden, kennissen, vrienden van vrienden? Wees bij het bepalen van je standpunt hieromtrent net zo zakelijk als bij de commerciële aanpak van je onderneming. Want zeg nou zelf, jij vraagt je nicht die kapster is toch ook niet om een gratis knipbeurt? En bij een vriend met een eigen restaurant schuif je toch ook niet aan zonder te betalen?

Hoe reageer je als je wordt gevraagd om ‘voor niets’ te fotograferen?

Stel dat je wordt benaderd met de vraag om te fotograferen zonder je diensten in rekening te brengen. Of je krijgt het verzoek om voor een vriendenprijsje te fotograferen. Wat kun je zoal zeggen? “Wat fijn dat je waarde hecht aan mijn kennis en kunde. Maar omdat ik leef van de inkomsten uit de fotografie, zoals jij leeft van je salaris, kan ik de foto’s niet weggeven.” “Ik vind het heel vervelend dat jullie krap bij kas zitten. Maar wanneer ik gratis mijn vak uitoefen kom ik ook financieel niet rond.” 36

eMagazine 2 “Aan mijn vak hangt een prijskaartje. Normaal gesproken zou hiervoor … berekend worden. Wat zie jij als een vriendenprijsje?” “Mijn normale tarief is … Maar omdat ik ... een warm hart toe draag kan ik een korting aanbieden van ..%.” Een interessante anekdote komt van Pim Milo. Het volgende werd hem verteld door reclameman John Hegarty: Richard Avedon ligt op een zondag op het strand. Laten we zeggen op Long Beach, New York. Op een gegeven moment komt er een vrouw naar hem toe die vraagt: “Bent u Richard Avedon?” Avedon knikt bevestigend. “Dat komt geweldig goed uit, zegt de mevrouw. Ziet u, ik ben mevrouw Ford, en ik lig met mijn familie een eindje verderop. En, uniek, voor het eerst in ik weet niet hoeveel jaar is de hele familie compleet. En u ligt hier. Dat kán geen toeval zijn. Wilt u een foto van ons maken?” Dat wil Avedon niet. Het is zondag, hij is vrij, hij ligt voor zijn rust op het strand. Maar mevrouw Ford is iemand ‘who doesn’t take no for an answer’ en ze dringt net zolang aan tot Avedon opstaat en met haar meeloopt. Als hij het groepsportret gemaakt heeft, vraagt mevrouw Ford of Avedon een fotoafdruk wil sturen naar het adres op het visitekaartje dat ze hem geeft. Dat doet Avedon. Samen met een factuur voor 95 duizend dollar… 37

eMagazine 2 2.3 Wat zijn de motieven van opdrachtgevers om juist voor jou te kiezen? Ik heb in binnen- en buitenland talloze interviews afgenomen met opdrachtgevers, onder meer bij uitgeverijen, fotoagentschappen, bedrijven, galeriehouders, reclamebureaus en stockbureaus. De gesprekken zijn gericht op het inzichtelijk maken van de motieven van klanten om te kiezen voor een bepaalde fotograaf, of juist niet. Hieronder enkele vragen en antwoorden van LVT PR bureau, Natuurmonumenten en TNT.

Waar moet een fotograaf aan voldoen om op jullie shortlist te komen? PR bureau LVTPR: “Als een fotograaf goede kwaliteit levert, is dat een eerste motivatie. Ook moeten we er blindelings op kunnen vertrouwen dat hij een goed ‘visitekaartje’ voor ons is. Daarnaast moet de fotograaf begrijpen wat we willen met de foto, wat de essentie is. Als onze klant tevreden is over onze fotograaf, dan zullen we hem zeker benaderen voor vervolgopdrachten.” Natuurmonumenten: “Fotografen die we inzetten voor ‘mensenfotografie’, bijvoorbeeld bij excursies met de boswachter, moeten een goede omgang met mensen hebben. Zij moeten ook kunnen omgaan met deadlines. Er zijn nieuwsmomenten die je heel snel moet hebben en die dezelfde dag al op de website moeten staan en naar andere pers worden gestuurd. De foto’s moeten dan op tijd bij ons binnenkomen. Verder moet een fotograaf goed met ons communiceren en in staat zijn de briefing te begrijpen. Tot slot is enthousiasme erg belangrijk. Een enthousiaste fotograaf levert de beste beelden. Als een fotograaf het te druk heeft en niet genoeg tijd in een opdracht steekt, zie je dat eraan af. “ 38

