Eind rapportage Eind. eindrapportage_ _5nov.indd :18

Eind rapportage

ndrappo Eindra 0112011 Eind Ei 2008-2011

eindrapportage_2008-2011_5nov.indd 1

08-11-11 11:18


08-11-11 11:18

Eind rapportage 2008 - 2011

Netwerkbureau Kinderopvang

Het Netwerkbureau Kinderopvang is een projectorganisatie (augustus 2008 tot september 2011) die in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW)1 op praktische en oplossingsgerichte wijze kinderopvangorganisaties, schoolbesturen en –directeuren van het basisonderwijs en gemeenten heeft ondersteund bij het realiseren van meer capaciteit kinderopvang. In de eindrapportage 2008 – 2011 zijn de opdracht, de werkwijze en de activiteiten van het Netwerkbureau beschreven. De activiteiten in het kader van de in 2009 toegevoegde taak met betrekking tot de implementatie van de nieuwe eisen aan gastouderbureaus en gastouders zijn beschreven in de eindrapportage van het Implementatiebureau gastouderopvang. De rapportage is opgesteld voor de subsidiënt van het Netwerkbureau Kinderopvang, het ministerie van SZW, directie Kinderopvang. De financiële rapportage is separaat opgesteld en aangeleverd door de subsidieontvanger SOPO, Utrecht. Yvette Vervoort, projectleider Henk Norder, Wim Timmerman en Job van Velsen, adviseurs Den Haag, oktober 2011

1. Vanaf 2010 in opdracht van ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).


08-11-11 11:18

eindrapportage 2008 -2011

4


08-11-11 11:18

netwerkbureau kinderopvang

Inhoud Samenvatting 1. Opdracht en werkwijze Netwerkbureau Kinderopvang 2. Context 2008-2011 3. Capaciteit kinderopvang 4. Samenwerking kinderopvang - scholen - gemeenten 5. Aansprekende voorbeelden 6. Knelpunten en oplossingen 7. Conferenties 8. Communicatie en borging

6 8 10 12 14 16 17 23 26

Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9

29 30 34 37 38 42 45 46 48

Overzicht onderzoeken in opdracht van Netwerkbureau Kinderopvang Overzicht brochures en publicaties Overzicht aansprekende voorbeelden Overzicht excursies ‘Gluren bij de buren’ Overzicht door Netwerkbureau Kinderopvang georganiseerde conferenties Overzicht bijeenkomsten van derden waaraan een bijdrage is geleverd Overzicht content en bezoekersaantallen website Overzicht veelgestelde vragen Overzicht PR-activiteiten

5


08-11-11 11:18


Samenvatting De wereld van de kinderopvang is in september 2011 heel anders vergeleken met die bij de start van het Netwerkbureau in september 2008. Het capaciteitsprobleem is grotendeels omgebogen naar een balans tussen vraag en aanbod. In specifieke regio’s, met name in grootschalige nieuwbouwwijken is er nog steeds meer vraag dan aanbod. In andere regio’s zijn de wachtlijsten verdwenen. De samenwerking tussen scholen en kinderopvangorganisaties is sterk verbeterd en voor alle partijen is onafhankelijke, actuele informatie beschikbaar. Ontwikkelingen waaraan het Netwerkbureau Kinderopvang waar mogelijk haar bijdrage heeft geleverd. Het Netwerkbureau is in het leven geroepen om de uitbreiding van de kinderopvang in Nederland een impuls te geven. Deze opdracht is in hoofdzaak ingevuld door krachtig, veelvuldig en met vaart kennis en informatie te verzamelen en te delen en mensen met elkaar in contact te brengen. Op deze manier is invulling gegeven aan de opdracht om op praktische en oplossingsgerichte wijze kinderopvangorganisaties, scholen en gemeenten te ondersteunen bij het realiseren van meer capaciteit kinderopvang. Omdat al snel duidelijk werd dat veel knelpunten deels het gevolg waren van een gebrek aan juiste en actuele informatie, zijn kennis delen en informatie uitwisselen belangrijke pijlers geweest van het Netwerkbureau. Met de website als centraal informatiepunt, veel aandacht voor aansprekende voorbeelden en de diverse veelal regionaal georiënteerde informatiebijeenkomsten als middelen om mensen te kunnen bereiken en met elkaar te verbinden. Bij dit alles heeft het Netwerkbureau waar mogelijk ingehaakt op reeds bestaande initiatieven, overlegsituaties, conferenties en bijeenkomsten van betrokken partijen. Er was met name grote waardering vanuit het veld voor de bezoeken van de adviseurs in het hele land en voor het bij elkaar brengen van mensen van onderwijs, kinderopvang en gemeenten. De informatieoverdracht door gebruik te maken van voorbeelden uit de praktijk was daarbij een belangrijk uitgangspunt en erg succesvol. Twee onderwerpen die vanaf het begin hoog op de agenda hebben gestaan zijn ‘realiseren nieuwe locaties’ en ‘samenwerking onderwijs en kinderopvang’. De knelpunten bij het realiseren hiervan zijn in de tussenliggende periode helaas niet overal weggenomen. Maar het Netwerkbureau heeft wel gezorgd voor veel inzicht in de aard en omvang van de genoemde problemen en passende activiteiten aangeboden om nieuwe ontwikkelingen te stimuleren. Hiermee is een perspectief geboden op het ombuigen van knelpunten naar nieuwe mogelijkheden. De slotconferentie van het Netwerkbureau in juni 2011 was zeer druk bezocht door beleidsmakers en beslissers en was een goed moment voor veel deelnemers nog eens goed met elkaar

6


08-11-11 11:18


stil te staan bij de uitdagingen waar de kinderopvang de komende jaren voor staat. Deelnemers gaven aan zich zeer bewust te zijn van het belang van een goede communicatie over de rol en de positie van de kinderopvang door de sector zelf. Ook erkenden zij dat het nodig is om zelf te blijven investeren in de sector. Er werd gevraagd om een duidelijke richting vanuit de betrokken ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ruimte voor experimenten en vrijheid in regelgeving en ondersteuning door gemeenten. Dit om het realiseren van voldoende en goed functionerende dagarrangementen te ondersteunen. Informatie verzamelen en delen is één ding, deze informatie richting de toekomst zo goed mogelijk borgen een ander. Het Netwerkbureau heeft als praktische korte termijn oplossing een usb-stick ontwikkeld die breed is verspreid onder alle betrokken partijen. Hopelijk vormt dit nog enige tijd een nuttig naslagwerk voor iedereen die betrokken is bij de kinderopvang in Nederland. Alle informatie is ook verwerkt op www.bredeschool.nl . Tussen de ministeries SZW en OCW is overleg gaande over de mogelijkheid de subsidie voor het Landelijk Steunpunt Brede Scholen te verlengen en hier kinderopvang als thema onder te brengen.

7


08-11-11 11:18


1.

Opdracht en werkwijze Netwerkbureau Kinderopvang Het Netwerkbureau Kinderopvang is per 1 september 2008 ingesteld door staatssecretaris Dijksma van het ministerie van OCW voor een periode van drie jaar. Dit is gedaan op basis van een advies aan de staatssecretaris, door de Taskforce Buitenschoolse opvang, onder leiding van Bruno Bruins. Sinds oktober 2010 valt de kinderopvang en dus ook het Netwerkbureau Kinderopvang onder het ministerie van SZW. Het ministerie heeft bij de start van het Netwerkbureau de volgende overwegingen geformuleerd: – de capaciteit in de kinderopvang is ontoereikend; – gemeenten, kinderopvangorganisaties en onderwijs moeten beter samenwerken; – goede voorbeelden van uitbreiding en samenwerking zijn onvoldoende bekend; – knelpunten moeten worden gesignaleerd en geïnventariseerd waarbij het Netwerkbureau oplossingsgericht kan reageren naar de partijen en – (regionale)conferenties kunnen leiden tot concrete afspraken over de voortgang en de uitbreiding van de capaciteit kinderopvang. In de volgende hoofdstukken is uitgewerkt op welke manier het Netwerkbureau hier invulling aan heeft gegeven en welke resultaten er zijn bereikt. In het laatste hoofdstuk is beschreven op welke manier de communicatie en de borging van de kennis zijn gerealiseerd. Werkwijze Netwerkbureau Kinderopvang Het Netwerkbureau had als doel op praktische en oplossingsgerichte wijze kinderopvangorganisaties, scholen en gemeenten te ondersteunen bij het realiseren van meer capaciteit kinderopvang. De taken zijn vraaggericht ingevuld. De huidige wettelijke kaders en regelgeving zijn daarbij het uitgangspunt geweest. Het Netwerkbureau heeft zelf actief informatie en gegevens verzameld en voor een aantal specifieke onderwerpen opdracht gegeven aan derden voor het doen van onderzoek. In bijlage 1 is een overzicht van de onderzoeken opgenomen. Alle gegevens en informatie zijn gepubliceerd op de website van het Netwerkbureau. Voor de verspreiding van informatie over een aantal specifieke thema’s is een brochure of een Informatief Bulletin samengesteld (zie bijlage 2 voor een overzicht). Deze passieve methode van kennisoverdracht en informatie uitwisseling is gekoppeld aan het actief bij elkaar brengen van betrokkenen tijdens conferenties (zie hoofdstuk 7).

8


08-11-11 11:18


Op eigen initiatief heeft het Netwerkbureau een Adviesraad samengesteld, bestaand uit vertegenwoordigers van de brancheorganisaties kinderopvang, PO-raad, VNG en BOinK. De jaarlijkse activiteitenplannen zijn steeds vooraf met de Adviesraad besproken. Ook is vooraf overleg gevoerd over de uitvoering van een aantal specifieke thema’s en over de borging van de kennis en de activiteiten van het Netwerkbureau. Door middel van jaarlijkse activiteitenplannen vooraf en kwartaal- en jaarrapportages achteraf is het ministerie als opdrachtgever geïnformeerd over de geplande activiteiten en de tussentijdse resultaten. De financiële verantwoording is jaarlijks in separate financiële rapportage vastgelegd, aangeleverd door SOPO. De taken van het Netwerkbureau zijn uitgevoerd in een kleine, praktijkgerichte organisatie. De adviseurs van het Netwerkbureau hebben ruime kennis, ervaring en netwerken in de kinderopvang, het primair onderwijs en de gemeentelijke overheid. Projectleider is Yvette Vervoort, Wim Timmerman (gemeenten), Henk Norder (onderwijsbestuurders) en Job van Velsen (directeuren onderwijs) zijn de adviseurs. Het bureau is ondersteund door Inge Hinloopen, medewerker communicatie/organisatie en Daniëlle de Jong, secretariële ondersteuning. Doorlopend zijn de adviseurs van het Netwerkbureau het land ingetrokken om te verkennen welke vragen en aansprekende voorbeelden er zijn en om trends te signaleren binnen de sectoren kinderopvang, onderwijs en binnen gemeenten. De focus lag daarbij op het realiseren van uitbreiding van de capaciteit in de kinderopvang. Met speciale aandacht voor de uitbreiding van buitenschoolse opvang. Bij de uitvoering van de activiteiten is samenwerking gezocht met logische partners: (branche) organisaties en andere relevante projectorganisaties. Voor het uitvoeren van specifieke taken zijn in beperkte mate externe, commerciële, partijen ingehuurd.

9


08-11-11 11:18


2.

Context 2008 – 2011 In 2008 waren de wachtlijsten voor met name buitenschoolse opvang de aanleiding voor de start van het Netwerkbureau Kinderopvang. Sindsdien zijn er grote regionale verschillen ontstaan. In 2010 heeft de helft van de gemeenten geen wachtlijst meer. In de grote steden en gemeenten in met name west Nederland is ook in 2011 nog sprake van wachtlijsten. In 2011 geven ondernemers aan dat de wachtlijsten afnemen en dat er op een aantal plekken sprake is van overcapaciteit. De balans die ontstaat tussen vraag en aanbod is een gevolg van een aantal parallel verlopende processen: – de snelle capaciteitsuitbreiding kinderopvang in de jaren 2008 tot en met 2010; – de economische crisis met de gevolgen daarvan in met name 2009; – de bezuinigingen door het Rijk vanaf 2010 waardoor de netto bijdrage van ouders in de kosten voor kinderopvang stijgt; – verzadiging van de doelgroep en – de effecten van krimp. In feite is de afgelopen jaren het aanbod aan capaciteit kinderopvang sneller gestegen dan de vraag. De vraag is in een aantal regio’s met name in 2009 negatief beïnvloed door economische crisis. In 2011 geven de ondernemers aan dat ouders (her)overwegen of en in welke mate zij gebruik maken van kinderopvang. Door de bezuinigingen van het Rijk betalen ouders sinds 2010 een hogere eigen bijdrage in de kosten van kinderopvang 2 . De effecten van de bezuiniging zijn het grootst bij de ouders met de lagere en juist de hoogste inkomens. Zij nemen relatief gezien ook het meeste aantal dagdelen af en hebben vaker meerdere kinderen per gezin, waardoor het effect relatief groot is. De Wet kinderopvang regelt de financiering van de kinderopvang. Door dit financieringsstelsel behoren alleen kinderen van werkende ouders, en doelgroepouders, tot de doelgroep. Inmiddels blijkt dat de arbeidsparticipatie van vrouwen redelijk stabiel is. Daardoor is het aantal nieuwe toetreders tot de doelgroep beperkt en ontstaat er verzadiging 3. Prognoses van CBS geven aan dat het totaal aantal kinderen in Nederland de komende jaren afneemt. De effecten van de krimp in de bevolking zijn al merkbaar in de randen van Nederland, Noordoost-Groningen, Zuid-Limburg en Zeeland.

