EF en gedragsproblemen
Walter Matthys
Verminderde EF bij gedragsproblemen afhankelijk van ADHD (symptomen)? n
Meta-analyse bij jonge kinderen met externaliserend gedrag (Schoemaker, Mulder, Dekovic & Matthys, 2013)
n n n n
n
Inhibitie: ES zr = 0.24 (matig effect) Werkgeheugen: ES zr = 0.17 (klein effect) Cognitieve flexibiliteit: ES zr = 0.13 Effect sterker bij oudere kinderen en verwezen kinderen DBD symptomen: Inhibitie (0.22), werkgeheugen (0.15), cognitieve flexibiliteit (0.13)
EF bij jonge kinderen met ODD/CD en ADHD n
n
n n n
Studie: Schoemaker, Bunte, Wiebe, Espy, Dekovic & Matthys (2012)
Kinderen van 3,5 – 5,5 jaar met diagnose ODD/ CD, ADHD, comorbide groep, TD kinderen (N=202) Taken voor inhibitie en werkgeheugen; latente variabelen Verminderde prestatie voor inhibitie bij ADHD, ODD/CD en comorbide groep Bij ODD/CD: als controle voor IQ dan vooral effect op taak met motivationele aspecten (hot EF)
“Hot EF” n
Door Opening Task: leren van winst-verlies (punten winnen of verliezen, kans van winnen neemt af van 100 % naar 0%), TD kinderen houden midden de taak op, kinderen met ODD/CD gaan door met openen van deuren = reponse perseveratie (Matthys, van Goozen, de Vries, Cohen-Kettenis & van Engeland, 1998; Matthys, van Goozen, Snoek & van Engeland, 2004)
n
Gambling Task: leren kiezen tussen kleine winst gecombineerd met klein verlies boven grote winst gecombineerd met groot verlies, adolescenten met ODD/CD en stoornis in middelengebruik nemen meer risico dan TD adolescenten (Schutter, van Bokhoven, Vanderschuren, Lochman & Matthys, 2011)
Ontwikkeling van EF n
Kinderen van 3,5 – 5,5 jaar opnieuw onderzocht na 9 en na 18 maanden: kinderen met ODD/CD, ADHD en comorbide groep ontwikkelden zich sneller in inhibitie dan TD groep (Schoemaker, Bunte, Espy, Dekovic & Matthys, 2014)
n
In werkgeheugen presteerde de ADHD en comorbide groep over de 3 metingen samengenomen zwakker dan de TD groep terwijl dat op de eerste meting niet het geval was
Rol van EF in beloop van symptomen n
n
n
Systematische review over de rol van EF in persistentie van ADHD (Van Lieshout, Luman, Buitelaar, Rommelse & Oosterlaan, 2013): geen rol van EF in beloop (persistentie, remissie) van ADHD EF zijn epifenomen: hangen net als symptomen samen met dezelfde onderliggende etiologische factoren maar vervullen geen mediërende rol tussen etiologische factoren en symptomen Voorbeeld: in Multimodal Treatment Study geen relatie gevonden tussen verbetering op inhibitietaak en afname van symptomen (Vaughn e.a., 2011)
Terug naar definitie van EF n
“The top-down control of cognitive processes to achieve a purpose or goal” (Séguin & Zelazo, 2005)
n
“A set of general-purpose control processes that regulate one’s thoughts and behaviors” (Miyake & Friedman, 2012)
n
Het lijkt wel alsof in onderzoek naar psychopathologie vergeten is dat EF primair invloed uitoefenen op cognitieve/psychologische functies. Eenzijdig onderzoek naar direct verband tussen EF en gedrag (symptomen, diagnosen)
EF en Sociale Informatieverwerking (1) n
n
“EF construct consists of interrelated, but distinct components: inhibition, working memory, and set shifting” (Miyake & Friedman, 2012) . Onderzoek naar relatie tussen gerichte aandacht, inhibitie en werkgeheugen enerzijds en sociale informatieverwerking (coderen, interpreteren, respons generatie, evaluatie, selectie) anderzijds bij adolescenten met agressief gedrag (Van Nieuwenhuijzen, van Rest, Embregts, Vriens, Oostermeijer, van Bokhoven & Matthys, submitted)
EF en Sociale Informatieverwerking (2) n
n
n
Minder relaties tussen afzonderlijke EF en SIV dan wanneer EF samengenomen (cf. Miyake & Friedman, 2012) Gerichte aandacht en inhibitie samen (maar niet apart) voorspelden vijandige intentietoekenning Gerichte aandacht, inhibitie en werkgeheugen samen voorspelden de evaluatie en selectie van agressieve responsen (terwijl werkgeheugen alleen geen voorspeller was van SIV)
Invloed van EF op gedrag via SIV? n
Onderzoek naar EF en SIV bij kinderen met MBID (Schuiringa, Van Nieuwenhuijzen, Orobio de Castro & Matthys, under revision)
n
n
Relatie tussen werkgeheugen en externaliserend gedrag werd gemedieerd door assertieve/adequate probleemoplossing (reponse generatie en selectie) Tekort in werkgeheugen kan probleemoplossing beïnvloeden door de moeite om verschillende oplossingen en de er aan gerelateerde uitkomsten beschikbaar te hebben bij de uiteindelijke keuze van de oplossing (zie ook McQuade, Murray-Close, Shoulberg & Hoza, 2013)
Betekenis voor interventies n
Het effect van EF trainingen op symptomen van ADHD (en ODD/CD) is niet aangetoond (o.a. SonugaBarke e.a., 2013)
n n
n
Mag dit ook wel verwacht worden? Het inzetten van een training van EF om symptomen te bestrijden is verwant aan het voorschrijven van de juiste bril aan een 6 jarige met visusproblemen zonder dit kind te helpen bij (aan te zetten tot) het leren lezen (Chacko, Kofler & Jarrett, 2014). Zoals een bril kinderen niet leert lezen, zo ook leert een EF training niet kinderen sociaal vaardiger te worden of grotere leervorderingen te maken
Wat wel nodig is voor kinderen met gedragsproblemen en - stoornissen ¡
De combinatie van trainingen met een aangetoond effect zoals Sociale Probleemoplossing (cognitieve gedragstherapie) en EF trainingen voor hen die achterstanden vertonen op EF gebieden, met als doel het effect van bestaande trainingsprogramma’s te vergroten
