Evaluatie project “Nee Bedankt” / “Doe effe normaal”, deel ATD (alcohol, tabak, drugs) De lessen die in de voorafgaande jaren zijn uitgevoerd zijn in de evaluatie opgenomen om een mogelijk verloop vast te kunnen stellen. De beschrijvingen van 2015 zijn te lezen onder de vetgedrukte kopjes 2015
Uitgevoerd in 2003 door Schakels in opdracht van stichting De Plataan Uitgevoerd in 2004 t/m 2015 door het jongerenwerk Welzijn Baarn
Masja van der Linden Baarn, 2015
Naam van de Activiteit: Preventie project ATD (Alcohol, tabak, drugs) lessen, onderdeel van het Project: “Nee, Bedankt” / “Doe effe normaal” dat in het totaal bestond uit 2x 11 lessen. In 2015 zijn de lessen die tot 2004 werden gegeven door de politie en de brandweer, dit jaar eveneens gegeven door Buro Halt De lessen ATD zijn evenals voorafgaande jaren als 2 zelfstandige lessen aangeboden door het Jongerenwerk aan alle basisscholen van Baarn. Doelgroep: 2003: 249 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2004: 268 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2005 :235 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2006: 275 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2007: 249 leerlingen in groep 8 van de basisschool 21 leerlingen in groep 7 van de basisschool 2008: 268 leerlingen in groep 8 van de basisschool 14 leerlingen in groep 7 van de basisschool 2009: 270 leerlingen in groep 8 van de basisschool 12 leerlingen in groep 7 van de basisschool 2010: 262 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2011: 246 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2012: 247 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2013: 270 leerlingen in groep 8 van de basisschool 2014: 261 leerlingen in groep 8 van de basisschool 19 leerlingen in groep 7 van de basisschool 2015: 260 leerlingen in groep 8 van de basisschool 42 leerlingen in groep 7 van de basisschool
Plaats: 2003: 11 klassen verdeeld over 9 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2004: 11 klassen verdeeld over 9 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2005: 10 klassen verdeeld over 9 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2006: 12 klassen verdeeld over 9 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2007 – 2008 - 2009: 11 klassen verdeeld over 9 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn Waarbij 2 combi klassen groep 7 - 8 2010: 10 klassen verdeeld over 8 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2011: 10 klassen verdeeld over 8 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2012: 10 klassen verdeeld over 8 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2013: 10 klassen verdeeld over 8 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn 2014: 10 klassen verdeeld over 8 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn Waarbij 1 combi klas groep 7 – 8 2015: 11 klassen verdeeld over 8 verschillende basisscholen in de gemeente Baarn Waarbij 3 combi klas groep 7 – 8
Tijdsbesteding: 2003: 3 lessen van ca.1 uur per klas in de periode april / mei tijdens de schooluren.
2004: In 1 klas, 1 les van ca. 3 uur In 2 klassen 1 les van ca. 2 uur In 9 klassen 2 lessen van ca. 1,5 uur per school in de periode maart / april tijdens de schooluren. 2005 t/m 2013: 2 lessen van ca. 1,5 uur per klas in de periode januari / april tijdens de schooluren. 2014: In 9 klassen 2 lessen van ca. 1,5 uur per klas in de periode januari / mei tijdens de schooluren. In 1 klas 3 lessen van 1 tot 1,5 uur 2015: 2 lessen van ca. 1,5 uur per klas in de periode januari / april tijdens de schooluren.
Doel van het project : Centraal staat de preventie tegen de gevolgen van het gebruik van genotsmiddelen. In de lessen komen drie verschillende aspecten aan de orde: Het weerbaar maken van leerlingen tegen groepsdruk, Het informeren over de gevolgen / gevaren die het gebruik van genotsmiddelen met zich meebrengen. Het verlagen van de drempel om middelengebruik bespreekbaar te maken. Gebleken is dat veranderingen in de directe leefomgeving van kinderen, zoals de overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs, een belangrijke rol speelt bij schooluitval en/of middelengebruik. Reden ook dat ouders betrokken worden bij de lessen. Bij komend is het de eerste kennismaking tussen de toekomstige jongeren en het Jongerenwerk. “Kennen en gekend worden” draagt bij in het leggen van een eerste contact wanneer zich moeilijkheden voor doen. Project uitvoerder: In opdracht van de gemeente: 2003 Schakels in opdracht van stichting de Plataan : Gerda Kooi en Rob Wiersma 2004 - 2005 - 2006 – 2007 - 2008 – 2009 – 2010 - 2011- 2012 – 2013 – 2014 -2015 Jongerenwerk: Masja van der Linden Organisatie: Het project is een onderdeel van het project “Nee, Bedankt” en de tijdfasering van het totale project werd in beide gevallen daarom in eerste instantie door de coördinator van het totale project, de politie gemaakt. Sinds 2005 worden deze afzonderlijk gemaakt door Buro Halt en het jongerenwerk. 2003: Op elke basisschool was er voor de ATD lessen een drietal lessen in het rooster opgenomen. Schakels heeft elke eerste les besteed aan ‘tabak’ de tweede les aan ‘alcohol’ en de derde les aan ‘drug’. Het oorspronkelijke rooster is na aanvang van het project vele malen bijgesteld, mede hierdoor en door ziekte van de medewerker van Schakels, is de uitvoering van het project niet geheel goed verlopen. Uiteindelijk heeft dat er toe geleid dat op twee scholen de drugslessen niet kon doorgaan. 2004: In eerste instantie was er door de coördinator (de politie) van het project