2 De snelle toename in het gebruik van kinderopvang in de periode vanaf 2007 was voor het Rijk aanleiding tot bezuinigingen. De extreme toename in het gebruik van gastouderopvang in 2007 en 2008 gaf aanleiding tot twee maatregelen: een bezuiniging op specifiek de gastouderopvang én nieuwe eisen aan gastouderbureaus en gastouders in 2010. In 2010 is het gebruik van gastouderopvang met ongeveer een derde afgenomen ten opzichte van 2009. 3 Kinderopvang in Nederland 2011: vraag en aanbod in evenwicht. Buitenhek, 2011.

10


08-11-11 11:18


Het effect van de genoemde trends is dat er in Nederland op steeds meer plekken een balans is ontstaan tussen vraag naar- en aanbod van kinderopvang. Hierdoor ontstaat marktwerking, zoals de Wet kinderopvang beoogt. Ouders kunnen steeds vaker kiezen. In grootschalige nieuwbouwwijken is nog wel sprake van meer vraag dan aanbod. Daartegenover staat overcapaciteit in krimpgebieden en in sommige stadswijken. Ondernemers verkleinen op die plekken de capaciteit door groepen samen te voegen en/of locaties te sluiten. In 2011 hebben veel ondernemers in de kinderopvang hun focus verlegd van capaciteitsuitbreiding naar de afweging waar en welke capaciteit in exploitatie wordt gehouden.

11


08-11-11 11:18


3.

Capaciteit kinderopvang Wachtlijsten in de kinderopvang ontstaan doordat de vraag naar kinderopvang groter is dan het aanbod. De ondernemers in de kinderopvang hebben in de periode 2008 tot 2011 een enorme uitbreiding van de capaciteit gerealiseerd. Om zicht te hebben op de ontwikkeling van de capaciteit van de kinderopvang is eind 2008 gestart met gegevensverzameling. In opdracht van het Netwerkbureau heeft Regioplan de uitbreiding in beeld gebracht op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau. De meetmomenten zijn eind 2008, eind 2009 en eind 2010. De resultaten zijn gebaseerd op gegevens uit respectievelijk gemeentelijke registers in 2008 en 2009 en het Landelijke Register Kinderopvang in 2010. Uit de Monitor: capaciteitsontwikkeling in de kinderopvang, op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau blijkt dat in de periode 2008 – 2011 in totaal 1.125 nieuwe locaties hele dagopvang (kdv) en 1.358 nieuwe locaties buitenschoolse opvang (bso) zijn gerealiseerd. Een groei van ruim 35% kdv-locaties en bijna 29% bso-locaties. Dat is een enorme prestatie van de sector kinderopvang. In capaciteit betekent dit een toename van 44.007 kindplaatsen hele dagopvang en 66.597 kindplaatsen buitenschoolse opvang. Voor de kdv een groei van 30% en voor de bso een groei van 42%. De capaciteitgegevens zijn op gemeente niveau beschikbaar. Nieuw is dat veel bso-locaties - bijna 40% van het totaal - in of dicht bij een basisschool zijn gevestigd. In totaal zijn er eind 2010 ruim 11.000 locaties kinderopvang. Dit is vergelijkbaar met het aantal basisschoolgebouwen in Nederland. Als gevolg van de nieuwe eisen voor gastouderbureaus en gastouders is eind 2010 voor het eerst het aantal gastouders bekend. Er zijn ruim 50.000 voorzieningen voor gastouderopvang in het Landelijk Register Kinderopvang opgenomen. Hierna wordt specifiek ingegaan op de ontwikkeling van kinderopvang in grootschalige nieuwbouwwijken, omdat juist in dit type wijken de grootste wachtlijsten voorkomen. Ontwikkeling kinderopvang in grootschalige nieuwbouwwijken (Vinex) De planning van dergelijke grootschalige nieuwbouwprojecten heeft een lange doorlooptijd, 10 -15 jaar is gebruikelijk. Tijdens het planologisch ontwerp van de huidige Vinex-wijken is en kon de grote vraag naar kinderopvang niet worden voorzien. Het gebruik van kinderopvang was toentertijd veel lager dan nu. Dit verklaart de beperkte fysieke ruimte voor kinderopvangvoorzieningen in de Vinex-wijken.

12


08-11-11 11:18


Bovendien blijkt de ontwikkeling van de vraag naar kinderopvang in Vinex-wijken atypisch te zijn. Bij een ‘normale’ ontwikkeling van de bevolking van een wijk is er een oplopend aantal kinderen met een piek na ongeveer tien jaar. In Vinex-wijken komen vanaf het opleveren van de eerste woningen relatief veel gezinnen wonen die al een of twee kinderen hebben. Bovendien vinden binnen dezelfde wijk vaak verhuizingen plaats van gezinnen met kinderen naar nieuwere en/of grotere huizen, waarbij de huizen die leeg komen ook weer bewoond worden door gezinnen die al kinderen hebben. Vanaf het begin van de bewoning van de wijk is er dus een extreme behoefte aan voorzieningen voor primair onderwijs en kinderopvang. De piek is er direct in plaats van na tien jaar. Duidelijk werd dat bij de ontwikkeling van kinderopvang in Vinex-wijken de ‘grondpolitiek’ een rol speelt. Grond met een woonbestemming levert vanuit financieel oogpunt voor een gemeente meer op dan grond met een maatschappelijke bestemming, zoals kinderopvang. Voor gemeenten, stedenbouwkundigen en projectontwikkelaars speelt de kinderopvang een onbeduidende rol bij de afweging aan grond wel of geen maatschappelijke bestemming toe te kennen. Er is ook nu nog te weinig bewustzijn en geen gevoel van urgentie met betrekking tot de veranderde maatschappelijke situatie waarin kinderopvang een structurele voorziening is die ouders nodig hebben. De kinderopvangondernemers zijn in de fase van de planontwikkeling zelf niet pro-actief genoeg. Zij zijn te laat bekend met en betrokken bij de ontwikkeling van nieuwbouw- of herstructureringswijken. Hierdoor is geen ‘ fysieke ruimte’ meer voor kinderopvang in de dan al vergevorderde planontwikkeling. Met name de noodzakelijke buitenruimten zijn in de al ingevulde planologische plannen nauwelijks meer in te passen. Dit betekent dat achteraf aanpassingen moeten worden gedaan in bestemmingsplannen en dat de financiering van de grond problemen oplevert. Als er wel grond en locaties voor kinderopvang beschikbaar zijn, is met name in Vinex-wijken de grond duur en/of de huur hoog. Omdat de verhouding kostprijs/vraagprijs een maximum heeft voor wat betreft de huisvestingskosten, is het voor ondernemers soms onmogelijk om kinderopvang te realiseren. Het Netwerkbureau heeft de eerder genoemde informatie en aansprekende voorbeelden verzameld. Om te kunnen leren van eerdere ervaringen zijn in opdracht van het Netwerkbureau gebiedsbeschrijvingen gemaakt van een aantal Vinex-wijken. Tijdens bezoeken aan individuele gemeenten zijn de gegevens en ervaringen gepresenteerd en besproken. Er zijn ook regionale conferenties georganiseerd voor gemeenten en vertegenwoordigers van kinderopvang met het thema Vinex. Door middel van (tafel)conferenties met vertegenwoordigers van gemeenten, woningcorporaties, projectontwikkelaars, kinderopvang, Waarborgfonds kinderopvang is een bewustwording bij de (her)ontwikkeling van wijken bij alle betrokkenen gecreëerd. Met betrekking tot investeringen in gebouwen voor onderwijs en kinderopvang is, specifiek voor woningcorporaties, in samenwerking met Aedes, het Landelijk Steunpunt Brede Scholen en het Servicecentrum Scholenbouw de brochure Zo doende! samengesteld.

13


08-11-11 11:18


4.

Samenwerking kinderopvang – scholen – gemeenten Voor een toereikend, slim en structureel aanbod aan kinderopvang is goede samenwerking nodig in de driehoek gemeenten, schoolbesturen en kinderopvangondernemers. Het Netwerkbureau heeft veel geïnvesteerd om die samenwerking en het onderlinge vertrouwen te bevorderen. Door de maatschappelijke veranderingen hebben steeds meer ouders behoefte aan samenhangende dagarrangementen voor hun kinderen. Voor kinderen van vier tot twaalf jaar zijn onderwijs en kinderopvang de belangrijkste componenten van een dagarrangement. In de invulling van dagarrangementen hebben de vertegenwoordigers van schoolbesturen, kinderopvangorganisaties en gemeenten elk hun eigen belang en hun eigen rol. Kinderopvang en onderwijs Kinderopvang en onderwijs hebben zich historisch gezien apart van elkaar ontwikkeld met eigen wet- en regelgeving en eigen financieringsystemen. Zij hebben ook elk een eigen structuur en cultuur. Het kost tijd om vooroordelen weg te nemen, elkaar te begrijpen en te waarderen. Ook hun relatie met gemeenten is verschillend. In 2008 heeft het onderwijs, na de motie Van Aartsen/Bos, massaal gekozen voor het makelaarsmodel. De kinderopvang werd ‘uitbesteed’ aan kinderopvangondernemers. Al snel werd duidelijk dat in het onderwijs een beperkt aantal koplopers de samenwerking met kinderopvang ook inhoudelijk weet vorm te geven. Maar in het algemeen moest het onderwijsveld actief benaderd worden om de samenwerking met kinderopvang te stimuleren. Dit is de aanleiding voor de start in 2009 met individuele bezoeken aan scholen door het hele land. De in totaal ruim 150 bezochte scholen zijn at random gekozen, groot-klein, stedelijk-platteland, brede school-stand alone, oud gebouw-nieuw gebouw, ondernemende – afwachtende directie. Dit leverde een schat aan informatie op die zich als een olievlek verspreidde. Individuele directeuren waardeerden de komst van het Netwerkbureau, de adviseurs gaven concrete tips en adviezen en wezen op alle beschikbare informatie. Hiermee konden deze directeuren hun collega’s en bestuurders informeren en stimuleren. Vanaf eind 2009 zijn ook de schoolbesturen actief benaderd. Voor hen was een ‘menukaart’ beschikbaar waarmee zij op maat ondersteuning van het Netwerkbureau konden vragen. Bij alle bezoeken zijn de schoolbesturen en schooldirecteuren steeds gestimuleerd om de kinderopvang en de gemeente direct te betrekken bij de ontwikkelingen binnen de schoolbesturen. Uit al deze ervaringen blijkt dat in vergelijking met 2008 de schoolbesturen en – directeuren inmiddels steeds vaker (pro)actief zijn bij het realiseren van een dagarrangement. In aanvulling

14


08-11-11 11:18


op het makelaarsmodel streven zij ook steeds meer naar een inhoudelijke samenwerking met de kinderopvang. Daarvoor zijn zij steeds vaker bereid buitenschoolse opvang in hun gebouw te huisvesten en de schooltijden aan te passen naar een continurooster en/of vijf gelijke dagenmodel. Zij zien de buitenschoolse opvang steeds meer als een pr-middel voor het werven en behouden van leerlingen. Als gevolg hiervan is hier en daar een nieuwe trend in de kinderopvang ontstaan: denominatie. Een aantal schoolbesturen overweegt om zelf kinderopvang aan te gaan bieden. Gemeenten Gemeenten zijn verantwoordelijk voor onderwijshuisvesting en hebben daarmee een directe rol in het huisvestingsvraagstuk van scholen. Zij hebben geen formele taak in de huisvesting van kinderopvang. Sinds de Wet kinderopvang (2005) hebben gemeenten zich veelal beperkt tot hun wettelijke taken met betrekking tot kinderopvang: actueel houden van register kinderopvang en uitvoeren toezicht op en handhaving van de kwaliteit kinderopvang. Gemeenten kunnen ook een stimulerende rol spelen in de uitbreiding van kinderopvang en de samenwerking tussen kinderopvang en primair onderwijs. Om gemeenten te stimuleren in hun regierol en om de mogelijkheden voor het creëren van randvoorwaarden voor de uitbreiding van capaciteit en de realisatie van samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang onder hun aandacht te brengen, is samen met de VNG de brochure Zo kan het ook! ontwikkeld. Hierin is onder andere informatie opgenomen over de mogelijkheden van subsidiering en aanbesteding en zijn aansprekende voorbeelden beschreven. De onderlinge kennis- en informatie-uitwisseling tussen gemeenten en het contact tussen vertegenwoordigers van kinderopvang, onderwijs en gemeenten is gestimuleerd door de diverse bijeenkomsten die het Netwerkbureau heeft georganiseerd (zie hoofdstuk 7). In de driehoek kinderopvang, onderwijs en gemeenten heeft het Netwerkbureau een onafhankelijke, neutrale positie ingenomen. Dit maakte het mogelijk om vraagstukken in alle overleggen, presentaties en bijeenkomsten steeds vanuit de verschillende perspectieven te benaderen en de verschillende beelden die partijen van elkaar hebben te benoemen en te bespreken. Mogelijk heeft dit bijgedragen aan meer vertrouwen tussen de sectoren kinderopvang, onderwijs en gemeenten. En in specifieke situaties ook tussen individuele organisaties/ personen. Door tijdens alle contacten, conferenties en pr-activiteiten (voor)oordelen te benoemen, te nuanceren en waar mogelijk weg te nemen, heeft het Netwerkbureau indirect een bemiddelende rol gehad in al dan niet concrete situaties met knelpunten op bestuurlijk, ambtelijk en uitvoerend niveau. Het Netwerkbureau heeft niet alleen op uitvoerend niveau initiatieven genomen voor het delen en beschikbaar stellen van kennis, maar ook op bestuurlijk niveau.

