Duurzaam ontwikkelen in Brussel

Duurzaam ontwikkelen in Brussel Het duurzaamheidsrapport van de Vrije Universiteit Brussel 2012

SAMENSTELLING EN REDACTIE : Dimitri Devuyst Dienst Preventie en Milieu

Duurzaamheidsrapport 2012 van de Vrije Universiteit Brussel Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2, 1050 Brussel, België tel. 02/629.21.11, [email protected] Redactie: Dimitri Devuyst Datum van uitgave: 13 maart 2013 Met dank aan alle collega’s die hebben bijgedragen tot dit rapport: Rebecca Lefevere, Walter Kempenaers, Serge Gillot, Edwig De Vis, Jean-Pierre Paeleman, Natalie Vangerven, Mieke De Smet, Sonia Dewulf…

2

Opmerkelijk in 2012 

In maart 2012 werd het concept duurzame ontwikkeling een van de kernthema’s in de onderwijsvisie van de Vrije Universiteit Brussel, een jaar na de goedkeuring van de algemene duurzaamheidsvisie van de instelling. Zowel binnen het departement onderwijsbeleid als binnen het departement studentenbeleid werd een stafmedewerker aangeduid voor het opvolgen van het duurzaamheidsbeleid binnen onderwijs en bij de ondersteuning van de studenten.



De energievoorziening en het energieverbruik van de Vrije Universiteit Brussel zal de komende jaren een zeer belangrijk thema zijn op gebied van duurzame ontwikkeling. Daarom werd in 2012 een nieuwe energiecoördinator in dienst genomen.



De energiecoördinator maakte werk van het aanvragen van de energiecertificaten voor de universiteitsgebouwen en ging over tot het uitwerken van een nieuw netwerk van caloriemeters zodat in de toekomst een gedetailleerde en betrouwbare energieboekhouding kan worden bijgehouden.



Een belangrijke energiestudie in 2012 was de energieaudit van de gebouwen van de Vrije Universiteit Brussel op campus Jette uitgevoerd door het studiebureau Grontmij. Dit studiebureau maakte een grondige analyse van het energieverbruik op campus Jette en kwam tot de conclusie dat belangrijke energiebesparingen kunnen worden gerealiseerd, maar dat dit ook grote ingrepen en investeringen zal vereisen.



De Vrije Universiteit Brussel werkte in 2012 verder aan het concept van een groot nieuw gebouwencomplex op campus Etterbeek, inclusief 650 nieuwe studentenkamers. De aspecten van “duurzaamheid” en “zeer lage energie” werden meegenomen in de discussies.



In 2012 werd op campus Etterbeek 118 ton minder restafval afgevoerd dan in het jaar 2004. De hoeveelheden restafval gaan op campus Etterbeek vooral de laatste vijf jaar duidelijk in dalende lijn. Op campus Jette is er nog niet zo’n dalende trend vast te stellen. De daling van de hoeveelheden restafval op campus Etterbeek gaat samen met een meer intensieve gescheiden inzameling van verschillende afvalstromen. Er zijn in 2012 voor het eerst cijfers van de inzameling van PMD-afval op campus Etterbeek: een succesvolle vijf ton PMD-afval werd afgevoerd.



De inzameling van gevaarlijk afval lijkt op beide campussen een plateau te hebben bereikt, na verschillende jaren van forse stijging (een stijging die volgde op de organisatie van een centraal gestuurd inzamelsysteem door de milieudienst).



De Dienst Restaurant van de Vrije Universiteit Brussel doet grote inspanningen op gebied van duurzaamheid. Deze dienst neemt deel aan het project “duurzame grootkeuken”. Er wordt gewerkt aan het verminderen van de voedseloverschotten. Het studentenrestaurant neemt deel aan Donderdag Veggiedag en er zijn regelmatig themadagen rond duurzame voeding. Het aantal vegetarische maaltijden verkocht in 2012 steeg met 3% t.o.v. het jaar voordien, waardoor gemiddeld minstens een totaal verbruik van 20% aan vegetarische maaltijden is gerealiseerd.



Op gebied van papierverbruik werden in 2012 belangrijke stappen genomen: alle papier aangeboden aan de diensten door de Vrije Universiteit Brussel heeft nu een milieulabel. Zowel het niet-gerecycleerd als het gerecycleerd papier is dus van het meer milieuvriendelijke in zijn soort. Bovendien is 2012 het zevende jaar op rij dat

3

aan de Vrije Universiteit Brussel minder papier wordt verbruikt. Op 11 jaar tijd worden 8 miljoen vellen papier minder verbruikt. We zitten nu aan een verbruik van ongeveer 10 miljoen vellen. 

Op gebied van het bedrijfsvervoerplan van de Vrije Universiteit Brussel werden allerlei bewustmakingsacties opgezet door de mobiliteitscoördinator. De universiteit nam deel aan initiatieven als Bike to Work, Bike Experience en de Week van de Vervoering. Er werden in 2012 twee elektrische voertuigen aangekocht door de universiteit die ook door het personeel kunnen worden gehuurd voor lokale verplaatsingen. Er was ook bijzondere aandacht voor de promotie van carpooling.



De Vrije Universiteit Brussel nam in 2012 ook initiatief m.b.t. het natuurbeheer op en rond de campus Jette. In samenwerking met Natuurpunt, Leefmilieu Brussel en de gemeente Jette werd een voorstel uitgewerkt voor het creëren van een meer waardevol biotoop ter vervanging van een populierenbos aan de noordzijde van de campus. Bovendien sloot de universiteit een samenwerkingsovereenkomst af met de vzw Samenlevingsopbouw Brussel. Het doel van de overeenkomst is het gratis ter beschikking stellen van de Oude Hoogstamboomgaard aan Samenlevingsopbouw Brussel zodat zij er activiteiten kunnen organiseren voor “mensen zonder wettig verblijf”. Het nieuwe project werd “Humane Terre” gedoopt.



De EcoTeams, de Denk- en Actiegroep Duurzame Ontwikkeling, UCOS, professoren, medewerkers en studenten organiseren een brede waaier aan activiteiten die het thema duurzame ontwikkeling onder de aandacht brengt van de universitaire gemeenschap. Voorbeelden in 2012 zijn de studentenmoestuin middenin de studentenwijk op campus Etterbeek; de personeelsbarbecue; deelname aan sportieve evenementen zoals de 1000 km van Kom op Tegen Kanker, de 20 km van Brussel en de Brussels Marathon; een vriendelijkheidsactie om verzuring tegen te gaan van de studenten Agogische Wetenschappen; de initiatieven van UCOS zoals het jaarlijkse campusfestival en de ervaringsreizen naar Congo voor studenten.



Ook initiatieven als “respect voor elkaar op het werk” die de strijd aangaan tegen ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk maken deel uit van de sociale component van duurzame ontwikkeling.

4

Duurzaamheid is een kernwaarde van de Vrije Universiteit Brussel Duurzaamheid is een van de kernwaarden opgenomen in het Algemene Strategische Plan van de universiteit. Om dit concreet te maken keurde de Raad van Bestuur van de Vrije Universiteit Brussel op 15 maart 2011 de duurzaamheidsvisie en strategische duurzaamheidsdoelstellingen voor de universiteit goed. Bovendien werd een Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling in het leven geroepen. Deze stuurgroep waakt er mee over dat de universiteit haar duurzaamheidsvisie omzet in de praktijk. In 2012 waren er volgende duurzaamheidsbeleid:

opmerkelijke

initiatieven

met

betrekking

tot

het



Op 6 maart 2012 werd de nieuwe onderwijsvisie van de Vrije Universiteit Brussel goedgekeurd. Duurzame ontwikkeling maakt integraal deel uit van deze visie.



Prof. Dr. Jean-Pierre De Greve werd aangeduid als voorzitter van de Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling.



In het kader van de stratigische planning van de Vrije Universiteit Brussel werden in de Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling projectvoorstellen ontwikkeld die tot doel hebben om initiatieven voor duurzame ontwikkeling sterker te verankeren binnen de universitaire gemeenschap. Een eerste project heeft tot doel om de faculteiten en diensten ertoe aan te zetten om de algemene duurzaamheidsvisie van de Vrije Universiteit Brussel te vertalen naar hun lokaal beleid. Een tweede project wil personeelsleden en studenten ertoe aanzetten om zelf duurzaamheidsprojecten op te starten die, ter ondersteuning, kunnen rekenen op een klein budget van de universiteit.



Zowel binnen het departement onderwijsbeleid als binnen het departement studentenbeleid werd een stafmedewerker aangeduid voor het opvolgen van het duurzaamheidsbeleid in het kader van hun specifieke bevoegdheden rond enerzijds het onderwijs, de ontwikkeling en kwaliteitsbewaking van de curricula en anderzijds de ondersteuning van de studenten.

Een nieuwe wind door het energiebeleid De Vrije Universiteit Brussel draait al enkele jaren op groene stroom. Om het duurzame energiebeleid verder vorm te geven besliste de universiteit om een energiecoördinator in dienst te nemen. Op 1 februari 2012 ging Edwig De Vis van start als nieuwe energiecoördinator. Enkele belangrijke initiatieven van de energiecoördinator in 2012: Plaatsen van caloriemeters Er is gestart met het opzetten van een energieboekhouding. De eerste fase hiervan is het plaatsen van caloriemeters die centraal uitgelezen worden. De software voor het inlezen van de caloriemeters is aangekocht en operationeel. Op campus Jette zijn de 6 blokken van de Studentenhuizen elk voorzien van een caloriemeter die vanuit Etterbeek uitgelezen worden.

5

Hierdoor wordt het mogelijk om het energieverbruik tussen de verschillende blokken en het verlies in de langeafstandsleiding (die energie vanuit het UZ Brussel toelevert) te evalueren. Op termijn zal mede op basis van deze gegevens beslist worden over het al dan niet investeren in een lokale stookplaats voor de studentenhuizen. De caloriemeters van de campus Jette zijn op één na geplaatst. De uitlezing vanuit Etterbeek wordt voorjaar 2013 voorzien. Op campus Etterbeek wordt per gebouw een caloriemeter voorzien die centraal kan worden ingelezen. De voorbereidingen voor de installatie is uitgevoerd in 2012. De effectieve plaatsing van de meters is gepland, na het stookseizoen, in het 2de kwartaal van 2013. Energieaudit campus Jette Op de campus Jette is een grondige energieaudit doorgevoerd. De audit omvatte zowel de faculteit, het kinderdagverblijf als de studentenhomes en de energievoorziening vanuit het UZ Brussel. Uit de studie blijkt dat er zeker potentieel is om het energieverbruik te optimaliseren. Dit kan best gekoppeld worden aan de vernieuwing van de technische installaties. De audit omvat een voorstel tot duurzaam energiebeleid van waaruit de Vrije Universiteit Brussel beleidsbeslissingen kan nemen. De energieaudit voor campus Etterbeek volgt nog. EPB-certificering gebouwen campus Etterbeek en Jette De gebouwen op campus Etterbeek en Jette werden onderworpen aan de EPB-certificering voor openbaar gebouw zoals voorgeschreven door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. EPB staat voor energieprestaties en binnenklimaat. Hierbij wordt het energieverbruik (zowel verwarming als elektriciteit) in kaart gebracht en gequoteerd. Deze certificering werd afgerond in 2012. Van zodra de certificaten door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden ter beschikking gesteld, zullen ze worden uitgehangen bij de inkom van elk gebouw. Andere opmerkelijke initiatieven in 2012: 

De onderzoeksgroepen ETRO-IR en ETEC-IR namen in 2012 deel aan het EU EDISON-project met pilootprojecten rond energie-efficiënte verlichting. LED-verlichting werd geplaatst als deel van een Smart Energy Platform in de nieuwe laboratoria in gebouw F en in het studentenrestaurant met als doel deze energiezuinige verlichting te bestuderen. Hierbij wordt gewerkt met een speciale energietoevoer en vooruitstrevende ICT-componenten en –systemen waarmee een energiebesparing van 60% zou kunnen worden gerealiseerd. In het kader van het EDISON-project werd in september 2012 ook een workshop georganiseerd.



