Dieet bij nierziekte

Dieet bij nierziekte Informatie voor patiënten

F0097-1011 november 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00

Inleiding Uw arts heeft u verwezen naar de diëtist omdat u een verminderde nierfunctie heeft. Om uw nierfunctie zo lang mogelijk goed te houden schrijft de arts u medicijnen voor en moet u zich aan een dieet houden. Voedingsmiddelen bevatten stoffen die van invloed zijn op de nierfunctie zoals eiwit, kalium en natrium (zout). In het persoonlijke dieetadvies dat u van uw diëtist heeft gekregen is hier rekening mee gehouden. In deze folder vindt u algemene informatie over onder andere eiwit, natrium, kalium en vocht. Achterin de folder staat een lijst van voedingsmiddelen die inzicht geeft in hoe u kunt afwisselen in uw dieet (de zogenaamde variatielijst).

Eiwit Eiwit zit in ons eten en drinken. Het is de bouwstof voor het lichaam. Elke dag ‘slijten’ we een beetje. Het lichaam kan geen reservevoorraad eiwit aanleggen. Daarom hebben we elke dag eiwit nodig om het lichaam weer op te bouwen. Uit eiwit vormen zich afvalstoffen. Omdat uw nieren niet goed werken raakt uw lichaam deze afvalstoffen niet goed kwijt. De afvalstoffen hopen zich op in het bloed. Dit geeft klachten als jeuk, moeheid en misselijkheid. Om deze klachten te voorkomen, is het belangrijk om niet teveel eiwit gebruiken. Uw diëtist kan u adviseren over de hoeveelheid eiwit die voor u gewenst is. Hieronder staat een overzicht van voedingsmiddelen die veel en weinig eiwit bevatten. De voedingsmiddelen die eiwitrijk zijn mag u niet in grote hoeveelheden eten.

Dieet bij nierziekte • F0097-1011 • november 2014

2

Eiwitrijk dierlijk

Eiwitrijk plantaardig

Minder eiwitrijk

Bevat geen eiwit

vlees vis wild gevogelte ei kaas melk en melkproducten

noten pinda’s peulvruchten (witte en bruine bonen kapucijners vleesvervangers enzovoort) tofu, tempé, sojabonen

brood aardappelen groente

margarine en boter olie suiker jam honing zuurtjes thee en koffie water frisdrank en limonadesiroop

Natrium (zout) U heeft het advies gekregen minder natrium te gebruiken. Natrium is een onderdeel van keukenzout. Natrium trekt vocht aan. Hoe meer natrium er in ons lichaam voorkomt, hoe meer vocht het lichaam zal gaan vasthouden. Als de nieren minder goed werken blijft er te veel natrium en vocht in het lichaam achter. Door minder natrium te gebruiken in uw voeding raakt u juist vocht kwijt. Voeg daarom geen zout toe aan het eten. De onderstaande producten aan de linkerkant van de tabel bevatten veel natrium. Deze voedingsmiddelen mag u zo min mogelijk gebruiken. Om uw voeding toch smakelijk te maken, kunt u de smaakmakers gebruiken die genoemd worden aan de rechterkant van de tabel.


3

Natriumrijke producten Zo min mogelijk gebruiken

Natriumarme producten Bij voorkeur gebruiken

- smaakmakers zoals: Maggi, Aromat, bouillonpoeder, bouillonblokjes, ketjap, sambal, kip- en vleeskruiden, groenteen kruidenmixen, mosterd, piccalilly, tabasco, Vetsin, Worcestershiresaus (zie ook ‘Kruiden en specerijen’voor de kruiden die u wel mag gebruiken, bladzijde 3) - knoflookzout, Lo Salt, selderijzout, uienzout, sesamzout, steenzout en zeezout - marmite (gistextract) - gezouten margarine, gezouten halvarine, gezouten roomboter en gezouten bak- en braadvet - kant-en-klare soepen, bouillon en sauzen - kant-en-klare (diepvries) maaltijden - kant-en-klare gerechten als: nasi, bami, pizza, kroket en loempia

