Apps bij het FODMAP beperkte dieet

Apps bij het FODMAP beperkte dieet

Bacheloropleiding Voeding en Diëtetiek Afstudeerrichting Nutrition and Dietetics Hogeschool van Amsterdam Sabrina Somers en Lindsay Rhoe Afstudeeropdracht 2015/2016 Januari 2016

Apps bij het FODMAP beperkte dieet Opdrachtgever: Lectoraat Gewichtsmanagement Hogeschool van Amsterdam

Opleidingsinstituut Hogeschool van Amsterdam Domein Bewegen Sport en Voeding Opleiding Voeding en Diëtetiek

Auteurs Sabrina Somers

Lindsay Rhoe

Diëtist i.o.

Diëtist i.o

[email protected]

[email protected]

Afstudeeropdracht

Afstudeernummer

2015/2016

2016110

Praktijkbegeleider/Docentbegeleider

Examinator

Dr. Hanna Zijlstra

Drs. Yvonne Booij

[email protected]

[email protected]

Pagina 1 van 62

Voorwoord/dankwoord Graag willen we dit onderzoeksverslag aanbieden wat wij hebben geschreven in het kader van onze studie, Nutrition and Dietetics. Het rapport is bestemd voor diëtisten die werken met het FODMAP*beperkte dieet, cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen en app-ontwikkelaars. Tijdens onze afstudeerperiode onderzochten wij het gebruik van apps bij het FODMAP*-beperkte dieet. Hierdoor is dit onderzoeksverslag tot stand gekomen. Graag bedanken wij iedereen die aan ons onderzoek heeft meegewerkt. Wij willen Dr. Hanna Zijlstra in het bijzonder bedanken voor haar goede adviezen en hulp tijdens het afstuderen. Sabrina Somers en Lindsay Rhoe Amsterdam, januari 2016

Pagina 2 van 62 * wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

Samenvatting (trefwoorden) Een op de tien mensen heeft het prikkelbare darmsyndroom (PDS), wat gepaard gaat met klachten als diarree, obstipatie, buikpijn of een opgeblazen buik. Het FODMAP*-beperkte dieet is een vrij nieuwe dieet dat zich richt op vermindering van de klachten bij PDS*. Het dieet kan erg gecompliceerd zijn. Als ondersteuning zijn er verschillende FODMAP*-apps beschikbaar. Doelstelling Nederlandse diëtisten en cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen een overzicht geven van de bestaande apps voor het FODMAP*-beperkte dieet met de voor- en nadelen van deze apps. Daarnaast worden er aanbevelingen gegeven voor nieuwe FODMAP*-apps en adviezen waaraan eventueel ontwikkelde apps dienen te voldoen. Methoden en materialen Er is een literatuuronderzoek en een kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Het literatuuronderzoek was gericht op het vinden van wetenschappelijke onderbouwing voor het FODMAP*- beperkte dieet en het effect van app-gebruik bij diëten. In het kwalitatieve deel zijn half gestructureerde interviews afgenomen bij 12 diëtisten en 15 cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgden. Verder zijn de beschikbare FODMAP*-apps beoordeeld met behulp van een beoordelingsformulier dat is opgesteld aan de hand van een interview met een app-ontwikkelaar en informatie uit het literatuuronderzoek. Resultaten Uit de gevonden literatuur blijkt het FODMAP*-beperkte dieet een gunstig effect te hebben op de klachten bij PDS*. Wel moet er nog onderzoek gedaan worden naar de effecten van het dieet op lange termijn. Het gebruik van apps bij diëten kan de zelfcontrole bij cliënten verhogen, waardoor ze beter in staat zijn het dieet vol te houden. De meerderheid van de geïnterviewde diëtisten en cliënten maakt gebruik van FODMAP*-apps. De meest gebruikte app is de ‘Monash University Low FODMAP Diet’, omdat deze wetenschappelijk goed onderbouwd is, makkelijk en snel in gebruik is en onderscheid maakt in FODMAP*s. Nadelen van deze app zijn dat deze Engelstalig is en Australische producten bevat. Een ideale app zou volgens diëtisten en cliënten moeten voldoen aan de volgende punten: wetenschappelijk goed onderbouwd, Nederlandstalig/ Nederlandse producten, up-to-date, onderscheid in FODMAP*s en overlapping FODMAP*s aangeven, maximale hoeveelheden aangeven, overzichtelijk, buitenshuis te gebruiken, recepten en de mogelijkheid om producten te scannen. Aan de hand van de beoordeling van de beschikbare FODMAP-apps is een top 5 gemaakt van de meest geschikte apps. De ‘Monash University Low FODMAP diet’ werd als beste beoordeeld, gevolgd door ‘The Low FODMAP Diet for IBS’, ‘FODMAP Friendly’, ‘FODMAP Food Guide’ en ‘FODMAP Diet Foods’. Conclusie De meest gebruikte app door diëtisten en cliënten is de ‘Monash University Low FODMAP diet’. Een ideale app moet net als deze app overzichtelijk en up to date zijn, onderscheid in FODMAP*’s maken, recepten bevatten en de maximale hoeveelheid per product weergeven. Verder zou deze Nederlandstalig moeten zijn en beschikken over Nederlandse voedingsmiddelen. Ook zou de app producten via een streepjescode moeten kunnen scannen en informatie uit een database ophalen.


Inhoudsopgave

Voorwoord/dankwoord .................................................................................................................................2 Samenvatting (trefwoorden) .........................................................................................................................3 1. Inleiding ......................................................................................................................................................5 2. Methode en materialen .............................................................................................................................7 3. Resultaten ..................................................................................................................................................9 4. Discussie ...................................................................................................................................................26 5. Conclusie...................................................................................................................................................28 6. Aanbevelingen..........................................................................................................................................29 7. Literatuurlijst ............................................................................................................................................32 Bijlagen .........................................................................................................................................................34 Bijlage Ⅰ. Verklarende woordenlijst ........................................................................................................34 Bijlage Ⅱ. Diëtisten ervaringen ...............................................................................................................38 Bijlage Ⅲ. Cliënten ervaringen .................................................................................................................48 Bijlage Ⅳ. Beoordelingsformulier app....................................................................................................58 Bijlage Ⅴ. Beoordeelde apps schema ......................................................................................................60 Bijlage Ⅵ. Voedingsmiddelen per FODMAP .............................................................................................68 Bijlage Ⅶ. Rome III-criteria voor de diagnose ‘prikkelbare darmsyndroom’ ..........................................66 Bijlage Ⅷ Vergelijking van de onderzoeken .............................................................................................67


1. Inleiding 1.1 Aanleiding Een op de tien mensen heeft het prikkelbare darmsyndroom (PDS of in het Engels IBS wat staat voor irritable bowel syndrome). Dit gaat gepaard met klachten zoals diarree, obstipatie, buikpijn of een opgeblazen buik. Vaak is dit het gevolg van darminfecties, abnormale balans van darmbacteriën, biologische factoren, stress en andere psychosociale factoren1. Er worden verschillende behandelingen toegepast zoals een vezelrijk dieet, pre- en probiotica, medicatie of psychologische therapie. Het Australische FODMAP*-dieet (Fermentable Oligosaccharides*, Disaccharides*, Monosaccharides* and Polyols*) is een vrij nieuw dieet. Het dieet is gericht op vermindering van de nutriënten die productie van gas veroorzaken en vocht onttrekken uit de darmen. De persoon dient dit dieet gedurende zes weken te volgen. Wanneer de klachten daadwerkelijk verminderd zijn, worden één voor één de vijf verschillende FODMAP*’s geherintroduceerd. Hierdoor kan gekeken worden op welk bestanddeel de cliënt voornamelijk reageert 2 . Het dieet kan erg gecompliceerd zijn voor de consument. Als ondersteuning zijn er verschillende (voornamelijk Engelstalige) apps te verkrijgen die zich richten op het FODMAP*beperkte dieet. Het doel van dit onderzoek is inzicht krijgen in welke aspecten van de bestaande apps ondersteunend zijn voor Nederlandse diëtisten en cliënten die het FODMAP* dieet volgen en waaraan een vernieuwde app dient te voldoen.

