12-12-2013
Niet alle rekenproblemen zijn dyscalculie 2
1
TOM BRAAMS
Dyscalculie gediagnostiseerd. En dan? MBO conferentie Dyscalculie
PPON 2004 en 2011
PPON 2004
3
De onderzoeken van PPON 2004 en 2011 laten zien
dat routinematige rekenvaardigheden bij leerlingen van groep 8 vrijwel afwezig zijn. Het huidige ‘Realistische rekenen’ is rekenen in
context: doet sterk beroep op begrijpend lezen en logisch redeneren. Het rekenaspect is ondergeschikt.
4
99 x 99 Wilma en haar twee zussen verdelen € 8,85. Hoeveel
krijgt ieder? Deze sommen zijn te moeilijk voor de gemiddelde
leerling in groep 8…
Cito eindtoets
Hoe leer je goed rekenen?
5
6
Dit zijn de eerste 12 (kale) sommen van dag 2 van de toets van 2008:
Eén standaardmethode aanleren voor elke
rekenbewerking, die altijd werkt. Deze aanpak (kale sommen) goed inslijpen Rekenen op papier: ontlasting werkgeheugen
Moeilijkheid zit niet in de som (als je die voldoende geoefend hebt). Test meet geen rekenvaardigheid.
Daarna weer in context (maar met niet te veel
taalbelasting)
1
12-12-2013
Kenmerken van goed rekenonderwijs
Methodes en boeken
7
8
Leerlingen krijgen zelfvertrouwen door veel oefenen
en herhalen Systematische aanpak, opbouw in kleine stappen Alle leerlingen kunnen leren rekenen Alle kinderen blijven bij de les: geen uitval of speciale programma’s voor rekenzwakke kinderen, wel verlengde instructie Evenwicht tussen instructie en zelf werken Sommen in contexten zijn voor iedereen haalbaar Uitdaging voor goede rekenaars
Goede basisschoolmethode: Reken Zeker Het grote rekenboek (Scala) Ron Aharoni, Kinderen leren rekenen
(Noordhoff) Jan van de Craats, Basisboek rekenen
Onderscheid zwak rekenen en dyscalculie
Dyscalculie is niet zomaar slecht kunnen rekenen 9
Zwakke automatisering Tellend rekenen – vaak op de vingers
10
Ligt volgens protocol ERWD in hardnekkigheid. Maar:
Nieuwe kennis zakt snel weg Eenvoudige bewerkingen blijven inspanning en
aandacht vragen Samengevat: Problemen met basale rekenhandelingen Andere vakken gaan vaak wel goed
Marisca Milikowski: Mensen werken vooral met kleine getallen; dat zijn de gereedschappen om klussen te klaren. De grote getallen vormen deel van de ‘klussen’. (proefschrift, 1995) Kinderen met dyscalculie lijken vooral met die gereedschappen moeite te hebben. Hele basale rekenelementen en rekenprocessen vormen ernstige obstakels die de rekenontwikkeling in de weg zitten.
Dyscalculie is een stoornis
Triple code model
11
Stoornis = psychologische functie is gestoord
12
Samen vormt dit in de hersens een getal:
Subitizeren (o.a. Landerl, Bevan & Butterworth, 2004) Rekenprocedures (o.a. Rouselle & Noël, 2007)
•
Visuospatiale vaardigheden (o.a. Geary, 2004)
•
Semantisch geheugen (o.a. Landerl et al., 2003)
•
Mentale getalrepresentatie (o.a. Jordan, Hanich &
Kaplan, 2003) Executieve functies (o.a. Passolunghi & Siegel, 2004)
Is hardnekkigheid hetzelfde als (leer)resistentie? Wat is deskundige begeleiding en nauwkeurige afstemming?
Aantal of hoeveelheid, bijv. Verbaal symbool of telwoord: Vier Visueel symbool of cijfer: 4
Drie codes dus. Die je vlot en feilloos aan elkaar moet
kunnen koppelen en snel moet kunnen oproepen.
2
12-12-2013
Koppeling tussen codes is niet geautomatiseerd
Wat meten dyscalculietests?
13
14
Bij kinderen met dyscalculie gaat de koppeling tussen hoeveelheid en telwoord telwoord en symbool/cijfer symbool/cijfer en hoeveelheid trager dan je zou verwachten. Het kost moeite.