De Vrije Universiteit Brussel werkte in 2012 verder aan het concept van een groot nieuw gebouwencomplex op campus Etterbeek, inclusief 650 nieuwe studentenkamers. De aspecten van “duurzaamheid” en “zeer lage energie” werden meegenomen in de discussies.

De gedetailleerde cijfers m.b.t. het energieverbruik vind je in bijlage 2.

6

Reduce, reuse, recycle De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid van gescheiden inzameling van afval. Zo zijn er een 45-tal verschillende afvalstoffen die gescheiden worden ingezameld voor hergebruik, recyclage of milieudeskundige verwerking. Papierafval wordt in alle burelen en werkplaatsen gescheiden ingezameld. PMD-afval wordt ingezameld in de keukentjes van de verschillende diensten van de Vrije Universiteit Brussel en in de keukens van de studentenkamers. Op de esplanade op campus Etterbeek zijn sorteereilandjes voorzien.

De inzameling van gevaarlijk en bijzonder afval wordt georganiseerd door de Dienst Preventie en Milieu. Dit afval wordt gescheiden van het restafval ingezameld door een gespecialiseerde firma. Het radioactief afval wordt strikt gescheiden van alle andere afvalstoffen afgevoerd en behandeld door de Dienst Fysische Controle. De afvoer van alle afgedankte elektrische en elektronische toestellen wordt georganiseerd via Recupel. Inzameling, registratie en afvoer van dit type afval gebeurt door de dienst Facility Management op campus Etterbeek en door de Technische Dienst op campus Jette. Lege batterijen en TL-lampen en andere gasontladingslampen, oude wetenschappelijke toestellen en oude elektrische en elektronische toestellen worden allemaal op milieudeskundige wijze afgevoerd. De Dienst Preventie en Milieu zorgt voor de actualisatie van het wettelijk verplichte afvalregister van de Vrije Universiteit Brussel. De gedetailleerde cijfers over de hoeveelheden afval afgevoerd vanop de campussen van de Vrije Universiteit Brussel vind je in bijlage 2. Op campus Etterbeek zien we duidelijk hoe de inspanningen om verschillende afvalstromen gescheiden in te zamelen aanleiding geeft tot minder restafval. In 2012 werd 118 ton minder restafval afgevoerd van campus Etterbeek dan in het jaar 2004. Over de jaren heen blijft op campus Etterbeek de totale hoeveelheid afval (alle verschillende afvalstromen samen) relatief stabiel. Op campus Jette is de hoeveelheid restafval over de jaren heen relatief stabiel, ondanks het feit dat er steeds meer afval gescheiden wordt ingezameld. Op deze campus zijn de totale hoeveelheden afval dan ook nog steeds licht stijgend. De inzameling van gevaarlijk afval lijkt op beide campussen een plateau te hebben bereikt, na verschillende jaren van forse stijging (een stijging die volgde op de organisatie van een centraal gestuurd inzamelsysteem door de milieudienst).

7

Op weg van en naar de universitaire campussen De Vrije Universiteit Brussel heeft sinds 2005 een bedrijfsvervoerplan. Dit plan omvat actiepunten die personeel en studenten aanmoedigen om zich op meer duurzame wijze te verplaatsen. De Vrije Universiteit Brussel betaalt het abonnement op het openbaar vervoer voor de woon-werkverplaatsingen van de personeelsleden. Vooral op campus Etterbeek wordt daar gretig van gebruik gemaakt door de personeelsleden. Bovendien worden personeel en studenten aangemoedigd om gebruik te maken van meer duurzame vervoersmiddelen door frequente sensibilisering en initiatieven zoals de organisatie van fietsevenementen en deelname aan De Week van de Vervoering, Bike to Work en Bike Experience. Het resultaat mag er zijn: op campus Etterbeek komt nog slechts 20% van de personeelsleden met de auto naar het werk. De invloed van de bereikbaarheid van de site met het openbaar vervoer is onmiskenbaar. Op campus Jette, vlakbij de Ring gelegen en moeilijker bereikbaar met het openbaar vervoer, zijn nog steeds 63% van de personeelsleden autobestuurders. Hier is duidelijk een rol weggelegd voor de overheid om de toegankelijkheid van de campussen met het openbaar vervoer te optimaliseren. Initiatieven als Tram 9, het Gewestelijk Expresnet en het verbeteren van de dienstverlening naar treinstation Etterbeek zijn dan ook van cruciaal belang voor de bereikbaarheid van de universiteit.

Opvolging bedrijfsvervoerplan - verplichte maatregelen De Brusselse wetgeving rond bedrijfsvervoerplannen (BVP) legt instellingen/bedrijven met meer dan 100 werknemers acht verplichte acties op, alle met een deadline op 31 december 2012. De Vrije Universiteit Brussel heeft een plan van aanpak voorgelegd aan Leefmilieu Brussel en na goedkeuring wordt overgegaan tot uitvoeren van alle acties. Communiceren van de gegevens van de contactpersoon Aan de werknemers: via website mobiliteit http://www.vub.ac.be/MICO/mobielpersoneel.html Aan de studenten via https://my.vub.ac.be/mobiliteit Elk mobiliteitsbericht via Intranet bevat gegevens mobiliteitscoördinator De (nieuwe) werknemers informeren over de inhoud en evolutie van het BVP Presentatie op de ondernemingsraad dd. 29 november 2011 (conform de Federale verplichtingen inzake BVP). Update folder m.b.t. het bedrijfsvervoerplan (digitaal) Bewustmakingsacties ter attentie van werknemers en studenten Jaarlijkse acties: deelname aan de Week van de Vervoering, Bike To Work, Infostanden op student Kick-off, lenteactie rond fietsen , bekendmaking Bike Experience, fietspakketten op EcoMarkt De mobiliteitspagina’s voor studenten werden opgevat volgens het STOP principe (Stappen, Trappen, Openbaar vervoer en pas in laatste instantie, de Personenwagen); er zijn fietspakketten gratis beschikbaar voor fietsende werknemers en studenten. Multimodaal toegangsplan Toegangsplannen zijn te verkrijgen aan mobiliteitshoekjes en online. Een actualisatie van de plannen wordt voorzien in 2013, naar aanleiding van de installatie van Cambio en Villo op campus Jette. Fietsenstalling Op beide campussen zijn hiervoor investeringen vereist. Na de goedkeuring van een plan van aanpak voor beide campussen wordt budget in de begroting voorzien op campus Jette

8

(uitvoering 2014). Op campus Etterbeek wordt bij de bouw van de nieuwe studentenhome bijkomende fietsinfrastructuur voorzien. Maatregelen voor een groenere wagenvloot Bij aankoop van een nieuw voertuig beslist de aankopende dienst welk gewicht ze aan hun gunningscriteria toekennen, de centrale aankoopdienst legt wel op dat de EcoScore bij elke aankoop wordt opgevraagd. Een formele werkwijze voor de Vrije Universiteit Brussel wordt vastgelegd in overleg met Leefmilieu Brussel. De Dienst Facility Management kocht in 2012 twee elektrische voertuigen aan die kunnen worden gehuurd door de diensten van de universiteit voor lokale verplaatsingen. Acties die het gebruik van het openbaar vervoer moeten bevorderen Info over bereikbaarheid: studenten ontvangen bij hun inschrijving het multimodaal toegangsplan van de campus. Nieuwe personeelsleden ontvangen dit via de personeelsdienst. Via de E-brief of directe mailing worden personeel en/of studenten op de hoogte gehouden van maatregelen met impact op openbaar vervoer. Informatiepunten waar studenten, bezoekers en personeel documentatie kunnen vinden rond mobiliteit en de bereikbaarheid werden ingericht op beide campussen van de Vrije Universiteit Brussel. Ook op onthaalmomenten van nieuwe studenten besteedt de mobiliteitscoördinator aandacht aan kwaliteitsvolle informatie. Jaarlijkse acties: op alle infodagen en kick-off dagen zijn de vervoersoperatoren vertegenwoordigd. Gratis abonnementen voor personeel met derde betalerssysteem bij De Lijn, MIVB en NMBS. Voor studenten waren er sinds enkele jaren MIVB-abonnementen aan gereduceerde prijs via Br(ik. In september 2012 was er geen tussenkomst van Br(ik. Bij de tariefherziening van februari 2013 besliste minister Grouwels, na druk van de studenten, de studententarieven vast op te nemen als MIVB-tarief, zodat in de toekomst geen externe tussenkomst meer nodig is. Opzetten actieplan pollutiepieken De mobiliteitscoördinator communiceert elk najaar naar het personeel m.b.t. de Brusselse regelgeving rond de pollutiepieken. Wintertoestanden kunnen leiden tot een piek in de vervuiling met fijn stof in Brussel, in het bijzonder door het wegverkeer. Van november tot eind maart kan de overheid maatregelen uitvaardigen bij een piek in de vervuiling. Waar in Vlaanderen enkel snelheidsbeperkingen gelden, zit er in Brussel niets anders op dan vanaf een bepaalde concentratie het autoverkeer aan banden te leggen (dit wordt om de 2 à 3 jaar verwacht). Dit kan er toe leiden dat het personeel en de studenten van de Vrije Universiteit Brussel in bepaalde gevallen niet met de wagen naar de campussen zullen kunnen komen. Bussen, metro’s en trams blijven rijden, met een groter aanbod. De universitaire gemeenschap wordt op de hoogte gebracht met een informatiecampagne. Voor sommige personeelsleden wordt een uitzondering bekomen bij het gemeentebestuur van Elsene omdat deze personen onder alle omstandigheden de universiteit met de wagen moeten kunnen bereiken. Andere personen worden aangemoedigd om zich in te schrijven op een sms-dienst die hen op de hoogte houdt van een pollutiepiek.

Vrijwillige maatregelen opgenomen in het bedrijfsvervoerplan van de Vrije Universiteit Brussel Overkoepeld bestaat aan de universiteit een werkgroep Mobiliteit met als doel het mobiliteits- en parkeerbeleid te sturen en te onderbouwen.

9

Werknemers en studenten die zich bij voorkeur te voet verplaatsen, kunnen gratis een TAP Tap kaart, een wandelkaart van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verkrijgen.















In het kader van het vak 'Verkeerskunde' onderzochten twee studenten, in samenwerking met de Dienst Milieucoördinatie, wat de noden zijn van de fietsers op de campus Etterbeek. Hierbij werd in een korte enquête gepeild naar het fietsgedrag van studenten, assistenten, professoren e.a. Er werden 373 mensen bevraagd, met 70 geldige antwoorden. Voor 5/7 van de mensen volstond het aanbod en de veiligheid van de fietsenstallingen. Voornaamste knelpunten zijn het ontbreken van fietsvoorzieningen aan Pleinlaan 5, auto’s op fietsstroken, te weinig fietsstallingen waarbij de fiets ook aan zijn kader kan worden vastgemaakt. De Vrije Universiteit Brussel nam in 2012 deel aan de campagne www.bikeexperience.be. Personeelsleden werden van 2 tot 16 mei 2012 aangemoedigd om de fiets uit te proberen voor de woon-werkverplaatsingen. Ze kregen gratis een fiets te leen voor die periode en een coach gidste hen de eerste drie dagen veilig heen en terug door het Brusselse verkeer. Op campus Etterbeek bestaat een fietspunt sinds 2008 en in 2012 werd voor campus Jette een alternatief gevonden onder de vorm van een mobiele fietsmaker die enkele keren per jaar de fietsende personeelsleden en studenten op campus Jette bijstaat in het onderhoud van hun fiets. In april en november hielp hij een twintigtal fietsen herstellen. De Vrije Universiteit Brussel vraagt bij alle beslissingen die betrekking hebben op de fietsvriendelijkheid van de instelling eerst het advies van haar fietswerkgroep. In deze fietswerkgroep zitten fietsende personeelsleden en hun sympathisanten. Ze zetten zich in om het fietsen aan de universiteit te stimuleren. Focus in 2012 lag op de voorzieningen voor studenten. De Vrije Universiteit Brussel neemt sinds 2010 deel aan “Bike to Work”. Hierdoor wordt fietsen naar het werk nog iets aantrekkelijker. Personeelsleden die naar het werk fietsen krijgen punten die ze kunnen inruilen voor mooie prijzen. De deelnemers krijgen ook informatie en fietstips en kunnen deelnemen aan seizoensgebonden wedstrijden. Zo worden deelnemers bijvoorbeeld regelmatig aangemoedigd om teams te vormen en samen een maximaal aantal gefietste kilometers naar het werk bij elkaar te sparen. Personeelsleden die met de fiets naar het werk komen krijgen een fietsvergoeding van 0,15EUR/km. Gemiddeld komen personeelsleden van de Vrije Universiteit Brussel meer met de fiets naar het werk dan personeelsleden van andere instellingen en bedrijven in gelijkaardige bereikbaarheidszones in Brussel. Het proefproject met Villo abonnementen werd uitgesteld: enerzijds stond de business formule niet op punt en werd op campus Jette pas in december 2012 het Villo punt geïnstalleerd (iets later dan voorzien, wegens renovatiewerken aan het busplein). 