1.2 Probleemstelling Er zijn veel verschillende apps beschikbaar voor het FODMAP*-beperkte dieet, waardoor cliënten en diëtisten hier mogelijk geen overzicht over hebben. Om het voor cliënten en diëtisten overzichtelijk te maken, wordt met dit onderzoek de volgende vraag beantwoord: Welke aspecten van bestaande apps over het FODMAP*-beperkte dieet zijn wel of niet ondersteunend voor Nederlandse diëtisten en cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen en waaraan dient een toekomstige Nederlandse app voor dit dieet te voldoen?

1.3 Doelstelling Bij veel mensen met PDS* kunnen de symptomen zo ernstig zijn dat dit leidt tot meer ziekteverzuim en een verminderde kwaliteit van leven3. Uit onderzoek blijkt dat bij drie op de vier patiënten met PDS* de klachten aanzienlijk verminderen door het volgen van het FODMAP*-beperkte dieet 4. Het doel van dit onderzoek is Nederlandse diëtisten en cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen een overzicht te geven van de bestaande apps voor het FODMAP*-beperkte dieet met de voor- en nadelen van deze apps. Daarnaast worden er aanbevelingen gegeven voor nieuwe FODMAP*-apps en adviezen waar eventueel ontwikkelde apps aan dienen te voldoen. Door een overzicht te geven van bruikbare apps krijgen cliënten geschikte hulpmiddelen waardoor de zelfcontrole en kennis toeneemt en het FODMAP*beperkte dieet makkelijker opgevolgd kan worden.


1.4 Leeswijzer Het onderzoeksverslag is in hoofdstukken opgedeeld. Hoofdstuk 2 beschrijft de gebruikte methode en materialen. In hoofdstuk 3 staan de resultaten beschreven. De discussie is beschreven in hoofdstuk 4. De conclusie in hoofdstuk 5 geeft een korte samenvatting van alle informatie van de voorgaande hoofdstukken en een antwoord op de onderzoeksvraag. In hoofdstuk 6 staan de aanbevelingen voor diëtisten, cliënten en app-ontwikkelaars. Hoofdstuk 7 geeft de literatuur weer die gebruikt is bij het schrijven van dit onderzoek. Tot slot is in de bijlagen aanvullende informatie te vinden, zoals de verklarende woordenlijst waarin moeilijke termen uitgelegd worden (zie bijlage Ⅰ).


2. Methode en materialen 2.1 Literatuuronderzoek De literatuur voor de wetenschappelijke onderbouwing van het FODMAP*-beperkte dieet en het gebruik van apps bij de (para)medische behandeling is gezocht via de databanken PubMed, Cochrane, google scholar, ScienceDirect en de digitale mediatheek van de Hogeschool van Amsterdam. Hierbij werden de volgende trefwoorden in verschillende combinaties gebruikt: FODMAP*, apps, applications, mobile, smartphone, IBS* en diet. Er zijn voornamelijk onderzoeken van hoog niveau gebruikt, waaronder recente meta-analyses, systematische reviews en randomized controlled trails. Om de kwaliteit van de artikelen te waarborgen werd gekeken naar de level of Evidence. De level of evidence geeft de mate van bewijs aan. Dit kan variëren van A1 (hoogste mate van bewijs) tot D (laagste mate van bewijs). Een onderzoek van A1-niveau is een systematische review van minstens twee onafhankelijke onderzoeken. Niveau A2 en B zijn vergelijkende onderzoeken. Niveau C zijn niet-vergelijkende onderzoeken. Onder niveau D valt de opinie van deskundigen5. De literatuur werd alleen gebruikt als deze voldeed aan de Aof B-kwaliteit. De impactfactor reflecteert het gemiddeld aantal citaten van artikelen. Bij een hoge impactfactor wordt het tijdschrift vaak geciteerd en is het tijdschrift belangrijk. Er kan dan ook worden gezegd dat tijdschriften met een hoge impactfactor artikelen hebben van goede kwaliteit. Wanneer er naar een specifiek onderwerp wordt gezocht kan de impactfactor ook lager uitvallen doordat de onderzoekers op dat gebied kleiner is en er minder verwezen wordt naar deze artikelen5. Het FODMAP*beperkte dieet is ook een specifieker onderwerp. Bij dit onderzoeksverslag is een minimale impactfactor gebruikt van 1,5. Naast gericht zoeken werd er ook gebruik gemaakt van de sneeuwbalmethode. Deze methode werd gestart door recente meta-analyses en systematische reviews te lezen. Wanneer bepaalde termen terugkwamen in verschillende artikelen, werd hiermee verder gezocht. Ook werd er gekeken in de literatuurlijst van artikelen om na te gaan of bepaalde onderzoeken terugkwamen. Voor algemene literatuur over het FODMAP*-beperkte dieet en IBS, werd gebruik gemaakt van boeken en dieetbehandelingsrichtlijnen6,7.

2.2 Kwalitatief onderzoek Om te beoordelen in welke mate apps ondersteunend zijn voor diëtisten en cliënten die het FODMAP*beperkte dieet volgen, werden half-gestructureerde interviews afgenomen. In totaal zijn er 12 diëtisten en 15 cliënten geïnterviewd. Tijdens de interviews werden vooraf opgestelde topics besproken. Hierin werd onderscheid gemaakt in de interviews voor diëtisten en cliënten. 2.2.1 Onderzoekspopulatie De onderzoeksgroep bestond uit Nederlandse diëtisten die het FODMAP*-beperkte dieet adviseren en hierin begeleiden en uit cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen. Om een goede selectie te maken werd de volgende exclusie en inclusie criteria opgesteld:


Inclusiecriteria Diëtist: - werkt met het FODMAP*-beperkte dieet; - heeft cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen of hebben gevolgd; is geregistreerd bij het kwaliteitsregister. Cliënt: - is geschikt om het FODMAP*-beperkte dieet te volgen (cliënt is gediagnosticeerd met PDS*); - volgt het FODMAP*-beperkte dieet of heeft het dieet gevolgd; - is tussen de 18 en 65 jaar; - gebruikt apps voor het FODMAP*-beperkte dieet of zou apps willen gebruiken. Exclusiecriteria Diëtist: - werkt niet in Nederland. Cliënt: - woont niet in Nederland; - volgt andere diëten naast het FODMAP*-beperkte dieet; - heeft een verstandelijke beperking; - spreekt geen (voldoende) Nederlands. 2.2.2 Werven van deelnemers De deelnemers zijn op verschillende manieren geworven. Er zijn oproepen geplaatst op diverse groepen voor PDS*-patiënten en het FODMAP*-beperkte dieet op social media. Daarnaast zijn cliënten/diëtisten in de eigen omgeving benaderd. Via de website ‘FODMAP-dieet.nl’ werd nagegaan welke diëtisten met het FODMAP*-beperkte dieet werken en in de praktijk brengen. Deze diëtisten werden benaderd door middel van telefonisch of mailcontact. 2.2.3 Analyse van de gegevens Het app-gebruik werd in kaart gebracht door middel van half gestructureerde interviews. De interviews werden met toestemming van de geïnterviewde opgenomen met een spraakrecorder. Vervolgens werden deze uitgetypt. Voor het verwerken en analyseren van de interviews is gebruik gemaakt van het programma MAXQDA. Hiermee zijn de relevante antwoorden gesorteerd. Vervolgens zijn deze verwerkt in tabellen. In dit onderzoek zijn fictieve namen gebruikt voor de diëtisten en cliënten die hebben meegewerkt. Hiervoor is gekozen om de privacy te waarborgen.

2.2.4 Beoordeling beschikbare FODMAP*-apps Om te beoordelen welke apps geschikt zijn voor het FODMAP*-beperkte dieet, zijn alle beschikbare apps voor Android en IOS platformen gedownload. In totaal zijn dit 22 apps. De apps zijn beoordeeld met behulp van een beoordelingsformulier dat is opgesteld aan de hand van een interview met een appontwikkelaar en kennis die is opgedaan door middel van het literatuuronderzoek naar het FODMAP*beperkte dieet. Het beoordelingsformulier is te vinden in bijlage Ⅳ.