eMagazine 2 TNT: “Een officiële opleiding vinden wij totaal niet relevant. Wij kijken alleen naar het talent en de bewezen zakelijke kwaliteiten van de fotograaf.” Hoe komen nieuwe fotografen bij jullie binnen? PR bureau LVTPR: “Wat ik níet doe, is exposities of academies aflopen op zoek naar nieuw talent. Ik geloof dat je vanzelf de juiste mensen tegenkomt. Neem het voorbeeld Janusz Szpakowski. Die had ik ingehuurd voor mijn huwelijksreportage. Naast zijn fotografiestijl was het vooral de chemie met de fotograaf die de totstandkoming van de reportage zo bijzonder maakte. Zijn charmes deden niet alleen de dames maar ook de heren smelten. Die goede sfeer reflecteert zich in de foto’s. Zijn persoonlijkheid was dan ook een belangrijke reden dat ik hem daarna inhuurde voor portretfoto’s van mijn klanten. Ik was ervan overtuigd dat hij dat goed zou kunnen.”

39

eMagazine 2 Natuurmonumenten: “Wat we onlangs hebben gedaan, is een heleboel tijdschriften doornemen, lifestylemagazines als Seasons en Happinez, en daar artikelen uitscheuren die eruit springen door mooie en opvallende fotografie. Die hebben we uitgenodigd hun werk te presenteren. Op die manier hebben we toch weer een aantal nieuwe fotografen gevonden. Soms vinden we ook fotografen via via. We werken hier met twee beeldredacteuren en zitten in het wereldje. Dan hoor je wel tips van mensen die geschikt zijn. Internet is ook een bron voor het vinden van nieuwe fotografen.“ TNT: “Dat ligt eraan. Soms benaderen wij een fotograaf direct. In andere gevallen doen de vormgevers met wie wij werken dit voor ons. Als wij zelf op zoek gaan naar een fotograaf vinden wij die vrijwel altijd in ons eigen netwerk. Dit zijn fotografen die al vaker voor ons hebben gefotografeerd. Ieder bedrijf kiest leveranciers voor vervolgopdrachten als deze al goede diensten hebben bewezen en daar zijn wij geen uitzondering op. Dus als wij eenmaal een goede relatie hebben opgebouwd met een fotograaf komt deze altijd weer bij ons terug. Wanneer wij een vormgever benaderen voor een van onze producties, maakt deze al een voorselectie van fotografen in wie zij de juiste fotograaf zien voor de opdracht. Dan bekijken wij hun portfolio om te beoordelen of de fotografiestijl bij onze opdracht past. Het is niet zo eenvoudig om op shortlists van opdrachtgevers te komen. Maar als je er eenmaal op staat, is de kans groot dat je daar wel blijft. Alle ondernemers weten dat als je klant tevreden is, hij altijd bij je terugkomt.”

