Duurzaam geproduceerde palmolie: de norm in 2015

Duurzaam geproduceerde palmolie: de norm in 2015 Palmolie wordt verwerkt in meer dan de helft van de producten die te koop zijn in de supermarkt. Daarmee is het de meest gebruikte plantaardige olie ter wereld. Door de wereldwijd stijgende vraag naar palmolie breidt het areaal oliepalm steeds verder uit. De uitdaging is om te zorgen dat de uitbreiding op een duurzame manier gebeurt, met respect voor de mens en de natuur in palmolieproducerende landen. Nederlandse bedrijven hebben zich via de Task Force Duurzame Palmolie gecommitteerd om eind 2015 alleen nog maar duurzame palmolie te gebruiken. Deze factsheet legt uit wat duurzame palmolie is, welke systemen er bestaan voor de handel in duurzame palmolie en hoe bedrijven over het gebruik ervan mogen communiceren.

De palmolieketen Palmolie wordt gewonnen uit de vruchten van de oliepalm die groeit in gebieden rond de evenaar, zoals Indonesië en Maleisië. Oliepalmen worden zowel op grote plantages als op kleine familiebedrijven geteeld. Kleine boeren zijn verantwoordelijk voor ongeveer 30 tot 40 procent van de totale palmolieproductie. Oliepalmen zijn zeer efficiënte producenten van olie; één hectare oliepalm levert gemiddeld 3,7 ton olie per jaar op. Dat is de hoogste opbrengst per hectare van alle eetbare oliën. Wanneer de oliepalmen 3 à 4 jaar oud zijn, worden de vruchten maandelijks geoogst. De palmpitten worden verwerkt tot palmpitolie en palmpitmeel (ook wel palmpitschilfers genoemd). De ruwe palmolie wordt vervolgens gezuiverd, ontkleurd en ontgeurd (raffineren). Daarna wordt de palmolie gescheiden in verschillende fracties, de vloeibare fractie palmolëine en de vaste fractie palmstearine, die vervolgens ook weer verder kunnen worden bewerkt.

Gemiddelde opbrengst per jaar (ton olie per hectare)

1000 TON

00

00

00

00

00

Oliepalm: 3.68 Raapzaad: 0.59 Zonnebloem: 0.42 Sojaboon: 0.36

Toepassingen van palmolie Palmolie wordt als natuurlijke grondstof in veel producten verwerkt waaronder margarines, koekjes en snacks maar ook bijvoorbeeld cosmetica, zeep en biodiesel. In voedingsmiddelen draagt palmolie onder andere bij aan de smaak, de textuur, het mondgevoel en het smeltgedrag van de producten. In non-food producten zorgt palmolie voor de gewenste structuur en stevigheid. Duurzame palmolie verkocht In 2010 werd er wereldwijd ruim 45 miljoen ton palmolie Productie duurzame palmolie

geproduceerd waarvan ongeveer 85 procent door Maleisië en Indonesië. Circa 5 procent van de mondiale productie kwam Nederland binnen via de havens. Daarvan werd ruim 60 procent weer geëxporteerd naar de rest van Europa.

Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) Principes en Criteria voor duurzame palmolie De RSPO heeft 8 basisprincipes en 39 criteria vastgesteld voor de productie van duurzame palmolie. Een belangrijk criterium is dat nieuwe plantages geen ‘primary forest’ of gebieden met ‘High Conservation Values’ mogen vervangen. De andere criteria gaan o.a. over het respecteren van rechten van lokale bewoners en werknemers, en het in stand houden van de leefomgeving van bedreigde diersoorten. Voor meer informatie zie www.rspo.org en www.rspo.info

Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) Als gevolg van de bevolkings- en welvaartsgroei in landen als China en India blijft de vraag naar palmolie sterk toenemen. De verwachting is dat de palmolieproductie tot 2020 met ruim 25 procent zal stijgen tot een mondiale productie van ruim 60 miljoen ton. Verwacht wordt dat de uitbreiding van het palmolieareaal voornamelijk zal plaatshebben in Indonesië. Grootschalige palmolieproductie kan echter negatieve gevolgen hebben in palmolieproducerende landen, zoals aantasting van waardevolle natuur, schending van landrechten van de lokale bevolking en overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen. Om dit te voorkomen hebben bedrijven in de palmolieketen (van producenten tot retail), maatschappelijke organisaties (waaronder WWF en Oxfam Novib) en investeerders zich in 2003 verenigd in de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO). Gezamenlijk hebben zij criteria opgesteld voor duurzame palmolieproductie. Deze internationaal geaccepteerde criteria schrijven onder andere voor dat aangesloten palmolieproducenten hun plantages niet uitbreiden ten koste van tropisch regenwoud en gebieden met hoge biodiversiteit. Ook zijn er criteria opgenomen over het respecteren van de rechten van werknemers en de lokale bevolking. De Nederlandse oliën- en vettensector heeft zich ingezet voor de totstandkoming van deze afspraken, o.a. door deel te nemen aan diverse RSPO-werkgroepen.

Beschikbaarheid duurzame palmolie In augustus 2008 werden de eerste palmolieplantages gecertificeerd door onafhankelijke auditors. Sindsdien is het beschikbare volume duurzaam gecertificeerde palmolie continu gestegen. Begin 2011 was 8,3 procent (3,8 miljoen ton) van de mondiale palmolieproductie gecertificeerd volgens de RSPO-criteria. Ook de vraag naar RSPO-gecertificeerde palmolie is toegenomen, hoewel die achterblijft bij het aanbod. In 2010 werd 56 procent van de gecertificeerde palmolie werkelijk als duurzame palmolie verkocht. Om een gezonde markt voor duurzame palmolie te realiseren, moeten vraag en aanbod in balans komen. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij alle schakels in de duurzame palmolieketen.

x1000 TON 500 Duurzame palmolie verkocht Productie duurzame palmolie 400

300

200

100

0

2009 1

2009 2

2009 3

2009 4

2010 1

2010 2

2010 3

2010 4

2011 1

2011 2

2011 3

2011 4

KWARTAAL

Het aanbod en de verkoop van duurzame palmolie (2009 – 2011)

Task Force Duurzame Palmolie Eind 2010 heeft de Nederlandse oliën- en vettensector de Task Force Duurzame Palmolie opgezet met als doel om de vraag naar duurzame palmolie te stimuleren. De Task Force is een samenwerkingsverband van de raffinadeurs van palmolie, de verschillende sectoren die de palmolie in producten verwerken en de retail die de producten aanbiedt. Gezamenlijk zetten zij zich in om ervoor te zorgen dat eind 2015 alle voor de Nederlandse markt bestemde palmolie duurzaam is. Alle aangesloten brancheorganisaties hebben een eigen actieplan ontwikkeld om de bedrijven in hun sector te ondersteunen bij de transitie naar duurzame palmolie. Het actieprogramma bevat een vertaling van het doel van de Task Force naar een sectordoel en een beschrijving van de activiteiten die zullen worden uitgevoerd om dit doel te realiseren. De activiteiten betreffen bijvoorbeeld het organiseren van informatiebijeenkomsten, het samenstellen van informatiepakketten, het (inter-)nationaal agenderen van duurzame palmolie en het stimuleren van bedrijven tot het maken van concrete commitments.

Duurzame palmolie: van strategie naar implementatie Vier handelssystemen Er zijn vier verschillende manieren om RSPO-gecertificeerde duurzame palmolie te kopen: • Identity Preserved (IP): Duurzame palmolie van één enkele gecertificeerde bron wordt door de hele keten apart gehouden van gewone palmolie. • Segregation (SG): Duurzame palmolie van verschillende gecertificeerde bronnen wordt door de hele keten apart gehouden van gewone palmolie. • Mass Balance (MB): Duurzame palmolie van gecertificeerde bronnen wordt administratief gevolgd in de keten, maar wordt vermengd met gewone palmolie.