3. Resultaten 3.1 Literatuuronderzoek 3.1.1 Wat houdt het FODMAP*-beperkte dieet in? Veel patiënten met het prikkelbare darmsyndroom geven aan dat voeding invloed lijkt te hebben op hun klachten. Uit onderzoek blijkt dat voedselintolerantie een rol lijkt te spelen, maar voedselallergie niet. Omdat voeding een belangrijke rol lijkt te spelen bij PDS*, is hiervoor in Australië een dieet ontwikkeld, genaamd het FODMAP*-beperkt dieet 2. FODMAP* is het acroniem van fermenteerbare oligosachariden*, dissachariden*, monosachariden en polyolen*. Ze zijn samen gegroepeerd op basis van lengte van korte keten koolhydraten8. De eerste onderzoeken tonen aan dat dit dieet bij 68-87% van de PDS-patiënten een significante klachtenreductie geeft2. Bij het FODMAP*-beperkte dieet worden deze korte keten koolhydraten beperkt. Dit zorgt ervoor dat de grootte van fermentatie in het colon afneemt, de gasvorming verminderd wordt en dat het vochtvolume in de dunne darm afneemt9. Het FODMAP*beperkt dieet zoals dat in Nederland wordt toegepast, bestaat uit twee fasen: de eliminatiefase en de herintroductiefase. De eliminatiefase is een periode van minstens zes weken, waarin een streng dieet wordt gevolgd waarbij alle voedingsmiddelen die rijk zijn aan FODMAP*’s vermeden worden. Het doel van deze fase is het onderzoeken of het dieet effect heeft. Voor en na deze periode wordt de ernst van hun klachten bepaald aan de hand van hun score op een visueel-analoge schaal (VAS). Als de eliminatiefase effectief blijkt, wordt begonnen met een herintroductie van de vier groepen FODMAP*’s. Per week wordt de gevoeligheid voor één van de FODMAP*s getest waarbij ook gebruik gemaakt wordt van de VAS-score. Het voedingsmiddel wordt door de week heen drie keer geprobeerd. Indien geen klachten optreden, kan het dieet met deze FODMAP* uitgebreid worden, waardoor het dieet eenvoudiger wordt. Over het algemeen bestaat er een intolerantie voor één of twee groepen moleculen2. Wat zijn FODMAP*’s? FODMAP*s zijn fermenteerbare oligosachariden*, dissachariden*, monosachariden* en polyolen*. -

-

-

-

Oligosachariden* zijn fructanen* en galacto-oligosachariden (GOS). Ze kunnen niet verteerd worden doordat mensen geen enzymen hebben om deze af te breken waardoor ze ook niet geabsorbeerd worden in de dunne darm. Dit kan klachten geven bij mensen met IBS*. Ook bewerkte voedingsmiddelen waarin FOS* (Fructo- oligosachariden) en inuline verwerkt is moeten vermeden worden. De dissacharide* die FODMAP*rijk is, is lactose*. Lactose is alleen FODMAP* wanneer er een insufficiënt gehalte is aan lactase, wat beïnvloed kan worden door genetische of etnische factoren. (Vrije) fructose* valt onder de monosachariden*. Fructose* is een eenvoudige suiker die niet verteerd hoeft te worden. Wanneer fructose* het glucosegehalte* overschrijdt is er een alternatieve absorptiemethode nodig wat kan leiden tot fructose* malabsorptie. Polyolen* zijn suikeralcoholen. De absorptie is erg langzaam. Slechts ⅓ wordt geabsorbeerd. Naast verschillende groenten en fruit bevatten ook zoetstoffen zoals sorbitol*, mannitol*, maltitol* en xylitol* polyolen* 7. Pagina 9 van 62

* wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

Deze FODMAP*s komen in grote hoeveelheden voor in de voeding. Ze kunnen de klachten bij spijsverteringsziekten zoals PDS* en inflammatoire darmziekten (IBD)* verergeren doordat de intraluminale druk verhoogd wordt in het ileum en colon door een hoge osmolariteit en fermentatie door bacteriën. Dit kan leiden tot klachten zoals gasvorming, een opgeblazen gevoel en diarree 2 7. In bijlage Ⅵ staan per FODMAP een aantal voorbeelden van voedingsmiddelen die hier rijk aan zijn. Doelgroep De diagnose PDS* wordt gesteld op basis van de Rome III-criteria (zie bijlage Ⅶ).Tot nu toe zijn er weinig behandelingen effectief voor PDS*2. Sommige mensen zijn vatbaarder voor PDS* symptomen door de viscerale gevoeligheid en type/locatie van de bacteriën in de darm9. Maar het FODMAP*-beperkte dieet is niet alleen voor mensen met PDS*. Het dieet kan ook helpen bij mensen met IBD of een ileostoma om de overmatige imput te verminderen en kan de legingsfrequentie bij een pouch helpen verminderen. Sommige patiënten met coeliakie waarbij gastro-intestinale klachten blijven aanhouden, kunnen ook baat hebben bij het dieet9.

3.1.2 Wetenschappelijk onderbouwing voor het FODMAP*-beperkte dieet Verschillende onderzoeken tonen aan dat het FODMAP*-beperkte dieet gunstig kan zijn voor mensen met het prikkelbare darmsyndroom. In een Scandinavisch onderzoek volgden 23 PDS*-patiënten zes weken lang een FODMAP*-beperkt dieet. Voor en na het dieet werden de symptomen gemeten met behulp van vragenlijsten (IBS-SSS). Na het volgen van het dieet, was de IBS-SSS score* aanzienlijk verbeterd (van een gemiddelde score van 335 naar 190). Ook andere symptomen, zoals oprispingen, ongecontroleerde blaas, vermoeidheid en hoofdpijn waren significant verminderd. Tot slot was er een significante verbetering van kwaliteit van leven met zowel een verbetering in fysieke score (PCS van 44,2 naar 48,2) als mentale score (MCS van 36,2 naar 44,8) 10. In een onderzoek in Denemarken werden de effecten vergeleken van een behandeling van zes weken met het FODMAP*-beperkte dieet, het gebruik van probiotica (Lactobacillus rhamnosus GG) en een gebruikelijk westers dieet bij 108 patiënten met PDS*. Bij alle drie de groepen was de ernst van de symptomen (IBS-SSS) aanzienlijk minder na zes weken. De IBS-SSS score was bij de patiënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgden significant lager dan bij de patiënten die probiotica namen en het normale dieet volgden. De kwaliteit van leven was bij alle drie de groepen aanzienlijk verbeterd. Hierin was geen significant verschil te zien tussen de groepen 11. Omdat veel mensen het FODMAP*-beperkte dieet erg moeilijk vinden om vol te houden, is er in Denemarken onderzocht of alle onderdelen van dit dieet evenveel effect hebben op de symptomen bij het prikkelbare darmsyndroom. In totaal waren er negen deelnemers verdeeld over drie groepen: een groep die een dieet laag in polyolen* volgde, een groep die een dieet laag in FOS* en GOS* volgde en een groep die volledig FODMAP*-beperkt dieet volgde. De deelnemers moesten het dieet drie maanden volgen. In de groep die het dieet laag in polyolen* volgde werd geen significante vermindering van klachten gezien. Bij de deelnemers die het FOS* en GOS*- beperkte dieet en het FODMAP*-beperkte dieet volgden, waren de klachten wel significant verminderd. In de kwaliteit van leven was alleen bij het FOS* en GOS*-beperkte dieet een significant verschil te zien 12. Pagina 10 van 62 * wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