40

eMagazine 2 Word je vaak benaderd door fotografen die hun diensten aanbieden? PR bureau LVTPR: “Nee, gek hè? Ik krijg wel regelmatig een mailing van vertalers of tekstschrijvers maar als ik eenmaal per maand van een fotograaf iets ontvang, is dat veel. Wanneer er zo’n mail binnenkomt, is de toonzetting en relevantie het allereerste beslismoment. Als het niveau slecht is dan delete ik het bericht meteen. Wat een goed niveau is? Goed taalgebruik. En er moet relevante informatie in de mail staan zoals welke klussen je zoal hebt gedaan. Ook zie ik graag quotes van klanten. Dat zijn referenties die mij meer zeggen dan je eigen verhaal over hoe goed je wel niet bent. Ook heel belangrijk: ik wil direct zien dat de mailing voor ons relevant is, dus dat je gespecialiseerd bent in bedrijfsfotografie. Dan is je kans veel groter dat je bij mij binnenkomt.” Natuurmonumenten: “We krijgen regelmatig e-mails van fotografen die voor ons willen werken. Ze sturen dan een link naar hun website of account op Flickr. Dat zijn erg vaak amateuristische fotografen waar we weinig mee kunnen. Het gebeurt daarom bijna nooit dat we op die manier in contact komen met fotografen die er toe doen, waarvan wij zeggen ‘die zouden we graag hebben’. Voordat je ons benadert, zou ik je toch aanraden om realistisch naar je werk te kijken en te bepalen of je bij ons past. Je moet niet alleen oog hebben voor kwaliteit, maar ook voor wat wij willen. Daarbij moet je vooral kijken naar de fotografie die we nu publiceren, niet naar de bladen van tien jaar geleden. Dat was totaal anders dan wat we nu doen. Verder is het essentieel dat je een website hebt die een goede indruk van je werk geeft. Want we willen wel een uitgebreid beeld van iemand hebben voordat we hem uitnodigen. Als een fotograaf zegt ‘ik wil graag langs komen om mijn werk te laten zien’, gaan we daar nooit op in. Zo’n uitnodiging daar komen we zelf wel mee als het zover is.”

41

eMagazine 2 TNT: “Niet vaak, maar het komt soms voor dat een ons onbekende fotograaf zich aanbiedt en een DVD met zijn of haar portfolio stuurt. Dit is een goed initiatief en wij bekijken het portfolio dan ook altijd. Maar het blijft voor ons uitermate belangrijk dat de fotograaf goede referenties heeft. Hij of zij moet zich al hebben bewezen in het vak, zowel op fotografisch als op organisatorisch gebied. Wij trekken dit te allen tijde na door te praten met eerdere opdrachtgevers voordat wij een nieuwe fotograaf inhuren.”

De complete interviews zijn te raadplegen in het boek Opdrachtgever in Beeld en ASISO Online Interviews (www.asiso.net).

42

eMagazine 2 2.4 Hoe bepaal ik de prijs voor mijn fotografie?

Voor veel fotografen is het bepalen van een prijs voor hun fotografische diensten een punt van twijfel. Je wilt niet te goedkoop zijn. Want als je te weinig rekent, wordt je niet serieus genomen. Klanten verwachten dan niet zo veel van je werk. Maar bij een te hoge prijs drijf je de klanten wellicht rechtstreeks in de armen van de concurrent. Het staat iedere fotograaf vrij om eigen verkoopprijzen te hanteren. Sterker nog, op basis van de mededingingswet zijn vaste prijsafspraken verboden. In ‘fotografenland’ schommelen de prijzen enorm. Eigenlijk is dat ook wel logisch. Want in tegenstelling tot identieke producten zoals een pak koffie is er op het gebied van fotografie een enorme verscheidenheid aan kwaliteit, vakkennis en persoonlijke stijl. De ene fotograaf is de andere niet. De verschillen in kwaliteit, opleiding, vakkennis, specialisatie, ervaring en geboden service zijn enorm. Het ligt dan ook voor de hand dat fotografen uiteenlopende tarieven hanteren. Voor ieder type fotograaf zal er werk zijn. Er zijn nu eenmaal klanten die altijd op zoek zijn naar de laagste prijs, zij hechten minder waarde aan kwaliteit of boeiende fotografie. Maar er is ook, of vooral, veel vraag naar hoogwaardige fotografie. Klanten vinden het dan vanzelfsprekend dat daar meer voor betaald moet worden. Op de vraag welke prijs jij moet rekenen is geen eenduidig antwoord te geven. Maar laten we je enkele handvatten geven. 43