“Nee, Bedankt” maar 1 les van 1,5 uur ingepland. In overleg met de scholen heeft het jongerenwerk in 9 van de 11 klassen uiteindelijk voor de ATD lessen, 2 lessen van 1,5 uur ingepland en uitgevoerd. In de overige 2 klassen is er 2 uur in een les besteed aan het ATD project en in 1 klas, 3 uur in een les aan het ATD project. 2005: De voorlichtingslessen van het project “Nee, bedankt” gegeven door de politie en de brandweer zijn i.v.m met de veranderde functie-invulling van de politie en de brandweer komen te vervallen. In overleg met de gemeente en de scholen heeft het jongerenwerk de lessen ATD van het project “Nee, bedankt” , wel plaats laten vinden. 2006: De voorlichtingslessen van het project “Nee, bedankt” gegeven door de politie en de brandweer zijn overgenomen door buro Halt. Het project Nee, bedankt, is door buro Halt vervangen door het project “Doe effe normaal” . De ATD lessen gegeven door het jongerenwerk bevatten elementen van de projecten “Nee, bedankt” en “Doe effe normaal” 2007: Op de meeste basisscholen zijn de voorlichtingslessen van “Doe effe normaal” behandeld door Buro halt. Op alle basisscholen zijn de ATD lessen door het jongerenwerk gegeven waarbij ook dit jaar elementen van de projecten “Nee, bedankt” en “Doe effe normaal” zijn gebruikt 2008 – 2009: Evenals voorafgaande jaren zijn de voorlichtingslessen uitgezonderd de lessen alcohol en drugs van “Doe effe normaal” behandeld door Buro halt. Op alle basisscholen zijn de ATD lessen door het jongerenwerk gegeven waarbij ook dit jaar elementen van de projecten “Nee, bedankt” en “Doe effe normaal” zijn gebruikt. 2010 – 2011 - 2012: Evenals voorafgaande jaren zijn de voorlichtingslessen uitgezonderd de lessen alcohol en drugs behandeld door Buro halt. Naar hun zeggen maken ze geen gebruik meer van de lesbrieven “Doe effe normaal” maar hebben ze gekozen voor een eigen methode. Op alle basisscholen zijn de ATD lessen door het jongerenwerk gegeven waarbij ook dit jaar op 6 scholen elementen van de projecten “Nee, bedankt” en “Doe effe normaal” zijn gebruikt. 2 scholen hebben gebruik gemaakt van het nieuw les aanbod. In het nieuwe aanbod kregen de leerlingen een vragenlijst mee voor henzelf en de ouders. Zie bijlage. De leerlingen moesten tijdens de lessen zelf de antwoorden opzoeken bij de vragen die zijzelf en de ouders hadden gesteld. Dit alles werd in groepen verwerkt op een A3 vel hetgeen ze op het eind van de les voordroegen aan de andere leerlingen. Vanaf 2011 heb ik de nieuwe vorm aangepast en hebben ze in de eerste les in groepjes gewerkt aan het vinden van de antwoorden op de vragen die zijzelf en de ouders hadden en hebben deze antwoorden op een A3 gezet. In de tweede les hebben ze de antwoorden gepresenteerd aan elkaar en heb ik dit aangevuld met de proefjes en de kennis die ik heb. 2013:
Dit jaar hebben eveneens zes scholen gekozen voor de oude en 2 voor de nieuwere methoden. Alle lessen Alcohol, Tabak, Drugs zijn gegeven en /of begeleid door het jongerenwerk.
2014: Evenals het voorafgaande jaar hebben zes scholen wederom gekozen voor de oude lessen en 2 scholen voor de nieuwere methoden. Op een school waar de oude methoden wordt toegepast is er wel in overleg gekozen voor drie lessen van 1 tot 1,5 uur. 2015: Ondanks dat de interactieve lessen de voorkeur heeft bij de gemeente en het jongerenwerk is er dit jaar maar op 1 school gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Met name het ontbreken van computers op het moment dat de lessen worden gegeven is de reden dat er nog gekozen wordt voor de oude lessen. Er kunnen onvoldoende leerlingen actief aan de slag bij de interactieve lessen. Zeer waarschijnlijk kan dit in de toekomst veranderen doordat er ook scholen zijn waar leerlingen gebruik gaan maken van tablets.
Effect: Door de lessen hebben jongeren en hun opvoeders in de gemeente Baarn informatie ontvangen over de gevolgen van gebruik van verschillende genotmiddelen. De jongeren zijn gestimuleerd goed na te denken over hun eigen gedrag ten opzichte van het gebruik van genotsmiddelen. Tevens is er aandacht besteed aan het belang van het bespreekbaar maken van alle zaken rondom het gebruik van genotsmiddelen binnen het gezin, hoe om te gaan met groepsdruk en de eigen verantwoordelijkheid ten opzichte van gebruik van genotsmiddelen. Evaluatie: 2003 Aanvankelijk zou het ATD gedeelte van het project uitgevoerd worden door het jongerenwerk van jongerenwerk ondersteund door Schakels. Door ziekte binnen het jongerenwerk is in 2003 het ATD gedeelte van het project geheel uitgevoerd door Schakels. Na afloop is er een evaluatie geweest met De Plataan, De Politie en Schakels. Aan het eind van het project is een medewerker van de Plataan alsmede de medewerker van Schakels aanwezig geweest bij de afsluitende manifestatie van het gehele project “ Nee Bedankt” 2004 Tot op heden is er geen evaluatie geweest met de politie. Tevens heeft er geen afsluiting manifestatie plaatsgevonden. Het project zal in 2005 niet meer door de politie worden gecoördineerd. De ervaringen van de scholen t.a.v. de ATD lessen is in beeld gebracht doordat de docenten een evaluatie formulier hebben ingevuld, ontworpen door het jongerenwerk. 2005 De ervaringen van de scholen t.a.v. de ATD lessen is in beeld gebracht doordat