In 2012 hebben onderzoekers van het Martini Ziekenhuis in Groningen het dieet vertaald naar het Nederlands en aangepast aan de Nederlandse eetgewoonten. Sinds begin 2013 worden PDS-patiënten in dit ziekenhuis behandeld met dit dieet. De eerste onderzoeksresultaten van het ziekenhuis laten zien dat van de 28 deelnemers die de eliminatiefase van het dieet zes weken gevolgd hebben, bij 22 deelnemers de symptomen significant verminderden13. In 2014 is een onderzoek gedaan waarbij 30 patiënten met IBS* en 8 gezonde individuen 21 dagen lang het FODMAP*-beperkte dieet volgden of een normaal Australisch dieet. Hierop volgend was er een washout periode van 21 dagen voordat er een ander dieet gevolgd kon worden. Alle ontlasting werd verzameld waarbij gekeken werd naar de consistentie, frequentie, gewicht, waterconsistentie en de King’s Stool Chart score. De resultaten waren positief, patiënten met IBS* hadden minder gastrointestinale klachten bij het FODMAP* dieet dan bij het reguliere dieet. Onder deze klachten worden opgeblazen gevoel, pijn en luchtophopingen verstaan. Patiënten met IBS *waren meer tevreden met hun stoelgang, waarbij de patiënten met diarree-predominant IBS* als enige groep een veranderde stoelgang had qua frequentie en consistentie. Dit werd gemeten door de King’s Stool Chart score. De conclusie uit het onderzoek is dat FODMAP*s efficiënt zijn en de gastro-intestinale klachten kunnen verminderen4. In Noorwegen heeft een interventiestudie plaatsgevonden waarbij 12 IBD patiënten meededen, waarvan 10 patiënten met collitus ulcerosa en 2 met de ziekte van Crohn. Alle deelnemende cliënten voldeden aan ROME criteria III (zie bijlage Ⅶ) voor IBS*. Hierbij werd gekeken of het FODMAP*-beperkte dieet, wat voor mensen met IBS* effectief werkt, ook effectief is bij mensen met IBD met aanhoudende symptomen die overeenkomen met IBS*. Zes weken lang volgden zij het FODMAP* dieet onder toezicht van een diëtist. De symptomen en kwaliteit van leven werd gemeten en de fermentatie in het colon werd door middel van een ademtest gemeten. Uit de resultaten blijkt dat de IBS* symptomen significant lager waren (mediaan IBS-SSS score van 265 naar 67,6). De klachten namen in de eerste drie weken af en bleven stabiel in week 3 tot week 6. De gasproductie veranderde niet. De richtlijnen van het dieet werden door 93% van de patiënten nageleefd. Na afloop van de periode bleef 73% van de patiënten het dieet volgen. Er kan geconcludeerd worden dat het FODMAP*-beperkte dieet zorgt voor een vermindering van klachten van IBS* en kan overwogen worden als behandeling van IBS*14. Ook is er kritiek op het FODMAP*-beperkte dieet. De meeste studies die zijn uitgevoerd waren van lage kwaliteit waardoor hoge kwaliteitsstudies nog nodig zijn. Het eerdergenoemde onderzoek in Denemarken was de grootste studie, deze was van hoge kwaliteit. Dit onderzoek toonde aan dat het FODMAP*-beperkte dieet leidt tot een grotere verbetering van klachten dan probiotica en een normaal dieet. Dit waren echter wel alleen mensen die diarreeklachten hadden. In Australië was een geblindeerde crossover trail waarbij het normale dieet vergeleken werd met het FODMAP*-beperkte dieet dat drie weken gevolgd werd met een washout periode van drie weken. Er deden 30 IBS* patiënten mee. Er was een verbetering van 70% bij het FODMAP*-beperkte dieet (10 punten verbetering bij een schaal van 100 punten). Echter waren de andere resultaten niet gerapporteerd. In het Verenigd Koninkrijk was een drieweekse niet geblindeerde RCT met 41 patiënten met overheersende diarrree bij IBS* of substantiële opgeblazen gevoel. Er was geen significant verschil met de baseline. De vierde RTC was te kort, slechts twee dagen. Daarnaast waren nog twee systematische reviews met tegenstrijdige conclusies. Cohortstudies zien een verbetering door het FODMAP*-beperkte dieet maar hierbij wordt ook gezegd dat IBS* patiënten een hoog placebo gehalte hebben. Daarnaast werd wel gezien dat de patiënten bij de herintroductiefase voornamelijk slechter reageerden op fructose en fructanen*15. Bijlage Ⅷ geeft een overzicht van de vergelijking van de onderzoeken. Pagina 11 van 62 * wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

3.1.3 Effectiviteit van apps bij diëtistische/medische/paramedische behandeling Er zijn nog geen onderzoeken bekend waarbij de effectiviteit van apps bij het FODMAP*-beperkt dieet gemeten is. Wel zijn er onderzoeken uitgevoerd waarbij apps zijn onderzocht die worden gebruikt voor andere diëten. In een onderzoek kregen 128 deelnemers, die als doel gewichtsverlies hadden, de opdracht om zes maanden lang dagelijks de calorie-inname bij te houden. De deelnemers werden ingedeeld in drie groepen, namelijk een groep die gebruikt maakte van de app ‘My Meal Mate’, een groep die een website van Weight Loss Resources gebruikte en een groep die gebruik maakte van een eetdagboekje (ook ontwikkeld door Weight Loss Resources). Er werd zowel gekeken naar het aantal dagen dat de deelnemers hun voeding bijhielden als het gewichtsverlies na zes maanden. Het aantal dagen dat dit werd bijgehouden was significant hoger bij de deelnemers die gebruik maakte van de app (mediaan 82), dan bij de deelnemers van de andere groepen (mediaan 18 bij het eetdagboekje en 15 bij de website). Het gewicht was significant lager bij de groep die de app gebruikte en de groep die het eetdagboekje gebruikte. Hieruit kan geconcludeerd worden dat zowel de zelfcontrole als het uiteindelijke resultaat verbeteren bij het gebruik van apps16. Ook in een ander onderzoek werd gekeken naar de effecten van apps bij cliënten die een afvaldieet volgden. De groepen konden uit drie methodes kiezen, de mobiele app “Lose it!”, een soort memo op de smartphone of de traditionele manier van dieet op papier. De groep app gebruikers (n=19) registreerde de voedingsgegevens significant vaker (P=.042) vergeleken met de traditionele pen en papiergroep (n=15). Er werd geen verschil gezien in de hoeveelheid geregistreerde dagen tussen de groep app gebruikers en de memo-groep (n=13). Alle groepen zijn wel afgevallen in lichaamsgewicht, hierin was geen verschil opgemerkt tussen de verschillende groepen. Ook uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat gebruik van smartphone apps een nieuwe en haalbare manier is om de zelfcontrole bij een dieet voor individuen te bevorderen17.

3.2 Kwalitatief onderzoek 3.2.1 Interviews diëtisten In totaal zijn er 12 diëtisten geïnterviewd. Alle geïnterviewde diëtisten (N=12) zijn vrouw. De helft van de diëtisten (N=6) is jonger dan 35 jaar. Een klein deel van de diëtisten (N=2) is tussen de 35 en 50 jaar. De overige diëtisten (N=4) zijn ouder dan 50 jaar. De helft (N=6) werkt minder dan vijf jaar als diëtist. Een aantal (N=2) werkt 5 tot 10 jaar als diëtist. De rest (N=4) is meer dan 10 jaar aan het werk als diëtist. De topics die in het interview aan bod kwamen zijn de ervaring van de diëtist met de begeleiding bij het FODMAP-beperkte dieet, de voor- en nadelen van het dieet, ervaringen van cliënten, gebruik van hulpmiddelen, gebruik van apps, beoordeling van de apps en eisen die gesteld worden aan een nieuwe app. In bijlage Ⅱstaat een overzicht van de gegeven antwoorden.