• Book & Claim (B&C): De keten wordt niet gevolgd. Eindgebruikers kunnen een GreenPalm-certificaat kopen voor een bepaalde hoeveelheid palmolie die duurzaam wordt geproduceerd. Hiermee garandeert een bedrijf dat ergens ter wereld een hoeveelheid duurzame palmolie wordt geproduceerd die gelijk is aan de hoeveelheid waarvoor certificaten worden ingekocht. Deze methode is te vergelijken met de levering van groene stroom. De organisatie Greenpalm verkoopt deze certificaten.

Kosten

Let op: Bepaalde fracties van palmolie en palmpitolie kunnen op dit moment nog niet ‘Identity Preserved’ of ‘Segregated’ geleverd worden in ­Nederland. De raffinadeurs werken aan het beschikbaar maken van deze fracties, maar daarvoor is het van belang dat de gevraagde volumes groter worden. Op dit moment is het ‘Mass Balance’-model de beste optie voor die producten.

De meerprijs voor de duurzame palmolie is afhankelijk van de in de keten te maken extra kosten en verschilt per handelsstroom. De gescheiden handelsstromen (IP/SG) zijn duurder dan de andere manieren van levering omdat de oliën- en vettenindustrie bij deze handelsstromen op speciale lijnen moet produceren. De prijsinformatie met betrekking tot Identity Preserved, Segregated en Mass Balance palmolie is op te vragen bij de toeleveranciers van vetten en oliën. De prijs van certificaten duurzame palmolie is te vinden op www. greenpalm.org. Bij alle handelsopties wordt 1 dollar per ton gereserveerd voor de RSPO. De RSPO kan zo bijdragen aan de verdere ontwikkeling van duurzame palmolie en palmolieplantages.

Communicatie en trademark gebruik Bedrijven die duurzame palmolie gebruiken, mogen daarover communiceren op het product of in andere bedrijfsuitingen. De RSPO heeft communicatieregels, de zogenaamde ‘Rules on Market Communications and Claims’ ontwikkeld om te garanderen dat alle marktpartijen, inclusief consumenten, zorgvuldig worden geïnformeerd. Deze regels schrijven voor hoe bedrijven mogen communiceren over hun RSPO-lidmaatschap, welke claims mogen worden gebruikt in product-gerelateerde communicatie en in welke gevallen het RSPO trademark en RSPO corporate logo mogen worden afgebeeld.

RSPO corporate logo

RSPO trademark

In de tabel staan de regels beknopt samengevat. Alvorens te communiceren over RSPO wordt bedrijven aangeraden de volledige communicatieregels ‘Rules on Market Communications and Claims’ en de ‘veelgestelde vragen’ te raadplegen op de RSPO website www.rspo.info/market. Samenvatting communicatieregels met betrekking tot RSPO-gecertificeerde palmolie

Product-gerelateerde communicatie (zoals op verpakkingen, in brochures, websites etc.) Alleen leden van de RSPO mogen product-gerelateerd communiceren over RSPO-gecertificeerde palmolie. Niet-leden mogen niet over de RSPO communiceren in product-gerelateerde communicatie. Ten minste 95% van de palmolie in de producten moet gedekt zijn door een of meer handelssystemen van de RSPO voordat er product-gerelateerde communicatie over RSPO-gecertificeerde palmolie mag worden gevoerd. Er gelden specifieke regels voor het combineren van meer dan één handelssysteem. Het gebruik van product-gerelateerde communicatie over RSPO-gecertificeerde palmolie is facultatief. Er zijn regels vastgesteld welke product-gerelateerde communicatie is toegestaan. Als bijv. de palmolie in een product voldoet aan het segregation-model dan mag in story-telling o.a. de boodschap worden gebruikt: ‘Het is vastgesteld dat de palmproducten in dit product van RSPO-gecertificeerde plantages komen’. Wanneer het Mass Balance- of het Book & C ­ laimmodel zijn gebruikt, mag informatie niet suggereren dat er RSPO-gecertificeerde palmolie in het (eind)product aanwezig is.