- ongezouten margarine, ongezouten halvarine, ongezouten roomboter en ongezouten bak-en braadvet - azijn - citroen - kruiden en specerijen zoals verse en gedroogde tuinkruiden, peper, kerrie, nootmuskaat, knoflook, paprikapoeder, foelie, laurier en kruidnagel - kruidenbuiltjes - fruiten of bakken van ui met knoflook - natriumarme kruidenmengsels van de merken Verstegen en Silvo


4

Natriumrijke producten Zo min mogelijk gebruiken

Natriumarme producten Bij voorkeur gebruiken

- groente en peulvruchten uit blik of glas * - aangemaakte diepvriesgroente zoals: groente à la crème of rode kool met appeltjes - gezouten groentesappen zoals: tomatensap en tomatengroentesap - te zoute vleessoorten, vleeswaren en vis (zie bladzijde 6 welke soorten vlees en vis zijn aan en af te raden) - hartige versnaperingen zoals chips, olijven, gezouten nootjes, kroepoek - vermijd alle soorten drop. Drop bevat namelijk een stof die de bloeddruk kan verhogen

- speciale natriumarme voedingsmiddelen zoals: natriumarme Maggi, natriumarme bouillonpoeder, natriumarme tomatenpuree en natriumarm dieetzout. Deze bevatten echter veel kalium. Vraag aan uw diëtist of u deze mag gebruiken

* Er zijn natriumarme groente en natriumarme peulvruchten uit blik en glas verkrijgbaar.

Kalium Kalium speelt een belangrijke rol bij een goede werking van het zenuwstelsel en zorgt net als natrium voor een goede vochtbalans in het lichaam. Omdat uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u kalium niet goed uitplast en kan het kaliumgehalte in uw lichaam te hoog worden. Een te hoog kaliumgehalte in uw bloed kan hartklachten geven. Als uw kaliumgehalte te hoog is, moet u zo min mogelijk kaliumrijke voedingsmiddelen gebruiken. Als uw kaliumgehalte normaal is mag u wel kaliumrijke voedingsmiddelen gebruiken.


5

Kaliumrijk

Minder kaliumrijk

aardappelen *, noten, groente* , peulvruchten (zoals bruine en witte bonen, kapucijners) rauwkost,melk en melkproducten, fruit en vruchtensap, dieetzout, koffie, natriumarme dieetproducten, cacao en chocolade

thee, rijst, pasta (bijvoorbeeld macaroni en spaghetti), limonade en frisdrank

* Omdat kalium in water oplost kunt u de hoeveelheid kalium in aardappelen en groente verminderen door deze ongeveer twee uur voor het koken in water te laten staan. Daarna afgieten en er opnieuw water bij doen voor het koken.

Fosfaat Fosfaat is een stof die samen met kalk stevigheid geeft aan het skelet. Als uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u fosfaat te weinig uitplast en in het lichaam achterblijft. Dit kan op korte termijn jeukklachten geven. Op lange termijn kan het botproblemen en vaatproblemen veroorzaken. Eiwitrijke voedingsmiddelen bevatten fosfaat. Door minder eiwit te eten, krijgt u minder fosfaat binnen. Omdat eiwit een bouwstof is voor het lichaam blijft het belangrijk eiwit in uw voeding te gebruiken. Fosfaat wordt ook regelmatig toegevoegd aan kant- en klaarvoeding, vermijdt daarom sowieso het overmatige gebruik van cola, smeerkazen, snacks, kant- en- klaarproducten. Om overtollig fosfaat kwijt te raken krijgt u medicijnen, zogenaamde fosfaatbinders. Deze medicijnen zorgen ervoor dat het fosfaat niet in het lichaam wordt opgenomen. Neem deze medicijnen in bij eiwitrijke maaltijden en eiwitrijke tussendoortjes. De diëtist kan u hierover adviseren.