Personeelsleden die met het openbaar vervoer naar het werk komen krijgen hun abonnement op kosten van de Vrije Universiteit Brussel. Deze maatregel heeft veel succes. Gemiddeld komen personeelsleden van de Vrije Universiteit Brussel meer met het openbaar vervoer naar het werk dan personeelsleden van andere instellingen en bedrijven in gelijkaardige bereikbaarheidszones.

10



De mobiliteitscoördinator pleegt regelmatig overleg met de vervoersoperatoren. In april werd door de Vrije Universiteit Brussel overlegd met de NMBS dienst Planning. Dit overleg wierp slechts tijdelijk vruchten af. In november werd een werkgroep zone Etterbeek opgericht, o.l.v. de Vrije Universiteit Brussel, ING en het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, in samenwerking met Mobiel Brussel en Leefmilieu Brussel. Bij het overleg waren via de mobiliteitscoördinatoren ongeveer 65.000 reizigers betrokken. Het overleg leverde niet op wat verhoopt werd. In het voorjaar van 2013 komt een nieuw overleg. In 2012 werd ook succesvol gepleit voor het behoud van de snelbussen van De Lijn tussen de campus Etterbeek en een aantal gemeenten in Limburg. Het plan van De Lijn om deze bussen af te schaffen kreeg tegenwind vanuit verschillende hoeken, waarop de vervoersmaatschappij terugkwam op haar beslissing. Het dossier Tram 9 wordt opgevolgd door de mobiliteitscoördinatoren van het UZ Brussel en Vrije Universiteit Brussel.





In de loop van 2011 en 2012 begeleidde Taxistop de universiteit om een carpoolproject op maat op te zetten. Taxistop ontwikkelde ook de nodige tools op maat van de Vrije Universiteit Brussel. Uit de mobiliteitsenquête bleek dat carpoolen een belangrijk werkpunt is voor de toekomst. Tijdens de Week van de Vervoering werden personeel en studenten geïnformeerd over het carpoolproject. De grootste golf van inschrijvingen in de VUB-databank kwam met de treinstakingen van het najaar. Volgende werkpunt is een carpoolproject voor dienstverplaatsingen.



De Vrije Universiteit Brussel neemt deel aan overleg op campus Jette met als doel het mobiliteits- en parkeerbeleid van de facultaire diensten, het UZ Brussel, de Erasmus Hogeschool Brussel en Health City op elkaar af te stemmen en te zoeken naar mogelijkheden voor samenwerking. In dit kader wordt bijvoorbeeld de parkeerproblematiek op campus Jette grondig bestudeerd en doorgesproken met de verschillende betrokken partijen. Een extern studiebureau werd aangesteld om ingrepen op korte en lange termijn voor te stellen om de optimale circulatie op de campus te realiseren.

11

Lekker, gezond en milieubewust eten aan de universiteit De Dienst Restaurant is een duurzaamheidspionier aan de Vrije Universiteit Brussel. In 2010 kwam een charter rond duurzame ontwikkeling. Naast een rijk aanbod van vegetarische maaltijden, werd ook een warme veganistische groentebar voorzien voor studenten, personeel en bezoekers. Kraantjeswater, Fair Trade koffie en sapjes worden gepromoot en er wordt ingezet op een internationale keuken. Er wordt aandacht besteed aan de productie van minder afval en in de toekomst zullen de daken, muren, ramen en deuren van het studentenrestaurant op campus Etterbeek beter worden geïsoleerd zodat er minder energie verloren gaat. In mei 2011 startte het project duurzame grootkeuken, met trajectbegeleiding via Leefmilieu Brussel. Eind maart 2012 liep het project af. De keukenstaf kreeg praktische vormingen (bv. gebruik maken van de groenten van het seizoen, koken met bio, afwisselen van proteïnebronnen, de verantwoordelijken vormen rond bedrijfsvoering duurzame aankopen, stockbeheer, voedselverspilling…).

Tijdens het project werden op twee tijdstippen metingen uitgevoerd naar verbruik van grondstoffen en afval, percentage Fair Trade, bio, e.d. Van de saladbar en de frieten bleek veel op de borden te blijven liggen en in het afval te belanden. Met een enquête werd het draagvlak voor specifieke acties bepaald. Er bleek interesse voor biologische producten, soep en dessert mogen worden losgekoppeld van het menu voor de bezoekers, gebruikers van het restaurant willen niet betalen voor sausen, de portie frieten mag kleiner of vervangen worden door iets anders (bv. extra groenten). De porties frieten werden met 30% verkleind. En de hoeveelheid restafval ging met eenzelfde percentage omlaag. Om met minder overschotten over te blijven op het einde van de middagdienst wordt gewerkt met een snellere uitputting van de menu’s. Kort voor sluitingstijd zijn er nog 2/7 menu’s beschikbaar (1 vlees, 1 veggie) en de salad en groentebar. Door snelkoelers te gebruiken, kunnen meer gerechten nog daags nadien worden opgediend, zonder aan kwaliteit te verliezen. Verse groenten van de saladbar worden standaard zonder sausen opgediend, zodat het overschot daags nadien in de soep kan.

12

Sensibiliseren van de gebruikers bleek noodzakelijk. Er werd een gelamineerde communicatieflyer gemaakt en verspreid over de tafels van het restaurant, opdat iedereen het project leert kennen en de informatie ook blijvend voorhanden is. Sindsdien zijn de gebruikers zich meer bewust van het project en ervaren ze alle inspanningen als deel van een logisch kader. Regelmatig worden er low-impact menu’s opgediend en gebruikers vinden dit normaal, gezien het project. In november 2012 werd een themaweek rond vergeten groenten georganiseerd. De gebruikers kregen elke dag enkele weetjes over de groente van de dag. Eind november werd de vegetarische dagschotel een week lang veganistisch geserveerd.

Een uitdaging voor 2013 is de afvalsortering. Samenwerking met de voedselbanken, sociale restaurants voor de overschotten van de keuken bleek in 2012 niet haalbaar. Enerzijds wil de keuken naar zo min mogelijk overschotten streven, anderzijds kan ze ook de voedselkwaliteit niet garanderen tot op het bord in het sociale restaurant, daar de keuken niet kan instaan voor vervoer/gekoelde bewaring zodra de voeding de keuken verlaat. Om de overschotten te valoriseren, wordt in 2013 gezocht naar een manier om ze energetisch te valoriseren, in een biomassacentrale. In mei 2011 werd gestart met donderdag-veggiedag. Dit wierp al in 2012 zijn vruchten af: het aantal vegetarische maaltijden steeg met 3%. De koude schotel is standaard vegetarisch. Elke donderdag is 1 van de standaardmenu’s vegetarisch, waardoor gemiddeld minstens een totaal verbruik van 20% aan vegetarische maaltijden is gerealiseerd.

13

Andere opmerkelijke initiatieven in 2012: 

De dienst milieucoördinatie verdeelt, naast biologische fruitmanden voor het personeel, in 2012 ook biologische groente/fruitpakketten voor studenten (geleverd door Den Diepen Boomgaard). Op basis van de aangeboden pakketten kunnen studenten gedurende een week gezond en lekker koken op kot.

Beperk de papierberg

De Vrije Universiteit Brussel schakelt sinds geruime tijd systematisch over op digitale toepassingen waar vroeger procedures op papier, papieren documenten en -formulieren werden gebruikt. Zo communiceert de universiteit met haar personeel en studenten via een wekelijkse elektronische nieuwsbrief en maakt ook gebruik van de nieuwe sociale media zoals Facebook. Hierdoor werd in totaal in 2012, het zevende jaar op rij, minder papier verbruikt aan de Vrije Universiteit Brussel (zie gedetailleerde cijfers in bijlage 2). Op 11 jaar tijd worden aan de Vrije Universiteit Brussel jaarlijks bijna 8.350.000 vellen papier minder verbruikt. Het papier dat nog wordt verbruikt kende bovendien een positieve evolutie. Alle papier aangeboden in het Centraal Magazijn is voorzien van een milieulabel. Volgende initiatieven zijn opmerkelijk in 2012: 

In 2012 vond een belangrijke verduurzaming plaats van het papier aan de Vrije Universiteit Brussel, dankzij een constructief overleg tussen Aankoopdienst en Dienst Milieucoördinatie. Voor niet-kringlooppapier werd overgeschakeld naar een papiersoort dat CO2-neutraal is, FSC- en TCF-gelabeld en dat het EU Ecolabel en het Nordic Environmental Label bezit.



De verkoop van kringlooppapier lag een tijd stil in 2012 terwijl een beslissing werd genomen over een meer duurzame keuze dan in het verleden. Hierdoor zien we in 2010 een daling in het gebruik van kringlooppapier en een stijging in het gebruik van niet-kringlooppapier. Het nieuwe kringlooppapier heeft zowel het label “Blaue Engel” als het Nordic Environmental Label.



Er werd beslist niet langer het extra-strong papier (extra wit en extra dik niet-kringlooppapier) aan te bieden.

Een groene campus, een plek voor mens én natuur De Vrije Universiteit Brussel wordt gekenmerkt door zijn groene campussen. Deze campussen maken deel uit van het groene netwerk van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De campus Etterbeek werd ontworpen als een campus met uitgestrekte groene zones. Deze werden beplant met een grote verscheidenheid aan bomen. De campus Jette is gelegen vlakbij het Laarbeekbos, het Poelbos, de moerassen van Jette en Ganshoren en het Koning Boudewijnpark, die aangeduid werden als Natura 2000-gebieden.

14

Heel wat bijzondere planten en dieren vinden hun weg naar de campussen van de Vrije Universiteit Brussel. De universiteit draagt zo bij tot de biodiversiteit in de stad. Zo is bijvoorbeeld de zeldzame inheemse ringslang thuis in de biologisch waardevolle groene zone aan de noordrand van campus Jette. Initiatieven in 2012: 

In 2012 werd van start gegaan met de uitvoering van een nieuw natuurbeheerproject in de groene zone op campus Jette. In samenwerking met Natuurpunt, Leefmilieu Brussel en de gemeente Jette werd een voorstel uitgewerkt voor het vervangen van een populierenbos door de aanplanting van meer waardevolle boomsoorten en aangepaste natuurbeheersmaatregelen in de rand met het Laarbeekbos. Het doel is een biologisch meer waardevol biotoop te creëren. In 2011 raakten de Vrije Universiteit Brussel en Leefmilieu Brussel het eens over de juiste formulering van een samenwerkingsovereenkomst. De ondertekening van de documenten vond plaats in 2012, een kapvergunning werd bekomen en Leefmilieu Brussel ging van start met de eerste beheerswerken in de bosrand.