Ze meten de kwaliteit van de basis van het rekenen, met simpele items. Klopt de codering?
drie = 3 = ***
Is de codering geautomatiseerd? Zijn de basisbewerkingen van het rekenen
geautomatiseerd?
Koppeling symbool aan hoeveelheid (NDS)
Snel stippen tellen (subitiseren) in NDS
15
Welk getal is groter?
Koppelen cijfers aan telwoord
Positie kiezen op getallenlijn
17
18
Telrij in NDS
NDS
Zareki
3
12-12-2013
Basale rekenkennis
Drie dyscalculietests
19
20
Nederlandse Dyscalculie Screener (NDS)
NDS
Zareki NL 3DM dyscalculie
Drie dyscalculietests
Verschillen tussen tests
21
NDS Screeningstest, kan klassikaal afgenomen worden Afnameduur ong. 20 minuten, afname door docent mag Normen: groep 6 t/m brugklas, normen MBO komen Zareki NL Individuele test Afname ong. 40 minuten, afname door docent mag Normen: groep 5 t/m 2e klas VO 3DM dyscalculie Individuele computertest, afname ong. 90 minuten Afname door orthopedagoog of psycholoog
Wat te doen met zwakke rekenaars?
22
Tests vullen elkaar goed aan NDS kan klassikaal en is screeningstest NDS en 3DM zijn tempotests, Zareki geeft vooral
kwalitatieve info 3DM is voor uitgebreider dyscalculie-onderzoek,
minder geschikt voor schoolgebruik
Dyscalculie: voorwaarde voor behandelsucces
23
Goede rekeninstructie geven! Werk bijv. met Basisboek Rekenen (vd Craats) Zie sheet 5, 6 en 7
24
Faalangst wegnemen: de leerling moet vooruitgang blijven boeken in de stof Dat kan alleen met extra ondersteuning en instructie, op
school, thuis of elders
De oefenstof MOET goed gemaakt kunnen worden (falen
voorkómen)
Veel laten oefenen met kale sommen! Daarna weer toepassen in context.
Ondersteuning moet ook gericht zijn op herwinnen van
zelfvertrouwen
Mindset veranderen Van “ik kan niet rekenen” naar “door oefenen word ik beter”
4
12-12-2013
Wat te doen met dyscalculici?
Ondersteunen
25
26
INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INS
INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INS
Langduriger en vaker aanknopen bij wat eerder is geleerd (vergeten is belangrijk kenmerk dyscalculie). Altijd voorkennis expliciet ophalen Eén nieuwe element per les Veel herhalen en veel oefenen Ordelijke voorspelbare opbouw van leerstof Eén oplosmethode per bewerking Veel samen doen & onder begeleiding zelf doen
Geen halszaak maken van dingen die duidelijk niet willen lukken Als tafels niet lukken krijgt leerling een tafelkaart Als hoofdrekenen niet lukt mag leerling rekenen op
papier
INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INS
INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INSTRUCTIE FEEDBACK STEUN INS
Daarna: veilig stellen van de schooloopbaan
Meer info? 28
27
Minder zwaar wegen van rekenen en wiskunde bij
schoolkeuze en bevordering
Goed kijken wat leerling in zijn beroep écht nodig heeft
Ook in het specialisme waarvoor de leerling kiest? Werkt de leerling in een team? (dan heb je geen schaap met 5
NDS en 3DM: www.boomtestuitgevers.nl Zareki-R-nl: www.pearsonclinical.nl Cursus diagnostiek van dyscalculie:
www.gitp.nl/individuen/gitp-pao.aspx
poten nodig)
Extra tijd en voorzieningen bij toetsen en examens
Tafelkaarten, formulekaarten (?), rekenmachine (?), uitgewerkte voorbeeldopgaven Proefwerken en tentamens splitsen Oefenen met open boektentamens
Individuele diagnostiek en behandeling van dyslexie:
www.tbraams.nl www.rekenhulp-basisschool-pabo.nl/ site met veel info, materiaal,
oefenstof
www.opzoekboekjewiskunde.nl opzoekboekjes voor rekenen VO en
wiskunde
www.sommenfabriek.nl (oefenen op de computer) Cijferhaai (oefensoftware, zie www.woordenhaai.nl)
5