Werkervaring met het FODMAP*-beperkte dieet Driekwart van de geïnterviewde diëtisten (N=9) heeft bijscholing gevolgd op het gebied van het FODMAP*-beperkte dieet. Enkele diëtisten (N=2) geven zelf bijscholing. De genoemde bijscholingen werden georganiseerd door het allergieplatform, FODMAP Foodies, de Nederlandse Vereniging van Diëtisten, het Martini Ziekenhuis en de King’s College of London. Meer dan de helft van de geïnterviewde diëtisten (N=7) werkt langer dan 1,5 jaar met het FODMAP*-dieet. Een kwart van de diëtisten werkt 1 tot 1,5 jaar met het dieet. De overige diëtisten (N=2) werken minder dan 1 jaar met het dieet. De helft van de geïnterviewde diëtisten (N=6) heeft meer dan 25 cliënten begeleid bij het FODMAP*-beperkte dieet. Van de andere helft heeft een kwart (N=3) 10 tot 25 cliënten begeleid en de andere kwart minder dan 10 cliënten begeleid. Bijna alle diëtisten (N=10) geven aan dat er voornamelijk vrouwen komen voor het FODMAP*-beperkte dieet. Twee derde (N=8) gaf aan dat het vaak om jonge mensen gaat. Andere kenmerken die genoemd werden, zijn: “vaak hoogopgeleide mensen” (N=2), “actieve mensen” (N=2) en perfectionistische mensen (N=1). Voor- en nadelen FODMAP*-beperkt dieet Het merendeel van de diëtisten (N=7) gaf als voordeel dat het dieet inzicht geeft in welke producten klachten veroorzaken. Daarnaast gaf de helft van de diëtisten (N=6) aan dat het dieet veel resultaat oplevert. Een derde van de diëtisten (N=4) noemde als voordeel dat er snel resultaat is. Een kwart van de diëtisten (N=3) gaf aan dat de kwaliteit van leven omhoog gaat. Ook gaf een kwart (N=3) aan dat de dieettrouw/motivatie groot is bij dit dieet. Een kwart (N=3) vindt het een voordeel dat er steeds meer informatie/hulpmiddelen beschikbaar komen. Enkele diëtisten (N=2) gaven aan dat er bij dit dieet nog steeds veel producten gegeten kunnen worden. Andere voordelen die genoemd werden, zijn: “geeft houvast” (N=1), “grondig” (N=1), “duidelijke groepen” (N=1) en “kans om iets te doen aan klachten” (N=1). Renate, een diëtist met een praktijk in Amstelveen, die nu 1,5 jaar met het FODMAP*-beperkte dieet werkt, vertelde het volgende: “Cliënten leren met dit dieet wat hun triggers zijn, waardoor ze vaak een klachtenvrij leven kunnen leiden.” Twee derde van de diëtisten (N=8) vindt het een nadeel dat het dieet intensief/complex is. Een derde van de diëtisten (N=4) gaf aan dat het een nadeel is dat cliënten niet willen herintroduceren. Verder gaf een deel van de diëtisten (N=3) aan dat het dieet niet altijd werkt. Ook vindt een aantal diëtisten (N=3) het een nadeel dat het duurder is. Verder geeft een deel van de diëtisten (N=3) aan dat het dieet lang duurt (N=3). Ook wordt minder variatie door een aantal diëtisten (N=3) gezien als nadeel. Enkele diëtisten (N=2) vinden het een nadeel dat er nog veel onbekend is over het dieet. Andere nadelen die genoemd werden, zijn: “het sociale aspect is lastig” (N=1), “er gaan verkeerde adviezen rond op forums” (N=1), “het dieet wordt vaak gevolgd zonder diëtist” (N=1), “een groot placebo-effect” (N=1), “er is verwarring wat betreft gluten” (N=1), “het dieet kan niet te lang gevolgd worden in verband met verandering van darmflora” (N=1), “de kennis van huisartsen over dieet is niet voldoende” (N=1), “er zijn verschillen in aanpak bij de herintroductiefase” (N=1) en “het dieet wordt soms verkeerd gebruikt door cliënten” (N=1). De meest genoemde voor- en nadelen worden weergegeven in tabel 1. Claudia, een diëtist met een praktijk in Badhoevedorp, die bijna 1,5 jaar werkt met het FODMAP*-beperkte dieet, vertelde het volgende: “Aan de ene kant is het goed dat er meer goede websites zijn voor het FODMAP*-dieet, maar aan de andere kant belemmert dat de gang naar de diëtist. Hoe meer informatie er is op internet, hoe groter de kans dat mensen het zelf gaan doen.” Pagina 13 van 62 * wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

Tabel 1: Voor- en nadelen FODMAP*-beperkt dieet volgens diëtisten Voordelen

Nadelen

Geeft inzicht in welke producten klachten veroorzaken (N=7)

Dieet is intensief/complex (N=8)

Veel resultaat (N=6)

Cliënten willen niet herintroduceren (N=4)

Snel resultaat (N=4)

Dieet werkt niet altijd (N=3)

Kwaliteit van leven gaat omhoog (N=3)

Dieet is duur (N=3)

Dieettrouw/motivatie is groot (N=3)

Dieet duurt lang (N=3)

Steeds meer informatie beschikbaar (N=3)

Minder variatie (N=3)

Ervaringen van cliënten volgens de diëtisten De helft van de diëtisten (N=6) gaf aan dat cliënten het niet eten van tarwe vaak als lastig ervaren. Ook vertelde de helft van de diëtisten (N=6) dat cliënten moeite hebben met buitenshuis eten. Bijna de helft (N=5) gaf aan dat cliënten erg gemotiveerd/dieettrouw zijn doordat er snel resultaat is. Een groot deel (N=5) heeft gemerkt dat cliënten de eerste 1-2 weken moeilijk vinden. Ook gaf een groot deel van de diëtisten (N=5) aan dat het merendeel van de cliënten baat heeft bij het dieet. Een kwart van de diëtisten (N=3) merkte op dat de slagingskans hoger is wanneer er sprake is van ernstigere klachten. Een aantal diëtisten (N=3) gaf aan dat het dieet als zwaar wordt ervaren door cliënten. Ook vinden cliënten het dieet duur volgens een aantal diëtisten (N=3). Enkele diëtisten (N=2) gaven aan dat cliënten soms enorm bang zijn voor klachten en de herintroductie. Enkele diëtisten (N=2) hebben gemerkt dat cliënten zich naast vermindering van klachten ook fitter voelen en vrolijker zijn. Verder gaven een paar diëtisten (N=2) aan dat cliënten vaak smaakmakende producten, zoals ui en knoflook, missen. Andere ervaringen van cliënten die door de diëtisten genoemd werden, zijn: “de combinatie met gezin is lastig” (N=1),“de beperkte hoeveelheid groente wordt als lastig ervaren” (N=1), “de herintroductie wordt als lastig ervaren” (N=1), “klachten zijn soms ernstiger bij herintroductie dan voor het dieet” (N=1), “het verschil in resultaat wordt deels veroorzaakt door hoe streng iemand het aanpakt” (N=1), “cliënten hebben soms moeite met het idee dat gezonde producten klachten veroorzaken” (N=1), “lactose* wordt als lastig ervaren” (N=1), “mensen worden meer bewust van eten en gaan gezonder eten (N=1), “mensen worden enthousiaster naarmate ze creatiever worden in het dieet” (N=1), “ze vinden het teveel om alles zelf te maken” (N=1), “bij herintroductie hebben ze het gevoel dat ze overal op reageren” (N=1) en “klachten zijn soms in de eerste week erger dan voorheen” (N=1).