Een heel nieuw project werd in 2012 opgestart in de Oude Hoogstamboomgaard van de Vrije Universiteit Brussel. De universiteit sloot een samenwerkingsovereenkomst af met de vzw Samenlevingsopbouw Brussel. Het doel van de overeenkomst is het gratis ter beschikking stellen van de boomgaard aan Samenlevingsopbouw Brussel zodat zij er activiteiten kunnen organiseren voor “mensen zonder wettig verblijf”. Het nieuwe project werd “Humane Terre” gedoopt. HumanaTerre is de vrucht van een reflectieproces dat startte in 2011 binnen een groep van mensen zonder wettig verblijf. Hieruit is uiteindelijk in de Oude Hoogstamboomgaard een collectieve en educatieve moestuin ontstaan. Naast het zoeken naar structurele oplossingen voor de situatie van mensen zonder wettig verblijf, wil het project een ruimte creëren waarin persoonlijk en collectief initiatief weer mogelijk is. Het project wordt gedragen door leden van het Collectif Sans Papiers Belgique en ondersteund door Samenlevingsopbouw Brussel - Meeting, Velt, Vrije Universiteit Brussel, en anderen.

15



In 2012 werd ook overleg gepleegd met imkers die bijenkorven zouden willen plaatsen in de Oude Hoogstamboomgaard op campus Jette. Dit project zal in het voorjaar 2013 worden gerealiseerd.



In het kader van Ecocampus werkten in 2011 een groepje studenten van de Vrije Universiteit Brussel aan het moestuinproject “Groenten uit Etterbeek”. Studenten gingen aan de slag op een stukje grond tussen de studentenhuisvesting en het sportveld op campus Etterbeek. In 2012 werd een betere lokatie gevonden voor de moestuin middenin de studentenwijk op campus Etterbeek, achter het secretariaat van de Dienst Huisvesting.

De universitaire gemeenschap op de bres voor een duurzame samenleving EcoTeams en de Denk- en Actiegroep Duurzame Ontwikkeling Naar aanleiding van een milieugedragscan van de Vrije Universiteit Brussel – uitgevoerd door Ecolife in 2005 – werden op beide campussen EcoTeams opgericht. De EcoTeams bestaan uit personeelsleden en studenten die zich actief willen inzetten voor milieuzorg en duurzame ontwikkeling op hun werk- en studieplek. Momenteel engageren zich een 50-tal personeelsleden in de EcoTeamwerking. In Etterbeek waren er EcoTeamvergaderingen op 14/02, 7/05, 3/07, 29/10, 26/11. De thema’s die aan bod kwamen, waren het groenbeheer op de campus (vraag naar pesticidengebruik), voorbereiden acties personeelsbarbecue, afval sorteren aan de VUB, brainstorm voor project campuscompost, selectief inzamelen van folies, organisatie Dikke Truiendag…

16

De studenten gingen in 2006 ook over tot de oprichting van een Denk- en Actiegroep Duurzame Ontwikkeling (DADO). DADO wil duurzame projecten realiseren op de campussen van de Vrije Universiteit Brussel, bijvoorbeeld het verminderen van het papierverbruik of het promoten van biologische producten.

Enkele van de opmerkelijke initiatieven in 2012: 

Op 20 februari 2012 organiseerde het EcoTeam op campus Jette een informatiestand rond energiebesparing voor studenten en personeel in het kader van Dikke Truiendag. Op 12/03 en 16/11 waren er EcoTeamvergaderingen rond het verduurzamen van de personeelsbarbecue, sorteren en mobiliteit.



Het grootste DADO project in 2012 was de moestuin. De studentenmoestuin verhuisde naar een stukje grond achter de lokalen van de studentenhuisvesting. De studenten legden daar een kleine moestuin aan en kweken er groentjes voor eigen gebruik. Via een Facebookpagina en www.vub.ac.be/ATALANTA, (de website van de natuurwerkgroep van de Vrije Universiteit Brussel) houden ze geïnteresseerden op de hoogte van werkdagen in de tuin.



Eind 2012 werd een subsidie van 950 euro toegekend door Leefmilieu Brussel voor de installatie van een compostsite voor de studentenhomes.

De sociale component van duurzame ontwikkeling op initiatief van de universitaire gemeenschap Enkele voorbeelden georganiseerd in 2012: 

70 barbecues, 700 kilo houtskool, 400 tafels en 1700 stoelen op het grasplein rondom het rectoraatsgebouw: 28 juni 2012 schoven ruim 1600 personeelsleden aan voor de jaarlijkse personeelsbarbecue die het derde jaar op rij een duurzame toets kreeg. Ook op campus Jette werd een barbecue georganiseerd op 24 mei 2012. Op beide evenementen werden de deelnemers aangemoedigd door de EcoTeams om Oxfam Fair Trade producten te bestellen, herbruikbare borden en bestek te gebruiken en werden overschotten opgehaald door Poverello, een organisatie die o.a. warme maaltijden aanbiedt aan mensen in nood.

17



De Vrije Universiteit Brussel nam in mei 2012 opnieuw deel aan de langste fietstocht van Vlaanderen: de 1000 km van Kom op Tegen Kanker. Sportieve VUB’ers legden gedurende vier opeenvolgende dagen samen 1000 km af per fiets. Door deel te nemen ondersteunt de universiteit de wetenschappelijke strijd tegen kanker. Door mee te doen aan een actie met een dergelijke grote zichtbaarheid hoopt de universiteit ook het maatschappelijke draagvlak voor het wetenschappelijk onderzoek naar kanker te vergroten. Allerlei activiteiten hadden plaats op beide campussen om centen in te zamelen.



Op 7 oktober 2012 had de 8de editie plaats van de Brussels Marathon & Half Marathon. De Vrije Universiteit Brussel riep alle studenten, personeel en alumni op om mee te lopen ten voordele van de nieuwe lage-energie studentenhome die de Vrije Universiteit Brussel plant op campus Etterbeek. Het doel was om samen voldoende geld in te zamelen voor de inrichting van één studentenkamer.



Bloedserieus Brussel en het Rode Kruis organiseerden bloedinzamelacties op de Vrije Universiteit Brussel.



In 2012 trokken studenten van de Vrije Universiteit Brussel - al voor de tweede maal - naar Bangladesh om er eigenhandig en in samenwerking met de lokale bevolking een basisschool te bouwen. Het project heet "Pathshala" (Bengaals voor school) en werd gepeterd door rector Paul De Knop. Dit is duurzame ontwikkeling opgezet door de studenten zelf, eigenhandig en autonoom vanuit een kleine vzw. Het vorige project (Project Haspatal) vond plaats in de zomer 2010 en werd bekroond tot “Beste Project 2010” op de Vlaamse Mobility Awards. Om dit project te steunen bood het restaurant, op campus Etterbeek, in de week van 16 april elke dag een verschillende Bengaals-Indische schotel aan, waarvan €0.50 per verkochte schotel naar het Project Pathshala ging.



De studenten van de 3e bachelor Agogische Wetenschappen nodigden op 14 mei 2012 de universitaire gemeenschap uit om hun zintuigen te laten prikkelen. De

18

in

2012

weer

groots opgezette vriendelijkheidsactie had tot doel de verzuring in de maatschappij tegen te gaan. De actie werd “Brüsenses” gedoopt. Brüsenses werd een dag waar de link gelegd werd tussen Brussel en de 5 zintuigen. Elk zintuig was zichtbaar aanwezig op de campus met zijn eigen interactieve standje. ’s Avonds konden de deelnemers nog genieten van een openluchtfilm. 

Op 27 mei 2012 liepen een 85-tal studenten, personeelsleden en alumni van de Nederlandstalige Brusselse onderwijsinstellingen VUB, HUB, EhB en W&K samen onder dezelfde Br(ik-vlag de 20 km van Brussel: een fantastische prestatie onder een loden zon! Een 40-tal VUB deelnemers bereikten supertrots maar doodmoe de finish in het Brusselse Jubelpark.

Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking Ook in 2012 was het Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (UCOS) zeer actief op gebied van duurzame ontwikkeling op de campus met allerlei activiteiten zoals debatavonden, workshops, filmavonden, informatieverspreiding e.d. Enkele voorbeelden van initiatieven in 2012: 

Op 14 februari 2012 was er een actie rond fair trade snijbloemen.



Op 8 mei 2012 organiseerde UCOS in samenwerking met de Dienst Milieucoördinatie een lunchdebat over elektronisch afval en urban mining.



Op 10 mei 2012 organiseerde UCOS haar jaarlijkse Campusfestival op campus Etterbeek met als thema “Paradise by the City Lights. Sustainability and the World City”. Tijdens deze dag stimuleerde UCOS de universitaire gemeenschap om na te denken over hoe een duurzame toekomst voor onze wereldsteden eruit kan zien. Vandaag leeft minstens de helft van de wereldbevolking in kleinere of grotere steden. Vele van deze steden, in het bijzonder die in het Zuiden, kampen met allerlei problemen zoals overbevolking, vervuiling, gebrek aan infrastructuur of sociale spanningen. Tegelijkertijd ontstaan er in de stad heel wat initiatieven die antwoorden willen bieden op de problemen en die de weg naar een meer duurzame toekomst voor haar bewoners wil tonen. Naar aanleiding van de Rio+20-conferentie over duurzame ontwikkeling stelde UCOS zich tot doel een aantal van de problemen van nabij te bekijken, maar vooral ook te luisteren naar voorstellen van studenten om creatieve oplossingen te vinden.



Sinds 2009 neemt UCOS studenten mee op ervaringsreizen naar Congo. Van 9 juli tot 9 augustus 2012 trokken vijftien studenten van de Vrije Universiteit Brussel en Erasmushogeschool Brussel een maand naar Katanga (Zuid-Oost-Congo). De reis was het hoogtepunt van het Maonoproject. Maono betekent "visie" in het Swahili. Toekomstvisies vormden de rode draad van het project.

Project Ecocampus Vanaf 2012 werd een nieuwe ecocampuswerking opgezet met focus op de integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula van het hoger onderwijs. De ecocampusbegeleiders worden in het nieuwe ecocampusproject niet langer rechtstreeks betrokken bij initiatieven voor milieuzorg aan de instellingen voor hoger onderwijs, maar doen enkel aan procesbegeleiding vanuit de kantoren van de Vlaamse overheid. Voor

de

Universitaire

Associatie

Brussel

19

maakt

Christa

Huijgens

van

het

Studiebegeleidingscentrum deel uit van de expertengroep van EcoCampus, Inge Groeninckx volgt het thema integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula op voor de Dienst Onderwijszaken en Rebecca Lefevere de thema’s beleid van de instelling en duurzame ontwikkeling in de bedrijfsvoering. Op 20 april 2012 organiseerde Ecocampus een symposium rond duurzaam hoger onderwijs. Deelnemers gingen met elkaar in discussie over de integratie van duurzame ontwikkeling in het hoger onderwijs en bepaalden samen hoe dit de komende jaren praktisch zal worden aangepakt. Ook verschillende deelnemers van de Vrije Universiteit Brussel namen deel aan dit symposium. Na het Symposium werkte EcoCampus een referentiekader rond duurzaam hoger onderwijs uit en kwam er een prioriteitenplan voor 2013. Tijdens de expertengroep van 7 december 2012 werd feedback gevraagd en werd het prioriteitenplan aangepast. Op 27 november 2012 werd ook een samenwerking bekrachtigd tussen EcoCampus en het Departement Onderwijs om een geslaagde integratie van duurzaam hoger onderwijs mogelijk te maken.

Voorbeelden van andere initiatieven rond duurzame ontwikkeling en milieuzorg in 2012 

Naar aanleiding van de internationale vrouwendag op donderdag 8 maart 2012 organiseerde de Leerstoel Humanistiek, Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen, in samenwerking met UPV, deMens.nu, huisvandeMens en Rhea een viertal korte uiteenzettingen, gevolgd door een panelgesprek rond het thema feminisme en levensbeschouwing.