de docenten een evaluatie formulier hebben ingevuld, ontworpen door het jongerenwerk. Algemene opmerkingen vanuit het jongerenwerk over het project 2005: Lesrooster: Volgens het lesrooster gemaakt door De Politie was er maar een les in geprogrammeerd voor het ATD gedeelte. (Volgens De Politie op verzoek van de scholen). In overleg met het jongerenwerk kozen 9 scholen echter voor minimaal 2 lessen. En is er in de andere 3 klassen gekozen voor langere lessen. Twee lessen achteraf nog extra in programmeren bleek praktisch niet haalbaar. Lessen van 1,5 uur: De voorkeur van het jongerenwerk gaat uit naar 3 lessen van 1 uur. Zodat er ook drie afzonderlijke lessen gegeven kunnen worden, 1 les tabak, 1 les alcohol en 1 les drugs. Op de meeste scholen heeft het jongerenwerk nu de keuze gemaakt 1,5 uur tabak en 1,5 uur alcohol en drugs. De keuze voor 1 uur per les houdt het boeiender voor de leerlingen. Belangrijk is het om het komend jaar nog meer beeldmateriaal te gebruiken als bijv. een video bij de drugsles! Noot: Het is nog even de vraag wat de gemeente nu met het project wil! De gemeente bleek niet op de hoogte van het feit dat er ook andere partners dan de politie aan het project mee werkte zoals de brandweer en het jongerenwerk. Bureau Halt blijkt al te zijn benaderd! Algemene opmerkingen vanuit het jongerenwerk over het project 2005: 2005: De gemeente heeft de keuze gemaakt om de politie het project niet meer te laten uitvoeren op de scholen. Het jongerenwerk vind het erg belangrijk dat de ATD lessen worden gecontinueerd en worden uitgevoerd door het jongerenwerk. Op zich kunnen deze lessen ook zelfstandig door het jongerenwerk, los van het project “Nee Bedankt” worden gegeven. In 2005 is dan ook in overleg met de gemeente, buro Halt en de basisscholen gekozen om de ATD lessen in groep 8 van de basisscholen te continueren door het jongerenwerk. 2006 In principe gaan in 2006 ook de lessen Doe effe normaal van start die gegeven gaan worden door Buro Halt. In het overleg kan er gekeken worden naar het eventueel verplaatsen van de alcohol les gegeven, door het jongerenwerk, naar groep 7 van de basisschool. 2006 De ervaringen van de scholen t.a.v. de ATD lessen is in beeld gebracht doordat de docenten een evaluatie formulier hebben ingevuld, ontworpen door het jongerenwerk ( zie bijlage 2006).
2007 Dit jaar hebben de docenten geen evaluatieformulier gehad om in te vullen. Maar uit de gesprekken met de docenten is gebleken dat ze het ook komend jaar de ATD lessen op willen nemen in de planning en ze de lessen als positief hebben ervaren 2008 Dit jaar hebben de docenten evenals vorig jaar geen evaluatieformulier gehad om in te vullen. Maar uit de gesprekken met de docenten is gebleken dat ze het ook komend jaar de ATD lessen op willen nemen in de planning en ze de lessen als positief hebben ervaren Het komend jaar wil het jongerenwerk de docenten wel weer een evaluatieformulier in laten vullen aangezien er veel andere docenten voor de klassen stonden. 2009 4 “nieuwe” docenten voor het jongerenwerk hebben een evaluatieformulier ingevuld. De algemene indruk van drie van de vier docenten is dat het leuke, leerzame, boeiende lessen zijn die goed tot zeer goed worden gegeven. Een docent daarin tegen vond het les geven matig en de tabak en alcohollessen leuk maar ook saai en de drugsles interessant maar te kort. De bekende docenten waren wederom positief en gaven te kennen deze lessen weer graag in te plannen in het komende schooljaar! 2010 2 scholen hebben aangegeven gebruik te willen maken van het nieuwe aanbod ontworpen door het jongerenwerk. Het positieve ervan was dat jongeren zelf actief bezig zijn geweest met het onderwerp en dat het ook thuis is besproken. Het nadeel ervan was dat sommige jongeren waarvoor het zeker belangrijk was minder actief deelnamen. Het komend jaar zal de nieuwe vorm dus worden aangepast. En zal het een mengeling worden met de sterke elementen uit de oude les en de nieuwe lessen. 3 andere scholen hebben aangegeven het komend jaar mogelijk te kiezen voor het nieuwe lesaanbod. De overige 3 scholen willen praktisch gezien voorlopig gebruik blijven maken van het oude aanbod. 2011 Ook dit jaar wilde maar 2 scholen gebruik maken van het nieuwe aanbod en hebben de andere scholen gekozen voor het oude aanbod. Zij geven hier de voorkeur aan uit praktische overweging of omdat de klas de meer zelfwerkzaamheid dit jaar niet toeliet. Het nieuwe aanbod heb ik aangepast en het bleek te werken. Ook de jongeren die sneller afgeleid zijn konden niet om het feit heen dat ze mee moesten werken omdat de druk, om in een les alle antwoorden te vinden en de voorbereiding om het in de les erna het aan elkaar presenteren, erg groot was. Iedereen wilde iets goeds neer zetten voor elkaar. Door de aanvullingen van de proefjes in de tweede les en mijn eigen kennis inbreng bleef het afwisselend en interessant voor de jongeren. De betrokkenheid was erg groot. 2012 Evenals de voorafgaande jaren hebben twee scholen gebruik gemaakt van het “nieuwe” aanbod en de 6 andere scholen van het oude aanbod. Het was erg jammer dat ze op een
