Dieet bij zwangerschapsdiabetes De arts heeft u verteld dat u zwangerschapsdiabetes hebt. In deze folder leest u wat dit is en wat u hier met een dieet zelf aan kunt doen.
Neem altijd uw vens verzekeringsgege wijs mee! en identiteitsbe
Wat is zwangerschapsdiabetes? Bij zwangerschapsdiabetes (of diabetes gravidarum) heeft het lichaam problemen met het op peil houden van het glucosegehalte van het bloed. Dit komt door zwangerschapshormonen en een verhoogde insulinebehoefte (het stofje dat ervoor zorgt dat glucose door lichaamscellen wordt opgenomen). Zwangerschapsdiabetes komt voor bij ongeveer 2,4% van alle zwangerschappen. Vrouwen waar diabetes in de familie voorkomt, moeders van kinderen met een geboortegewicht van meer dan 4 kilo of vrouwen met overgewicht hebben een verhoogde kans op het krijgen van zwangerschapsdiabetes. Bij vrijwel alle vrouwen (95%) verdwijnt deze vorm van diabetes na de bevalling. Toch hebt u een verhoogde kans om op latere leeftijd diabetes te ontwikkelen. Daarom is het belangrijk om na de zwangerschap te zorgen voor gezonde voedingsgewoonten, voldoende lichaamsbeweging en een gezond lichaamgewicht. Het is goed om na de bevalling regelmatig uw bloedsuiker te laten controleren. De kans om bij een volgende zwangerschap weer diabetes te ontwikkelen is ongeveer 30 tot 50%.
Gevolgen van een te hoge bloedsuiker Een verhoging van het bloedglucosegehalte heeft tot gevolg dat uw kind teveel glucose ontvangt. Het teveel aan glucose wordt omgezet in vet. Vandaar dat kinderen van moeders met zwangerschapsdiabetes vaak groot en zwaar zijn. Omdat zwangerschapsdiabetes meestal pas in de tweede helft van de zwangerschap ontstaat, is het risico op aangeboren afwijkingen niet verhoogd.
Behandeling De behandeling van zwangerschapsdiabetes richt zich op een normale hoeveelheid glucose in het bloed (tussen de 4 en 7 millimol per liter). Dit kan
2
Dieet bij zwangerschapsdiabetes
via een dieet of een combinatie van dieet met insuline.
Dieet bij zwangerschapsdiabetes Bij zwangerschapsdiabetes is het zaak om voldoende voedingsmiddelen met koolhydraten te nuttigen. Koolhydraten komen onder andere voor in de volgende producten: • zetmeel in aardappelen, rijst, pasta, deegwaren, peulvruchten en brood • melksuiker in melk, karnemelk, kwark yoghurt, vla en andere melkproducten • vruchtensuiker in fruit, vruchtensap en groente • suiker in suiker, snoep, frisdrank, gebak en koek Koolhydraten zijn belangrijke energieleveranciers. Bij een te lage koolhydraatinname ontstaat er een tekort aan energie. Uw lichaam gaat dan vet verbranden met als gevolg dat u afvalt. Dit is een ongewenste situatie tijdens de zwangerschap. Het is belangrijk om te zorgen voor een ruime inname van brood, aardappelen of aardappelvervangers, groente en fruit. Suiker en producten met suiker kunt u met mate gebruiken.
Algemene richtlijnen Zorg voor een regelmatig eetpatroon Eet of drink naast de drie hoofdmaaltijden ook drie à vier keer iets tussendoor. Dit kan een portie fruit, een glas vruchtensap of een melkproduct zijn. Streef ernaar om geen maaltijd over te slaan. Drink voldoende 1,5 - 2 liter vocht per dag is aanbevolen. Zorg voor een vezelrijke voeding Voedingsvezels zijn stoffen die de stoelgang stimuleren. Voedingsvezels komen voor in bruine broodsoorten, groente, fruit en volkorenproducten
3
(bijvoorbeeld volkorenmacaroni, meergranen-spaghetti en zilvervliesrijst). Gebruik bij voorkeur geen suiker in koffie en thee en drink geen gewone frisdrank Wees matig met het gebruik van light-frisdranken en kunstmatige zoetstoffen. Gebruik geen suikervrije producten Het gebruik van suikervrije producten zoals suikervrije koekjes en chocolade is af te raden. Het is beter om met mate gewone koekjes, gebak en dergelijke te gebruiken. Streef ernaar om gedurende de zwangerschap niet meer dan 10 tot 12 kilo in gewicht toe te nemen. Hoeveelheden per dag Brood Aardappelen (rijst, pasta) Groente Fruit Melk en melkproducten Kaas Vlees, vis, kip en vervanging Vleeswaren (dieet)halvarine op brood (dieet)margarine voor de bereiding Dranken
5-7 sneden 3-5 stuks (150 - 250 gram) 3-4 groentenlepels (200 gram) 2 porties 2-3 glazen (450 ml) 1-2 plakken 100 gram rauw gewogen 1-2 plakken dun smeren 1 eetlepel (= 15 gram) minimaal 1,5 liter
En verder Brood Donkere broodsoorten hebben de voorkeur boven witbrood.