De ingenieurstudenten van de Vrije Universiteit Brussel namen ook in 2012 weer deel aan de internationale Shell Eco-marathon. De uitdaging bij deze wedstrijden is om een voertuig te bouwen dat zo weinig mogelijk energie verbruikt. De studenten ontwikkelden daarom een wagen die zo zuinig mogelijk rijdt. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar milieuvriendelijk vervoer. Om de mensen bewust te maken van de technische inventiviteit die dit vraagt, worden er wereldwijd Eco-marathons georganiseerd. De ingenieurs van de Vrije Universiteit Brussel doopten hun wagen “Bluecorner”.



Op 14 mei 2012 was Jane Goodall weer te gast op de Vrije Universiteit Brussel. Haar film ‘Jane’s Journey’ werd vertoond. Er waren meer dan 750 mensen die zich hadden ingeschreven om de film en het debat bij te wonen.



In de zomer van 2012 organiseerde Trage Wegen vzw het groots opgezet Sideways festival, een mobiel evenement op het snijvlak van cultuur en ecologie. De ruggengraat van dit evenement bestond uit een creatieve wandeltocht door België, van west naar oost. De tocht duurde 4 weken. Een belangrijk concentratiepunt voor het festivalweekend in Brussel (1 en 2 september 2012) was de omgeving van de Schapenweg, met o.a. het Laarbeekbos en op de campus Jette van de Vrije Universiteit Brussel de volkstuinpercelen en de oude hoogstamboomgaard. Het publiek werd op sleeptouw genomen tijdens een interactieve wandeling langs de Schapenweg met verhalen over de geschiedenis, de geografische, geologische en natuurlijke karakteristieken, de ontmoetingen die er plaatsvinden, etc.

20

Sociaal-economische duurzaamheid op initiatief van de universiteit De Vrije Universiteit Brussel maakt deel uit van een Belgisch en Vlaams beleid van hoger onderwijs dat toegankelijkheid nastreeft voor alle personen die zich verder willen vormen op universitair niveau. Het inschrijvingsgeld aan de Vrije Universiteit Brussel is in vergelijking met andere landen erg laag en vormt slechts een beperkte drempel om studies in het hoger onderwijs aan te vatten. Bovendien worden studiebeurzen aangeboden aan studenten in een financieel minder gunstige situatie. Ook naar personeel wordt een sociaal beleid gevoerd aan de Vrije Universiteit Brussel. Zo betalen bijvoorbeeld personeelsleden met een lager inkomen minder voor hun middagmaal dan personeelsleden met een hoger inkomen. De Vrije Universiteit Brussel betaalt het woon-werkverkeer van de personeelsleden die gebruik maken van het openbaar vervoer. De universiteit heeft voor haar medewerkers een collectieve verzekering "Gezondheidszorgen" afgesloten. Deze verzekering dekt hospitalisatiekosten (wereldwijd), kosten verbonden aan de ambulante behandeling van ernstige ziekten en andere ambulante zorgen. Deze verzekering is kosteloos voor het personeelslid zelf. De Vrije Universiteit Brussel is ook begaan met het welzijn van de studenten. Daarom bestaan er verschillende diensten die de studenten bijstaan in geval van financiële, juridische, sociale en psychologische problemen. De universiteit betrekt bovendien de studenten bij haar beleid en besluitvorming. Zo is er een studentenraad en zijn er ook studenten afgevaardigd in de Raad van Bestuur. De Vrije Universiteit Brussel draagt ook bij tot het versterken van de lokale economie doordat studenten en personeelsleden regelmatig gebruik maken van de horeca en lokale winkels op de campus en in de buurt. Opmerkelijk in 2012: Tijdens de nieuwjaarszitting van de Vrije Universiteit Brussel in 2012 ondertekende rector Paul De Knop de intentieverklaring “Respect voor elkaar op het werk”. In 2012 wil de universiteit de strijd opvoeren tegen ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk. Het aantal personeelsleden van de universiteit die als vertrouwenspersoon optreden, is flink uitgebreid. In de intentieverklaring staat onder meer dat aan de Vrije Universiteit Brussel gestreefd wordt “naar een aangename werksfeer met een goede verstandhouding tussen collega’s. Een respectvolle omgang met elkaar is hierbij essentieel. De universitaire overheid kan geen ongewenst grensoverschrijdend gedrag tolereren. Elke werknemer heeft het recht om zulk gedrag (pesterijen, geweld, ongewenst seksueel gedrag…) te melden en indien gewenst een interne procedure op te starten om een oplossing te zoeken.”

21

Zorgen voor veilige en gezonde werk- en studieomgeving Vergunningen Eind 2012 werden op de campus Etterbeek 451 ingedeelde inrichtingen geïdentificeerd. Op de campus Jette werden 278 ingedeelde inrichtingen geïdentificeerd. Laboratoria die gebruik maken van stoffen met hormonale, antihormonale, anabole, bèta-adrenergische, anti-infectieuze, antiparasitaire en anti-inflammatoire werking dienen hiervoor een vergunning aan te vragen bij de federale overheid. In totaal zijn er 33 dergelijke geldige vergunningen voor diensten van de Vrije Universiteit Brussel in 2012. In 2012 ging heel veel aandacht naar het opstellen van de milieuvergunningsaanvraag voor alle activiteiten van de Vrije Universiteit Brussel op campus Jette. Het ging hier om een zeer groot dossier waarvoor informatie moest worden verzameld over de ingedeelde inrichtingen, energiebeheer, groenbeheer, gebruik van chemicaliën, afvalbeheer, emissies van vervuilde lucht, leidingwaterverbruik, oppompen van grondwater, afvalwater, geluidsaspecten, bodemverontreiniging, e.d. In 2012 werd een wijziging van de milieuvergunning campus Etterbeek bekomen voor het werken met zeer kleine hoeveelheden ftalaten. In 2012 werd een algemene offerteaanvraag uitgeschreven voor het plaatsen van 49 brandveiligheidskasten in de laboratoria van de Vrije Universiteit Brussel. Deze werden in december 2012 geplaatst. Hierdoor kunnen ontvlambare producten onder meer veilige omstandigheden worden opgeslagen.

Het waterverbruik en de productie van afvalwater De Vrije Universiteit Brussel heeft een centraal systeem voor de inzameling van vloeibare chemicaliën. Deze worden in 5-, 10- of 25-liter jerrycans verzameld en afgevoerd door een erkende ophaler van gevaarlijk afval voor milieudeskundige verwerking (zie hoofdstuk afvalproblematiek om een idee te krijgen van de afgevoerde hoeveelheden). Alle nieuwe gebouwen op de campussen van de Vrije Universiteit Brussel worden in de toekomst voorzien van regenwateropvang. Het regenwater zal lokaal worden gebruikt als sanitair water voor het doorspoelen van de toiletten of om te poetsen. Gedetailleerde cijfers over het gebruik van leidingwater en grondwater vind je in bijlage 2.

De bodemproblematiek In 2012 lekte een geringe hoeveelheid olie uit een koelinstallatie, rechtstreeks op de bodem. In overleg met Leefmilieu Brussel werd de verontreinigde bodem en het absorberend materiaal afgevoerd als gevaarlijk afval. Gezien de geringe omvang van het incident dienden geen verdere stappen te worden ondernomen. Leefmilieu Brussel ging in 2012 verder met het opnemen van percelen grond waarvan de Vrije Universiteit Brussel eigenaar is, in de inventaris van de bodemtoestand. Het betreft percelen waarop vandaag of in het verleden risicoactiviteiten hebben plaatsgevonden.

22

De geluids- en trillingenproblematiek De Vrije Universiteit Brussel dient waakzaam te zijn m.b.t. geluidshinder veroorzaakt door studentenfuiven in de BSG-feestzaal en feesttest op de campussen Etterbeek en in de BOJ-feestzaal op campus Jette.

De bioveiligheidsproblematiek De bioveiligheidsproblematiek wordt aan de Vrije Universiteit Brussel en in het UZ Brussel opgevolgd door bioveiligheidsverantwoordelijke Walter Kempenaers. De geldende bioveiligheidsvergunningen en de ermee geassocieerde lokalen, hun plattegronden, en de inventaris van laminar flowkasten (LAF-kasten) werden in 2012 continu geactualiseerd. De bioveiligheidscomités komen minstens één keer per jaar samen, zowel op campus Etterbeek als op campus Jette. Het comité op campus Jette omvat ook vertegenwoordigers van het UZ Brussel. De bioveiligheidsverantwoordelijke neemt deel aan de vergaderingen van de commissie Ethisch Proefdierengebruik (als observator). Doel is om, indien nodig, ook onderzoekers die gebruik maken van proefdieren te wijzen op hun verplichting inzake de bioveiligheidswetgeving. Jaarlijks worden de microbiologische veiligheidskasten (ook laminaire flowkasten of LAF-kasten genoemd) onderworpen aan een controle door een gespecialiseerd technicus. De “Biohazard” kasten (type II) worden gecontroleerd volgens de specificaties van de EN-12469 om ze te valideren voor werkzaamheden met inperkingsplichtig biologisch materiaal, met als deelaspecten: bescherming van het biologisch materiaal (in de kast); bescherming van de operator; bescherming van de omgeving. Kasten die niet aan deze specificaties voldoen en overblijvende horizontale flowkasten, worden enkel getest op steriliteit in de werkruimte met behulp van een deeltjesteller. Ze kunnen hoogstens vrijgegeven worden voor werk met volstrekt onschadelijke micro-organismen. Om het resultaat van deze technische controle voor alle gebruikers duidelijk te maken, worden validatiefiches op alle biohazard- en verticale LAF-kasten bevestigd, en het resultaat van de validering van voornoemde deelaspecten wordt erop vermeld. Routinematige bioveiligheidsaudits worden geïntegreerd in de regelmatige “bezoeken aan diensten” door de Dienst Preventie. Hierbij ligt de nadruk vooral op correcte bioveiligheidsindicaties en andere zichtbare aspecten. Van elk bezoek wordt een kort verslag bezorgd aan de Dienst Preventie, die de opmerkingen overneemt in haar verslag. Jaarlijks worden opleidingen in bioveiligheid georganiseerd voor de nieuwe medewerkers van de vergunningsplichtige laboratoria. Er worden ook specifieke lessen “Bioveiligheid” georganiseerd in het kader van de opleiding Proefdierkunde en het Internationaal Programma Moleculaire Biologie.

De asbestproblematiek In sommige gebouwen van de Vrije Universiteit Brussel is asbest aanwezig. In de meeste gevallen gaat het om hechtgebonden asbest in ventilatiekanalen. Zolang hieraan niet wordt

23

geraakt bestaat er geen gevaar, aangezien het asbest gebonden is aan cement. Enkel wanneer aan de ventilatiekanalen wordt gewerkt dienen nauwgezet de nodige voorzorgsmaatregelen te worden gevolgd. Op enkele plaatsen is ook asbest aanwezig dat niet hechtgebonden is, bijvoorbeeld in asbestkoord, asbestkarton, asbesthoudende plaaster, asbesthoudende verf of asbesthoudend mastiek. In deze gevallen kunnen de asbestvezels mogelijk gemakkelijker vrijkomen. Het gaat hier voornamelijk om punctuele problemen in technische ruimten. Hechtgebonden asbest blijft ter plaatse en wordt verwijderd bij werken en renovatie. Niet-hechtgebonden asbest wordt in elk geval zo spoedig mogelijk verwijderd. De Vrije Universiteit Brussel heeft een interne procedure voor de opvolging van alle asbestdossiers. Het Comité Preventie en Bescherming op het Werk wordt steeds geraadpleegd alvorens werken plaatsvinden en infovergaderingen worden georganiseerd voor de gebruikers van de gebouwen. Er wordt op toegezien dat asbestwerven voldoen aan de wettelijke normen zodat personeel, studenten en bezoekers niet in contact komen met asbestvezels. De Vrije Universiteit Brussel nam een externe erkende firma in dienst voor de projectbegeleiding van de asbestsanering op campus Etterbeek. Daarnaast worden ook erkende firma’s aangesteld voor de verwijdering van asbest wanneer dat nodig is.