15


08-11-11 11:18


5.

Aansprekende voorbeelden Uit ervaring blijkt dat het bezoeken van aansprekende voorbeelden stimulerend werkt voor direct betrokkenen en voor beleidsmakers. Het meeste effect ontstaat als de groep deelnemers is samengesteld uit de drie sectoren. Vanaf de start van het Netwerkbureau is begonnen met het verzamelen van relevante aansprekende voorbeelden. De focus lag op het realiseren van capaciteitsuitbreiding kinderopvang door (dubbel)gebruik van schoolgebouwen, gezamenlijke inzet van personeel en samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang. In totaal zijn 114 aansprekende voorbeelden verzameld. Zij zijn gepubliceerd op de website van het Netwerkbureau, opgenomen in brochures en pr-activiteiten en ze zijn, zoveel mogelijk door de betrokkenen zelf, gepresenteerd tijdens bijeenkomsten en conferenties. In bijlage 3 staat een overzicht van alle aansprekende voorbeelden. Om vertegenwoordigers van schoolbesturen en -directies en kinderopvangorganisaties concreet te laten zien welke mogelijkheden er zijn, zijn in totaal twaalf excursiedagen ‘Gluren bij de buren’ georganiseerd. Tijdens die dagen zijn de deelnemers op locatie geïnformeerd door de ervaringsdeskundigen van de betreffende locatie over de mogelijkheden de samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang vorm te geven en over het gebruiken van elkaars ruimten. Deelnemers zijn erg enthousiast over deze informele manier van kennismaking en informatieuitwisseling. In bijlage 4 staat een overzicht van alle excursies ‘Gluren bij de buren’.

16


08-11-11 11:18


6.

Knelpunten en oplossingen

Het zoeken naar oplossingen voor de gesignaleerde knelpunten is steeds gebaseerd op actuele stelsels en wet- en regelgeving. Bij de start van het Netwerkbureau is, regionaal, aan vertegenwoordigers van kinderopvangorganisaties, schoolbesturen en gemeenten gevraagd welke knelpunten zij tegenkwamen bij de realisatie van voldoende kinderopvang. En welke trends, oplossingen en kansen zij zagen. Dit leverde concrete vragen en suggesties op. Reden om deze vraaggestuurde werkwijze gedurende de hele periode van het Netwerkbureau voort te zetten. Hierdoor is de afgelopen drie jaar een steeds beter beeld ontstaan van de knelpunten en de oplossingsmogelijkheden bij het realiseren van nieuwe locaties kinderopvang en de invulling van de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs. Door het doen van deskresearch, het verzamelen en bestuderen van beschikbare informatie en het ontwikkelen van aanvullende informatie is gezocht naar praktische oplossingsrichtingen. De gesignaleerde knelpunten zijn hierna in volgorde van ‘groot’ (beleidsniveau), naar ‘klein’ (uitvoerend niveau) kort beschreven met de acties van het Netwerkbureau om te komen tot oplossingsrichtingen. Vertragende in plaats van stimulerende rol gemeenten Ondernemers ervaren de gemeenten als een vertragende factor bij de realisatie van meer capaciteit kinderopvang. In veel gevallen werken de verschillende afdelingen van de gemeenten niet samen (kastje – muur) en is de beschikbare informatie onvoldoende toegankelijk. Concreet zouden de gemeenten een rol kunnen spelen bij het verzamelen van gegevens over wachtlijst, capaciteit en uitbreidingsplannen. Kinderopvang zou door hen toegevoegd kunnen worden aan de Lokaal Educatieve Agenda (LEA). Vertegenwoordigers van gemeenten zijn uitgenodigd voor diverse bijeenkomsten georganiseerd door het Netwerkbureau. (Onderwijs)huisvesting Gemeenten zijn wettelijk verantwoordelijk voor onderwijshuisvesting. Zij ontvangen rijksmiddelen voor het realiseren van schoolgebouwen voor het basisonderwijs. Deze schoolgebouwen hebben een onderwijsbestemming. De mogelijkheden, huurprijzen en randvoorwaarden voor verhuur van onderwijsruimten aan kinderopvang was onduidelijk voor

17


08-11-11 11:18


zowel gemeenten, als schoolbesturen, als kinderopvang. In opdracht van het Netwerkbureau heeft het Servicecentrum Scholenbouw modellen voor huurcontracten ontwikkeld. Schoolpolitiek en verzuiling Scholen beconcurreren elkaar in de werving van nieuwe leerlingen. De directeuren zien de buitenschoolse opvang (bso) en in mindere mate de hele dagopvang steeds meer als PR voor hun school. Zij willen buitenschoolse opvang aan zich binden door de buitenschoolse opvang in hun gebouw te huisvesten. En zij willen de bso exclusief of ten minste met een voorrangsregeling bij plaatsing, aanbieden voor leerlingen van hun school. Scholen worden hierbij aangemoedigd door de vraag van ouders: school en buitenschoolse opvang liefst in hetzelfde gebouw. Ouders kiezen hierbij voor gemak en onderstrepen hun vertrouwen in het onderwijs. Deze exclusieve vraag is voor de kinderopvang nieuw en lastig. Traditioneel biedt de kinderopvang op een bso-locatie voor kinderen van meerdere scholen bso aan, zonder voorrang voor plaatsingen van leerlingen van een specifieke school. Enig volume per locatie is nodig voor een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod aan activiteiten voor kinderen. Inmiddels is bijna 40% van de bso-locaties in of heel dicht bij een basisschool gevestigd en ontstaan er ook binnen de sector kinderopvang denominaties. Knelpunt bij de huisvesting van bso in schoolgebouwen is dat de kinderopvang in meer of mindere mate afhankelijk is van de keuzes van schooldirecteuren en –besturen voor hun huisvestingsmogelijkheden. Als de kinderopvang onderwijsruimten huurt en die exclusief voor kinderopvang gebruikt, ontstaat ook risico. Gemeenten kunnen te allen tijde onderwijs-m2 claimen voor onderwijsgebruik als het leerlingaantal van de betreffende of ook van een andere school toeneemt. Schooldirecteuren kunnen om welke reden dan ook voor een andere aanbieder kinderopvang kiezen door het huurcontract te beëindigen. Door de onzekerheid over de huurperiode zijn kinderopvangondernemers voorzichtig in het doen van investeringen binnen schoolgebouwen. De huisvesting van bso in schoolgebouwen is daardoor in veel gevallen ‘matig’. Onduidelijkheid over bestemmingsplannen en de mogelijkheid die te wijzigen In bestaande bestemmingsplannen komt kinderopvang als bestemming nauwelijks voor. De bestemming ‘onderwijs’ van schoolgebouwen staat formeel geen kinderopvang toe, net als sport- en winkelbestemmingen of een agrarische bestemming. Dat betekent dat de bestemming gewijzigd moet worden. Ondernemers in de kinderopvang ervaren het wijzigen van bestemmingen als een langdurig en ondoorzichtig proces. De meest recente wet- en regelgeving rond bestemmingsplannen, gewijzigd in 2010, is in samenwerking met het ministerie van VROM en de VNG beschreven in de brochure: Zo werkt dat! Kinderopvang en bestemmingsplannen. Tijdens regionale conferenties voor vertegenwoordigers gemeenten en kinderopvang is de wet- en regelgeving toegelicht. Gemeenten zijn gestimuleerd

18


08-11-11 11:18


kinderopvang als bestemming toe te voegen bij het maken van nieuwe- of het wijzigen van bestaande bestemmingsplannen. Er zijn aansprekende voorbeelden verzameld en gepresenteerd. (Negatieve) beeldvorming over en weer bij kinderopvang en onderwijs Door het onderwijs wordt de buitenschoolse opvang, gechargeerd, benoemd als een ongeordende bende die herrie maakt en maar wat doet met vaak wisselende leiding die weinig begeleiding geeft. Door de kinderopvang wordt het onderwijs, eveneens gechargeerd, benoemd als een bolwerk dat niet toegankelijk is en een afwerende of afwachtende houding heeft en die de kinderopvang als ‘melkkoe’ wil gebruiken. Tijdens alle contactmomenten, individuele schoolbezoeken, menukaart voor schoolbesturen, conferenties, excursiedagen is deze beeldvorming door het Netwerkbureau bespreekbaar gemaakt en genuanceerd. Financiering Gemeenten, schoolbesturen en woningbouwcorporaties rekenen vaak marktconforme huren aan kinderopvangorganisaties. Ondernemers vinden de huurprijzen in sommige gebieden te hoog. In de kostprijs van kinderopvang is een component huisvesting opgenomen. Deze heeft een maximum door de relatie tussen kostprijs en een marktconforme vraagprijs voor kinderopvang. Een ander fenomeen in dit kader zijn de verschillende huurtarieven die binnen één gemeente door verschillende schoolbesturen worden gevraagd. Hierdoor ontstaat concurrentie op huurprijzen. Door de vaak kortlopende huurcontracten kan de kinderopvang niet investeren in de ruimten en wordt inhoudelijke samenwerking belemmerd. Bij de realisatie van kinderopvang in multifunctionele accommodaties (MFA’s) zijn zowel de investeringskosten als de exploitatiekosten een belemmering. De beperkingen in de investeringsmogelijkheden ontstaan doordat gemeenten alleen een budget voor onderwijshuisvesting hebben en alleen met eigen middelen eventueel kunnen/ willen investeren in m2 kinderopvang. Gemeenten hebben voor wat betreft huisvesting geen wettelijke taak in kinderopvang. Schoolbesturen mogen op grond van de Wet Primair Onderwijs niet met rijksmiddelen investeren in gebouwen. En kinderopvang kan/wil niet investeren in de dure m2 van een MFA. Investeringen door institutionele beleggers in nieuw- of verbouw wordt bemoeilijkt door de versnippering van onderwijs en kinderopvang. Binnen één gemeente zijn meerdere schoolbesturen en kinderopvangaanbieders actief, die ook nog eens in wisselende combinaties samenwerken. Omgekeerd is een groot schoolbestuur of een grote kinderopvangaanbieder vaak gevestigd in meerdere gemeenten. Een investeerder is geïnteresseerd in volume, meerdere projecten met enige omvang. Dit is nauwelijks te realiseren met drie verschillende partners: gemeente, schoolbestuur en kinderopvang.