Magda, een diëtist die in een diëtistenpraktijk werd uit Middelaar, die 1,5 jaar met het FODMAP*beperkte dieet werkt, vertelde het volgende: “Wat opvalt is dat ze in het begin allemaal het klachtenpatroon beschrijven van diarree, buikkrampen, winderigheid enz. Maar de vermoeidheid is iets wat er chronisch insluipt, dit merken ze pas op wanneer ze met het dieet bezig zijn. Dan zijn ze ineens veel fitter en beseffen ze dat ze voorheen ook vermoeid waren.” Hulpmiddelen De helft van de diëtisten (N=6) gebruikt Facebook of verwijst cliënten naar Facebookgroepen. Een deel van de diëtisten (N=5) maakt gebruik van materialen van FODMAP Foodies, zoals voedingslijsten, plaatjes, weekmenu’s en boeken. Ook gebruikt een deel van de diëtisten (N=5) materiaal van het Martini ziekenhuis. Verder worden lijsten en literatuur van het allergieplatform door een deel van de diëtisten (N=4) gebruikt. Een aantal diëtisten (N=2) maakt gebruik van het FODMAP arm dieet basisboek. Ook het boek ‘The Complete Low-FODMAP Diet’ wordt door een aantal diëtisten (N=2) gebruikt. Verder geeft een aantal diëtisten (N=2) aan regelmatig wetenschappelijk literatuur te lezen. Andere hulpmiddelen die gebruikt worden, zijn: Pinterest (N=1), lijsten van stichting voedselallergieën (N=1), site van de Monash University (N=1), boekje van het Sint Lucas ziekenhuis in België (N=1), nieuwsbrieven (N=1), verpakking van producten (N=1), kookboek (N=1) en de website ‘Happy FODMAP Foodie’ (N=1). Meer dan de helft van de diëtisten (N=7) geeft aan via de nascholing aan de hulpmiddelen te zijn gekomen. Een kwart (N=3) is via een collega aan de hulpmiddelen gekomen. Enkele diëtisten (N=2) hebben zelf hulpmiddelen ontwikkeld. Verder gaf 1 diëtist aan via een scriptie de hulpmiddelen gevonden te hebben en 1 diëtist heeft zelf verschillende hulpmiddelen gezocht. Sandra, een diëtist met een praktijk in Rijnsburg en medeoprichtster van FODMAP Foodies, vertelde het volgende: “We zijn op het moment bezig met het maken van een handleiding voor diëtisten. Daarin staat alles over het FODMAP*-dieet, wat het inhoudt, hoe de eliminaties gaat en hoe de herintroductie gaat, maar ook wat je kan adviseren als FODMAP* niet werkt.” Apps De helft van de diëtisten (N=6) maakt gebruik van FODMAP*-apps. De meest gebruikte app is de ‘Monash University LOW FODMAP Diet’ (N=5). Andere FODMAP*-apps die gebruikt worden zijn de ‘FODMAP Food Guide’ (N=1), ‘FODMAP Friendly’ (N=1), ‘Low FODMAP 7 Day Diet Plan’ (N=1), ‘Low-FODMAP Diet’ (N=1), ‘Simple FODMAP’ (N=1) en ‘FODMAP’ (N=1). Driekwart van de diëtisten (N=9) adviseert apps aan cliënten. Apps die geadviseerd worden zijn de ‘Monash University LOW FODMAP Diet’ (N=8) en de ‘FODMAP Food Guide’ (N=2). De resultaten betreft gebruik en advisering van FODMAP*-apps zijn weergegeven in tabel 2. Driekwart (N=9) van de geïnterviewde diëtisten gebruikt apps bij andere cliëntgroepen. De meest gebruikte app is ‘Mijn Eetmeter’ (N=9). Ook ‘My Fitness Pal’ werd door meerdere diëtisten (N=4) gebruikt. Apps die verder gebruikt worden zijn ‘stappenteller apps’ (N=2), ‘andere bewegingsapps’ (N=2), ‘apps voor slapen’ (N=1) en ‘Geef je lichaam water’ (N=1). Mandy, een diëtist met een praktijk in Utrecht, die zelf geen FODMAP*-apps gebruikt maar ze wel adviseert aan cliënten, vertelde het volgende: “Ik hoor dat er steeds meer apps komen, maar volgens FODMAP Foodies komt de Monash University Low FODMAP diet app als het beste uit de test.”


De ‘Monash University LOW FODMAP Diet’ app is in totaal 7 keer beoordeeld met een cijfer, deze kreeg gemiddeld een 7,7. De volgende voordelen werden genoemd: “ontwikkeld door de uitvinders van het FODMAP*-dieet” (N=7), “up-to-date” (N=4), “makkelijk in gebruik/overzichtelijk” (N=4), “maakt onderscheid in FODMAP*s” (N=4), “goed buitenshuis te gebruiken” (N=3) en “bevat veel producten” (N=1). Nadelen die genoemd werden, zijn: “Engelstalig” (N=3), “Australische producten” (N=3), “minder prettig in gebruik dan lijsten” (N=3), “hoeveelheden/drempelwaarde onduidelijk” (N=2), “stoplichtensysteem niet logisch” (N=1), prijzig (N=1) en “niet compleet” (N=1). Een diëtist heeft de ‘FODMAP Food Guide’ beoordeeld. Zij gaf deze app een 8. Ze gaf aan dat het voordeel van deze app is dat hij makkelijk en snel te gebruiken is. Het nadeel dat ze noemde was dat hij niet aangeeft welke FODMAP*s in het product zitten en hierdoor niet geschikt is voor herintroductie. Ook de ‘FODMAP Friendly’ is door 1 diëtist beoordeeld. Deze kreeg een 6. De voordelen die ze hierbij noemde waren: “ontwikkeld door de ontwikkelaar van het FODMAP*-dieet”, “binnen de app druk bezig met merken testen” en “goedkoop”. Het nadeel dat hierbij genoemd werd, is dat de app momenteel erg summier is. De ‘Simple FODMAP’ en ‘FODMAP’ kregen beide een 6 van één diëtist. Hierbij werden geen voor- en nadelen genoemd, omdat de diëtist onvoldoende kennis over de apps had. Johanna, een diëtist die werkzaam is in een ziekenhuis in Groningen, die zich vijf tot zes jaar geleden is gaan verdiepen in het FODMAP*-beperkte dieet, vertelde het volgende: “Het probleem met de Monash app is dat het gaat om Australische voedingsmiddelen. De vraag is of producten die in Australië gekweekt worden dezelfde FODMAP*-waarde hebben als onze producten in Nederland.” Tabel 2: Gebruikte en geadviseerde FODMAP*-apps Naam app

Gebruikt FODMAP*-apps (N=6)

Adviseert FODMAP*apps aan cliënten (N=9)

Monash University LOW FODMAP Diet

5

8

FODMAP Food Guide

1

2

FODMAP Friendly

1

0

Low FODMAP 7 Day Diet Plan

1

0

Low-FODMAP Diet

1

0

Simple FODMAP

1

0

FODMAP

1

0


Eisen ideale FODMAP-app Van de app wordt verwacht dat deze in ieder geval duidelijk aangeeft of producten FODMAP*-arm of FODMAP*-rijk zijn. Bijna de helft van de diëtisten (N=5) vindt het belangrijk dat de maximale hoeveelheden aangegeven worden. Ook vindt bijna de helft (N=5) het belangrijk dat de app Nederlandstalig is en Nederlandse producten moet bevatten. Een deel van de diëtisten (N=5) vindt dat de app recepten moeten bevatten. Een aantal diëtisten (N=3) vindt het belangrijk dat er onderscheid wordt gemaakt in FODMAP*s. Ook zouden een aantal diëtisten (N=3) een app die producten kan scannen ideaal vinden. Enkele diëtisten (N=2) zouden graag een stoplichtensysteem zien. Ook werd door enkele diëtisten (N=2) aangegeven dat de app merken zou moeten benoemen. Verder zou de app volgens een paar diëtisten (N=2) de mogelijkheid moeten geven om bij combinatiegerechten uit te rekenen hoeveel ervan mag worden gegeten. Daarnaast vinden enkele diëtisten (N=2) het belangrijk dat klachten bijgehouden kunnen worden. Een paar diëtisten (N=2) gaven aan dat de app een weekmenu zou moeten bevatten. Enkele diëtisten (N=2) gaven aan dat er niet teveel in één app moet zitten en de recepten beter in een aparte app kunnen. Andere suggesties die gegeven werden, zijn “een gids voor verschillende FODMAP*s in aparte apps” (N=1), een zoekvenster (N=1), aandacht voor de manier van bereiding, dit kan invloed hebben op klachten (N=1), FODMAP*-vriendelijke restaurants aangeven (N=1), een maximale prijs van €4,- (N=1), een lijst met alternatieven (N=1), een beschrijving van wat FODMAP*s zijn (N=1), een allesomvattende app, waarbij eventueel de mogelijkheid is om verschillende onderdelen apart aan te schaffen/te kopen, informatie voor professionals, waar volgende bijscholing is (N=1), tips en trucs (N=1), vraagbaak (N=1) en weekmenu’s voor verschillende caloriebudgetten (N=1). De meest genoemde suggesties zijn weergegeven in tabel 3. Maaike, werkzaam als sportdiëtist in Nijmegen, die zelf ook het FODMAP*-dieet heeft gevolgd, vertelde het volgende: “Hoe meer je in een app stopt, hoe onoverzichtelijker het wordt. Wil je een app maken met recepten? Maak dan een andere app.” Tabel 3: Eisen ideale app Eisen