eMagazine 2 Wat voor jouw fotografische werk een goede prijs kan zijn, hangt af van verschillende factoren: 1. Authentieke fotografiestijl. 2. Ervaring. 3. Kwaliteit en service. 4. De tarieven die je concurrenten hanteren 5. De bereidheid van klanten voor het betalen van bepaalde tarieven Hoe hoger je op de punten 1, 2 en 3 scoort, des te hoger je tarief zal zijn. Op de punten 4 en 5 heb je minder invloed. De verhouding tussen de prijs en het product Wat is je plek in de markt? Ben je een beginner, een gevorderde of een vergevorderde fotograaf? Gebruik je eenvoudige fotoapparatuur of kies je voor dure en geavanceerde camera’s? Lever je de fotobestanden alleen op DVD of begeleid je het hele proces van foto tot afdruk? Ben je in staat om grote producties te organiseren? Kun je de druk van belangrijke, grote fotoshoots aan? De hoogte van de prijs zal onder meer op deze zaken betrekking hebben. Zo komt de verhouding prijs/product in balans. Wanneer je als fotograaf hoge prijzen hanteert, wordt er hoogwaardige kwaliteit van je verwacht. Kwaliteit die zich onder andere vertaalt in een perfecte afdruk en een boeiende compositie. Als je als beginner je prijzen (nog niet) op topniveau baseert, zullen de opdrachten niet te veel druk op jou leggen. Bovendien is zo de verhouding prijs/product in evenwicht. Intussen kun je zonder veel stressgevoelens ervaring opdoen, je fotografische technieken bijschaven en verbeteren. Naarmate je langer als fotograaf werkt, en meer ervaring en kennis opdoet, zul je de prijs willen verhogen. Dat is terecht en een logisch vervolg op jouw groei. Niet alleen voor jou als fotograaf maar ook voor je opdrachtgevers. 44

eMagazine 2 Wat rekenen je concurrenten? Je kunt zelf wel een bepaalde waarde hechten aan je fotografie, maar je zult toch rekening moeten houden met de prijzen in de markt. Als je ver boven de tarieven van je collega uitsteekt, prijs je jezelf uit de markt. Dit is een commerciële wetmatigheid waaraan je niet ontkomt. De tarieven van fotografen kunnen per regio en land grote verschillen vertonen. In de Verenigde Staten kun je als topfotograaf gerust een dagtarief van 10.000 dollar of meer aan je klant berekenen. In Nederland en België is een derde hiervan het maximaal haalbare. Daarentegen verdienen commerciële fotografen in Nederland veel meer dan in het Verenigd Koninkrijk. Wat zijn klanten bereid te betalen? Wat een klant wil betalen hangt niet alleen af van de kwaliteit die je biedt. Zo zijn bijvoorbeeld fotoredacties bij kranten en tijdschriften gebonden aan een bepaald budget. Evenals dat het geval is bij reclame- en PR bureaus. Maar wanneer je klant een particulier is, zijn er grote verschillen in wat men bereid is om te betalen voor jouw fotografie. Er zijn klanten die geen waarde aan goede fotografie hechten. Zij zijn vooral uit op koopjes. Dat geeft niet, een goedkope fotograaf levert goedkope foto’s. Jij bepaalt zelf of je bij die groep fotografen wilt horen. Niet iedereen loopt weg omdat ze foto’s elders goedkoper kunnen krijgen. Klanten vinden service en kwaliteit vaak belangrijker dan de prijs. Potentiële klanten zijn redelijk op de hoogte van een reële prijs voor fotografie. Maar als fotografie opvalt door de fotografiestijl en de manier van afwerking en presentatie, is men beslist bereid om hier zijn goede geld voor neer te leggen. Niet iedereen is een koopjesjager, velen beseffen dat kwaliteit ook geld kost. Zo zie je maar, dé prijs bestaat dus niet. Ga voor jezelf na tot welke categorie fotografen jij behoort. Als je een bijzondere of karakteristieke stijl hebt die anderen niet hebben, is dat een punt om je prijs op te drijven. 45

eMagazine 2 Door de jaren heen bouw je zo aan een tariefstelling, die steeds past bij je kennis en kwaliteiten als fotograaf. Op een bepaald moment weet je wat je waard bent en zal je niet meer twijfelen over de vraag ‘welke prijs zal ik vragen’.