De koelinstallaties Zowel op de campus Etterbeek als op de campus Jette worden de koelinstallaties nagekeken zoals wettelijk bepaald en indien nodig hersteld door erkende koeltechnische bedrijven. Sommige koelinstallaties op de Vrije Universiteit Brussel zijn nog voorzien van de koelvloeistof R22. Al deze toestellen zullen tegen 2015 buiten gebruik worden gesteld. De Verordening (EG) Nr. 2037/2000 van het Europees Parlement en de Raad van 29 juni 2000 betreffende de ozonlaag afbrekende stoffen stelt dat vanaf 01/01/2010 het gebruik van nieuw geproduceerde HCFK’s voor onderhoud verboden is en dat vanaf 01/01/2015 alle HCFK’s verboden zijn.

24

Bijlage 1. Visie op duurzame ontwikkeling en strategische duurzaamheidsdoelstellingen

Visie op duurzame ontwikkeling voor de Vrije Universiteit Brussel Als volwaardige, kwaliteitsvolle, maatschappelijk geëngageerde en internationaal georiënteerde universiteit streeft de Vrije Universiteit Brussel ernaar om in al haar activiteiten rekening te houden met de duurzame ontwikkeling van de instelling. Dit betekent dat er bij al haar beslissingen rekening wordt gehouden met de consequenties op korte en lange termijn, op lokaal en globaal niveau, vanuit een visie en strategie voor een duurzame toekomst. Duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel groeit vanuit haar humanistische waarden, kritisch denken, openheid en verdraagzaamheid en veronderstelt een sterke integratie met de kernprioriteiten van de universiteit als kennisinstelling: onderzoek, onderwijs en maatschappelijke dienstverlening. Vanuit haar specifieke eigen(zinnige) positie binnen het Hoger Onderwijs wil de Vrije Universiteit Brussel meewerken aan het realiseren van lange termijn ecologische, sociale en economische oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen. Deze visie sluit aan bij het Algemeen Strategisch Plan van de Vrije Universiteit Brussel. Om de vooruitgang die de instelling boekt op gebied van duurzame ontwikkeling in kaart te brengen en te evalueren op een gestructureerde en geplande wijze zal gewerkt worden met steekkaarten, strategische doelstellingen, indicatoren en actieplannen. Deze instrumenten dienen als basis voor een jaarlijks vooruitgangsrapport over duurzame ontwikkeling binnen de Vrije Universiteit Brussel. Een strategische interne en externe communicatie van de vooruitgang op vlak van duurzaamheid zal versterkend werken voor de motivatie van de hele universitaire gemeenschap en voor de uitstraling van de Vrije Universiteit Brussel als duurzame instelling. Duurzame ontwikkeling in onderzoek en onderwijs De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid van integratie van duurzame ontwikkeling in de onderwijscurricula en in de onderzoeksprojecten. De Vrije Universiteit Brussel is een universiteit waar internationale gemeenschappen van experts en experts-in-wording samenwerken in onderwijs- en onderzoeksprogramma’s met een gemeenschappelijk doel: duurzaam innoveren. Ecologische integriteit De Vrije Universiteit Brussel maakt deel uit van het ecosysteem en van de biosfeer die het leven op aarde mogelijk maakt. Deze moet op een duurzame wijze worden beheerd. Daarom wordt onder meer gewerkt aan de versterking van biodiversiteit, aan het bevorderen van kringloopprocessen, aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, aan het rationeel gebruik van energie en natuurlijke rijkdommen, aan het gebruik van hernieuwbare energie, aan het verminderen van afval, aan het beperken van vervuiling, aan het aanmoedigen van duurzame voedingspatronen en aan het aanmoedigen van een duurzame mobiliteit. Versterken van het sociale weefsel en van het welzijn van studenten en personeel Een duurzame universiteit komt tot stand vanuit de universitaire gemeenschap zelf. Duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel staat dan ook voor het versterken van het sociale weefsel, de gezondheid en het welzijn van studenten en personeel. De Vrije Universiteit Brussel roept de hele universitaire gemeenschap (personeel en studenten) op om samen duurzame ontwikkeling in de praktijk te brengen. Ook het bevorderen van sociale cohesie en diversiteit, mensenrechten, het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, en het versterken van de interactie met zowel de lokale als internationale gemeenschap staan hier centraal. De Vrije Universiteit Brussel als maatschappelijk verantwoorde onderneming Het bewaken van de financiële gezondheid van de instelling en het ethisch verantwoord ondernemen maken ook deel uit van de strategische duurzaamheidsdoelstellingen van de Vrije Universiteit Brussel. Het tot stand komen van een meer duurzame instelling is een geleidelijk en dynamisch proces waarvan het tempo wordt bepaald door een complexe wisselwerking van verschillende factoren. Rekening houdend met mogelijke beperkingen van budgettaire of organisatorische aard wil de Vrije Universiteit Brussel voortdurend, maar stap voor stap, haar duurzaamheidsprofiel verbeteren in overleg met alle belanghebbenden die zullen worden geïdentificeerd en betrokken in een transparant proces.

25

Strategische doelstellingen voor een duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel I. Algemene principes 1.

Duurzame ontwikkeling vanuit humanistische waarden De Vrije Universiteit Brussel speelt een actieve rol in de maatschappelijke dialoog rond duurzame ontwikkeling vanuit humanistische waarden en waarden van een open en vrije democratische samenleving. Als onderzoeks- en kennisinstelling wil zij actief bijdragen tot een mentaliteitswijziging rond duurzame ontwikkeling binnen en buiten de grenzen van de universiteit.

2.

Aanmoedigen van een holistische en interdisciplinaire aanpak De Vrije Universiteit Brussel gaat op zoek naar verbondenheid in al haar activiteiten en tussen alle leden van haar gemeenschap door het stimuleren van een holistische aanpak. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar interdisciplinariteit. Daarom wordt interdisciplinaire samenwerking en de oprichting van interdisciplinaire instituten aangemoedigd.

3.

Voorzorgs- en omkeerbaarheidsprincipe Alle activiteiten verlopen in het kader van een algemeen principe van “verantwoordelijkheid”, minimaal binnen het wettelijke kader zoals opgelegd door de overheden. Indien de Vrije Universiteit Brussel niet zeker is van de mogelijke gevolgen van een beslissing en indien een beslissing mogelijk onomkeerbare negatieve gevolgen heeft past ze het voorzorgsprincipe en het omkeerbaarheidsprincipe toe.

4.

Duurzame ontwikkeling vanuit een internationaal perspectief Internationale dialoog wordt in het kader van duurzame ontwikkeling aangemoedigd. De Vrije Universiteit Brussel is een universiteit waar internationale gemeenschappen van experts en experts-in-wording samenwerken in onderwijsen onderzoeksprogramma’s met een gemeenschappelijk doel: internationaal, duurzaam innoveren. De Vrije Universiteit Brussel voert haar activiteiten in een internationale context, in het kader van de doelstellingen van de Europese Unie, de Verenigde Naties en de internationale normen.

5.

Het invoeren van een duurzaamheidstoets en het streven naar kwaliteitslabels De Vrije Universiteit Brussel ontwikkelt een methode van duurzaamheidsbeoordeling met als doel na te gaan of de beslissingen die worden genomen stroken met de duurzaamheidsvisie en de strategische doelstellingen. De Vrije Universiteit Brussel

26

streeft naar het behalen van kwaliteitslabels waaruit haar engagement blijkt t.o.v. duurzame ontwikkeling, maatschappelijk verantwoord ondernemen en milieuzorg.

6.

Werken aan transparantie en een actieve participatie van de universitaire gemeenschap Het besluitvormingsproces aan de Vrije Universiteit Brussel verloopt transparant. Een duurzame universiteit komt tot stand vanuit de universitaire gemeenschap zelf. De Vrije Universiteit Brussel roept de hele universitaire gemeenschap (personeel en studenten) op om samen duurzame ontwikkeling in de praktijk te brengen. De Vrije Universiteit Brussel sensibiliseert de leden van de universitaire gemeenschap en werkt zo aan een mentaliteitswijziging. Personeel, studenten en andere belanghebbenden krijgen inspraak in de besluitvorming van de instelling.

II. Duurzame ontwikkeling in onderzoek en onderwijs 7.

Integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula De Vrije Universiteit Brussel streeft naar de integratie van het thema duurzame ontwikkeling in de curricula van alle studierichtingen.

8.

Stimuleren van onderzoek m.b.t. duurzame ontwikkeling De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid m.b.t. onderzoek rond het thema duurzame ontwikkeling en vertaalt de resultaten naar praktische toepassingen binnen de maatschappij.

III. Ecologische integriteit 9.

Herstellen en onderhouden van ecologische cycli en bevorderen van kringloopprocessen De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het herstellen en onderhouden van ecologische cycli en het bevorderen van kringloopprocessen. In die zin streeft de Vrije Universiteit Brussel bijvoorbeeld naar het maximaal hergebruiken van afval als grondstof voor nieuwe producten. Daarom worden verschillende afvalfracties gescheiden ingezameld voor hergebruik en recyclage. De Vrije Universiteit Brussel maakt maximaal gebruik van gerecycleerde en recycleerbare materialen.

10. Verminderen van de CO2-uitstoot door rationeel energiegebruik en overschakeling naar hernieuwbare energie De Vrije Universiteit Brussel streeft ernaar haar CO2-uitstoot te verminderen door rationeel energiegebruik en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. De Vrije Universiteit Brussel stelt zich tot doel de universitaire gemeenschap te sensibiliseren m.b.t. een vermindering in het energieverbruik.

11.

Rationeel gebruik van natuurlijke rijkdommen De Vrije Universiteit Brussel streeft naar een rationeel gebruik van grondstoffen en materialen. Er wordt bijvoorbeeld maximaal gebruik gemaakt van duurzame materialen en hernieuwbare grondstoffen binnen de draagkracht van het ecosysteem. Zo wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de vermindering van het gebruik van papier en wordt gebruik gemaakt van papier met een milieukeurmerk. De Vrije Universiteit Brussel streeft bijvoorbeeld ook naar het spaarzaam omgaan met

27

leidingwater en streeft naar het beperken van de hoeveelheden grondwater dat wordt opgepompt en gaat over tot het opvangen en gebruiken van regenwater.

12. Zorg dragen voor de natuur en de ecosystemen als basis van alle leven op aarde. Bijdragen tot een toename in biodiversiteit De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het behoud van het groen en naar de integratie van de natuur op de campussen. De Vrije Universiteit Brussel voert een groenbeheer van haar campussen met aandacht voor aantrekkelijkheid, veiligheid en natuurontwikkeling, in lijn met de inspanning in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het versterken van de biodiversiteit op de campussen is daarbij een centraal aandachtspunt. Bij het ontwerpen van nieuwe gebouwen en aanpassen van bestaande gebouwen wordt aandacht besteed aan de integratie van habitat voor dieren en planten op en rond de gebouwen. De Vrije Universiteit Brussel stelt haar niet-bebouwde gronden waar mogelijk ter beschikking van natuurontwikkelingsprojecten en stadslandbouwprojecten.

13. Beperken van vervuiling De Vrije Universiteit Brussel voert een actief beleid ter voorkoming van vervuiling van de leefomgeving. Zo worden bijvoorbeeld alle gevaarlijke en bijzondere afvalproducten ingezameld en afgevoerd door een erkende ophaler van gevaarlijk afval, worden maatregelen genomen om de vervuiling van de bodem te voorkomen en worden koelinstallaties zodanig beheerd dat schadelijke koelvloeistoffen niet in het milieu terechtkomen en de meest schadelijke koelvloeistoffen worden uitgebannen.