school die gekozen had voor de “nieuwe” vorm, de ouders de vragenlijst niet in hadden laten vullen. Ter plekke hebben de kinderen vragen bedacht die ze uit gingen werken. Door de niet vooraf geplande operatie van Masja moesten de meeste lessen verschoven worden naar een later tijdstip maar daarbij is gebleken dat de scholen de lessen waardevol vinden en ze er moeite voor deden om gezamenlijk tot een nieuwe datum te komen. Op 1 school is er voor gekozen om de klassen uit praktische overweging samen te voegen maar de eerste les bleek dat niet zo’n succes aangezien die leerlingen sowieso niet gewend zijn om bij elkaar te zitten. Bij de tweede les is er een docent bij komen zitten waardoor het lesgeven makkelijker ging maar bleek de tijd toch iets te kort door de vele interactie momenten. Ook op twee andere scholen was er dit keer te weinig tijd door het enthousiasme en de betrokkenheid van de leerlingen. In een klas is er bewust voor gekozen de alcohol les uitgebreider te behandelen en de drugs les voor een deel af te laten maken door de docent zelf. In dit geval kon dit ook omdat de docent zelf ook kennis had over drugs. Bij de andere klas is de drugs les iets ingekort. 2013 Dit jaar was er opvallend veel interactie tussen de kinderen en de jongerenwerker. Zowel tijdens de oude als de nieuwere vorm. De kinderen waren zeer geïnteresseerd en het koste bij veel lessen moeite om alle geplande stof te behandelen. Op een school is er door de interactie geheel afgeweken van de les opzet hetgeen niet wil zeggen dat de te behandelen stof niet of onvoldoende aanbod is geweest. Bij een school die gebruik maakt van het nieuwe aanbod werd er dit jaar zeer creatief omgegaan met het uitdragen van de antwoorden op de vragen die kinderen en ouders hadden gesteld. Met een quiz, rap en toneelstukje brachten ze de opgedane kennis aan elkaar over. 2014 Op elke school is het elke jaar weer anders Door de interactie met de kinderen is geen les hetzelfde ondanks dat de boodschap wel hetzelfde is. Je hebt maar een lichaam dus ben daar zuinig op en als je verkeerde keuzes maakt doordat je kiest voor middelengebruik moet het jou eigen keuze zijn! Laat je niet beïnvloeden in het maken van keuzes door andere. Je bent nu gewaarschuwd! Je weet nu wat de gevaren zijn! Ook dit jaar hebben er weer in 8 klassen de oude methoden en twee klassen de nieuwe methoden plaats gevonden Op een school was er een combiklas groep 7 – 8. Daarnaast is er op het laatst bij een school gekozen om 3 keer een uur in te plannen i.p.v. de gebruikelijke 1,5 uur. In de praktijk werd het 3 keer bijna 1,5 uur en kon ik ook op deze school alle stof behandelen. 2015 In 2014 hebben alle scholen een enquête ingevuld om te achterhalen of de scholen de lessen nog steeds als zinvol ervaren en om aan hen te vragen in hoeverre de onderwerpen al spelen bij de kinderen. Dit naar aanleiding van een onderzoek van het Trimbosinstituut waaruit naar voren is gekomen dat de lessen de nieuwsgierigheid in zoverre opwekt van kinderen dat het hen juist aanzetten tot gebruik. Alle scholen hebben echter aangegeven dat ze de lessen als zinvol ervaren en dat ze het zeer jammer zouden vinden als deze niet meer zouden worden gegeven. Ze hebben door de manier waarop de stof wordt behandeld niet het idee dat het aanzet tot gebruik. Reden voor de gemeente en het jongerenwerk om ook dit jaar de lessen aan alle groepen 8 aan te bieden.
Lesrooster: Buro Halt en Jongerenwerk hebben onafhankelijk van elkaar afspraken gemaakt met de basisscholen over het lesrooster. Lessen van 1,5 uur: De voorkeur van het jongerenwerk gaat uit naar 3 lessen van 1 uur. Zodat er ook drie afzonderlijke lessen gegeven kunnen worden, 1 les tabak, 1 les alcohol en 1 les drugs. De keuze voor 1 uur per les houdt het boeiender voor de leerlingen. Maar aangezien de lessen door het jongerenwerk door 1 persoon worden gegeven is dit praktisch bijna onmogelijk omdat het dan een nog grotere tijdsinvestering zou zijn. Daarom is de keuze gemaakt voor 1,5 uur tabak / alcohol en 1,5 uur alcohol / drugs. Desondanks is er op een school in 2014 wel de keuze gemaakt om 3 keer 1 uur les te geven. Tevens is de keuze gemaakt om de alcohol les in groep 8 te blijven geven aangezien dit het laatste jaar is voordat ze naar het voortgezet onderwijs gaan en het gebruik van alcohol dan nog meer gaat spelen en de groepsdruk dan nog groter wordt. Uit praktische overweging is er op een school gekozen om de lessen aan te bieden in de combiklassen 7 /8.
Effecten, conclusies en aanbevelingen per lesonderdeel 2004 / 2005 / 2006/ 2007 / 2008 / 2009/ 2010/ 2011/ 2012/ 2013/2014/2015: overzicht ATD 2004 - 2008 JAAR aantal leerlingen
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 268 235 275 249 282 282 262 246 247 270
TABAK leerlingen die ooit een sigaret hebben aangestoken leerlingen die al regelmatig een sigaret op steken huishoudens waar gerookt wordt huishoudens waarvan 1 ouder rookt
82 ? 141 87
52 2 103 84
79 ? 102 70
65 3 118 71
50 6 89 52
60 7 90 50 6
30 4 72 45
25 3 108 67