Het gebruik van het RSPO trademark Alleen leden van de RSPO mogen het RSPO trademark gebruiken. Voor gebruik van het RSPO trademark is een trademark-licentie vereist (aan te vragen via www.rspo.eu/market). De jaarlijkse trademark-licentiebijdrage is opgeschort tot een nader te bepalen datum. Het RSPO trademark mag worden gebruikt mits de gebruikte palmolie is gekocht volgens de handelsstromen Identity Preserved, Segregated of Mass Balance. Bij Identity Preserved en Segregated palmolie mag bij het trademark het label ‘gecertificeerd’ worden vermeld, bij Mass Balance moet het label ‘gemengd’ worden geplaatst. Het RSPO trademark mag niet worden gebruikt bij het Book & Claim systeem. Het RSPO trademark mag overal op de verpakking worden weergegeven. Het licentienummer moet direct naast of onder het trademark of de RSPO-claim worden vermeld. De RSPO-claim en het trademark mogen op verschillende plaatsen op de verpakking staan. Corporate communicatie:

Het trademark mag niet worden gebruikt in corporate communicatie.

Communicatie naar consumenten:

In product-gerelateerde communicatie over RSPO-gecertificeerde palmolie aan consumenten mag het trademark worden gebruikt. (N.B. product-gerelateerde communicatie is facultatief).

Communicatie tussen bedrijven:

Bedrijven mogen gebruikmaken van het trademark bij B2B productclaims.

Het gebruik van het RSPO corporate logo Corporate Communicatie:

Het corporate logo van RSPO mag door ‘ordinary’ leden worden gebruikt op een website in combinatie met de tekst: ‘Lees over onze voortgang op www.rspo.org‘. Het webadres moet linken naar de persoonlijke pagina van het RSPO-lid op www.rspo.org. Andere leden mogen de RSPO-naam, maar niet het corporate logo gebruiken in corporate communicatie.

Communicatie naar consument:

Het corporate logo van RSPO mag niet worden gebruikt in product-gerelateerde consumentencommunicatie.

Regels bij gebruik van Book & Claim (GreenPalm-certificaten) Elk bedrijf dat Book & Claim certificaten koopt en deze gebruikt mag het GreenPalm-logo gebruiken. De communicatie­regels voor GreenPalm zijn te vinden op www.greenpalm.org. Als certificaten zijn ingekocht en ingezet volgens het Book & Claim-model dan mag de standaardclaim ‘Dit product ondersteunt de productie van gecertificeerde duurzame palmolie. www.rspo.info’ op de verpakking van het product worden vermeld.

Duurzame palmolie verhandelen of verwerken, in vijf stappen Een bedrijf dat duurzame palmolie onderdeel wil maken van de bedrijfsvoering moet daarvoor een aantal stappen doorlopen. De stappen hangen af van de rol van het bedrijf in de keten, het gekozen handelssysteem en de gewenste claim. Het onderstaande stappenplan geeft een overzicht van de stappen per type bedrijf. Bent u handelaar? Handelaar:

• Verzorgen opslag/transport van olie; • Kopen en verkopen palmolie; • Raffineren ruwe palmolie.

Bent u fabrikant

NEE

Fabrikant:

• Produceren ingrediënten; • Produceren eindproducten; • Verpakken/etiketteren ­consumentenproducten.

Bent u detallist?

NEE

JA

JA

Wilt u Identity Preserved (IP) of Segregated (SG) ­palmolie gebruiken? Duurzame palmolie wordt volledig gescheiden gehouden in de keten. • Claim: ‘Bevat gecertificeerd duurzame palmolie. www.rspo.info’; • Meerkosten: €€€; • Trademark: RSPO-trademark.

NEE

Detaillist:

• Distribueren geëtiketteerde goederen; • Verkopen producten aan de consument. N.B. detaillist (bijv. retailer en bakker) die zelf (private label) producten produceert JA en gebruik wil maken van duurzame palmolie dient route fabrikant te volgen.

Wilt u Mass Balance (MB) palmolie gebruiken?

Wilt u Book & Claim p­almolie gebruiken?

Duurzame palmolie wordt vermengd met gewone palmolie. • Claim: ‘Ondersteunt de ­productie van gecertificeerd duurzame palmolie. www.rspo.info’; • Meerkosten: €€; • Trademark: RSPO-trademark.