Vocht In principe mag u 1500-2000 ml per dag drinken. Met deze hoeveelheid vocht kunt u zoveel mogelijk afvalstoffen via de urine kwijt raken. Het kan zijn dat u van uw arts een vochtbeperking heeft gekregen. U mag dan minder drinken dan bovenstaande hoeveelheid. Ook soep, pap en fruit tellen mee als vocht. Er zijn verschillende redenen waarom uw arts u een vochtbeperking geeft: bijvoorbeeld bij hartklachten of wanneer u weinig plast. Het vocht blijft dan in Dieet bij nierziekte • F0097-1011 • november 2014

6

het lichaam achter. Dit veroorzaakt vochtophoping (oedeem), hoge bloeddruk of benauwdheid.

Variatielijst Met deze variatielijst kunt u voedingsmiddelen die genoemd staan in uw persoonlijke dieetadvies vervangen, omdat genoeg variatie in uw eetpatroon belangrijk is. In onderstaand overzicht staat per onderdeel van de maaltijd wat u als alternatief kunt eten of drinken. Brood In plaats van 1 snee brood kunt u nemen: - 3 beschuiten - 3 sneetjes knäckebröd - 3 crackers - 3 plakken ontbijtkoek - 1 snee roggebrood - 1 snee krentenbrood - 1 broodje - 1 croissant - 1 eierkoek - 1 krentenbol Margarine en boter Besmeer het brood met ongezouten (dieet)margarine, (dieet)halvarine of ongezouten roomboter.


7

Vleeswaren Aan te raden

Gebruik met mate

fricandeau, gebraden gehakt, kalfsgehakt, kalkoenfilet, kipfilet, kalkoen- en kiprollade, lever, leverpastei, leverworst, paté, rosbief, smeerleverworst, tong, tongenworst. U kunt ongezouten gegaard vlees dat over is van de warme maaltijd gebruiken als broodbeleg. Eventueel kunt u speciaal natriumarm vleeswaren kopen zoals van Nistria of Lebouille

bacon, boterhamworst, casselerrib, cervelaatworst, corned beef, gekookte (Gelderse) worst, alle soorten ham, katenspek, luncheonmeat, ontbijtspek, pekelvlees, palingworst, rookvlees, salami, snijworst, gerookte spek, theeworst

Kaas Aan te raden

Gebruik met mate

kaassoorten met minder zout zijn bijvoorbeeld Cantenaar, Maaslander, Milner, Zwitserse strooikaas of hüttenkase, Kees

jonge, belegen en oude kaas bevatten veel natrium

In plaats van 1 plak kaas of vleeswaren kunt u nemen: - 1 portie pindakaas - 1 portie smeerkaas - 1 ei zonder zout In plaats van 2 plakken kaas of vleeswaren kunt u nemen: - 1 klein stukje vis Zoet Aan te raden

Gebruik met mate

jam, honing, suiker, vruchtenhagel, chocoladehagel en chocoladepasta, anijshagel, muisjes, Sandwich Spread (chocolade bevat kalium) of groentespread


8

Ongezouten soep Ongezouten bouillon kunt u trekken van vlees, visgroentekruiden of een zoutarm kruidenbuiltje. Ongezouten soep kunt u maken van bovengenoemde bouillon, gebonden met naar wens: vermicelli, rijst, bloem en als vulling enkele stukjes vlees, vis of groente. Voor de smaak kunt u kruiden toevoegen. Ongezouten vlees of vleesvervanging Van nature bevatten vlees en gevogelte niet veel natrium. Kant-en-klare vleesproducten bevatten echter wel veel zout. Vlees Aan te raden

Gebruik met mate

ongemengd en ongepaneerd vlees, bijvoorbeeld: kip, kalkoen, karbonade, poulet, rosbief, runderlappen, varkenslappen

kant-en-klare vleesproducten zoals: braad- en rookworst, hamburgers, gepaneerd vlees, saucijzen, kanten-klare gehaktballen, cordon bleu, gemarineerd vlees, slavinken, rundervinken en aangemaakt gehakt

Vis Aan te raden

Gebruik met mate

ongemengd en ongepaneerde verse vis en vis uit de diepvries

gerookte of gestoomde vis zoals: gestoomde makreel en zalm, bokking, gerookte paling, vis in ‘t zuur zoals rolmops, alle soorten haring kant-en-klaar gepaneerde vis zoals vissticks en zeeschnitzel vis uit blik of glas (tonijn, sardines, zalm) alle schaal- en schelpdieren zoals: garnalen, oesters, mosselen, kreeft en krab