Aanvullende informatie over tarieven tref je op een http://whopaysphotogs.tumblr.com/ Het is een webpagina waar fotografen tarieven plaatsen die zij krijgen van hun opdrachtgevers, wereldwijd. Daarnaast vertellen opdrachtgevers in het boek Opdrachtgever in Beeld meer over de prijzen die zij betalen voor het werk van fotografen.

46

eMagazine 2 2.5 Wat te doen als fotograaf wanneer je auteursrechten worden geschonden? Ctrl+C en Ctrl+V zijn slechts twee muisklikken verwijderd van het schenden van auteursrechten. Sinds de digitale fotografie en internet hun intrede hebben gedaan wordt het auteursrecht massaal geschonden. Niet alleen muziek maar ook teksten en foto’s worden gedownload. De maker die tijd en geld heeft geïnvesteerd ziet zijn/haar werk klakkeloos worden overgenomen door anderen. Zonder enige vergoeding en/of naamsvermelding van de maker. Het wordt nóg kwalijker wanneer de inbreukpleger met de eer gaat strijken en foto’s of teksten voor eigen commerciële doeleinden gebruikt. De naam van de fotograaf wordt gewist en de inbreukpleger zet zijn eigen naam onder de foto waarmee wordt gepretendeerd dat hij de maker is. Het downloaden en zonder jouw toestemming elders publiceren voor eigen gewin of belang, is onaardig, oneerlijk, oncollegiaal maar bovenal is het een regelrechte overtreding van de wet. Onwetendheid van de inbreukpleger Stel, je hebt foto’s gemaakt voor een bedrijf voor publicatie op hun website. Of je hebt een bruidspaar gefotografeerd en de foto’s digitaal afgeleverd. De klant zal de betreffende foto’s wellicht delen op een van de social media platforms zoals Facebook, Pinterest, Flickr e.d. In feite heeft de klant hiertoe niet het recht om dit zonder jouw toestemming te doen, tenzij je hierover afspraken hebt gemaakt. Publiceert de klant jouw foto’s zonder toestemming, is de kans groot dat onwetendheid over auteursrechten hieraan ten grondslag ligt.

47

eMagazine 2 Klanten hebben niet de intentie om de foto’s voor andere commerciële doeleinden te gebruiken; het enige dat zij willen is het delen van de foto’s met hun klanten, familie en/of vrienden. Dat is logisch. Deze vorm van schending van auteursrechten is onschuldig bedoeld waardoor sommige fotografen het laten voor wat het is. Anderen zijn hier wellicht ook geen punt van maken, uit angst de klant te verliezen. Ze houden liever de klant te vriend; wie weet komen er vervolgopdrachten uit voort. Toch is het belangrijk dat je professioneel omgaat met je auteursrechten. Wat kun je zoal doen? 1. Vertel je klant dat je akkoord gaat met publicatie maar verlang dan wel dat jouw naam en website bij de foto’s worden genoemd. Met deze geste houd je niet alleen je klant tevreden, het bied je tevens de kans om nog meer op te vallen met je werk als fotograaf. Een uitstekende manier om naamsbekendheid te verhogen onder een groot publiek. 2. Vraag om een ‘weder’ geste. Wat niet iedereen zich even goed realiseert is dat klanten over portretrecht beschikken. In feite mag jij de door jou gemaakte foto’s niet zonder toestemming van je klant (als deze op de foto is afgebeeld) op jouw website of social media platforms publiceren. Welnu, door te vragen of de klant ermee instemt dat jij op jouw beurt hun foto’s mag publiceren creëer je zo een eerlijke verdeling van elkaars rechten. Wat kun je doen als jouw auteursrechten zijn geschonden? Er zijn mensen die doodleuk jouw foto’s kopiëren en op hun eigen site zetten. Zonder jouw toestemming én zonder naamsvermelding. Dit is een regelrechte inbreuk op jouw auteursrechten! Iedereen weet dat, of wordt toch in ieder geval geacht dit te weten. Allereerst is het natuurlijk een compliment dat men jouw foto’s de moeite waard vindt om deze te delen. Maar jouw fotografie is je verdienmodel. Van het onrechtmatig gebruiken van je werk kun jij geen brood kopen. 48