14.

Aanmoedigen van een duurzame mobiliteit De Vrije Universiteit Brussel ontwikkelt een bedrijfsvervoerplan en actualiseert dit regelmatig. De universiteit stimuleert personeel en studenten gebruik te maken van het openbaar vervoer en de fiets, aan carpooling te doen of te voet te komen werken. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het beperken van het aantal werkgerelateerde verplaatsingen van het personeel en van de impact van deze verplaatsingen.

15.

Aanmoedigen van een duurzaam voedingspatroon De Vrije Universiteit Brussel sensibiliseert personeel en studenten om voedingspatronen om te buigen naar voedsel dat bijdraagt tot de gezondheid van mens en milieu (minder vleesrijke maaltijden, meer lokaal geproduceerde voedingswaren en minder producten met een hoog aantal “voedselkilometers”).

IV. Versterken van het sociale weefsel en het welzijn van studenten en personeel 16. Aanmoedigen van diversiteit onder personeel en studenten. Waarderen van ieders eigenheid. Bewaken van mensenrechten. De Vrije Universiteit Brussel voert een actief diversiteitsbeleid bij personeel en studenten. De instelling staat voor de vorming van kritische, zelfstandig denkende mensen in een open sfeer van vrij onderzoek, vrijheid, verdraagzaamheid en verscheidenheid. De Vrije Universiteit Brussel stelt zich tot doel de verscheidenheid in de samenleving positief te benaderen, zowel in haar studieprogramma’s als op het vlak van haar studentenbeleid en personeelsbeleid en dit door gelijke kansen te garanderen voor iedereen, zonder onderscheid op grond van geslacht, sociale of

28

etnische afkomst, levensbeschouwing, seksuele geaardheid, leeftijd of handicap. Via deze benadering wordt de integriteit van alle individuen gerespecteerd, met al hun gaven en gebreken. De Vrije Universiteit Brussel draagt de fundamentele rechten van de mens hoog in het vaandel en neemt initiatieven in onderwijs, onderzoek en dagelijks handelen om de mensenrechten te versterken en te bewaken.

17. Aanmoedigen van dialoog en beperking van sociale polarisatie tussen groepen binnen de maatschappij en de gemeenschap. Versterken van de sociale cohesie binnen de gemeenschap Er wordt gewerkt aan de versterking van de sociale cohesie binnen de universitaire gemeenschap. Er wordt op een open, transparante, geweldloze en respectvolle wijze gecommuniceerd tussen het personeel, de studenten, het bestuur en de buitenwereld.

18. Bijdragen tot het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, ontwikkelde en minder ontwikkelde landen De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid m.b.t. sociale integratie, internationalisering en ontwikkelingssamenwerking in zowel de onderwijs-, de onderzoeks-, als de dienstverleningsactiviteiten. Vanuit haar humanistische waarden streeft de universiteit ernaar bij te dragen tot het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, ontwikkelde en minder ontwikkelde landen.

19. Bijdragen tot de bescherming en de verbetering van de gezondheid en het welzijn van de leden van de universitaire gemeenschap De Vrije Universiteit Brussel voert een actief preventiebeleid, ondersteunt de gezondheid, het welzijn en de veiligheid van werknemers, studenten en bezoekers. De universiteit stelt psycho-, medische- en sociale begeleiding, sportinfrastructuur en sociale ontmoetingsplaatsen ter beschikking van studenten en personeel.

20. Versterken van de banden en de dialoog met de lokale gemeenschap De Vrije Universiteit Brussel is betrokken bij de buurten waarin ze haar activiteiten organiseert. De universiteit gaat in dialoog met de lokale gemeenschap, stelt zich op als actieve partner in het stedelijk gebeuren, neemt waar dit nuttig is deel aan initiatieven op niveau van de buurt of de gemeente en stelt haar infrastructuur zoals de bibliotheek, de sport- en culturele infrastructuur en de medische zorgverlening niet enkel open voor de universitaire gemeenschap, maar ook voor de omwonenden en alle andere geïnteresseerden.

V. Financiële gezondheid en ethisch verantwoord ondernemen 21. Bewaken van de financiële gezondheid van de instelling De Vrije Universiteit Brussel bewaakt actief het financiële beheer van de instelling en zorgt voor een begroting in evenwicht. De Vrije Universiteit Brussel bouwt een financiële reserve op, streeft naar een maximale diversifiëring van de bronnen van inkomsten van de instelling, ondersteunt haar personeel in het werven van externe fondsen als bron van inkomsten, ondersteunt initiatieven om de administratie zo efficiënt en rationeel mogelijk te laten verlopen, moedigt het valoriseren aan van kennis en uitvindingen van de instelling op de markt en draagt zorg voor haar onroerende goederen.

29

22.

Ethisch verantwoord ondernemen De Vrije Universiteit Brussel voert een actief duurzaam aankoopbeleid waarbij milieu-, sociale en ethische aspecten – naast financiële en andere aspecten – mee in rekening worden gebracht. Ook bij het uitbesteden van bepaalde activiteiten aan andere bedrijven en bij grote projecten van de universiteit wordt de duurzaamheidsvisie en de duurzaamheidsstrategie mee in rekening gebracht.

23. Versterken van de lokale economie De Vrije Universiteit Brussel bouwt positieve contacten op met bedrijven uit de lokale gemeenschap. Op deze wijze draagt ze bij tot de versterking van de lokale economie en bouwt ze positieve relaties op met de lokale gemeenschap.

30

Bijlage 2. De cijfers van 2012 De energiecijfers van de Vrije Universiteit Brussel De energiecijfers voor campus Jette zijn bij de afwerking van dit rapport midden maart nog niet beschikbaar. Energieverbruik voor de verwarming van de gebouwen die gelegen zijn op de campus Etterbeek (voor de academische sector) Jaartal

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Reëel gasverbruik in GJ

44.795 GJ 39.309 GJ 34.414 GJ 38.375 GJ 41.308 GJ (18.565 GJ) 42.772 GJ 54.379 GJ 54.290 GJ 50.011 GJ 65.491 GJ 63.965 GJ 83.448 GJ 57.866 GJ 64.483 GJ

Reëel gasverbruik in GJ per jaar en per m2

0,46 GJ/m² 0,40 GJ/m² 0,35 GJ/m² 0,39 GJ/m² 0,42 GJ/m² (0,15 GJ/m²) 0,34 GJ/m² 0,44 GJ/m² 0,44 GJ/m² 0,40 GJ/m² 0,52 GJ/m² 0,51 GJ/m² 0,67 GJ/m² 0,46 GJ/m² 0,51 GJ/m²

Verbeterd gasverbruik in GJ (verbeterd voor de graaddagen)

47.483 GJ 44.419 GJ 40.264 GJ 39.910 GJ 48.743 GJ (19.865 GJ) 45.338 GJ 59.817 GJ 59.176 GJ 61.514 GJ 71.385 GJ 69.722 GJ 72.600 GJ 70.596 GJ 65.773 GJ

Verbeterd gasverbruik in GJ per jaar en per m2 (verbeterd voor de graaddagen)

Oppervlakte in m²(1)

0,49 GJ/m² 0,45 GJ/m² 0,41 GJ/m² 0,40 GJ/m² 0,49 GJ/m² (0,16 GJ/m²) 0,36 GJ/m² 0,48 GJ/m² 0,48 GJ/m² 0,49 GJ/m² 0,57 GJ/m² 0,56 GJ/m² 0,58 GJ/m² 0,56 GJ/m² 0,53 GJ/m²

98.361 98.361 98.361 98.361 98.361 124.405 124.405 124.405 124.341 124.341 125.188 125.188 125.188 125.188 125.188

Graaddag en 16,5 equivalent te Ukkel

m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m²

2.310 2.174 2.097 2.348 2.090 2.296 2.323 2.233 2.212 1.963 2.213 2.212 2.703 1.928 2.327

Ingevoerde factor graaddagen 16,5 normaal (2) voor periode 1971-2000 is 2458/ (3) voor periode 1976-2005 is 2.415/ (4) voor periode 1981-2011 is 2363 1,06(2) 1,13(2) 1,17(2) 1,04(2) 1,18(2) 1,07(2) 1,06(2) 1,10(2) 1,09(3) 1,23(3) 1,09(3) 1,09(3) 0,87(4) 1,22(4) 1,02(4)

(1) de oppervlakte die hier wordt gehanteerd is de bruto-vloeroppervlakte van de gebouwen, exclusief de overdekte parkings, aangezien deze niet verwarmd worden

Elektriciteitsverbruik op de campus Etterbeek (voor de academische sector) Jaartal

Elektriciteitsverbruik

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

8.657.092 kWh 8.832.940 kWh 9.063.944 kWh 8.952.029 kWh 9.270.922 kWh 10.489.025 kWh 11.164.497 kWh 11.443.975 KWh 11.672.155 kWh 11.954.102 kWh 12.139.552 kWh 11.921.488 kWh 12.255.779 kWh 11.995.808 kWh 11.799.688 kWh

Verbruik per m2 82,8 kWh/m2 84,5 kWh/m2 86,7 kWh/m2 85,7 kWh/m2 88,7 kWh/m2 80,3 kWh/m2 85,5 kWh/m2 87,7 kWh/m2 88,8 kWh/m2 90,9 kWh/m² 91,7 kWh/m² 90,1 kWh/m² 92,6 kWh/m² 90,7 kWh/m² 89,2 kWh/m²

Verbruik per persoon 960 948 960 924 931 1.031 1.075 1.129 1.131 1.111 1.053 953 993 998 958

kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers. kWh/pers.

Oppervlakte in m²* 104.505 104.505 104.505 104.505 104.505 130.549 130.549 130.549 131.473 131.473 132.320 132.320 132.320 132.320 132.320

m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m²

Aantal personen

9.016 9.321 9.446 9.693 9.963 10.176 10.388 10.140 10.324 10.764 11.531 12.506 12.343 12.015 12.320

* de oppervlakte die hier wordt gehanteerd is de bruto-vloeroppervlakte van de gebouwen + ¼ van de oppervlakte van de parkeergebouwen

31

Reëel en verbeterd gasverbruik op campus Etterbeek in GJ

Reëel en verbeterd gasverbruik per oppervlakte-eenheid op campus Etterbeek in GJ/m²

32

Elektriciteitsverbruik op campus Etterbeek in kWh

Elektriciteitsverbruik per oppervlakteeenheid op campus Etterbeek in kWh/m²

33

De afvalcijfers van de Vrije Universiteit Brussel Gevaarlijk en bijzonder afval Hoeveelheden chemisch afval afgevoerd van de campussen van de Vrije Universiteit Brussel

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Campus Etterbeek 2.697 kg 1.563 kg 2.221 kg 4.736 kg 6.120 kg 8.846 kg 7.028 kg 10.504 kg 7.990 kg 7.390 kg 7.338 kg 8.796 kg

Campus Jette 524 704 1.744 1.434 2.129 2.921 3.160 3.716 3.950 3.072 5.095 5.209

kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg

Campus Rode

Campus Elishout

Totaal

60 kg 700 kg 2.010 kg 1.747 kg

141 kg

3.281 kg 2.967 kg 6.116 kg 7.917 kg 8.249 kg 11.767 kg 10.188kg 14.220 kg 11.940 kg 10.462 kg 12.433 kg 14.005 kg

Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten

stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet

Activiteiten stopgezet Activiteiten stopgezet

Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten

stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet

Activiteiten stopgezet Activiteiten stopgezet

Hoeveelheden risicohoudend medisch/biologisch afval afgevoerd van de campussen van de Vrije Universiteit Brussel 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Campus Etterbeek 867 kg 782 kg 2.293 kg 3.094 kg 4.119 kg 4.940 kg 4.381 kg 4.809 kg 5.491 kg 4.681 kg 5.439 kg 5.055 kg

