Decubitus (Doorliggen / Doorzitten)
Wat kan ik doen?
Deze folder is voor u bedoeld als u door ziekte of ongeval veel in bed ligt of lang in een stoel of rolstoel zit. Ook als u binnenkort door een ingreep of operatie langere tijd in bed moet liggen of minder kunt bewegen, is dit een nuttige folder voor u. Wij leggen in deze folder uit wat decubitus is, hoe het ontstaat en wat u kunt doen om decubitus te voorkomen. Decubitus (doorliggen of doorzitten) Decubitus is een beschadiging van de huid die ontstaat door langdurige druk en/of wrijving. Als u lang in dezelfde houding in bed ligt of in de stoel zit, worden de kleine bloedvaatjes in het weefsel onder de huid samengedrukt tegen de matras of stoel. Het weefsel krijgt geen zuurstof meer en wordt rood en pijnlijk. Als u dan nog langer in dezelfde houding blijft, gaat de huid kapot en kunnen er oppervlakkige tot diepe wonden ontstaan. Dit verschijnsel noemen we ‘doorliggen’ of ‘decubitus’. Jong, oud, dik of dun; iedereen kan decubitus krijgen en decubitus kan al binnen enkele uren ontstaan. Het herkennen van decubitus Decubitus begint met een pijnlijke rode verkleuring van de huid, op de plaatsen die druk ondervinden. U merkt dat u niet meer lekker ligt of zit, doordat de huid pijn doet. De rode verkleuring van de huid blijft ook rood als u er op duwt. Decubitus ontstaat meestal op plekken op het lichaam waar het bot dicht onder de huid ligt, de ‘risicoplaatsen’ voor decubitus (zie figuur 1). Vooral de hielen, de stuit, de ellebogen, de schouders en de heupen zijn kwetsbaar. Als u zuurstof krijgt via een zogenaamde ‘zuurstofbril’ kunnen er ook decubituswondjes ontstaan achter uw oorschelpen. Decubituswonden zijn pijnlijk en helen moeilijk. Daarom is het belangrijk om decubitus te voorkomen.
Figuur 1. Risicoplaatsen voor decubitus
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
2
Tips om decubitus te voorkomen • Als u bedlegerig bent of lang in bed moet liggen, dan kunt u decubitus voorkomen door regelmatig, minimaal iedere 4 uur, van houding te veranderen. Bijvoorbeeld door rugligging af te wisselen met gedeeltelijke of gehele zijligging links en rechts, rechtop zitten of geheel platliggen. Dit noemen we ‘wisselligging’. • Maak gebruik van de kniesteun van het bed, zodat u niet onderuit zakt. U kunt ook een kussen onder uw benen leggen (van knie tot enkels) zodat de hielen niet op de matras komen en uw benen licht gebogen zijn. Zo neemt u de druk van de hielen en de stuit weg. • Als u op uw zij ligt, leg dan een kussen tussen uw knieën, zodat uw benen niet op elkaar drukken. • Doordat u regelmatig anders gaat liggen, krijgt de huid de kans om gezond te blijven. Wacht niet te lang met draaien, want decubitus kan al binnen een paar uur ontstaan, zeker als uw lichaam in een slechte conditie is of als u pas geopereerd bent. • Lukt het u niet om zelf te draaien, dan kunt u altijd hulp/advies vragen aan uw verpleegkundige. Deze weet wat decubitus is en dat het vervelend is. De verpleegkundige kan u helpen om steeds een andere houding aan te nemen, om zo decubitus te voorkomen. • Decubitus kan ook voorkomen worden als u zo weinig mogelijk heen en weer schuift in bed of in de stoel. Wrijving (schuiven of glijden) zorgt er voor dat de huid kapot gaat, waardoor u meer kans loopt op decubitus. • Als u uw armen of benen wilt verplaatsen of u wilt rechtop gaan zitten, schuif dan niet over het laken. Til uzelf zoveel mogelijk op, zodat de huid loskomt van de ondergrond (bedlaken of stoelzitting). • Als u de beschikking hebt over een papegaai aan uw