40 5 90 50
36 2 98 67
252 16
223 12
244 20
228 21
252 30
270 12
229 33
222 24
184 63
202 68
9
7
1 7
6
6
5
8
4
6
4
ALCOHOL leerlingen die alcohol hebben geproefd leerlingen die nooit alcohol hebben genuttigd
DRUGS leerlingen die ooit drugs hebben gebruikt huishoudens waar drugs wordt gebruikt
overzicht ATD 2014 JAAR aantal leerlingen
2014 2015 258 303
TABAK leerlingen die ooit een sigaret hebben aangestoken leerlingen die al regelmatig een sigaret op steken Leerlingen die ooit een waterpijp hebben gerookt huishoudens waar gerookt wordt huishoudens waarvan 1 ouder rookt
17 0 9 71 34
2 0 2 103 63
147 111
184 119
0 3
0 2
ALCOHOL leerlingen die alcohol hebben geproefd leerlingen die nooit alcohol hebben genuttigd
DRUGS leerlingen die ooit drugs hebben gebruikt huishoudens waar drugs wordt gebruikt
Noot: van 1 klas uit 2014 heb ik gegevens niet dus zijn deze ook niet verwerkt in de totalen. Hierbij gaat het om een klas van 32 leerlingen. Ook heb ik ze bij het aantal leerlingen op dit moment niet opgenomen. Noot: In het overzicht van 2015 zijn drie combiklassen 7/8 opgenomen waardoor het overzicht mogelijk iets vertekend is. Er zaten in 2015 260 leerlingen in groep 8 en 42 in groep 7
TABAK 2003 Tijdens de lessen bleek dat er in groep acht van de basisscholen niet veel gerookt werd. In sommige klassen gaven de leerlingen zelfs aan dat niemand rookte. Een aantal leerlingen gaf aan regelmatig te roken en 29 kinderen hadden wel eens gerookt. Veel leerlingen gaven aan dat ze actief sport beoefenen en dat ze bang waren dat als ze zouden roken dat dit van invloed was op hun presentaties. Daarnaast gaven veel leerlingen aan dat ze van huis uit absoluut niet mogen roken. Dit werd ook aangegeven door leerlingen waar thuis wel werd gerookt. In elke klas werd duidelijk dat in de thuissituatie van veel kinderen niet werd gerookt. In 1 op de 5 gevallen werd gerookt in de thuissituatie door een of beide ouders. In alle gevallen waarin in de thuissituatie werd gerookt waren daarover wel afspraken gemaakt over de plaatsen waar wel en niet werd gerookt. 2004 Van de 267 leerlingen hebben er 82 ooit een sigaret opgestoken variërend van experimenteren tot een sigaret aanhouden om vuurwerk aan te steken met oud en nieuw. Een enkeling daarvan rookt al regelmatig. Ook in de thuissituatie wordt er bij 141 leerlingen door beide ouders gerookt. In 87 gevallen rookt er een van de ouders. In de meeste gevallen wordt er wel rekening gehouden met de leerlingen als er gerookt wordt. Veel ouders roken buiten, bij een open raam, of onder de afzuiger. Maar in enkele gevallen werd er thuis geen rekening gehouden met de leerling. 2005 Van de 235 leerlingen hebben er 52 ooit een sigaret aangestoken. Twee leerlingen van de 235 leerlingen zeggen al regelmatig te roken. In de thuissituaties word er bij 103 leerlingen gerookt. In 84 gevallen rookt er een van de ouders. Op een van de basisscholen viel het mij op dat er thuis bijna niet werd gerookt. In een klas rookte maar 3 een ouder van de 24 leerlingen en in de andere klas van de school 6 een ouder en 2 beide ouders van de 25 leerlingen. 2006 Van de 275 leerlingen hebben er 79 ooit een sigaret opgestoken variërend van experimenteren tot een sigaret aanhouden om vuurwerk aan te steken met oud en nieuw. Een enkeling daarvan rookt al regelmatig. Ook in de thuissituatie wordt er bij 102 leerlingen door beide ouders gerookt. In 70 gevallen rookt er een van de ouders. In de meeste gevallen wordt er wel rekening gehouden met de leerlingen als er gerookt wordt. Veel ouders roken buiten, bij een open raam, of onder de afzuiger. Maar in enkele gevallen werd er thuis geen rekening gehouden met de leerling. 2007 Van de 249 leerlingen uit groep 8 hebben er 65 kinderen ooit een sigaret aangestoken. Van de 21 kinderen uit groep 7 hebben 5 kinderen ooit een sigaret aangestoken. Het gaat dan om het stiekem een trekje nemen tijdens oud en nieuw, het pikken van een sigaret van de ouders om te proberen of dat de ouders het kind de gelegenheid geven een keer een haaltje van de sigaret te nemen. In bijna alle gevallen zeggen de kinderen dit eerste gebruik niet lekker te vinden. 3 kinderen zeggen al wekelijks een sigaret op te steken. In de thuissituatie wordt er door 118 huishoudens gerookt, In 71 huishoudens wordt er door beide ouders gerookt. De meeste ouders houden wel rekening met de kinderen als ze roken, alhoewel er minder met de kinderen rekening wordt gehouden dan in 2006.
2008 Van de 282 leerlingen uit groep 8 hebben 50 kinderen ooit een sigaret aangestoken. Duidelijk minder dan in de jaren ervoor. Er wordt dan ook duidelijk meer gebruik gemaakt van een vuurwerklont tijdens oud en nieuw. Wel zeggen er 6 kinderen al regelmatig te roken, dit aantal is dus duidelijk hoger dan in de voorafgaande jaren. Ook neemt het aantal huishoudens af waarin gerookt wordt. In 1 klas was er zelfs maar 1 ouder die rookt! In totaal waren er 89 huishoudens waar gerookt wordt waarbij in 52 huishoudens daarvan door 1 ouder wordt gerookt. In niet alle huishoudens wordt er rekening gehouden met de kinderen als de ouder rookt. 