Digitalisering van het bewegingsonderwijs Arnold Consten, Gert van Driel en Wytse Walinga
Eén voor één komen de leerlingen de zaal in. Sleutels en portemonnees gaan in de kluis. De telefoons in de bak voor eventueel gebruik tijdens de les. De leerlingen verzamelen rondom het grote scherm aan de wand. “Goedemorgen! Mooi dat jullie ruim op tijd in de gymzaal zijn”, zegt de docent bewegingsonderwijs. “We gaan bezig met het vervolg van vorige week. Kijk even mee op het grote scherm hoe de zaalindeling moet worden. Iedere groep gaat naar het deel van de zaal waar een iPad ligt. Open de app iBooks en bekijken jullie de bouwinstructie. Zodra de bouwinstructie succesvol is doorlopen, mag je naar het filmpje activiteitinstructie gaan. Iedereen die vandaag wil afronden, moet een ‘Ubersense-filmpje’ als bewijs inleveren in mijn Dropbox. Michael en Renée, willen jullie even de app BAM videodelay opstarten bij de tipsalto? Succes. Ik kom zo langs om te kijken of er nog vragen zijn of om je verder te helpen met de activiteit.” Tien jaar geleden leek het beschreven voorbeeld sciencefiction. Technologisch is het vandaag al mogelijk. Is het geschetste beeld nu de nabije toekomst? Op dit moment neemt het gebruik van digitale lesmethodes toe. Volgens de SLO Leermiddelenmonitor (2011-2012) is met name in 2012 een enorme sprong te zien. Ook het aantal apparaten zoals laptops en tablets groeit in het onderwijs. Scholen bieden al sinds enige jaren laptoponderwijs. Computerfabrikant Apple maakte in 2012 bekend één miljoen iPads te hebben verkocht aan onderwijsinstellingen. Dit aantal is inmiddels toegenomen tot acht miljoen in 2013. Dit schooljaar zijn zeven ipadscholen van start gegaan in het basisonderwijs.
Dit schooljaar zijn zeven ipadscholen van start gegaan in het basisonderwijs. De Christelijke Academie voor Lichamelijke Opvoeding (Calo) van Hogeschool Windesheim signaleert ook dat studenten steeds meer in aanraking komen met digitale technologie in het bewegingsonderwijs. Videoanalyses, online lesmethodes, administratie op telefoon en tablet, volgsystemen op de computer: het zijn voorbeelden van digitalisering van het vak. Zoals met vele innovaties zijn er zowel enthousiaste volgers als kritische tegenstanders te vinden. Om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen, installeerde
Digitalisering van het bewegingsonderwijs
105
de Calo een projectgroep ICT in het bewegingsonderwijs. Deze verkent de didactische mogelijkheden en invloed van nieuwe digitale leermiddelen voor het bewegingsonderwijs. De projectgroep heeft in eerste instantie ervoor gekozen te kijken naar de mogelijkheden van tablets in het bewegingsonderwijs en maakt daarbij zelf gebruik van de iPad. In dit hoofdstuk omschrijft de projectgroep een aantal bevindingen van het eerste jaar.

Standaard onderdeel van de zaalinrichting?
Technologie en bewegingsonderwijs-uitgangspunten Om informatietechnologie een goede plaats te geven in het onderwijs, is didactische inbedding van groot belang. Het gaat om meer dan het invoeren van een leuk snufje. Hoe verbinden we kennis van technologie met kennis van het vak? Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten we ons eerst verdiepen in de aard en doelstellingen van het vak. Bewegingsonderwijs richt zich op het bekwaam maken van leerlingen voor deelname aan de bewegingscultuur (Stegeman et al., 2011). De docent heeft de taak op maat gemaakte activiteiten aan te bieden. Het maatwerk bestaat eruit dat hij een context ontwerpt waarin alle leerlingen, ongeacht hun niveau, tot hun recht komen. Voorheen bestond dit vakmanschap vooral uit kennis van de inhoud en van pedagogisch-didactische principes. Het gebruik van nieuwe middelen vraagt ook om technologische kennis van docenten. Voor onderwijs en technologie in het algemeen ontwikkelden Mishra & Koehler het TPACKmodel. Dit model bepleit de integratie van Technological, Pedagogical And Content Knowledge (Mishra & Koehler, 2006). Vrij vertaald gaat het om de integratie van vakinhoudelijke, pedagogischdidactische en technologische kennis. We vragen ons af hoe technologie
106
Van tikken naar taggen
een bijdrage kan leveren aan de praktijk. Wat valt er te winnen? En mogelijk, wat is er te verliezen?
Technological Knowledge
Pedagogical Knowledge
Learner’s Learning Needs
Figuur 1 TPACK-model.
Content Knowledge
Technologische, didactische en inhoudelijke kennis voor bewegingsonderwijs Didactiek wordt vaak gedefinieerd als ‘de kunst van het lesgeven’. Door aan te sluiten bij de wijze waarop leerlingen leren, brengt een docent deze kunst in de praktijk. Technologie kan de docent helpen met het op gang brengen, het begeleiden en het afsluiten van zijn lespraktijk. De Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) doet dat vanuit invalshoeken die richtinggevend zijn voor de bewegende ontwikkeling van kinderen. Er wordt gesproken van de sleutels in bewegen: ‘bewegen verbeteren’, ‘bewegen regelen’, ‘gezond bewegen’ en ‘bewegen beleven’ (SLO & KVLO Basisdocument VO 2007). Dit hoofdstuk zal niet expliciet ingaan op de wijze waarop ICT invloed heeft op gezondheid. We zijn er namelijk van overtuigd dat de andere drie sleutels een bijdrage leveren aan het optimaliseren van de deelname van kinderen aan de bewegingscultuur. Dit vergroot de kans op een gezond actief leven. In dit hoofdstuk beperken we ons dan ook tot deze drie sleutels: - ‘bewegen regelen met behulp van ICT’; - ‘bewegen verbeteren met behulp van ICT’; - ‘bewegen beleven met behulp van ICT’. Deze brede blik op bewegen maakt dat ook digitalisering breed ingezet kan worden. We hebben ons in de eerste projectperiode vooral gericht op de sleutel ‘bewegen verbeteren met behulp van ICT’.
Digitalisering van het bewegingsonderwijs
107
Sport en Kennis
Deze preview is een gedeelte uit het boek: Van tikken naar taggen Digitalisering van bewegingsonderwijs en sport Meer informatie
Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op www.sportenkennis.nl