bed, kunt u uzelf optillen en uw houding in bed veranderen zonder over de lakens te schuiven. • Bent u aan de stoel of rolstoel gebonden dan moet u ook regelmatig van houding veranderen. Bij voorkeur ongeveer 1 keer per 15 minuten. In de (rol)stoel kunt u ook een speciaal anti-decubituskussen gebruiken. Uw behandelend arts of de verpleegkundige kunnen u hiermee verder helpen. • Houd uw bed en stoel schoon. Zorg voor een gladde en droge onderlaag. Kruimels en kreukels in de lakens kunnen ervoor zorgen dat uw huid kapot gaat. • Bent u incontinent van urine of ontlasting, zorg dan dat uw huid droog en schoon blijft en gebruik het juiste incontinentiemateriaal. De verpleging kan u hiermee helpen. • Draag schone, droge en niet te strakke kleding. • Draag ondergoed en nachtkleding die goed aansluit op uw huid en vocht op kan nemen. • Draag in bed katoenen badstofsokken, om wrijving van de hielen over de lakens te voorkomen. • Bescherm droge huid met zalf. Uw huid blijft dan veerkrachtig, waardoor deze tegen een stootje kan en niet zo snel kapot gaat. • Blijf zo kort mogelijk in bed liggen. Maak eens een wandeling over de afdeling of ga regelmatig in de stoel zitten. Dit noemen we ‘mobiliseren’. Blijf bewegen, want dit is goed voor de bloedsomloop en voor uw huid.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
3
• Eet en drink genoeg en gevarieerd. Probeer ongeveer 1,5 liter vocht te drinken per dag. Vraag advies aan uw arts of verpleegkundige. Ook kan de diëtiste in consult gevraagd worden voor advies en bijvoeding. • Familie en naasten kunnen u ook helpen met wisselligging en het veranderen van uw houding. De verpleging kan uw familie en naasten vertellen hoe ze u kunnen helpen. Voorbeelden van goede lig- en zithoudingen
Figuur 2. de semi-Fowler houding. In deze houding staan het hoofdeind en het voeteneind 30 graden omhoog.
Figuur 3. Liggende houding. Bovenaanzicht en dwarsdoorsnede
Figuur 4. Zithouding met benen op voetenbank en hielen vrij
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
4
Vraag om hulp • Als u een pijnlijke en/of een rode huid hebt of uw huid is kapot, zorg dan dat uw arts en verpleegkundige dit weten. Het is belangrijk dat uw huid snel bekeken wordt, zodat er maatregelen genomen kunnen worden. • Let bij het gebruik van een zuurstofbril ook goed op de huid achter uw oren. • Vraag om hulp als u anders wilt liggen of zitten. • Als u een doorligwond hebt zal de verpleegkundige uw wonden verzorgen. Er bestaat speciaal verbandmateriaal voor decubitus. • In ons ziekenhuis werkt een gespecialiseerde wondverpleegkundige die ingeschakeld wordt als u decubitus hebt of een risico loopt op decubitus. • Als u doorligwonden hebt is het soms nodig om een speciale luchtmatras te gebruiken. Uw lichaamsgewicht wordt op deze matras beter verdeeld en de druk op het lichaam neemt af. Uw verpleegkundige kan de matras bestellen als dit nodig is. • Het is belangrijk om niet op de doorligwonden te liggen. Uw verpleegkundige kan u hiermee helpen en u advies geven. • Als u niet tevreden bent over de geboden zorg, kunt u dit melden bij de leidinggevende van de afdeling.
Meer informatie Meer informatie kunt u vinden op: • www.decubitusbehandeling.nl • www.thuisarts.nl/decubitus
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
5
Orbis Medisch Centrum Dr. H. van der Hoffplein 1 6162 BG Sittard-Geleen Correspondentieadres Postbus 5500 6130 MB Sittard Adres parkeergarage (navigatie) Demystraat 1 Geleen
Internet www.orbismedischcentrum.nl
397
088 - 459 7777 088 - 459 7970
© 05-2015
Tel. Fax