4
Dieet bij zwangerschapsdiabetes
Smeersel Gebruik op het brood bij voorkeur (dieet)halvarine. Vleeswaren Gebruik van leverproducten zoals leverworst, leverpastei niet méér dan één broodbelegging per dag omdat lever hoge concentraties vitamine A kan bevatten. Teveel vitamine A tijdens de zwangerschap kan leiden tot aangeboren afwijkingen bij het kind. Kaas Het gebruik van zachte, rauwmelkse kazen zoals Brie, Camembert en Roquefort wordt afgeraden tijdens de zwangerschap omdat in deze voedingsmiddelen vrij vaak de bacterie Listeria voorkomt. Deze Listeria bacterie veroorzaakt de voedselinfectie Listeriose. Via de moeder kan het kind besmet raken wat een miskraam tot gevolg kan hebben. Ei Gebruik niet meer dan drie eieren per week. Overig broodbeleg Gebruik per broodmaaltijd niet meer dan 1 snee brood met zoet beleg (appelstroop, jam, vruchtenhagelslag, honing en marmelade). Fruit Neem 2 porties fruit per dag. 1 portie fruit is bijvoorbeeld: 1 appel, 1 sinaasappel, 1 peer, 1 kleine banaan, 2 kiwi’s, 2 mandarijnen, 1 perzik, 2 nectarines, 1 grapefruit, 1 schaaltje kersen, 300 gram aardbeien zonder suiker, 150 ml vruchtensap. Melk en melkproducten Om voldoende calcium binnen te krijgen voor onder andere de botopbouw van uw kind, is het belangrijk om 450 ml melk en melkproducten per dag te nuttigen.
5
Dranken Dranken die u zonder beperking kunt gebruiken zijn: thee en koffie zonder suiker en desgewenst met koffiemelk, water, bron- en mineraalwater, bouillon. Gebruik niet meer dan 5 glazen light-frisdrank per dag. Soep Voor de maaltijd kunt u een bordje soep nemen. Een maaltijdsoep op basis van peulvruchten (bonen, erwten of linzen) bevat meer koolhydraten en vervangt daarmee de warme maaltijd. Vlees en gevogelte Gebruik geen lever in verband met teveel aan vitamine A (zie vleeswaren). Vis Eet twee keer per week vis in plaats van vlees. Vleesvervanging Ter vervanging van vlees kan gekozen worden voor ei, kaas, noten, peulvruchten (bonen, linzen, erwten), tahoe of tempé, Quorn en kant en klaar vegetarische producten. Vetten en oliën Gebruik bij de bereiding van de warme maaltijd maximaal 1 eetlepel (dieet) margarine of olie voor de bereiding. Groente Groente bevat weinig koolhydraten. Echter, schorseneren, doperwten en maïs zijn rijker aan koolhydraten. Het is aan te raden om van deze groentesoorten een kleinere portie te eten. Aardappelen Aardappelen en vervangers hiervan zoals rijst en pasta zijn de belangrijkste koolhydraatleveranciers van de warme maaltijd. Alle soorten zijn in een
6
Dieet bij zwangerschapsdiabetes
ruime portie toegestaan. Indien u de aardappelen wilt vervangen, kies dan bij voorkeur voor de volkorenproducten zoals volkorenmacaroni en zilvervliesrijst. Nagerechten Melkproducten worden veel als dessert gebruikt en bevatten koolhydraten. Alle soorten zijn toegestaan. Gebak, koek en biscuit Als tussendoortje bij de koffie of thee kunt u een koekje nemen. Wees echter zeer matig met de grotere koeken en zoete versnaperingen. Alcohol Alcohol komt via het bloed bij het kind terecht. Alcoholgebruik tijdens de zwangerschap kan nadelige gevolgen hebben voor het ongeboren kind. Het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap wordt dan ook afgeraden.
Let op ... Tijdens de zwangerschap heeft het lichaam meer behoefte aan ijzer, door onder andere vorming van het bloed van het kind. Een ijzertekort kan bloedarmoede veroorzaken. IJzerrijke voedingsmiddelen zijn vlees, groene groenten, volkorenbrood en peulvruchten. Gebruik ijzerrijke voedingsmiddelen in combinatie met vitamine C-rijke voedingsmiddelen zoals groente, fruit of vruchtensap. Het ijzer wordt dan beter opgenomen. Calcium (=kalk) is tijdens de zwangerschap nodig voor een goede botopbouw van het kind en om de eigen botten zo sterk mogelijk te houden. Melk is een belangrijke leverancier van calcium. Veder leveren kaas, yoghurt, kwark, vla en allerlei melkdranken ook calcium. Een voeding volgens de aanbevolen hoeveelheden zorgt voor voldoende calcium. Extra vitamine D is vanaf de vierde maand van de zwangerschap nodig om de extra hoeveelheid calcium uit de voeding te benutten. Omdat deze
7
hoeveelheid vitamine D niet alleen door de voeding geleverd kan worden, is aanvulling nodig. Aanbevolen wordt om dit in de vorm van vitamine D preparaat te doen en niet te kiezen voor een gecombineerd vitamine AD preparaat. Dit om overdosering met vitamine A te voorkomen.
Vragen Hiervoor kunt u contact opnemen met de afdeling Diëtetiek: Rijnstate Ziekenhuis Zevenaar: telefoonnummer: 088-005 9544. Rijnstate Arnhem: telefonisch bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot 9.30 uur op telefoonnummer 088 - 005 6134. Rijnstate Velp: telefonisch bereikbaar op vrijdag van 12.00 tot 12.30 uur op telefoonnummer 088 - 005 5256.
Meer informatie
Diabetes Vereniging Nederland Postbus 470 / 3830 AM Leusen Telefoon: 033-463 05 66 E-mail:
[email protected] www.dvn.nl
Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken. Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem T 088 - 005 8888 F 088 - 005 7878 www.rijnstate.nl
Ziekenhuislocaties Arnhem Zevenaar Velp Dieren Arnhem-Zuid
047362/2011-08 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2011
Voedingscentrum Postbus 85700 / 2508 CK Den Haag Telefoon: 070-306 88 88 (op werkdagen van 9.00 - 17.00 uur te bereiken) www.voedingscentrum.nl