9

Vegetarische vleesvervangers Aan te raden

Gebruik met mate

sojaproducten zoals tahoe en tempé peulvruchten

kant-en-klare sojaproducten zoals vegetarische burgers en vegetarische schijven

Let op: peulvruchten zoals bruine bonen en kapucijners bevatten veel kalium. Gebruik deze bij uitzondering. Er zijn natriumarme peulvruchten uit blik of glas verkrijgbaar. Ongezouten jus of saus Ongezouten saus kunt u maken van ongezouten gebonden bouillon die op smaak is gebracht met kruiden, citroen, ui. Ongezouten groenten U kunt verse en diepvriesgroente eten of ongezouten glasgroente. Verder kunt u de groente met azijn, citroen, kruiden en specerijen of zelfgemaakte jus of saus op smaak brengen. Ongezouten aardappels, rijst en dergelijke In aardappelen zit veel kalium. Rijst, macaroni, spaghetti en andere pasta’s bevatten bijna geen kalium. Wissel aardappelen hierom een paar maal per week af met rijst of pasta. In plaats van 4 ongezouten aardappelen kunt u nemen: - 1 grote opscheplepel ongezouten (zilvervlies)rijst - 2 opscheplepels ongezouten macaroni, spaghetti, mie, mihoen en dergelijke Patat en stamppot Stamppot en patat bevat veel kalium. Neem dit met mate afhankelijk van uw bloeduitslagen. Overleg hierover met uw diëtist.


10

Nagerecht In plaats van een schaaltje vla kunt u nemen: - 1 schaaltje yoghurt, pap of pudding - 1 glas melk of karnemelk of drinkyoghurt - 1 schaaltje ijs Let op: een schaaltje magere naturel kwark bevat 3 keer zoveel eiwit als een schaaltje vla. Dranken De volgende dranken bevatten geen eiwit, weinig zout en weinig kalium: - thee eventueel met suiker - frisdrank/limonade - mineraalwater Koffie Koffie bevat veel kalium. Drink niet meer dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. Mineraalwater Gebruik geen mineraalwater van de merken Appolinaris en Vichy. Deze bevatten veel natrium. Vruchtensap In fruit en vruchtensap zit veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. Een stuk fruit mag u vervangen door 1 glas vruchtensap en andersom. Melk In plaats van 1 glas melk kunt u nemen: 1 glas karnemelk, chocolademelk of drinkyoghurt, 1 schaaltje vla, pudding of pap.


11

Fruit Fruit bevat veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. In plaats van 1 portie fruit kunt u 1 glas vruchtensap of een schaaltje compote of vruchtenmoes zoals appelmoes nemen. In gedroogde vruchten zoals dadels, krenten, pruimen, rozijnen, tutti-frutti en vijgen zit heel veel kalium. Tussendoortjes In biscuits en koekjes zit niet zoveel eiwit, zout en kalium. U kunt ze daarom wel eens extra nemen. Hartige tussendoortjes kun u bij uitzondering nemen: - handje ongezouten noten of pinda’s - 1 chocoladereep zoals Mars, Bounty of Twix - 2 Evergreens - ½ zakje ongezouten popcorn - 1 punt/stuk taart - 1 amandelbroodje - blokje kaas of een plakje worst Zoete tussendoortjes mag u in principe onbeperkt gebruiken waaronder: borstplaat, boterbabbelaars, fruitcaramels zoals Fruitella’s, fondant, gomballen, hopjes, kauwgom, lolly, mentos, marshmellows, pepermunt, spekkies, Stophoest, vruchtensnoepjes, waterijs, winegums en zuurtjes.

Vragen Heeft u na het lezen van de folder nog vragen, dan kunt u telefonisch contact opnemen met een van de diëtisten van het ziekenhuis of een email sturen naar [email protected].


12

Dieet bij nierziekte

Recommend Documents