Aantal diëtisten

Maximale hoeveelheden aangeven

N=5

Nederlandstalig/Nederlandse producten

N=5

Recepten

N=5

Onderscheid in FODMAP*s

N=3

Mogelijkheid om producten te scannen

N=3


3.2.2 Cliënten In totaal zijn 15 cliënten geïnterviewd. Alle geïnterviewde cliënten (N=15) zijn vrouw. De meerderheid is geworven via facebook (N=14) en een persoon via een deelnemende diëtist (N=1). De gemiddelde leeftijd is 29 jaar. De meerderheid heeft HBO gestudeerd (N=8), de rest MBO (N=4) of op universitair niveau (N=3). De deelnemende cliënten zijn allen woonachtig in Nederland in 7 verschillende provincies. Het prikkelbare darmsyndroom, ervaringen FODMAP*-beperkte dieet, hulpmiddelen, FODMAP-apps gebruik, beoordeling apps en eisen nieuwe apps zijn gebruikt als topics tijdens het interview. In bijlage Ⅲstaat een overzicht van de gegeven antwoorden. Prikkelbare darmsyndroom Alle geïnterviewde cliënten ervoeren klachten bij het prikkelbare darmsyndroom (N=15). Veelvoorkomende klachten waren (buik)krampen, buikpijn, een opgeblazen gevoel en obstipatie. Deze zijn weergegeven in tabel 5. Klachten zoals diarree (N=3), misselijkheid (N=4), vermoeidheid (N=5) en winderigheid (N=3) kwam regelmatig voor. Enkele cliënten ervoeren klachten zoals verminderde eetlust (N=1), afname lichaamsgewicht (N=1), brok in de keel (N=1), hoofdpijn(N=1), wisselende consistentie van de ontlasting (N=2), duizeligheid (N=1), bewustzijn verliezen (N=1) en angst (N=1). Mieke, waarvoor het FODMAP*-beperkte dieet een openbaring was, vertelde het volgende: “Voorheen had ik enorme krampen op het toilet, waardoor ik bijna het bewustzijn verloor. Ik durfde daardoor ook niet meer alleen thuis te zijn met mijn kinderen.” Door deze klachtenervaring werden vele acties ondernomen. Diëten zoals vetbeperkt, vezelrijk, vezelarm, suikervrij, glutenvrij, mindful eten en shake dieet (N=7) waren de meest voorkomende actie. Daarnaast werd de huisarts en/of MDL-arts ook regelmatig geraadpleegd (N=11) en werden medicatie zoals laxantia (macrogol/movicolon), dispatal, pantoprazol, lopramide en magnesiumhydroxide regelmatig gebruikt (N=5).

Tabel 4. Klachten bij PDS* Klachten bij PDS*

Aantal cliënten

(Buik)krampen

N=9

Buikpijn

N=7

Opgeblazen gevoel

N=9

Obstipatie

N=7

FODMAP*-beperkt dieet Het grootste nadeel wat ervaren wordt tijdens het volgen van het FODMAP*-beperkte dieet is het buitenhuis eten. Veel cliënten geven aan dat zij liever niet buiten huis eten doordat het dieet een beperking geeft in vele voedingsmiddelen en lastig te begrijpen is voor mensen in de omgeving.


“Tijdens het werken aan mijn scriptie ging ik vaak in een koffietentje zitten. Het enige wat ik dan kon nemen was koffie met sojamelk. Dat was dan ook het enige wat ik de hele middag nam”: aldus Hbostudent Fleur. Daarnaast vinden de cliënten het dieet regelmatig tijdrovend en is er een beperking qua voedselkeuze. Margriet die al 30 jaar last heeft van PDS* vertelt: “Het assortiment is niet zo groot wat het lastig maakt. Bijvoorbeeld fruit; appels en peren kunnen niet. Die zijn makkelijk en een sinaasappel is wat lastiger. Thuis gaat dit goed maar op het werk, wanneer ik 15 minuten pauze heb, is het al een ander verhaal.” Nadelen zoals een eenzijdig voedingspatroon door het dieet en het ingewikkeldheid van het dieet worden ook regelmatig benoemd. Echter is er geen relatie tussen het opleidingsniveau en complexiteit van het dieet gevonden. De nadelen worden weergegeven in tabel 5. Tabel 5: Nadelen FODMAP*-beperkte dieet Nadelen FODMAP*-beperkte dieet

Aantal cliënten

Buitenhuis eten

N=9

Beperking voedselkeuze

N=6

Tijdrovend

N=6

Ingewikkeld dieet

N=5

Eenzijdig voedingspatroon

N=5

Het grootste voordeel van het FODMAP*-beperkte dieet is dat het snel effectief is en daadwerkelijk zorgt voor een afname van de klachten. Enkele cliënten geven aan dat ze geheel klachtenvrij zijn. Ook zorgt het dieet regelmatig voor een verbeterde ofwel goede gemoedstoestand. Hierdoor worden meer (dagelijkse) activiteiten ondernomen waarin ze eerst beperkt werden. Sofie die veel klachten heeft ervaren zoals obstipatie, opgeblazen gevoel en vermoeidheid door haar PDS vertelde: “Voeding kan zoveel doen als je niet precies weet waar de klachten vandaan komen. En dan kan je ook weer dingen doen zoals hardlopen. Hier moest ik eerst niet aan denken met de buikpijn. Eindelijk kan ik weer hardlopen!”. Andere voordelen van het dieet die regelmatig genoemd werden waren het inzicht krijgen in voedingsmiddelen die klachten geven en het gemotiveerd zijn het dieet te (blijven) volgen. De genoemde voordelen zijn weergegeven in tabel 6.


Tabel 6: Voordelen FODMAP*-beperkte dieet Voordelen FODMAP*-beperkte dieet

Aantal cliënten

Afname klachten/ snel effectief

N=9

Goede gemoedstoestand

N=4

Gemotiveerd

N=4

Inzicht in voedingsmiddelen die klachten geven

N=4

Hulpmiddelen Het meest voorkomende hulpmiddel is de facebookpagina. Er worden verschillende gebruikt zoals ‘FODMAP-dieet Nederland’ en ‘FODMAP Foodies’. Meningen over de facebookpagina’s zijn verdeeld. De facebookpagina’s worden soms gezien als klaagpunt of er wordt veel onzin vermeld. Een cliënt vindt het hierdoor juist vermakelijk om de discussies te lezen. Maar de facebookpagina’s worden ook beschreven als handig voor recepten en vragen en de steun van lotgenoten wordt gewaardeerd. Naast de facebookpagina’s worden ook veel websites gebruikt. Dit varieert tot bekende websites zoals www.FODMAP-dieet.nl, www.FODMAPfoodies.nl en www.FODMAPdieet.nl tot websites zoals www.ah.nl en www.google.com om recepten op te zoeken. Voedingslijsten van verschillende bronnen worden naast de digitale hulpmiddelen vaak gebruikt. Deze worden benoemd als duidelijk en behulpzaam. De gebruikte hulpmiddelen zijn weergegeven in tabel 7. Tabel 7: Hulpmiddelen Hulpmiddelen:

Aantal cliënten:

Facebookpagina’s

N=12

Websites

N=11

Voedingslijsten

N=9

Google

N=8

Wanneer er gevraagd wordt naar een mening over de hulpmiddelen is het opvallend dat er vaak gezegd wordt dat het verwarrend is doordat verschillende bronnen verschillende informatie weergeven (N=6). Dit wordt voornamelijk aangegeven bij hulpmiddelen zoals voedingslijsten en websites. De hulpmiddelen hebben de cliënten het meeste verkregen door de diëtist. Velen zijn (daarnaast) ook zelf op zoek gegaan. Deze resultaten staan weergegeven in tabel 8. Pagina 20 van 62 * wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

Carolijn, die door een diëtist begeleid wordt bij het FODMAP*-beperkte dieet adviseert het volgende: “Er zijn jammer genoeg verschillende voedingslijsten in omloop die elkaar soms tegenspreken. Dus ‘op eigen houtje’ een dieet volgen, raad ik niet aan. Doe dit altijd via een diëtist. Zij heeft het onderwerp grondig bestudeerd en weet waar ze over praat.” Tabel 8: Hoe hulpmiddelen verkregen Hulpmiddelen verkregen door:

Aantal cliënten:

Diëtist

N=11

Zelf gezocht

N=10

Gebruik en beoordeling FODMAP* apps De meerderheid van de geïnterviewde cliënten maakt gebruik van een app bij het FODMAP*-beperkte dieet (N=9). De Monash University Low FODMAP diet app wordt het meeste gebruikt (N=8). Een andere app die gebruikt is, is The low FODMAP diet for IBS (N=1). De app werd altijd gebruikt op de telefoon, voornamelijk op een android telefoon (N=6). Nadelen die werden ervaren waren het meest de taal. De app is in het Engels weergegeven wat lastig maakt om bepaalde producten op te zoeken. De namen komen niet altijd overeen in het Engels. Een aantal cliënten geeft aan dat de kosten een nadeel zijn. Dit wordt ook aangegeven als reden om geen app te gebruiken. Daarnaast is de app niet compleet, aldus een aantal cliënten. De nadelen zijn weergegeven in tabel 9. Tabel 9: Nadelen app Nadelen app

Aantal cliënten

Engels

N=7

Kosten

N=3

Niet compleet

N=3

Het grootste voordeel is dat de app direct bij de hand is. Dit wordt handig gevonden bij het boodschappen doen, het samenstellen van recepten of in een restaurant. Er wordt ook aangegeven dat voor de Monash University Low FODMAP diet app wordt gekozen doordat hij direct van de bron is, en daardoor betrouwbaar en wetenschappelijk onderbouwd is. Gemiddeld krijgt de app op een schaal van 1 tot en met 10 een 7,4 van de cliënten die de Monash University Low FODMAP diet app gebruiken. De voordelen van de app zijn weergegeven in tabel 10.