Campus Jette 2.628 kg 3.628 kg 3.751 kg 3.538 kg 4.159 kg 4.205 kg 5.803 kg 5.614 kg 8.061 kg 8.185 kg 7.092 kg 6.553 kg

Campus Rode 1.089 kg 1.348 kg 661 kg

Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten Activiteiten

stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet stopgezet

Totaal 4.584 5.758 6.705 6.632 8.278 9.145 10.184 10.423 13.552 12.866 12.531 11.608

kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg

Hoeveelheden chemisch afval opgehaald aan de Vrije Universiteit Brussel (in kg)

34

Hoeveelheden risicohoudend medisch/biologisch afval opgehaald aan de Vrije Universiteit Brussel (in kg)

Niet-gevaarlijk afval Hoeveelheden niet-gevaarlijk afval op de campus Etterbeek Restafval

2001 2002 2003

450.000 kg 480.120 kg 462.220 kg

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

483.000 420.260 430.100 399.220 416.960 407.300 387.460 379.820 365.260

kg kg kg kg kg kg kg kg kg

Groot vuil

60.000 kg 73.360 kg 111.340 kg 66.720 kg 64.120 kg 63.980 kg 49.900 kg 49.760 kg 54.060 kg 51.810 kg 66.360 kg 55.520 kg

Papier

PMD-afval

35

kg kg kg kg kg kg kg kg kg

Aandeel gescheiden inzameling papier t.o.v. totaal

510.000 kg 553.480 kg 622.660 kg

49.100 kg 84.980 109.820 94.440 121.770 107.140 88.160 96.120 184.300 113.240

Totaal

5.000 kg

634.700 594.200 588.520 570.890 573.860 549.520 535.390 630.480 539.020

kg kg kg kg kg kg kg kg kg

7,9% 13,4% 18,5% 16,0% 21,3% 18,7% 16,0% 18,0% 29,2% 21,0%

Hoeveelheden niet-gevaarlijk afval op de campus Jette

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Restafval

Groot vuil

Papier

Totaal

142.400 157.770 159.390 152.890 178.700 178.900 163.950 146.460 165.050 169.630 155.770 146.770

4.000 kg 2.920 kg 3.820 kg 1.860 kg 7.380 kg 13.820 kg 22.640 kg 4.130 kg 12.320 kg

10.988 kg 11.666 kg 5.920 kg 2.120 kg 11.460 kg 14.620 kg 12.300 kg 11.080 kg 13.700 kg 14.180 kg 8.720 kg 16.350 kg

153.388 173.436 165.310 155.010 193.080 197.340 178.110 164.920 192.570 206.450 168.620 175.440

kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg

kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg

Aandeel gescheiden inzameling papier t.o.v. totaal 7,2% 6,7% 3,6% 1,4% 5,9% 7,4% 6,9% 6,7% 7,1% 6,9% 5,2% 9,3%

Hoeveelheden niet-gevaarlijk afval afgevoerd op campus Etterbeek (in kg)

Hoeveelheden niet-gevaarlijk afval afgevoerd op campus Jette (in kg)

36

De mobiliteitscijfers van de Vrije Universiteit Brussel Aantal regelmatige gebruikers (personeelsleden met een abonnement) van het openbaar vervoer onder de personeelsleden van de Vrije Universiteit Brussel. NMBS 1995 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

MIVB

702 785 871 903 962 998 1.011 1.073 1.084 1.338

DE LIJN

+ 170 + 180 287 318 375 369 418 457 480 518

TOTAAL + 600 – 700 + 890 + 985 1.190 1.254 1.381 1.415 1.488 1.604 1.644 1.943

+ 15 + 15 32 33 44 48 59 74 80 87

Aantal personeelsleden die gebruik maken van de fietsvergoeding Personeelsleden die dagelijks fietsen van thuis naar een van de twee campussen 43 45 50 43 NA NA NA

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Personeelsleden die dagelijks fietsen tussen thuis en een treinstation

TOTAAL

66 72 77 70 NA NA NA

109 117 127 113 161 173 169

De cijfers m.b.t. duurzame voeding aan de Vrije Universiteit Brussel Percentage verkoop menu’s in studentenrestaurant op campus Etterbeek

2011 2012

Dagmenu’s

Light menu

Veggie

Pastabar

Wok

52 50

9 11

14 17

12 11

7 7

37

Koude schotel 3 2

Grill 3 2

De cijfers rond papierverbruik aan de Vrije Universiteit Brussel Hoeveelheden fotokopiepapier verbruikt (Aankoopdienst – Centraal Magazijn) Wit, niet gerecycleerd papier(aantal vellen)

Kringlooppapier

Extra strong papier

Totaal

(aantal vellen)

(aantal vellen)

(aantal vellen)

2001

18.000.000

231.000

18.231.000

2002

14.458.000

721.000

15.179.000

2003

13.990.000

939.000

14.929.000

2004

13.725.000

1.399.000

323.000

15.447.000

2005

13.823.000

1.432.000

811.000

16.066.000

2006

12.485.000

1.510.000

720.000

14.715.000

2007

11.074.000

1.628.000

1.048.000

13.750.000

2008

10.234.000

1.953.000

1.374.000

13.561.000

2009

9.641.000

1.503.000

1.465.000

12.609.000

2010

9.255.248

1.404.000

634.000

11.293.248

2011

8.878.047

1.492.000

572.500

10.942.547

2012

8.906.000

978.000

0

9.884.000

Cijfers van het aantal vellen papier (aangekocht bij de Aankoopdienst) verbruikt per lid van de universitaire gemeenschap Hoeveelheid papier (aankoopdienst) verbruikt per persoon 2001

1.555

2002

1.264

2003

1.234

2004

1.257

2005

1.344

2006

1.216

2007

1.097

2008

1.008

2009

876

2010

793

2011

787

2012

692

38

Hoeveelheden fotokopiepapier verbruikt aan de Vrije Universiteit Brussel (Aankoopdienst – Centraal Magazijn)

Aantal vellen papier (aangekocht bij de Aankoopdienst) verbruikt per lid van de universitaire gemeenschap

39

Cijfers m.b.t. het waterverbruik aan de Vrije Universiteit Brussel De cijfers m.b.t. het waterverbruik voor campus Jette zijn bij de afwerking van dit rapport midden maart nog niet beschikbaar. Leidingwaterverbruik op de campus Etterbeek (voor de academische sector) Aantal Leidingwater personen verbruik per lid van de universitaire gemeenschap in m³/persoon 1998 38.502 m³ 0,39 m³/m² 98.361 m² 4,3 m³/pers 9.016 pers 1999 52.770 m³ 0,54 m³/m² 98.361 m² 5,7 m³/pers 9.321 pers 2000 56.736 m³ 0,58 m³/m² 98.361 m² 6,0 m³/pers 9.446 pers 2001 58.859 m³ 0,60 m³/m² 98.361 m² 6,1 m³/pers 9.693 pers 2002 56.829 m³ 0,58 m³/m² 98.361 m² 5,7 m³/pers 9.963 pers 2003 75.136 m³ 0,60 m³/m² 124.405 m² 7,4 m³/pers 10.176 pers 2004 72.031 m³ 0,58 m³/m² 124.405 m² 6,9 m³/pers 10.388 pers 2005 62.443 m³ 0,50 m³/m² 124.405 m² 6,1 m³/pers 10.140 pers 2006 61.879 m³ 0,50 m³/m² 124.405 m² 6,0 m³/pers 10.324 pers 2007 67.835 m³ 0,55 m³/m² 124.405 m² 6,3 m³/pers 10.764 pers 2008 69.846 m³ 0,56 m³/m² 125.188 m² 6,1 m³/pers 11.531 pers 2009 87.331 m³ 0,70 m³/m² 125.188 m² 7,0 m³/pers 12.506 pers 2010 76.900 m³ 0,61 m³/m² 125.188 m² 6,2 m³/pers 12.343 pers 2011 69.486 m³ 0,56 m³/m² 125.188 m² 5,8 m³/pers 12.015 pers 2012 80.706 m³ 0,64 m³/m² 125.188 m² 6,5 m³/pers 12.320 pers * de oppervlakte die hier wordt gehanteerd is de bruto-vloeroppervlakte van de gebouwen, exclusief de overdekte parkings (waar weinig water wordt verbruikt) Leidingwater verbruik in m³

Leidingwater verbruik per oppervlakte-eenheid in m³/m²

Oppervlakte in m² *

Hoeveelheid grondwater opgepompt op de campus Etterbeek Grondwater verbruik in m³

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

24.702 27.353 31.598 27.813 31.125 23.427 16.618 24.454 23.404 26.744 27.799 9.134 6.584 2.950 0

m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³ m³

Grondwater verbruik per oppervlakte-eenheid in m³/m²

Oppervlakte in m²

0,24 m³/m² 0,26 m³/m² 0,30 m³/m² 0,27 m³/m² 0,30 m³/m² 0,18 m³/m² 0,13 m³/m² 0,19 m³/m² 0,18 m³/m² 0,20 m³/m² 0,21 m³/m² 0,07 m³/m² 0,05 m³/m² 0,02 m³/m² 0 m³/m²

104.505 104.505 104.505 104.505 104.505 130.549 130.549 130.549 131.473 131.473 132.320 132.320 132.320 132.320 132.320

40

m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m²

Grondwater verbruik per lid van de universitaire gemeenschap in m³/persoon 2,7 m³/pers 2,9 m³/pers 3,3 m³/pers 2,9 m³/pers 3,1 m³/pers 2,3 m³/pers 1,6 m³/pers 2,4 m³/pers 2,3 m³/pers 2,6 m³/pers 2,4 m³/pers 0,7 m³/pers 0,5 m³/pers 0,2 m³/pers 0 m³/pers

Aantal personen

9.016 pers 9.321 pers 9.446 pers 9.693 pers 9.963 pers 10.176 pers 10.388 pers 10.140 pers 10.324 pers 10.764 pers 11.531 pers 12.506 pers 12.343 pers 12.015 pers 12.320 pers

Leidingwaterverbruik op campus Etterbeek in m³

Grondwaterverbruik op campus Etterbeek in m³

41

Voor verdere inlichtingen m.b.t. het duurzaamheidsrapport, conformiteit met de milieuwetgeving, aanvragen voor milieuvergunningen, exploitatievoorwaarden e.d. aan de Vrije Universiteit Brussel neem contact op met Dimitri Devuyst, milieucoördinator, Dienst Preventie en Milieu 

bureau campus Etterbeek: gebouw M, gelijkvloers, lokaal 0M009, tel. 02/629.14.75



bureau campus Jette: gebouw K, 2e verd., lokaal D2.2.23 tel. 02/477.49.34



e-mail: [email protected]

Voor verdere inlichtingen m.b.t. mobiliteit of milieuzorg aan de Vrije Universiteit Brussel neem contact op met Rebecca Lefevere, stafmedewerkster Dienst Preventie en Milieu 

bureau campus Etterbeek: gebouw M, gelijkvloers, lokaal 0M007b, tel. 02/629.14.76



bureau campus Jette: gebouw K, 2e verd., lokaal D2.2.25, tel. 02/477.49.34



e-mail: [email protected]

Voor verdere inlichtingen m.b.t. de bioveiligheidsproblematiek aan de Vrije Universiteit Brussel neem contact op met Walter Kempenaers, bioveiligheidsverantwoordelijke, Dienst Preventie en Milieu 

bureau campus Etterbeek: gebouw M, gelijkvloers, lokaal 0M007b, tel. 02/629.15.25



bureau campus Jette: gebouw K, 2e verd., lokaal D2.2.23, tel. 02/477.49.34



e-mail: [email protected]

Secretariaat Dienst Preventie en Milieu en organisatie ophaling gevaarlijk afval, Serge Gillot 

bureau campus Etterbeek: gebouw M, gelijkvloers, lokaal 0M008, tel. 02/629.39.97, fax. 02/629.38.27



e-mail: [email protected]

42