19


08-11-11 11:18


Bij de realisatie van het gebouw wordt de exploitatie niet of te laat structureel geregeld. Gebruikers onderschatten het beheer van zo’n grote accommodatie, meerdere gebruikers, meer coördinatie en de aanwezigheid van een beheerder na de openingstijden van onderwijs en kinderopvang. Gebruikers naast de hoofdgebruikers blijken onvoldoende structurele middelen te hebben om te kunnen bijdragen aan de exploitatiekosten. Het beheer vraagt ten minste een (parttime) beheerder die meestal niet is opgenomen in de begroting van de exploitatiekosten. Bij het wegvallen van de (gemeentelijke) subsidie ‘stort’ het aanbod in en blijven vaak alleen het onderwijs en de kinderopvang over als exploitant. Het Netwerkbureau heeft door middel van aansprekende voorbeelden, presentaties tijdens conferenties en excursiedagen Gluren bij de Buren belangstellenden geïnformeerd over de mogelijkheden. Niet toegankelijke informatie voor starters De beschikbare informatie voor starters op bestaande websites blijkt slecht te vinden, versnipperd en voor een deel ontoegankelijk en onvoldoende te zijn. Het Netwerkbureau heeft samen met de Kamer van Koophandel, de VNG en de MOgroep een brochure voor starters ontwikkeld. En aanvullend daarop een speciale versie voor schoolbesturen die starten met kinderopvang. Zowel voor starters als schoolbesturen zijn workshops en masterclasses georganiseerd om hen te informeren over de actuele ontwikkelingen, de mogelijkheden en wet- en regelgeving. Gebrek aan gegevens op lokaal niveau: capaciteit, wachtlijst en ontwikkeling van de vraag Individuele kinderopvangorganisaties hebben inzicht in de eigen capaciteit en de eigen wachtlijst. Daarnaast zijn gegevens beschikbaar op landelijk niveau. Maar op lokaal niveau is weinig inzicht in de actuele ontwikkeling van de vraag binnen een wijk en/of gemeente. In 2009 is in opdracht van het Netwerkbureau eerst het bestaande Ramingsmodel kinderopvang geactualiseerd door het SCP. Dit is een model op gemeentelijk niveau dat is gebaseerd op groei. In een vraagmarkt geeft dit model inzicht in de maximale vraag per gemeente, gebaseerd op vergelijkbare best practice-gemeenten. Inmiddels blijken er grote regionale en lokale verschillen in de behoefte aan kinderopvang. Op specifieke locaties en in grootschalige nieuwbouwwijken is lokaal (nog) veel vraag. En er zijn gebieden waar balans ontstaat tussen vraag en aanbod en gebieden waar de vraag afneemt (krimpgebieden) en dus overcapaciteit is. Deze ontwikkeling vergt een ander model voor het maken van prognoses op gemeentelijk niveau. In opdracht van het Netwerkbureau zijn de tool www.prognoskinderopvang.nl en de Handreiking marktverkenning ontwikkeld. Deze twee instrumenten ondersteunen ondernemers (en gemeenten) bij de afweging met zicht op de omvang en de aard van de capaciteit die nodig/ wenselijk is. Ook zijn kaarten gemaakt waarop tot op locatieniveau ingezoomd kan worden om de spreiding van bestaande voorzieningen inzichtelijk te maken.

20


08-11-11 11:18


Efficiënt gebruik van bestaande en nieuw te realiseren ruimten, binnen en buiten Er is nauwelijks sprake van ruimten die multifunctioneel gebruikt worden, ook in de brede scholen en multifunctionele accommodaties (MFA’s). Onderwijsruimten zijn ‘van en voor’ de school en niet of nauwelijks toegankelijk voor de kinderopvang. Medegebruik van ruimten als speellokalen, de hal en het ict- of handenarbeidlokaal is onder strikte voorwaarden geregeld. Het schoolplein wordt in de meeste gevallen wel zowel door de school als de buitenschoolse opvang gebruikt. Maar de inrichting nodigt heel vaak niet uit tot spelen en ontdekken. Om draagvlak te creëren bij gemeenten, onderwijs en kinderopvang voor het efficiënt en slim gebruik van bestaande onderwijshuisvesting en de knelpunten en de mogelijke oplossingen te onderzoeken bij bestaande en nieuwe huisvesting is op initiatief van het Netwerkbureau een werkgroep samengesteld 4 . De werkgroep, of een deel daarvan, heeft als klankbordgroep en/of meeleesgroep gefunctioneerd bij de ontwikkeling van de publicatie Bouwboek voor kindercentra, het onderzoek en onderwijsprogramma van de TU-Delft naar transformatiemogelijkheden van bestaande schoolgebouwen, de publicatie De transformatie van het schoolgebouw en de bijhorende tentoonstelling, de agenda gebouwen voor kinderen en het filmpje Gebouwen voor kinderen door de ogen van kinderen. Het Netwerkbureau heeft de rol van facilitator, aanjager en opdrachtgever vervuld. De beschikbare kennis en ervaring is actief aangeboden aan architecten en adviseurs onderwijshuisvesting tijdens netwerkbijeenkomsten en tijdens de afsluitende regionale conferenties en de eindconferentie van het Netwerkbureau. Doordat de TU-Delft de transformatie van schoolgebouwen als thema van het onderwijsprogramma heeft opgenomen voor masterstudenten bouwkunde in het studiejaar 2010-2011 en 2011-2012 zijn in totaal ruim 150 studenten bouwkunde betrokken bij- en geïnformeerd over de ontwikkelingen in de onderwijshuisvesting. Matige kwaliteit tussenschoolse opvang Bij het realiseren van een dagarrangement is de tussenschoolse opvang (overblijf) voor veel scholen een knelpunt. Het aantal kinderen dat overblijft, neemt toe maar scholen hebben niet genoeg ruimten en de ruimten zijn niet geschikt. Bovendien is het lastig voldoende vrijwilligers te vinden. De kwaliteit van de ‘overblijf’ wordt vaak als matig tot onvoldoende beoordeeld. Door de matige kwaliteit van de overblijf is de productiviteit van het onderwijs in de middag lager dan gewenst. De leerkrachten hebben ’s middags het eerste deel van de lestijd vaak nodig om conflicten en onrust die tijdens de overblijf zijn ontstaan op te lossen. In de brochure Over overblijven is de wet- en regelgeving toegelicht en zijn aansprekende voorbeelden beschreven.

4. Vertegenwoordigers van MOgroep, Branchevereniging, PO-raad, VNG, BOinK, Waarborgfonds Kinderopvang en Stimuleringsfonds voor Architectuur, Landelijk Steunpunt Brede Scholen, Servicecentrum Scholenbouw.

21


08-11-11 11:18


Het realiseren van combinatiebanen De huidige subsidieregeling Impuls combinatiefuncties, met als doel eind 2012 2500 fulltime combinatiefuncties te realiseren, is niet toegankelijk voor kinderopvang. Dit betekent dat de bekostiging door participanten uit eigen middelen moet worden opgebracht. De kinderopvang kan de kosten in de reguliere formatie opnemen. Het onderwijs/de sportvereniging moet extra formatie inpassen in de bestaande formatie. Dit vraagt aanpassing van de gebruikelijke invulling van functies en taken. Dat zijn schoolbesturen en -directeuren en sportverenigingen niet gewend. Bovendien ontstaan door de btw-verplichting extra kosten bij de inlener als er gekozen wordt voor detachering. Kinderopvangondernemers zien de combinatiebaan onderwijsassistent/sportinstructeur/PM-er bso als een mogelijkheid een aantrekkelijk arbeidscontract te kunnen aanbieden in de bso. Dit creëert ook de mogelijkheid een meer gevarieerd team binnen de bso te formeren. Het Netwerkbureau heeft de mogelijkheden en meerwaarde van combinatiebanen onder de aandacht gebracht van vertegenwoordigers van kinderopvang, gemeenten en sportverenigingen tijdens een regionale en twee landelijke themabijeenkomsten. De varianten voor het werkgeverschap zijn beschreven in een Informatief bulletin met aansprekende voorbeelden.

22


08-11-11 11:18


7.

Conferenties

Er zijn grote regionale verschillen in de ontwikkeling van vraag en aanbod in de kinderopvang en in de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs. Hier is op ingespeeld door de inhoud van de conferenties af te stemmen op de regionale situatie en daarbij vertegenwoordigers vanuit de betreffende regio uit te nodigen. De regionale conferenties hadden als doel informatie uit te wisselen, contacten te leggen en concrete afspraken te maken over de voortgang en de uitbreiding van de capaciteit in de kinderopvang. Zij blijken een effectief middel om de ontwikkelingen in de kinderopvang en het onderwijs, en de mogelijkheden van samenwerking tussen onderwijs, kinderopvang en gemeenten te bevorderen. Deelnemers zijn vaak voor het eerst met elkaar in contact gekomen. Een eenmalige bijeenkomst, zelfs als alle direct betrokkenen aanwezig zijn, is onvoldoende om direct tot concrete afspraken te komen. Er zijn wel onderling vervolgafspraken gemaakt. De concrete resultaten van de regionale bijeenkomsten zijn niet bekend bij het Netwerkbureau. Wel is duidelijk dat tijdens de regionale bijeenkomsten nieuwe contacten tussen schoolbesturen en -directeuren en vertegenwoordigers van kinderopvangorganisaties en gemeenten zijn ontstaan en reeds bestaande contacten zijn verstevigd. Er zijn ook informatieve themabijeenkomsten georganiseerd. Dit omdat bleek dat gemeenten en kinderopvangaanbieders behoefte hebben aan concrete informatie: hoeveel capaciteit is er, welke rol is mogelijk voor de gemeente, welke mogelijkheden hebben gemeenten om uitbreiding en samenwerking te stimuleren en bestemmingsplannen te wijzigen en welke rol hebben gemeenten en onderwijsbestuurders in (onderwijs) huisvestingsvraagstukken. De huisvestingsvraagstukken zijn tijdens netwerkbijeenkomsten en tafelconferenties ook onder de aandacht gebracht van woningcorporaties en architecten. Er zijn specifieke bijeenkomsten georganiseerd voor starters in de kinderopvang (ook voor schoolbesturen). En voor de realisatie van capaciteit in samenwerking met sportverenigingen en voor het realiseren van plusopvang. De kennis- en informatie-uitwisseling tussen de drie sectoren is afgerond met vijf regionale bijeenkomsten in april 2011 en een landelijke bijeenkomst in juni 2011. Ook voor deze bijeenkomsten zijn weer vertegenwoordigers van én kinderopvang én onderwijs én gemeenten uitgenodigd. De deelname was meer gelijk verdeeld dan bij de bijeenkomsten in de beginperiode; in een aantal regio’s was de opkomst zelfs gelijk verdeeld. Kennelijk zijn de sector onderwijs en de gemeenten in het algemeen in 2011 meer actief betrokken bij de kinderopvang dan in 2008.

23


08-11-11 11:18


Tijdens de landelijke eindconferentie zijn de actuele gegevens en trends in kinderopvang en onderwijs gepresenteerd en in een economisch kader geplaatst vanuit moreel- behoefte- en doelmatigheidsperspectief. Discussiegroepen hebben van gedachten gewisseld over vier thema’s: groei, verzadiging, krimp kinderopvang; samenwerking kinderopvang en onderwijs; personeel en huisvesting. Aan de discussiegroepen namen vertegenwoordigers van kinderopvang, onderwijs, gemeenten, ouderorganisaties kinderopvang en onderwijs, beleidsmedewerkers ministeries van SZW en OCW, andere projecten 5 , architectenbureaus en woningcorporaties deel. Uitgangspunt bij de discussies was dat de deelnemers oplossingen en acties moesten benoemen die binnen de huidige stelsels passen. Dit omdat stelselwijzigingen niet op korte termijn te verwachten zijn en uit de praktijk blijkt dat alles mogelijk is binnen de huidige wet- en regelgeving. Realisatie is soms wel ingewikkeld, maar mogelijk. De ondernemers in de kinderopvang geven aan dat zij zelf: – beter moeten communiceren over wat de kinderopvang is en welke kwaliteit zij bieden; – moeten investeren in onderzoek; – kritisch moeten zijn op waar zij welke capaciteit exploiteren en – de kinderopvang beter moeten positioneren en minder afhankelijk moeten zijn van het onderwijs. Voor wat betreft het realiseren van dagarrangementen geven de deelnemers aan dat: – management by speech door de ministers van SZW en OCW van belang is. Zij moeten aangeven welke richting zij uit willen gaan met betrekking tot dagarrangementen. – ruimte voor experimenten en regelvrijheid in specifieke situaties nuttig is bij het realiseren van dagarrangementen; – gemeenten kunnen helpen door partijen bij elkaar te brengen; – tussenschoolse opvang een hindernis blijft in het realiseren van een dagarrangement en – twee separate inspecties onhandig en inefficiënt is. In het kader van huisvesting is gesignaleerd dat het vreemd blijft dat in een dagarrangement één kind vaak twee verschillende gebouwen gebruikt: de school en de bso-accommodatie. Terwijl beide gebouwen voor een groot deel leeg staan. De bestaande ervaringen werken belemmerend op een doorbraak in de ontwikkeling, regelgeving en financiële middelen feitelijk niet. Er kan vaart gebracht worden in deze ontwikkeling door: – de kinderopvang en het onderwijs samen een visie te laten ontwikkelen op voorzieningen op buurt- en wijkniveau; de gemeente zou zich hieraan moeten commiteren; – de rolverdeling te herijken/borgen ten aanzien van programmeren, ontwikkelen en exploiteren van gebouwen waarbij wordt uitgegaan van samenhang tussen de investeringen en de exploitatie;

5. Landelijk Steunpunt Brede Scholen, Andere Tijden, Bouwstenen voor Sociaal.

24


08-11-11 11:18


– het opdrachtgeverschap onder te brengen bij een ervaren partij en – in de voorfase van een project een architect als integrerende en creatieve factor in te schakelen. Voor wat betreft personeel is benoemd dat de kwaliteit van het dagarrangement, onderwijs en opvang, voor een groot deel afhankelijk is van het personeel. In feite ligt er een opdracht aan: – het management van onderwijs en kinderopvang: ga en blijf in gesprek over elkaars agenda; – de bestuurders: zoek persoonlijk commitment en formuleer een gezamenlijke pedagogische visie; – wethouders: neem een nieuwe rol, stuur op cohesie en samenwerking op wijkniveau en agendeer samenwerking onderwijs en kinderopvang op de Lokaal Educatieve Agenda. In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van de door het Netwerkbureau georganiseerde bijeenkomsten en het aantal deelnemers (per doelgroep) dat daarmee is bereikt. De adviseurs hebben ook bijdragen geleverd aan diverse conferenties die door derden zijn georganiseerd, zie bijlage 6.