2009 Van de 282 leerlingen uit groep 8 hebben 60 kinderen ooit een sigaret aangestoken. Duidelijk meer dan het voorafgaande jaar. Daarnaast zeggen 7 kinderen al regelmatig te roken, dit aantal is dus nog iets hoger dan in het voorafgaande jaar. Het aantal huishoudens waarin gerookt wordt is op 1 na hetzelfde aantal als het voorafgaande jaar. In 1 klas waar vorig jaar maar door 1 ouder werd gerookt wordt er nu in 7 huishoudens gerookt! In totaal waren er 90 huishoudens waar gerookt wordt waarbij in 50 huishoudens daarvan door 1 ouder wordt gerookt. In niet alle huishoudens wordt er rekening gehouden met de kinderen als de ouder rookt. 2010 Van de 262 leerlingen uit groep 8 hebben 30 kinderen ooit een sigaret aangestoken. Hetgeen betekent dat het aantal bijna gehalveerd is ten opzichte van 2009. Ook zeggen er maar 4 leerlingen regelmatig een sigaret op te steken het geen ook aanzienlijk minder is dan in 2009. Daarnaast zet zich de trend voort dat er in minder huishoudens wordt gerookt. Dit jaar zeiden van de 262 leerlingen dat er in 72 huishoudens wordt gerookt waarvan in 45 gezinnen door een ouder. 2011 Van de 246 leerlingen uit groep 8 hebben 25 ooit een sigaret aangestoken. Procentueel dus iets meer dan in 2011 maar nog steeds minder dan in 2009 of ervoor. Dit jaar zeiden 3 jongeren dat ze al regelmatig een sigaret opsteken. Opvallend is wel dat er in de huishoudens weer veel meer wordt gerookt ten opzichte van 2010. Van de 246 huishoudens wordt er in 108 huishoudens gerookt tegen 72 van de 262 huishoudens in 2010. 2012 Van de 247 leerlingen uit groep 8 hebben 40 ooit een sigaret aangestoken. Een behoorlijke stijging ten opzichte van 2011 waarop 25 kinderen van de 246 kinderen een sigaret hadden aangestoken. Dit jaar zeiden 5 jongeren al regelmatig een sigaret op te steken, waarbij een jongen duidelijk aangaf dat hij roken lekker vind. Het aantal ouders dat rookt is ten opzichte van 2011 verminderd maar nog steeds veel hoger ten opzichte van 2008 en 2009. 2013 Van de 270 leerlingen uit groep 8 hebben 36 ooit een sigaret aangestoken of een hijs genomen van een sigaret. Gezien het aantal leerlingen van dit jaar toch weer een daling ten opzichten van vorig jaar. 2 kinderen gaven te kennen al meerdere keren een hijs van een sigaret te hebben genomen. Dit jaar gaven van de kinderen te kennen dat er in 98 huishoudens wordt gerookt waarvan er in 67 gevallen door een ouder wordt gerookt. In
bijna alle huishoudens houden de rokers enigszins rekening met de niet rokers door te roken bij de afzuiger, in de schuur, of buiten. 2014 Van de 258 kinderen hebben er in 2014, 17 leerlingen ooit een sigaret aangestoken of een hijsje van een sigaret genomen. Het aantal is bijna gehalveerde ten opzichten van 2013. Niemand gaf te kennen al regelmatig een sigaret te nemen. Voor het eerst zijn de aantallen van het gebruik van een waterpijp genoteerd. 9 leerlingen bleken ooit waterpijp te hebben gebruikt. Dit jaar gaven de kinderen te kennen dat er in 71 huishoudens wordt gerookt. Een aantal dat bijna gelijk staat aan 2010. Daarnaast werd er wel weer meer door beide ouders gerookt ten op zichtte van 2010. In 2014 wordt er in 34 huishoudens door 1 ouder gerookt ten op zichten van 45 in 2010. 2015 Van de 303 kinderen in 2015 hebben er 2 leerlingen aangegeven ooit een sigaret aangestoken of een hijsje van een sigaret genomen te hebben. Een van de leerlingen had al vaker een hijsje van een sigaret genomen en had ook de elektronische sigaret al uitgeprobeerd. Twee leerlingen gaven aan waterpijp te hebben gebruikt. In 2015 zouden volgens de kinderen in 103 huishoudens worden gerookt waarvan in 63 gevallen een van beide ouders en of verzorgers rookt. Conclusie 2015 Ten opzichte van 2014 is er weer een zeer positieve daling te zien van het aantal leerlingen dat ooit een hijsje van een sigaret heeft genomen. De medeleerlingen gaven de twee leerlingen, die overigens niet op dezelfde school zaten, duidelijk te kennen dat ze het heel vreemd vonden dat deze al experimenteerde met sigaretten. Een van de jongens die aangaf af en toe te roken zei tijdens de les hier mee te zijn gestopt na de eerste les. Twee leerlingen gaven aan dat ze ooit een waterpijp hadden gebruikt. Hetgeen ook positief gedaald is ten opzichten van 2014. Pressie van andere groepsleden / het anders niet bij de groep horen, wordt veelal genoemd als redenen om mogelijk toch te beginnen met roken. De meeste kinderen konden goed aangeven waarom je nooit moet gaan roken. Opvallend dit jaar is wel de grote toename van huishoudens waarin gerookt wordt. Veel kinderen gaven aan het erg vervelend te vinden dat er bij hen thuis wordt gerookt. In de meeste gevallen houden de huishoudens waar gerookt wordt wel rekening met de leerlingen. Desondanks waren er ook behoorlijk wat huishoudens die geheel geen rekening houden met de leerlingen. Voor het eerst werden er geen linken gelegd tussen vuurwerk en roken. Aanbeveling 2015 Ondanks de daling in 2015, 2 kinderen aangaven ooit gerookt of een hijs te hebben genomen van een sigaret, blijft het belangrijk om op jonge leeftijd aandacht te besteden aan de gevaren die roken met zich mee brengt en het feit dat het niet stoer is om aan roken te beginnen. Zeker gezien de toename van huishoudens waar gerookt wordt. Actieve sportbeoefening dient door ouders en overheid gestimuleerd te worden en zal bijdrage aan preventie op gebied van tabak.