De keten wordt niet gevolgd. Eindgebruikers kunnen certificaten kopen om duurzame palmolie af te dekken. • Claim: ‘Ondersteunt de ­productie van gecertificeerd duurzame palmolie. www.rspo.info’; • Meerkosten: €; • Trademark: GreenPalm-logo.

NEE

JA

JA

JA

WordT lid van de RSPO

WordT lid van GreenPalm

• Raadpleeg RSPO lidmaatschapvoorwaarden www.rspo.org • Vul aanvraagformulier voor ordinary lidmaatschap1 of voor supply chain associate lidmaatschap2 in via www.rspo.org

• Raadpleeg GreenPalm regels voor lidmaatschap via www.greenpalm.org 3 • Download en vul de drie registratieformulieren in via www.greenpalm.org

Bent u detaillist of verhandelt u het product zonder er zelf controle over te hebben (bijv. u slaat de producten met duurzame palmolie niet zelf op)?

Laat u RSPO certificeren 4

NEE

Wilt u kunnen communiceren over RSPO lidmaatschap? Wordt dan lid van RSPO door op www.rspo.org het aanvraagformulier in te vullen.

Neem contact op met RSPO ­goedgekeurde certificerings­ instanties via www.rspo.org

JA Detaillist:

Koop eindproducten met ­duurzame palmolie van ­gecertificeerde t­ oeleveranciers.

KOOP

Handelaar, Fabrikant:

Koop de door u gewenste duurzame palmolieproducten van ­gecertificeerde palmolie­ leveranciers.

Bepaal a.d.h.v. www.rspo.org welke ­toeleveranciers de door u gevraagde palmolie (MB /SG/IP) kunnen leveren in hun eindproducten.

Koop Book & Claim ­certificaten Via https://secure.greenpalm.org

Bepaal a.d.h.v. www.rspo.org welke ­bedrijven de door uw gevraagde ­palmolie (MB /SG/IP) leveren en neem contact op. Bent u handelaar die handelt voorafgaand aan de finale raffinage zonder zelf olie op te slaan dan dient u elke transactie te melden via het RSPO online registratiesysteem, dat op dit moment wordt beheerd door UTZ Certified via: www.traceability.utzcertified.org

GEFELICITEERD MET UW AANKOOP! Informeer klant en/of eindgebruiker van gebruik RSPO-gecertificeerde duurzame palmolie

Ordinary lidmaatschap: bedrijven die per jaar meer dan 500 ton palmolie inkopen. Kosten lidmaatschap/jaar: € 2000,-; Supply chain associate lidmaatschap: bedrijven die per jaar minder dan 500 ton palmolie inkopen. Kosten lidmaatschap/jaar: € 100,-; 3 De fee voor Greenpalm is een eenmalig bedrag van 500 USD. Indien u ‘ordinary lid’ bent van de RSPO dan vervalt de fee voor Greenpalm (dit geldt niet bij supply chain associate lidmaatschap); 4 De kosten voor certificering zijn afhankelijk van de omvang van de te auditen productielijnen/ fabriek. De kosten zullen grofweg gelijk zijn aan de kosten van een ISO 9001 audit. 1 2

Leden van de Task Force Duurzame Palmolie: • • • • • • • • •

Algemene Kokswaren en Snackproducenten Vereniging (AKSV) Bond van Nederlandse Margarinefabrikanten (BNMF) Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL) Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) Nederlandse Vereniging Nederlandse Diervoederindustrie (NEVEDI) Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie (VAVI) Vereniging voor de Bakkerij- en Zoetwaren Industrie (VBZ) Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Eetbare Oliën en Vetten (VERNOF) Productschap Margarine, Vetten en Oliën (MVO, voorzitter en secretariaat)

Waarnemer: • Initiatief Duurzame Handel (IDH)

Voor meer informatie: Secretariaat: Productschap Margarine, Vetten en Oliën (MVO) Janneke van der Bijl, T: +31 70 3195159, E: [email protected] Karlijn van Lierop, T: +31 70 3195165, E: [email protected] Websites: www.taskforceduurzamepalmolie.nl en www.vettefeiten.nl

Tweede herziene druk

centraal bureau levensmiddelenhandel