25


08-11-11 11:18


8.

Communicatie en borging De website is hét communicatiemiddel geweest van het Netwerkbureau. Daarnaast is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande communicatiemiddelen in het onderwijs-, kinderopvang- en gemeenteveld en de (scholen)bouwwereld. De borging van de kennis en ervaring is deels gerealiseerd, de verdere ontwikkeling ervan is in voorbereiding. Communicatie In het communicatieplan zijn de primaire- en secundaire doelgroepen en de pr-activiteiten en -middelen benoemd. Het communicatieplan is niet als een statisch gegeven gebruikt, maar steeds in ontwikkeling geweest. Op de website van het Netwerkbureau is alle informatie voor iedereen vrij toegankelijk gemaakt. Wekelijks is nieuwe, actuele informatie toegevoegd. In bijlage 7 staat een overzicht van de ontwikkeling van de content en de bezoekersaantallen. Individuele vragen zijn telefonisch en/of via de contactfunctie van de website gesteld. De mogelijkheid direct vragen te kunnen stellen en antwoord te krijgen, kreeg veel waardering. De rol en de capaciteit van het Netwerkbureau boden niet de mogelijkheid tot individuele begeleidingstrajecten. De afweging over de mate waarin op een individuele vraag kon worden ingegaan, is per situatie beoordeeld. Onderwerpen waar meerdere vragen over werden gesteld waren aanleiding tot het samenstellen van een veelgestelde vraag ( zie bijlage 8), het zoeken van een aansprekend voorbeeld of het instellen van nader onderzoek. Op grond van een strategische verkenning, onder begeleiding van een extern communicatieadviesbureau en gebaseerd op de ervaringen tot en met half 2009, is eind 2009 besloten om vanaf 2010: – zoveel mogelijk aan te sluiten bij reeds bestaande overleggen en geplande conferenties in het onderwijsveld en bij gemeenten; – de doelgroepen binnen het Primair Onderwijs te verbreden: naast directeuren PO ook nadrukkelijker: besturen, docenten, ouders en medezeggenschapsraden, onderwijsbegeleidingsdiensten, de Inspectie voor het onderwijs, ministerie van OCW: directie primair onderwijs en directie kinderopvang; – de communicatie voor alle doelgroepen te richten op case-beschrijvingen/artikelen waarbij de diverse doelgroepen ‘aangesproken’ worden; – naast informatieoverdracht vooral aandacht te besteden aan de ervaringen van mensen uit de sectoren zelf om daarmee de boodschap dynamisch over te brengen.

26


08-11-11 11:18


Om de informatie en de activiteiten van het Netwerkbureau breed onder de aandacht te brengen zijn diverse pr-activiteiten gerealiseerd, mailings met informatie en/of promotie van het Netwerkbureau, advertenties in onderwijsbladen, (bijdragen aan) artikelen in diverse vakbladen en een maandelijkse column in vakblad kinderopvang BBMP. In bijlage 9 staat een volledig overzicht. Borging van kennis en ervaring Tijdens de duur van het project is alle kennis en ervaring digitaal door middel van de website en selectief via hardcopy door het Netwerkbureau beschikbaar gesteld. Organisaties zoals de Brancheorganisatie kinderopvang, de PO-raad, de VNG, het Waarborgfonds Kinderopvang, de WOK, het Landelijk Steunpunt Brede Scholen(LSBS), Bredeschool.nl, het Servicecentrum Scholenbouw, de Sportbonden, Andere Tijden en de Kamer van Koophandel zijn actief benaderd om de voor hen relevante brochures en documenten van het Netwerkbureau ook op hun sites te plaatsen. De Adviesraad van het Netwerkbureau is in totaal tien keer bijeen geweest. Naast advies richting het Netwerkbureau leidde deze gedachtewisseling geregeld tot concrete overdracht van kennis en ervaring van het Netwerkbureau richting WOK, VNG, BOinK en de werkgeversorganisatie kinderopvang. De projectleider heeft structureel deelgenomen aan de agenda- en reguliere overleggen van de WOK en een beperkt aantal keren aan overleggen van het expertteam van het LSBS. Hierdoor heeft kennisoverdracht plaatsgevonden naar met name het onderwijsveld vanuit het kinderopvangperspectief. Het Netwerkbureau is met één adviseur vertegenwoordigd in de adviesraad van het project Andere Tijden. De ervaring met eerdere vergelijkbare projecten6 leert dat na het beëindigen van een project een deel van de opgedane kennis en ervaring binnen korte tijd achterhaald is en dat de kennis en ervaring niet langer toegankelijk is en verdwijnt. Met de ministeries van OCW en SZW is in 2010 en 2011 overleg geweest over de manier waarop relevante informatie, ook na het beëindigen van het Netwerkbureau Kinderopvang toegankelijk blijft voor de rijksoverheid, de kinderopvang, het basisonderwijs en gemeenten. In 2011 is hierover op basis van concrete voorstellen tweemaal overleg geweest met de Adviesraad. Daarnaast is er overleg geweest met het Kinderopvangfonds en het Landelijk Steunpunt Brede scholen. Alle betrokkenen erkennen het belang van de borging van de kennis en ervaring met betrekking tot kinderopvang en met name in het kader van het realiseren van dagarrangementen. De ministeries van SZW en OCW onderzoeken de mogelijkheid om de subsidie van het het Landelijk Steunpunt Brede Scholen uit te breiden met kinderopvang als extra taak.

6.Projectbureau dagindeling 2000-2003, Netwerkbureau uitbreiding kinderopvang 2000-2004, Sport en kinderopvang 2000-2003, Implementatiebureau kinderopvang 2003-2005.

27


08-11-11 11:18


Als praktische oplossing voor de korte termijn heeft het Netwerkbureau aan alle secundaire doelgroepen en aan alle aanwezigen van de regionale conferenties en de landelijke bijeenkomst van 2011 in september een USB-stick gestuurd met daarop de content van de website van het Netwerkbureau: documenten, onderzoeken, brochures, veel gestelde vragen, aansprekende voorbeelden. Het Servicecentrum Scholenbouw(ScS) organiseert in het najaar 2011 een netwerkbijeenkomst in het kader van Gebouwen voor kinderen. Alle gegevens en informatie hieromtrent is overgedragen aan het ScS.

28


08-11-11 11:18


Overzicht onderzoeken in opdracht van Netwerkbureau Kinderopvang

•

Monitor 2008, 2009, 2010, gegevens op gemeentelijk niveau van de capaciteit kinderopvang, Regioplan Beleidsonderzoek

•

Ramingsmodel, CPB, 2008

•

Analyseapport BSO scholenpanel, AVS, 2008, 2009, 2010, 2011

•

Onderzoek huisvesting kinderopvang in Nederland, Buitenhek Management & Consult, 2009 en 2010

•

Verzadiging van de kinderopvangmarkt in Nederland nadert snel, Buitenhek Management & Consult, 2009 en 2011

•

Onderzoek naar de stelsels huisvesting in onderwijs en kinderopvang, 2010

•

Inventarisatie sport-bso’s, NBK, 2010

•

Wachtlijstonderzoek, NBK, 2010 en 2011

•

De transformatie van het schoolgebouw, onderzoek naar de mogelijkheid van transformatie van bestaande schoolgebouwen, Faculteit Bouwkunde van de TU Delft 2010/2011

•

Prognose op gemeentelijk niveau, Buitenhek Management & Consult, 2011

•

Marktverkenning kinderopvang, Ayit Consultancy, 2011

•

Capaciteit kinderopvang op postcodeniveau, Geodan, 2011

Bijlage 1

29


08-11-11 11:18


Bijlage 2

Overzicht brochures en publicaties

• Over overblijven Partners: Koepelorganisaties onderwijs, BOinK, ouderorganisaties onderwijs Verzonden aan alle schoolbesturen, directeuren en voorzitters van de medezeggenschapsraden van alle basisscholen in Nederland. (oplage 22.000 exemplaren) • Ruimte voor groei in de kinderopvang SCP, 2009. Verzonden aan gemeenten, kinderopvangorganisaties en een selectie uit de secundaire doelgroepen. (oplage 150 exemplaren) • Handreiking BSO Sportaccommodaties Partners: Waarborgfonds Kinderopvang, VNG, VSG, Waarborgfonds Sport, NOC*NSF, NISB Verzonden aan alle kinderopvangorganisaties, sportbonden en secundaire doelgroepen. (oplage 2500 exemplaren) • Handreiking huisvesting BSO in bestaande school (digitaal) • Magazine Tijd voor nieuwe schooltijden? van project Andere Tijden in onderwijs en Opvang Verzending ondersteund door Netwerkbureau Kinderopvang met gezamenlijke begeleidende brief. (oplage 10.000 exemplaren) • Eindrapportage NBK 2009 Verzonden aan deel van de secundaire doelgroepen. (oplage 100 exemplaren) • Zo werkt dat! Kinderopvang en bestemmingsplannen Partners: VNG, ministerie van VROM Verzonden aan alle kinderopvangorganisaties, gemeenten en een deel van de secundaire doelgroepen. (oplage 3500 exemplaren) • Zo kan het ook! Stimulerende rol van gemeenten in kinderopvang Partners: diverse gemeenten Verzonden aan alle gemeenten en een deel van de secundaire doelgroepen. (oplage 1000 exemplaren) • Zo doende! Investeren in gebouwen voor kinderopvang en onderwijs Partners: Landelijk Steunpunt Brede Scholen, Aedes Door Aedes verzonden aan alle woningcorporaties en een deel van de secundaire doelgroepen van Netwerkbureau Kinderopvang en Landelijk Steunpunt Brede Scholen. (oplage 1000 exemplaren)

30


08-11-11 11:18


• Starten in de kinderopvang, Handreiking met informatie, tips en een stappenplan Partners: VNG, MOgroep Kinderopvang, Kamer van Koophandel, Waarborgfonds Kinderopvang (digitaal) • Schoolbestuur als starter in de kinderopvang (digitaal) • Menukaart onderwijs en kinderopvang, 2009 Verzonden aan alle schoolbesturen (oplage 1400) • Modelcontracten voor verhuur van klaslokalen aan kinderopvang Partner: Servicecentrum Scholenbouw (digitaal) • Agenda Gebouwen voor kinderen, inclusief bijbehorende kalender en literatuuroverzicht Partners VNG, Stimuleringsfonds voor de Architectuur, Servicecentrum Scholenbouw, MOgroep Kinderopvang, PO-raad, Landelijk Steunpunt Brede Scholen. Verstuurd naar alle gemeenten (beleidsmedewerkers onderwijshuisvesting), alle kinderopvangorganisaties, alle schoolbesturen voor primair en speciaal onderwijs. (oplage 5000 exemplaren) • Werkboek Sport en Kinderopvang, derde geheel herziene versie, december 2010 Partner: NISB Verzending van ‘persexemplaar’ aan sportbonden, deel secundaire doelgroepen, medewerkers aan het sportboek. (oplage 100 exemplaren) (digitaal) • Bouwboek voor kindercentra (actualisering van de brochure De Zevensprong), januari 2011 Partners: individuele kinderopvangorganisaties en architecten Verzonden aan de medewerkenden en deel secundaire doelgroepen, tevens verspreid onder potentiële gebruikers tijdens de regionale conferenties in 2011. (oplage 1250 exemplaren) • De transformatie van het schoolgebouw, juni 2011 Partners: TU Delft, VNG, Stimuleringsfonds voor de Architectuur, Servicecentrum Scholenbouw, MOgroep Kinderopvang, PO-raad, Landelijk Steunpunt Brede Scholen, Waarborgfonds Kinderopvang. Verzonden aan de medewerkenden en deel secundaire doelgroepen. (oplage 1250 exemplaren)