ALCOHOL 2003 Tijdens de lessen bleek al snel het gebruik van alcohol door de jeugd in de gemeente Baarn niet veel afwijkt van de landelijke trend namelijk een stijgend gebruik van alcohol onder jongeren. De meerderheid van de leerlingen gaf aan wel eens alcohol te gebruiken. Dit was het geval van bij 218 jongeren, slechts 31 jongeren gaven aan nog nooit alcohol te hebben gebruikt. Op zich is dit niet verontrustend omdat hieronder ook die jongeren zitten die wel eens een experimenteel slokje hebben genomen op een verjaardag. Wel verontrustend is dat 166 leerlingen aan gaven minimaal een keer per maand een alcoholische consumptie te nuttigen. Van deze groep gaven 122 leerlingen aan elke week wel een alcoholische consumptie te drinken. Ook werd door deze jongeren aangegeven dat het daarbij in bijna alle gevallen ging om het drinken van een Breezer, dit betekent dat deze jeugdigen dus niet een maar minimaal twee glazen alcohol per week nuttigen. De jongeren geven aan dat ook in de thuissituatie alcohol gedronken wordt door ouders en andere gezinsleden. De jongeren gaven aan ook zelf meestal thuis te drinken en wel op vrijdag- of zaterdagavond. 2004 Van de 268 leerlingen hebben er 252 al eens alcohol gebruikt. 2 jongeren hadden de ervaring een keer dronken te zijn geweest. Degene die nog nooit een slok alcohol hadden geproefd hadden doorgaans een andere etniciteit. De Breezers zijn nog steeds populair maar ook andere mix drankjes worden er genuttigd. 2005 Bier, Breezers en Bacardi cola zijn de meest genoemde drankjes op dit moment. En ook nu valt op dat er erg veel alcohol geproefd en of gedronken word. Van de 235 leerlingen hebben maar 12 kinderen nog nooit alcohol geproefd of gedronken. Negen van hen hebben een andere etniciteit. Opvallend is de gedachte van de leerlingen dat omdat ouders het proeven van alcohol of het af en toe nuttigen van een glas alcohol goedkeuren, het gebruik van alcohol daarmee is goedgekeurd. 2006 Maar 31 van de 275 leerlingen heeft nog nooit alcohol geproefd. 20 daarvan hebben een andere etniciteit. De kinderen zijn zich er totaal niet van bewust dat je pas alcohol mag nuttigen vanaf je 16e. Ze zien ouders als maatgevend. Breezers en Feigling blijven populair onder de jongeren. Er lijkt wel meer en vaker alcohol te worden genuttigd door de kinderen. Met name vakantie, oud en nieuw, verjaardagen en uit eten gaan lijken alcohol gebruik te bevorderen. 2007 21 kinderen van de 249 zeggen nooit alcohol geproefd te hebben. In de meeste gevallen gaat het dan om kinderen met ouders van een andere etniciteit, geloofsovertuiging. Opvallend is dat veel kinderen al heel veel soorten alcohol hebben geproefd. Ook het proeven van mixdrankjes tijdens de vakanties en/of feestjes lijkt populair. Ondanks dat de meeste wel afweten van de leeftijd 16+ vinden ze het heel gewoon dat ze nu al mogen proeven of tijdens bijzondere gelegenheden een glas alcohol mogen drinken. 5 kinderen zeggen wekelijks te drinken en 3 daarvan zeggen al eens dronken te zijn geweest. Met name een jongen viel op in het veelvuldig zelf gebruiken van alcohol. 2008
30 kinderen van de 282 zeggen nooit alcohol geproefd te hebben. Dit jaar waren het niet alleen jongeren van een andere etniciteit die door geloofsovertuiging geen alcohol mogen nuttigen. De Breezers neemt af in populariteit. Met name bier, wijn en rosé en champagne zijn drankjes die door jongeren worden geproefd. De feestjes en vakantie blijven populaire tijdstippen om alcohol te proeven of te nuttigen. Opvallend was dat ondanks dat jongeren nu vaker weten dat onder de 16 jaar niet gedronken mag worden ze dit zelf niet zo erg vinden. Als het van de ouders mag vinden ze het toegestaan. 2009 Maar 12 kinderen van de 270 zeggen nog nooit alcohol te hebben geproefd. 4 kinderen zeggen zelfs maandelijks een glas te drinken op feestjes en partijen met toestemming van de ouders. Alcohol nuttigen begint vaak met het proeven van alcohol die de ouder drinkt en Shandy wordt gezien als het eerste drankje dat wel is toegestaan. In tegenstelling tot roken is er, uitgezonderd bij jongeren van een andere etniciteit die door geloofovertuiging geen alcohol mogen nuttigen, totaal geen aversie tegen alcohol. Alcohol proeven onder de 16 wordt gewoon geacht. 2010 33 van de 262 kinderen zeggen veelal bijna beschamend nog nooit alcohol te hebben geproefd. Dit is het hoogste aantal sinds 2004. Toch wordt het nog steeds als normaal geacht dat jongeren alcohol proeven of zelfs onder de 16 mogen nuttigen als ouders dit goed vinden. Het proeven gebeurt meestal op feestjes of dinertjes. Een enkele keer wordt er stiekem geproefd uit de voorraadkast als kinderen bij elkaar zijn gestimuleerd door oudere broertjes of zussen. 2011 Ook dit jaar hebben slechts 24 van de 222 kinderen nooit alcohol genuttigd of geproefd. Opvallend was dat ondanks alle campagne al zeker 6 kinderen zeiden alcohol te mogen nuttigen op privé feestjes. En ook dit jaar werd Shandy door meerdere niet echt als alcohol gezien. 2012 Dit jaar is er een grote stijgende lijn te zien van kinderen die nog nooit alcohol hebben geproefd. 63 kinderen zeggen nooit alcohol te hebben geproefd en dan zijn het dit keer niet alleen kinderen met een etnische achtergrond. Daarnaast waren er toch nog 6 kinderen die zeiden maandelijks wel een alcoholisch drankje te drinken met toestemming van thuis. Het nieuwste drankje Bacardi Razz dat naar een raket ijsje smaakt schenen sommige kinderen al te hebben geproefd. 2013 In verhouding hebben er dit jaar weer iets meer kinderen dan het afgelopen jaar alcohol geproefd maar nog steeds minder dan voor 2012. 67 Kinderen zeggen nog nooit alcohol te hebben geproefd maar er waren wel 9 kinderen die bij gelegenheden al een alcoholisch drankje mogen nuttigen. Dan gaat het over een ouzo op vakantie in Griekenland, champagne tijdens oud en nieuw of shandy.