eMagazine 2 Het regelen van je auteursrechten hoort nu eenmaal ook bij het ondernemen. Niets doen is een slechte optie. Wat kun je doen als je auteursrechten zijn geschonden? • Maak een printscreen van de ‘gestolen’ foto in de context van de webpagina en bewaar deze goed. Je zult deze later misschien nog nodig hebben ten behoeve van bewijsmateriaal. • Maak eventueel in aanvulling hierop met je camera een foto van de ‘gestolen’ foto in de context van de webpagina. • Stuur een e-mail en informeer de betreffende persoon dat jij/zij in overtreding is en inbreuk heeft gepleegd op jouw auteursrechten. • Probeer tot een oplossing te komen. Enkele suggesties: a) Eis een (schade)vergoeding. Een redelijke vergoeding is vaak een bedrag dat je ongeveer zou rekenen wanneer jij in opdracht voor hen dit werk zou hebben gemaakt. Dat verschilt per opdracht en per fotograaf. Echter sommigen fotografen rekenen, terecht, het dubbele tarief. b) Indien jij niet wilt dat de foto op de site van de inbreukpleger blijft staan, eis je naast de (schade)vergoeding dat de foto direct wordt verwijderd. c) Voor sommige fotografen is het toevoegen van naamsvermelding voldoende maar dat is een keuze die alleen jij als maker kunt maken. Wat nu als je met de inbreukpleger niet tot een oplossing komt? Stuur dan een officiële brief, zowel per post als per e-mail. Vermeld hierin dat je een laatste kans biedt om tot een oplossing te komen. Geef hiervoor een tijdslimiet op. Is daarna jouw eis nog niet ingewilligd informeer hen dan in de brief dat je juridische bijstand zult inschakelen.

49

eMagazine 2 Gelukkig zal het in de meeste gevallen met een sisser aflopen en zal het niet zover komen dat je je tot de rechterlijke macht moet wenden. Wat doe je als je er toch niet uit komt met de inbreukpleger? • Schakel juridische bijstand in. Indien je lid bent van Dutch Photographers (voorheen FotografenFederatie) kan je dat via hen regelen. Ben je geen lid, schakel dan een advocaat in die gespecialiseerd is in auteursrechten. • De ‘meter’ begint nu te lopen, je zult kosten moeten maken. Echter die kosten zal je meestal (grotendeels) bij de inbreukpleger kunnen verhalen wanneer de zaak uiteindelijk gewonnen is. • Jouw advocaat zal eerst tot een oplossing proberen te komen met de gedaagde partij. Mocht dit niet tot een oplossing leiden, zal de advocaat zich tot de rechterlijke macht wenden. Dan wordt de uitkomst van het geschil beslist door rechter. Ongeacht hoe deze kwestie verloopt, fijn is het niet om er je kostbare tijd en energie in te moeten steken. Echter wanneer je geen actie zou ondernemen maak je het anderen wel erg makkelijk om onrechtmatig jouw werk te gebruiken. Zonder sancties blijft het massaal schenden van auteurs-rechten zich keer op keer herhalen. Zowel bij jou als bij je collega’s.

Daar waar wordt geschreven over inbreuk op jouw foto’s geldt dit evenzeer voor de teksten op je website en andere plaatsen waar deze zijn gepubliceerd.

50

eMagazine 1 Ik hoop dat deze informatie nuttig voor je was. Wil je op de hoogte blijven van nieuwe artikelen en tips over fotografie en het ondernemerschap van fotografen? Volg mij dan op een van de social media kanalen. Veel succes en plezier toegewenst met al je activiteiten in de fotografie. Sonja van Driel - www.sonjavandriel.nl

51