31


08-11-11 11:18


• Tentoonstelling ‘Bouwen voor kinderen’, 2011 Partners: TU Delft, VNG, Stimuleringsfonds voor de Architectuur, Servicecentrum Scholenbouw, MOgroep Kinderopvang, PO-raad, Landelijk Steunpunt Brede Scholen 5x regionale bijeenkomsten april 2011, 1x netwerkbijeenkomst mei 2011, 1x landelijke bijeenkomst juni 2011 • Film: Gebouwen voor kinderen door de ogen van kinderen, juni 2011 Partners: TU Delft, VNG, Stimuleringsfonds voor de Architectuur, Servicecentrum Scholenbouw, MOgroep Kinderopvang, PO-raad, Landelijk Steunpunt Brede Scholen Verzonden aan de medewerkenden en deel secundaire doelgroepen. (oplage 1000 exemplaren) • Eindrapportage NBK 2010, juni 2011 Verzonden aan deel van de secundaire doelgroepen. (oplage 50 exemplaren) • Eindrapportage 2008 – 2011, oktober 2011 Verzonden aan deel van de secundaire doelgroepen. (oplage 50 exemplaren) • Managementboek Kinderopvang, november 2011 Hoofdstuk samenwerking onderwijs en kinderopvang (Elsevier) • Informatieve bulletins in pdf ter plaatsing en gebruik aangeboden aan relevante partners en organisaties: - Samenwerking buitenschoolse opvang en sport loont, artikel, NBK 2010 - Sport BSO’s 2010, een stand van zaken, NBK 2010 - MFA Windkracht 5, Rosmalen, NBK 2010 - MFA De Uitkijck, informatief bulletin, NBK 2010 - Drie gebouwen voor kinderen, NBK 2011 - MFA De Zonneboom, Doetinchem, NBK 2011 - MFA Dok Zuid, Apeldoorn, NBK 2011 - MFA Educatief centrum De Dobbelsteen, Brummen, NBK 2011 - Scholen en kinderopvang, NBK 2011 - Samen onder één dak, NBK 2011 - Slimmer bouwen voor kinderen, NBK 2011 - Woningcorporaties en gebouwen voor kinderen, NBK 2011 - Overzicht literatuur gebouwen voor kinderopvang en onderwijs, NBK 2011 - Plusopvang, ontwikkelingen en financieringsmogelijkheden, NBK 2011

32


08-11-11 11:18


• Gebiedsbeschrijvingen (digitaal) - Gebiedbeschrijving Vinex locatie Nesselande (Rotterdam) - Gebiedbeschrijving Vinex locatie IJburg (Amsterdam) - Gebiedbeschrijving Vinex locatie Leidsche Rijn (Utrecht) - Gebiedbeschrijving Vinex locatie locatie Meerhoven (Eindhoven) - Gebiedbeschrijving Vinex locatie locatie Stadshagen (Zwolle) - Gebiedbeschrijving krimpgebied Noord-Oost Groningen - Gebiedbeschrijving krimpgebied Parkstad Limburg - Gebiedbeschrijving krimpgebied Zeeuws-Vlaanderen

33


08-11-11 11:18


Bijlage 3

Overzicht aansprekende voorbeelden

• TSO Amstelwijs, Amstelveen • TSO Basisschool De Kleine Reus, Amsterdam • TSO Basisschool St. Lukas, Amsterdam • TSO Brede School Het Meesterwerk, Almere • TSO K.B.S. Maria in Campis, Assen • TSO Kinderrestaurant, Amsterdam • TSO OBS Laterna Magica, Amsterdam • TSO Stichting Lunchen op School, Utrecht • BSO in christelijke basisschool Oostendorp • Brede school De Wendakker, Zwolle • Brede School de Wilgenbroek - Boxtel • Brede School in 19 weken gebouwd (Kop van Java, A’dam) • Brede School La Res in Enschede • Brede School Tilburg • Brede school Wereld op Zuid Rotterdam • Brede school: 1+1=3, uitkomst van de bredere school, Het Meesterwerk Almere • BSO - Pilot met uitklapbare BSO in Utrecht • BSO - Schakelconcept: klaslokaal verandert in bso • BSO BS de Klokbeker en bso • BSO De Salamander, “Knelpunten los je samen op” (Arnhem) • BSO en kinderopvang: ‘t Putterje: psz, bso en kinderopvang in één locatie, Alblasserwaard • BSO en onderwijs in hetzelfde lokaal, Zoetermeer • BSO in de natuur: BSO Struin, Nijmegen • BSO in de zalen van de kerk • BSO in het schoolgebouw, Oldebroek • BSO Kleine-Ikke : ook opvang van oudere kinderen • BSO op speciaal onderwijs in Goes • BSO voor kinderen van 3-15 jaar oud, Groningen • BSO-bus de KomKids Express • BSO-plus De Bikkels, Haarlem • BSO-plus De Goudmijn, Rotterdam • BSO-plus De Poolster, Groningen • BSO-plus De Wereldplek, Rijswijk • BSO-plus in Hulst ( Zld.) • BSO-plus project, Kober, Breda • BSO-plus St. Liduinaschool, Breda • BSO: Achter de schooltijd aan, Almere • BSO: Combinatiefunctie klassenassistent - BSO

34


08-11-11 11:19


• BSO: Combinatiefunctie klassenassistent - BSO • BSO: Cursus BSO op niet-BSO locaties (Utrecht) • BSO: De Kindercaravan, Schiedam • BSO: Kids Cube - een uitklapbare BSO • BSO: Leerbedrijf BSO, ‘s Gravenzande • BSO: Schoolbesturen nemen regie in BSO/kinderopvang • BSO: thema locaties met BSO carrousel, ‘s-Gravenzande • BSO: Voldoende huisvesting voor BSO door krachtige samenwerking, Apeldoorn • Combinatiefunctie in Rosmalen: manager kinderopvang en onderbouw inpandige basisschool • De Sterrenschool, een zeer brede schoolconcept • DOK 13: maatwerk naar eigen smaak voor iedere school • Dubbelgebruik klaslokalen, Leidschendam • Flexibele 24-uurs kinderopvang Rotterdam • Gebouwen voor kinderen - publicatie van Sardes • Gemeente Den Haag investeert in kinderopvang • Gemeente Haaksbergen investeert in kinderopvang • Handig lokaalgebruik in Denemarken • Hanneshoeve: Flexibele kinderopvang in boerderij, Giessenburg • HappyKids Sportplaza: unieke buitenspeelplaats voor BSO • KDV: Grootste kinderdagverblijf Nederland in Leidsche Rijn • Kinderopvang de Boerderij, Weesp • Kinderopvang in eigen beheer van een schoolbestuur • Ko en sport: Project ‘Basketball in de kinderopvang’ • Krimp: Fusie schoolbesturen om te anticiperen op krimp • MFA Brede school Kop Java • MFA Centrum Zandoogjes, Breda • MFA De Zonneboom, Doetinchem • MFA Dok Zuid in Apeldoorn • MFA Educatief Basiscentrum Oost, Schijndel • MFA Educatief centrum De Dobbelsteen in Brummen • MFA’s: Drie casestudies van MFA’s met cijfers over beheer • MFA: Centrum voor onderwijs en ontmoeting De Uitkijck te Baarn • MFA: De Archipel: op weg naar een educatief centrum met innovatief huisvestingsbeleid, Zutphen • MFA: Drie gebouwen voor kinderen • Onderwijs in de bso-ruimte, Ypenburg • Onderwijs én kinderopvang in het klaslokaal, Haarlem • Ouderparticipatiecrèche, Utrecht • Samenwerking Kbs St.Joseph en bso Kastanjetuin

35


08-11-11 11:19


• SBO en BSO eendrachtig samen - Amsterdam • Schakelklas in Leidsche Rijn, Utrecht • Schooltijden: Al 35 jaar continurooster op school, Ursum • Schooltijden: De bioritmeschool: “Wij willen leren èn goed pauzeren!”, Gouda • Schooltijden: Dominicusschool Rotterdam gaat over naar 5 gelijke dagen • Schoolwoningen, Den Haag • Slimme scholen! Almere • Speciale kinderopvang Wille!, Sneek • Speelschool: educatieve kinderopvang, Lisse • Sport BSO De Kidsbunker, ‘s-Gravenzande • Sport BSO Hockey en tennis, Uithoorn • Sport BSO hockey, Driehuis • Sport BSO in het secretariaat van voetbalvereniging, De Bilt • Sport BSO in sportaccommodatie Polderpoort, Vlaardingen • Sport BSO in zwembad, Schiedam • Sport BSO korfbal en hockey, Lisse • Sport BSO korfbal Maasland • Sport BSO Korfbal, Kudelstaart • Sport BSO op Walcheren • Sport BSO Sportrijk, Arnhem • Talentschool Laterna Magica • Tentoonstelling ‘Bouwen voor Kinderen’ • Thuishuizen • Tieneropvang Utrecht • Tieneropvang Wageningen • TSO Fabritiusschool, Hilversum • TSO OBS de IJsselhof, Zwolle • TSO Praktijkvoorbeeld continurooster Jozefschool Amsterdam • TSO Praktijkvoorbeeld continurooster OBS de Bongerd Amsterdam • TSO Praktijkvoorbeeld continurooster Openbare Daltonschool De Kleine Kapitein Amsterdam • TSO professioneel ingevuld, Rotterdam • Uitvoering wet OKE • Vacaturebank kinderopvang • Vervoer BSO, Haarlem • Vrijstelling bestemmingsplan Sassenheim • VVE in kinderopvang • VVE: Certificaat Voor- en Vroegschoolse Educatie voor pedagogisch medewerkers SKV • Wijzigen bestemmingsplan Westland • ‘3+2= een fit idee’ : Basisschool De Catamaran in Rotterdam

36


08-11-11 11:19


Overzicht excursies ‘Gluren bij de buren’

Bijlage 4

Almere, 22 september 2009, 26 deelnemers Tilburg en Breda, 28 september 2009, 18 deelnemers Arnhem, 18 mei 2010, 57 deelnemers Schalkhaar en Apeldoorn, 1 juni 2010, 39 deelnemers Baarn en Soest, 17 juni 2010, 54 deelnemers Leeuwarden, 8 november 2010, 35 deelnemers Rotterdam en Dordrecht, 15 november 2010, 70 deelnemers Enschede, 18 november 2010, 33 deelnemers Utrecht, 25 november 2010, 33 deelnemers Amsterdam, 16 mei 2011, 21 deelnemers Zwolle, 17 mei 2011, 9 deelnemers Boxtel en Schijndel, 23 mei 2011, 27 deelnemers

37


08-11-11 11:19


Bijlage 5

Overzicht door Netwerkbureau Kinderopvang georganiseerde conferenties

Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats

Regionaal tafelgesprek

Gemeenten 4

23 september 2008,

Primair onderwijs 2 Kinderopvang 2


Gemeenten 3



Gemeenten 4



Gemeenten 4


Miniconferentie BSO en

Eindhoven

23 september 2008, Arnhem

24 september 2008, Amsterdam

24 september 2008, Assen

31

27 januari 2009,

53

30 maart 2009,

11

12 mei 2009,

51

19 mei 2009, Almere

De tafel van …

13

28 mei 2009,

Bijeenkomst TSO opleidingen

5

30 september 2009,

Conferentie Groei of krimp:

100

5 oktober 2009,

naschoolse activiteiten Regionaal

Regionale Conferentie Vraag

naar kinderopvang neemt toe! Regionaal

Regionale Conferentie Vraag

naar kinderopvang neemt toe! Regionaal

Onder één dak, Seminar

Huisvesting onderwijs en

Amsterdam

Heerhugowaard

Middenmeer

kinderopvang Landelijk

Op uitnodiging Op uitnodiging

effectief personeelsbeleid in de kinderopvang

Rotterdam Den Haag Zeist

Landelijk

38 38


08-11-11 11:19


Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats

Capaciteit in de kinderopvang,

50

13 oktober 2009,

48

26 november 2009,

groei, verzadiging of krimp Op uitnodiging

Dagarrangementen, kwaliteit door samen-werking in een krimpregio

Huizinge –

Groningen

Regionaal

Werkconferentie Gebouwen voor

Den Haag

23

10 december 2009,

Buitenschoolse opvang en sport

Totaal aantal deelnemers: 168

26 januari 2010,

Landelijk

- 20 vertegenwoordigers van Gemeenten

kinderen van 0-16 jaar Op uitnodiging

(accommodaties)

waarvan +/-:

Utrecht

Amsterdam

- 112 vertegenwoordigers van Kinderopvangorganisaties

- 20 vertegenwoordigers van Brancheorganisaties

- 16 vertegenwoordigers van Sportverenigingen

Samenwerking onderwijs en

Totaal aantal deelnemers: 92 waarvan:

bijzondere voorbeelden uit

- 10 Brancheorganisaties

kinderopvang in de praktijk: Zweden en Duitsland Landelijk

Zo kan het ook! Stimulerende rol van gemeenten in kinderopvang

- 65 Kinderopvangorganisaties

Gebouwen voor kinderen

Op uitnodiging, architecten,

Utrecht

- 2 Gemeenten - 5 onderwijs - 1 OCW 35

18 mei 2010,

41

29 oktober 2010,

Regionaal

Netwerkbijeenkomst Agenda

2 maart 2010,

Eindhoven

Den Haag

vertegenwoordigers onderwijs, kinderopvang en gemeenten

39


08-11-11 11:19


Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats

Zo kan het ook! Stimulerende rol

65

11 november 2010,

260

2010 / 2011

30

5 januari 2011,

van gemeenten in kinderopvang Regionaal

32 acties/bijeenkomsten

n.a.v. aanvragen MENUKAART

Amersfoort

onderwijs en kinderopvang

Dubbel gebruik van ruimtes Regionaal


’s-Gravenzande en Den Haag

60

28 januari 2011,

Masterclass starters

45

29 januari 2011,

Onderwijs en kinderopvang in

46 deelnemers, 4 workshop-leiders en

8 maart 2011,

Ondertekening convenant

40

9 maart 2011,

Kick Off Gemeenten

50

9 maart 2011,

Screening en alertheid

30

11 maart 2011,

Masterclasses Kinderopvang in

27 deelnemers en 2 dagbegeleiders

14 maart 2011,

Onderwijs en kinderopvang in

19 deelnemers, 2 workshopleiders en

15 maart 2011,


50

24 maart 2011,



Utrecht

vertegenwoordigers onderwijs, kinderopvang en gemeenten kinderopvang

krimpgebieden

gemeenten/ministerie van SZW Landelijk

eigen beheer onderwijs

grootschalige nieuwbouwwijken eigen beheer

Rotterdam 3 begeleiders

Amersfoort Den Haag

Den Haag

Den Haag

1 dagbegeleider

Utrecht

Amersfoort Zwolle

40 40


08-11-11 11:19


Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats


35

31 maart 2011,

Regionale conferentie

102

5 april 2011,


107

7 april 2011,


115

14 april 2011,


95

19 april 2011,


90

21 april 2011,


35

23 mei 2011,

150

31 mei 2011,

80

22 juni 2011,

eigen beheer


Eindhoven


Utrecht

Eindhoven

Rotterdam

Amsterdam Zwolle

Utrecht

vertegenwoordigers onderwijs, kinderopvang en gemeenten

Samenwerking onderwijs en kinderopvang Regionaal

Perspectief op de toekomst Eindconferentie Op uitnodiging

Warns

Den Haag

41


08-11-11 11:19


Bijlage 6

Overzicht bijeenkomsten van derden waaraan een bijdrage is geleverd

Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats

Gezamenlijke huisvesting bso en

320

17 november 2008,

basisonderwijs (VNG)

Haarlem

24 november 2008,

R0egionaal

Roermond

1 december 2008, Nijmegen

2 december 2008, Assen

3 december 2008, Rotterdam NVTK: informeren raden van

13

26 januari 2009,

NVTK: informeren raden van

14

5 februari 2009,


17

12 maart 2009,


12

19 maart 2009,

Informatieve regionale

65

23 maart 2009,

toezicht toezicht toezicht toezicht

bijeenkomst voor boeren en landbouwers


bijeenkomst voor boeren en

jonge kind

Den Haag Huizen Breda

Oldekerk,

Groningen 38

landbouwers

ABC congres De dag van het

Amsterdam

10 juni 2009, Hekendorp

(Zuid-Holland) 100

Nationaal congres Brede Scholen

25 september 2009 29 september 2009

GMR van het PCBO onderwijs

23 scholen

24 september 2009


20

21 januari 2010,

Apeldoorn


‘s-Heer Arendskerke

42 42 eindrapportage_2008-2011_5nov.indd 42

08-11-11 11:19


Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats

Congres RCPZ en PCZ

150

27 januari 2010,

Landelijk congres Nederlandse

400

30 januari 2010,


50

9 februari 2010,

30

11 februari 2010,

Schetsen aan nieuwe scholen,

45

4 maart 2010,


25

18 maart 2010

60

29 maart 2010,

30

8 april 2010,

70

26 april 2010,

Start College TU Delft

80

31 augustus 2010,

Discussie en presentatie tussen

20

1 september 2010,

Hockeybond




IJburg 2e fase Amsterdam








gemeente, schoolbesturen

en kinderopvangorganisaties

Vlissingen Utrecht

Heukelom

Ottersum

Amsterdam

Nisse

Steenderen

IJsselstein

Mariënheem

Delft

Bemmel

Bemmel

43


43

08-11-11 11:19


Bijeenkomst

Aantal deelnemers

Datum en plaats

KindVak: jaarlijkse landelijke

8, 120 en 216 deelnemers

4, 5 en 6 november

conferentie voor de sector kinderopvang

2010,

Den Bosch

College TU Delft,

60

8 november 2010,

Kindwijzer

70

9 november 2010,


40

10 november 2010,

Netwerkbijeenkomst VOS/ABB

15

15 december 2010


22

10 januari 2011

NOT: Starters schoolbesturen

15

27 januari 2011,

Childcare International:

50

25 maart 2011,

20

23 juni 2011,

onderwijspraktijk


bijeenkomst voor boeren en

Delft

Hoevelaken

Drenthe

landbouwers

samenwerking onderwijs en

Utrecht

kinderopvang

Goede Kinderopvang maken we samen

Netwerkbureau Kinderopvang

Driebergen

’s-Gravenzande

en Okidoki

44


08-11-11 11:19


Overzicht content en bezoekersaantallen website

Bijlage 7

1ste kwartaal gemiddeld

2de kwartaal gemiddeld



Totaal

per per maand dag

per per maand dag

per per maand dag

per per maand dag

per jaar

2008 Aantal bezoekers

778

25

2334

Aantal unieke bezoekers

351

12

1053

Aantal aansprekende voorbeelden

10

10

Aantal veelgestelde vragen

8

8


1740

58

3408

112

4966

162

6532

217

49938


777

26

1349

45

1775

48

2067

69

17904


19

27

15

3

64


-

5

2

3

10


7349

244

7159

238

9604

320

10411

347

103.569


2498

83

2679

89

4866

162

5164

172

45621


1

8

9

1

19


6

11

4

-

21 Totaal 2008-2011


9901

330

4549

151

43350

199191


4043

134

3135

104

21534

86112

19

112

Aantal aansprekende voorbeelden Aantal veelgestelde vragen

13

6 1

32

45


08-11-11 11:19


Bijlage 8

Overzicht veelgestelde vragen

Wet- en regelgeving

• Hoe moet de afronding van het aantal kinderen per groep plaatsvinden? • Hoe kan ik zoeken in het Landelijk Register Kinderopvang?

• Mag een gemeente een lagere huur vragen aan een kinderopvangorganisatie of peuterspeelzaal? Gemeentelijk beleid

• De gemeente werkt me tegen bij het opzetten van kinderopvang, wat kan ik daar aan doen?

• Mag een gemeente een lagere huur vragen aan een kinderopvangorganisatie of peuterspeelzaal? Onderwijs en opvang

• Dagarrangement: Wie is verantwoordelijk en aansprakelijk voor wat tijdens een dagarrangement gebeurd?

• Is instemming nodig van de MR voor het wijzigen van schooltijden? • Wanneer is er sprake van een continurooster?

• Zijn er andere financieringsmogelijkheden voor bso in scholen? Vormen van samenwerking

• Zijn er goede voorbeelden van samenwerking?

• Welke juridische en fiscale mogelijkheden zijn er om de samenwerking vorm te geven? Huisvesting

• Welke mogelijkheden zijn er voor het huren van ruimten in een school? • Moet de bso btw betalen over de huur van een sportaccommodatie?

• Mogen schoolbesturen vanuit rijksmiddelen investeren in eigen huisvesting of huisvesting van derden, bijvoorbeeld kinderopvang?

• Wat zijn de mogelijkheden voor tijdelijke huisvesting?

• Zijn er andere financieringsmogelijkheden voor bso in scholen?

• Welke organisatie kan helpen bij het vinden van geschikte accommodaties? Personeel

• Wanneer is er een btw verplichting bij het realiseren van een combinatiebaan? • Welke functieprofielen zijn mogelijk voor een combinatiebaan?

• Welke mogelijkheden zijn er voor aanstelling van een combifunctionaris kinderopvangonderwijs?

• Wie kan de werkgever zijn van een combinatiefunctionaris?

46


08-11-11 11:19


BSO

• Moet de bso btw betalen over de huur van een sportaccommodatie? Gastouderopvang

• Wat houdt een EVC procedure in? • Waar kan ik informatie vinden?

Bijzondere vormen van kinderopvang • Hoe financier ik plusopvang?

• Wat is de leidster/kind ratio bij pluskinderen? Starters kinderopvang

• Ik wil een kinderopvang beginnen, waar kan ik informatie krijgen? TSO

• Mag de school bijdragen aan de kosten voor tso als die is uitbesteed? • Kunnen gastouders ingezet worden bij de TSO?

• Is er een norm voor het aantal kinderen per overblijfkracht?

• Kan een school een vergoeding vragen voor de TSO als er met een continurooster wordt gewerkt? • Opleidingseisen TSO medewerkers in 2011

• ‘Kijkt’ de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de invulling van de overblijf? • Wanneer is er sprake van een continurooster?

• Welk bedrag ontvangt de school in 2010-2011 als tegemoetkoming in de kosten voor tso? • Welke normen en kaders worden er vanaf 2011 aan TSO gesteld?

47


08-11-11 11:19


Bijlage 9

Overzicht PR-activiteiten

Artikelen, interviews in diverse media In Management kinderopvang en BBMP

• Interview waarin de projectleider de achtergrond en doelstelling van het Netwerkbureau heeft toegelicht, september 2008

In BBMP, maandblad voor besturen en directies kinderopvang • Columns van Yvette Vervoort - Inventiviteit in de Alblasserwaard, januari 2010 - Achttien meter BSO, februari 2010 - Dubbel gebruik van klaslokalen, maart 2010 - Ruimte moet er zijn!, april 2010 - Frustratie door bezuinigingen, mei 2010 - De schakelklas, juni 2010 - Kleurige Starter, augustus 2010 - Hoe kinderachtig is tieneropvang?, oktober 2010 - Het kan zo makkelijk zijn, november 2010 - Manager onderbouw en kinderopvang, december 2010 - Onderwijs in bso-ruimte, januari 2011 - Bso-carrousel ’s Gravenzande, februari 2011 - Grootschalige kleinschaligheid, maart 2011 - Gemeenten moeten de regie nemen, april 2011 - Plusopvang, mei 2011

• Artikel Monitor capaciteit kinderopvang 2008, maart 2009

• Artikel/interview Is de kinderopvang in de toekomst nog wel nodig, april 2009

• Artikel Groei of krimp, personeelsverwachtingen in de kinderopvang, oktober 2009

• Artikel Agenda gebouwen voor kinderen, verslag van gesprek met een architect, november 2010 • Artikel Concepten voor de duurzame school, november 2010

• Artikel naar aanleiding van Bouwboek voor kindercentra, maart 2011 • Artikel Het einde van de wachtlijsten, juli 2011 In Management kinderopvang

• Interview met betrekking tot Monitor capaciteit kinderopvang 2008, maart 2009 • Interview Voorzichtig de boel in beweging brengen, oktober 2009 • Verwijzing naar AVS onderzoek bso, juni 2011

• Recensie Bouwboek voor kindercentra, Sven Vonk, juni 2011

48


08-11-11 11:19


In Kader Primair

• Artikel Werkelijke vraag overstijgt verwachting, juni 2009

• Artikel Gluren bij de buren, excursie moet eigen knelpunten in samenwerking wegnemen, november 2009

• Artikel Het geforceerde huwelijk tussen onderwijs en buitenschoolse opvang, van gescheiden bolwerk naar gezamenlijk belang, november 2009

• Artikel Opvang en onderwijs werken steeds intensiever samen, juni 2011 In overige media

• Regionale bladen in de provincie Groningen, artikelen over kinderopvang op de boerderij, maart 2009

• Schoolbestuur, artikel/interview Wij hebben het verkeerde gebouw, april 2009

• Direct, CNV Schoolleiders, artikel Goede kinderopvang is een marketingtool, januari 2010

• Direct, CNV Schoolleiders, artikel Studiedag Samenwerking onderwijs en kinderopvang in de praktijk, maart 2010

• Stentor Zutphen en Limburg en Krant Zeeland, artikel voorlichtingsbijeenkomsten Agrarische kinderopvang, maart 2010

• Kinderopvang Totaal, bericht over de Monitor 2009, maart 2010

• School van VOSABB en VOO, advertentie Menukaart onderwijs en kinderopvang, september 2010 • SBM van de Besturenraad, advertentie Menukaart onderwijs en kinderopvang, september 2010 • Schoolbestuur van Bond KBO, advertentie Menukaart onderwijs en kinderopvang, september 2010