2014 Het aantal kinderen dat op deze leeftijd alcohol heeft geproefd neemt af. Desondanks zijn er nog 147 leerlingen die alcohol hebben genuttigd variërend van een slokje tot een glas
of meerdere glazen. Twee kinderen gaven te kennen zelfs ooit dronken te zijn geweest. En net als in de voorafgaande jaren wordt er met name geproefd tijdens feestelijkheden en vakantie maar ook met vrienden wordt er stiekem geproefd. 2015 In 2015 gaven 184 leerlingen aan dat ze ooit alcohol hadden geproefd en zelfs 6 leerlingen gaven aan dat ze bij gelegenheden zelfs een glas alcohol hebben gedronken. Een opvallende stijging ten opzichte van vorig jaar. Daarentegen viel het op dat de leerlingen minder soorten drankjes wiste te noemen dan in de voorafgaande jaren. Conclusie 2015 De uitkomsten zijn eigenlijk bijna gelijk aan vorig jaar. Er wordt nog steeds door veel leerlingen geproefd op deze jonge leeftijd en zelfs meer dan vorig jaar ondanks de leeftijdsverhoging naar 18 jaar. Nog steeds vinden meerdere kinderen het stoer om aan te geven wat en hoeveel soorten ze hebben geproefd of gedronken. Een hele groep kinderen denkt dat het geen kwaad kan om op deze leeftijd te beginnen met proeven. Met name omdat ouders het hun kinderen ook laten proeven. Daarnaast is er een percentage dat stiekem proeft in aanwezigheid van oudere vrienden of broers of zussen. De stelling van het Trimbos instituut : de leerlingen in de hoogste groepen van het basisonderwijs hebben veelal al zo’n negatieve houding t.o.v. middelen, dat er eigenlijk niet veel winst meer te behalen valt, wordt ook dit jaar, voor wat betreft het alcoholgebruik, dan ook niet door onze bevindingen gestaafd. Met name op het gebied van alcohol valt er in mijn ogen nog zeker winst te behalen. Aanbevelingen 2015 Bij de voorlichting over alcohol is het wenselijk dat ook de opvoeders geïnformeerd blijven worden. Mogelijk zouden de ouders nog meer betrokken en geïnformeerd moeten worden bij de voorlichting Ook blijft het zinvol om kinderen te informeren en te attenderen over de gevaren van alcohol gebruik aangezien het proeven van alcohol al wel degelijk op deze jonge leeftijd begint. DRUGS 2003 Drugsgebruik is vrij onbekend bij de leerlingen van groep acht in Baarn. Hiermee wijkt Baarn niet af van andere gemeenten. Enkele wisten meer van drugs af door de spreekbeurt die ze al op school hadden gegeven. Slechts 5 leerlingen gaven aan dat ze in de familiesfeer iemand kende die drugs gebruikt. 2004 9 leerlingen gaven aan dat in de familie kring drugs gebruikt wordt. In 2004 is er geen gebruik gemaakt van de voorlichtingsfilm aangezien er maar 1 of 2 lessen beschikbaar waren per school. 2005 7 leerlingen in 2005 gaven aan dat in de familiekring drugs gebruikt wordt. In 1 geval in 2005 is er in de familie zorgelijk gebruik, hetgeen bij de hulpverlening bekend is. In 2005 is de voorlichtingsfilm weer gebruikt in de les, die vol aandacht werd bekeken.
2006 7 leerlingen in 2006 gaven aan dat in de familiekring personen aanwezig waren die drugs gebruiken. In 2006 is er door 1 kind paddo-thee genuttigd, hetgeen hij niet als prettig ervaren had. Ook in 2006 is de film gebruikt tijdens de voorlichtingslessen. Hij is inmiddels iets gedateerd maar hij geeft wel een goed en veelzijdig beeld weer, over het gebruik van drugs. 2007 6 leerlingen gaven aan dat er in de familiekring drugs wordt gebruikt. Bij een leerling daarvan gaat het over harddrugsgebruik. Hetgeen bekend zou zijn bij de hulpverlening. 2008 Ook dit jaar gaven 6 leerlingen aan dat er in de huiselijke kring drugs werd gebruikt. Steeds meer leerlingen geven aan jongeren te kennen die drugsgebruiken. Ze weten dan doorgaans niet om welke drugs het gaat. 2009 Dit jaar gaven 5 leerlingen aan dat er in de huiselijke kring drugs werd gebruikt. Ook dit jaar gaven meerdere leerlingen aan jongeren te kennen die drugsgebruiken. Ze weten dan doorgaans niet om welke drugs het gaat. 2010 Dit jaar gaven 8 leerlingen aan dat er in de huiselijke kring drugs werd gebruikt. Ook dit jaar gaven meerdere leerlingen aan jongeren te kennen die drugsgebruiken. Ze weten dan doorgaans niet om welke drugs het gaat maar hebben het in de meeste gevallen wel over softdrugs. 2011 Dit jaar gaven 4 kinderen aan dat er in de huiselijke kring drugs wordt gebruikt. In een huishouden bleken ze te maken te hebben met een dochter van 17 die opgenomen zou worden in een afkickkliniek. 2012 Dit jaar gaven 6 kinderen aan dat er in de huiselijke kring drugs wordt gebruikt. In Baarn wordt het Teerplein nog steeds een veel genoemde plaats waar drugs wordt gebruikt. 2013 4 kinderen gaven aan dat er in de huiselijke kring drugs gebruikt wordt. En ook dit jaar geven meerdere kinderen aan jongeren te kennen die drugsgebruiken. Ze weten dan doorgaans niet om welke drugs het gaat. 2014 3 kinderen gaven aan dat er in de huiselijke kring drug wordt gebruikt. Het aantal kinderen dat jongeren kent die drugsgebruiken blijft ongeveer gelijk aan de voorafgaande jaren.
2015 Twee kinderen gaven aan dat er in de huiselijke kring drugs wordt gebruikt. Eén leerling gaf aan dat de vader op genomen zou worden in een detox. Dit jaar gaven minder kinderen aan jongeren te kennen die drugs gebruiken.
Conclusies 2015 Kinderen blijven erg nieuwsgierig naar de drugs les en de effecten van het gebruik van drugs. Binnen deze leeftijdsgroep is er bij de meeste kinderen weerstand tegen zowel eigen gebruik als diegenen die gebruiken. Met name diegene die een spreekbeurt hadden gehouden over drugs waren beter geïnformeerd. Een paar leerlingen wisten opvallend veel over drugs.
Aanbeveling 2015 Ondanks dat in de meeste gevallen de eerste contacten met drugs plaats vinden in het vervolgonderwijs is deze voorlichting en de leerlingen wijzen op de gevaren van drugs erg belangrijk in groep acht. Met name omdat er nogal wat misvattingen zijn.
Voortzetting project De uitkomsten en bevindingen zijn voor Welzijn Baarn reden om voortzetting van het project aan te bevelen. In samenwerking met de gemeente en de GGD Eemland wordt onderzocht of aan het project een ‘herhaal’ programma in het voortgezet onderwijs toegevoegd kan worden.