• VBSchrift van VBS, advertentie Menukaart onderwijs en kinderopvang, september 2010 • Nieuwe oogst, artikel Agrarische kinderopvang loont, mei 2010

• Nieuwsbrief Bouwstenen voor Sociaal Bericht Meer vaart en partners in kinderopvang nodig, augustus 2010

• Metro editie Haaglanden, Artikel kinderopvang, maart 2011 • Pedagogiek in Praktijk, artikel Gebouwen voor kinderen

• Starters in de Kinderopvang, Durf je te onderscheiden, Kinderopvang, maart 2011

49


08-11-11 11:19


Pers- en nieuwsberichten • Presentatie Netwerkbureau Kinderopvang, 24 november 2008 - Brief aan › Directies Kinderopvangorganisaties, totaal 1544 adressen › Directeuren (speciaal) Primair Onderwijs, totaal 7693 adressen › Besturen (speciaal) Primair Onderwijs, totaal 1452 adressen › Gemeenten, totaal 443 adressen › Diversen als Koepelorganisaties onderwijs, Ouderorganisaties, Provinciale steunpunten, aan kinderopvang gerelateerde Projecten, Vakbonden, Landelijke Pedagogische Centra, enz., totaal ongeveer 100 adressen - Persbericht, 25 november 2008 naar landelijke dagbladen, vakbladen en diversen als Koepelorganisaties Kinderopvang, Koepelorganisaties onderwijs, Ouderorganisaties, Provinciale steunpunten, aan kinderopvang gerelateerde Projecten, Vakbonden, Landelijke Pedagogische Centra. • Bekendmaking resultaten Monitor 2008 - E-mailing naar directeuren PO en SBO, 24 maart 2009 - Mailing per brief naar gemeenten, schoolbesturen en kinderopvangorganisaties, diversen als koepelorganisaties onderwijs, ouderorganisaties, provinciale steunpunten, aan kinderopvang gerelateerde projecten, vakbonden, Landelijke Pedagogische Centra, 23 maart 2009 - Persbericht naar landelijke dagbladen, vakbladen en diversen als koepelorganisaties kinderopvang, koepelorganisaties onderwijs, ouderorganisaties, provinciale steunpunten, aan kinderopvang gerelateerde projecten, vakbonden, Landelijke Pedagogische Centra, 24 maart 2009 • Eén jaar Netwerkbureau Kinderopvang, promotie – kaart aan alle scholen voor primair onderwijs, gemeenten en kinderopvangorganisaties, september 2009 • Menukaart Onderwijs en kinderopvang - Kaart verzonden aan besturen primair onderwijs en speciaal basisonderwijs en aan een selectie uit de secundaire doelgroepen, november 2009 - Bericht ter plaatsing op websites en nieuwsbrieven naar brancheorganisaties, januari 2010 • Telefonische enquête wachtlijsten hele dagopvang en buitenschoolse opvang, Aankondiging per brief naar alle kinderopvangorganisaties, 13 april 2010 • Capaciteit kinderopvang toegenomen, persbericht van ANP n.a.v. Monitor capaciteit kinderopvang, 19 april 2010 • Diverse onderwerpen, nieuwsbericht per e-mail aan partners en relevante organisaties, september 2010 • Sport en Kinderopvang, e-mailbericht aan diverse sport- en brancheorganisaties, september 2010 • Bouwboek voor kindercentra, e-mailbericht aan brancheorganisaties en secundaire doelgroepen, februari 2011 • De transformatie van het schoolgebouw, e-mailbericht met betrekking tot aan brancheorganisaties en secundaire doelgroepen, juni 2011

50


08-11-11 11:19


Aankondigingen • Seminar Onder één dak van 19 mei 2009 – in Kadernieuws AVS – in Kader Primair AVS – Persbericht aan relevantie organisaties • Gluren bij de buren, september 2009, in – in Kader Primair – Persbericht aan relevantie organisaties • Masterclass Starten in de kinderopvang op 29 januari 2010: e-mail aan de deelnemers van de workshop Starten in de kinderopvang van de Kindvak 2010, door VNU exhibitions. • Masterclasses Kinderopvang in eigen beheer, maart 2011, e-mail aan PO-raad, AVS, AOB, Besturenraad, Bredeschool.nl, CNV, VOS/ABB, WOK. • Conferenties Onderwijs en kinderopvang in krimpgebieden en grootschalige nieuwbouwwijken, 8 en 15 maart 2011, e-mail aan PO-raad, AVS, VNG, MOgroep, Management Kinderopvang, AOB, Besturenraad, Bredeschool.nl, CNV, VOS/ABB, WOK. • Zes regionale conferenties van april 2011, e-mail aan PO-raad, AVS, VNG, MOgroep, Management Kinderopvang, AOB, Besturenraad, Bredeschool.nl, CNV, VOS/ABB, WOK. • Digitale geactualiseerde kalender en literatuurlijst bij de Agenda Gebouwen voor kinderen, e-mail aan partners Agenda Gebouwen voor kinderen. • Gluren bij de buren, 16, 17 en 23 mei 2011, e-mail aan PO-raad, AVS, VNG, MOgroep kinderopvang, Management Kinderopvang, AOB, Besturenraad, Bredeschool.nl, CNV, VOS/ABB, WOK, Bouwstenen voor Sociaal, VBS, Waarborgfonds Kinderopvang, Servicecentrum Scholenbouw. Uitnodigingen • Uitnodiging Miniconferentie Buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten. 27 januari 2009 - Jaap Edenbaan, Amsterdam. Aan vertegenwoordigers van de kinderopvang, scholen voor primair onderwijs, sport-verenigingen en commerciële sportaanbieders in en nabij het stadsdeel Oost-Watergraafsmeer en de Gemeente Amsterdam/Stadsdeelraad Oost-Watergraafsmeer. • Uitnodiging voor conferentie Vraag naar kinderopvang neemt toe! 30 maart 2009 Heerhugowaard. Aan beleidsambtenaren kinderopvang en onderwijshuisvesting, vertegenwoordigers van schoolbesturen primair onderwijs, basisschooldirecteuren en directeuren van kinderopvangorganisaties in de provincie Noord-Holland, binnen ‘de ring’ Groet – Egmond – Hoorn – Enkhuizen - Opperdoes. • Uitnodiging voor conferentie Vraag naar dagarrangementen neemt toe! 12 mei 2009, Middenmeer. Aan beleidsambtenaren kinderopvang en onderwijshuisvesting, vertegenwoordigers van

51


08-11-11 11:19


schoolbesturen primair onderwijs, basisschooldirecteuren en directeuren van kinderopvangorganisaties in de ‘kop’ van Noord-Holland, ten noorden van ‘de lijn’ Groet – Medemblik. • Uitnodiging voor conferentie Vraag naar kinderopvang neemt toe!, 25 juni 2009, Koudekerke. Aan beleidsambtenaren kinderopvang en onderwijshuisvesting, vertegenwoordigers van schoolbesturen primair onderwijs, basisschooldirecteuren en directeuren van kinderopvangorganisaties op de Bevelanden en Walcheren. (Uitgezonderd de scholen in Goes, Vlissingen en Middelburg en besturen met uitsluitend scholen in genoemde plaatsen) • Uitnodigingskaart voor conferentie Capaciteit in de kinderopvang, groei, verzadiging of krimp, 13 oktober 2009. Aan de honderd grootste kinderopvangorganisaties en een deel van de secundaire doelgroepen. • Uitnodigingskaart voor 5 oktober 2009 Groei of krimp: effectief personeelsbeleid in de kinderopvang. Aan alle kinderopvangorganisaties en een deel van secundaire doelgroepen. • Uitnodiging voor conferentie Dagarrangementen, kwaliteit door samenwerking in een krimpregio, 26 november, Huizinge. Aan beleidsambtenaren kinderopvang en onderwijshuisvesting, vertegenwoordigers van schoolbesturen primair onderwijs, basisschooldirecteuren, directeuren van kinderopvangorganisaties en anderen die functioneel betrokken zijn bij deze thema’s in Noord-Groningen. • Uitnodiging voor werkconferentie Gebouwen voor kinderen van 0-16 jaar, 10 december 2009, Utrecht. Aan dertig vertegenwoordigers van PO-raad, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, ministerie van OCW (directie Kinderopvang en directie Primair Onderwijs en directie Jeugd, Onderwijs en Zorg), ministerie van VROM directie Gebiedsontwikkeling, Aedes, Stichting Waarborgfonds Kinderopvang, MOgroep Kinderopvang, de Branchevereniging ondernemers in de kinderopvang, Werkgroep Onderwijs en Kinderopvang (WOK), Servicecentrum Scholenbouw, Landelijk Steunpunt Brede Scholen, Sardes, Stimuleringsfonds voor Architectuur, Adviesraad Netwerkbureau Kinderopvang, AKTA, Andere Tijden in onderwijs en opvang, Buitenhek Management & Consult, Taskforce Kinderopvang / Onderwijs, Rebel Group Advisory • Uitnodiging voor conferentie Buitenschoolse opvang en sport(accommodaties), 26 januari 2010. Aan bestuurders, directeuren en managers kinderopvang, vertegenwoordigers van sportbonden en sportverenigingen, gemeenteambtenaren kinderopvang en sport en vertegenwoordigers van koepelorganisaties kinderopvang en sport. • Uitnodiging voor Conferentie Samenwerking onderwijs en kinderopvang in de praktijk: bijzondere voorbeelden uit Zweden en Duitsland, 2 maart 2010. Aan alle kinderopvangorganisaties, 150 contacten onderwijs en deel van de secundaire doelgroepen. • PR/uitnodigingskaart Gluren bij de buren c.q. samenwerking onderwijs en kinderopvang, mei 2010.

52


08-11-11 11:19


Aan directeuren en besturen primair onderwijs, directeuren en besturen speciaal basisonderwijs en selectie uit secundaire doelgroepen. • PR/uitnodigingskaart regionale conferentie Zo kan het ook! Stimulerende rol van gemeenten in kinderopvang, 18 mei 2010 Eindhoven. Aan gemeenteambtenaren kinderopvang, onderwijs en ruimtelijke ordening in Zuid Nederland en deel secundaire doelgroepen. • PR/uitnodigingskaart regionale conferentie Zo kan het ook! Stimulerende rol van gemeenten in kinderopvang, 11 november, Amersfoort. Aan gemeenteambtenaren kinderopvang, onderwijs en ruimtelijke ordening in Noord en Midden Nederland en deel van de secundaire doelgroepen. • PR/uitnodigingskaart Gluren bij de buren c.q. samenwerking onderwijs en kinderopvang, november 2010. Aan directeuren en besturen primair onderwijs, directeuren en besturen speciaal basisonderwijs en selectie uit secundaire doelgroepen. • Uitnodigingsbrief (met folder Agenda Gebouwen voor kinderen) voor de netwerkbijeenkomst Agenda Gebouwen voor kinderen op 29 oktober 2010, Den Haag. Aan 250 adressen: secundaire doelgroepen, partners, marktpartijen en architecten. • Uitnodigingskaart voor Onderwijs en kinderopvang in krimpgebieden en grootschalige nieuwbouwwijken, 8 en 15 maart 2011, twee conferenties over het behouden en realiseren van een aanbod aan onderwijs en kinderopvang. Aan bestuurders en directeuren van kinderopvangorganisaties en scholen voor primair onderwijs en gemeenteambtenaren kinderopvang, onderwijs en huisvesting. • Uitnodigingskaart Zes regionale conferenties, april 2011. Oplage 13.000 ex. Aan gemeenten, scholen en besturen PO en SO, alle kinderopvangorganisaties en gastouderbureaus, deel van secundaire doelgroepen, ‘aansprekende voorbeelden’. • Uitnodigingsbrief voor de netwerkbijeenkomst Agenda Gebouwen voor kinderen op 20 mei 2011 in Utrecht. Aan secundaire doelgroepen, partners, marktpartijen, architecten (250 adressen). • Uitnodigingsbrief voor de eindconferentie op 22 juni 2011 in Den Haag. Aan een geselecteerde groep directeuren en bestuurders van kinderopvang- en onderwijsorganisaties, wethouders en beleidsmakers van gemeenten, de directie Kinderopvang van het ministerie van SZW en de directies PO en JOZ van het ministerie van OCW. • Uitnodigingsbrief voor middagdeel van de eindconferentie op 22 juni 2011 in Den Haag. Aan architecten en adviseurs onderwijshuisvesting.

53


08-11-11 11:19


08-11-11 11:19


08-11-11 11:19

Ein 201 eindrapportage_2008-2011_5nov.indd 56

08-11-11 11:19

Eind rapportage Eind. eindrapportage_ _5nov.indd :18

Recommend Documents