Tabel 10: Voordelen app Voordelen app

Aantal cliënten

Direct bij de hand

N=6

Direct van de bron

N=3

Femke, die op eigen houtje het dieet heeft gevolgd op advies van haar nichtje uit Australië, die als testpersoon deelgenomen heeft bij het ontwikkelen van het FODMAP*-beperkte dieet, vertelt: “Er zijn verschillende apps maar ik blijf liever dicht bij de bron. Ieder heeft zijn eigen mening. Als je het niet vertrouwt moet je het maar niet doen. Ik heb het gevoel dat die andere apps soms wat aan het gokken zijn.” Eisen nieuwe FODMAP* app Alle cliënten, met of zonder appgebruik hebben aangegeven waar een nieuwe app die bij het FODMAP*beperkte dieet gebruikt kan worden, aan moet voldoen. Er werd vaak aangegeven dat de app in het Nederlands uitgebracht moet worden. Een Nederlandse uitgave waarbij ook het Nederlandse voedingspatroon vertaald wordt met Nederlandse voedingsmiddelen. Eerder werden nadelen zoals de Engelse taal, Australische producten met hun hoeveelheden aangegeven. Daarnaast vinden velen dat de nieuwe app meer recepten moet bevatten. Ook moet de app volgens sommigen overzichtelijk blijven. Daarnaast wordt ook aangegeven dat de app hoeveelheden per product moet weergeven en up-to-date moet zijn. De genoemde eisen worden weergegeven in tabel 11. Tabel 11: Eisen nieuwe app Eisen nieuwe app

Aantal cliënten

Nederlands

N=11

Recepten

N=6

Overzichtelijk

N=4

Hoeveelheden weergeven

N=3

Up-to-date

N=3

Gebruik andere gezondheidsapps De meerderheid die geen app bij het FODMAP*-beperkte dieet gebruikte, maakte daarnaast ook geen gebruik van gezondheidsapps. Een aantal cliënten, die de Monash University Low FODMAP diet gebruikt, gebruikt daarnaast geen gezondheidsapps.


3.2.3 Beoordeling beschikbare FODMAP*-apps Aantal downloads In totaal zijn er 22 apps beoordeeld. In bijlage Ⅴ is een overzicht te vinden van de beoordeelde apps. Deze zijn gedownload op een android en een ios platform. De apps die het meeste zijn gedownload (10.000+) waren de Monash University Low FODMAP diet , simple FODMAP van SR en Low FODMAP Diet van Sean Colombo. De FODMAP- low FODMAP ibs diet van Healthy apps werd regelmatig gedownload, namelijk meer dan 5.000 keer. Beoordeling apps Vanuit het android platform zijn verschillende apps ook beoordeeld op een schaal van 0 tot 5. De ‘FODMAP Food guide’ van Edgar van der Geest werd met een 4,3 beoordeeld door drie mensen. De ‘Monash University Low FODMAP diet’ werd beoordeeld met een 4,1 door 449 mensen en ‘Diet Radar Foodscanner’ van Hayden JH Apps met een 4,0 door 64 mensen. Apps die hoger dan een 3 scoorden waren ‘Low FODMAP Diet’ van webdirect Australia Pty Ltd (3,4 door 5 mensen beoordeeld) ‘Simple FODMAP’ van SR (3,3 door 166 mensen beoordeeld), ‘FODMAP - low FODMAP’ van ibs diet (3,3 door 30 mensen beoordeeld), ‘Low FODMAP Diet’ van Sean Colombo (3,3 door 105 mensen beoordeeld), ‘FODMAP - FODMAP recipes’ van Fructose Friendly (3,2 door 8 mensen beoordeeld), ‘Low FODMAP IBS Diet Food List’ van A calmer stomach (3,1 door zeven mensen beoordeeld) en ‘FODMAP Diet’ van Pocket Ready Apps (3,0 door een persoon beoordeeld). Alle andere apps scoorden lager dan 3 of hadden geen beoordeling. Updates Een goede app wordt regelmatig geupdated. De meerderheid is na juni 2015 geupdated (N=9), vijf apps werden in de tijd van 1 januari 2015 tot 31 mei gedownload. Ook waren er apps die voor het laatst geupdated waren voor 2015 (N=7). Slechts één app heeft geen updates ondergaan. Taal Vrijwel alle apps rondom het FODMAP*-beperkte dieet zijn in het Engels (N=21). De ‘FODMAP Food guide’ van Edgar van der Geest is de enige app die in het Nederlands is. Kosten Er zijn kosten verbonden aan de meerderheid van de apps (N=16). De ‘Monash University Low FODMAP diet’ is de duurste, namelijk €6,66. De meerderheid kost €1,99 (N=7). De goedkoopste betaalde app is ‘Low FODMAP IBS Diet Food List’ van A calmer stomach, namelijk €0,77. Criteria beoordeling Het beoordelingsformulier bevatte criteria die gescoord konden worden met een goed, voldoende of onvoldoende. Deze scores zijn omgerekend in getallen waarbij “Goed” 3 punten omvat, “voldoende” 2 punten en “onvoldoende” 1 punt. Hiermee kon bekeken worden welke app het beste scoorde op de criteria uitstraling, eenvoudig te gebruiken, bruikbaarheid en gebruiksvriendelijkheid en verschillende fases van het FODMAP beperkte dieet*. De ‘Monash University Low FODMAP diet’ , ‘The low FODMAP Diet for IBS’ van Edward Bishop en ‘FODMAP Diet Foods’ van Joanne Gelato scoorde het maximale aantal punten. ‘FODMAP Diet Assistent’ van ODMP Friebe Mobile, ‘FODMAP Diet Shopping List’ van Bhavini Patel, ‘FODMAP Friendly’ van FODMAP Friendly Pty Ltd en ‘FODMAP Food Guide’ van Edgar van der Geest scoorde ook hoog (tussen de 16 en 17 punten). ‘FODMAP Plan’ van Chris Rickard scoorde het laagste met 8 punten. ‘FODMAP- FODMAP recipes’ van Fructose Friendly (9 punten), ‘FODMAP Friendly’ van FODMAP


Friendly Pty Ltd (9 punten) en ‘Low FODMAP Diet 7 day plan’ van Recter Apps (10 punten) scoorden ook laag. Verborgen reclame Van de 22 beoordeelde apps bevatten slechts drie apps verborgen reclame. De rest (N=19) bevat geen verborgen reclame. Soms worden er wel merknamen van producten gebruikt, omdat de hoeveelheid FODMAP*s ook per merk kan verschillen (N=4). Voedingslijsten Niet alle apps bevatten voedingslijsten (N=8). ‘Monash University Low FODMAP diet’ (618 producten), ‘FODMAP’ van FODMAP recipes Fructose Friendly (893 producten) en ‘FODMAP Food Guide’ van Edgar van der Geest (985 producten) hebben de meest uitgebreide voedingslijsten door de hoeveelheid voedingsmiddelen. ‘The low FODMAP Diet for IBS’ van Edward Bishop heeft redelijk veel voedingsmiddelen in de voedingslijst, namelijk 523 producten. De overige apps die een voedingslijst bevatten hebben minder dan 310 voedingsmiddelen. De ‘FODMAP Diet Shopping list’ van Bhavini Patel bevat de minste voedingsmiddelen, namelijk 167 producten. Ook waren er apps die geen voedingslijsten bevatten doordat zij een ander doel hadden zoals recepten. Fases FODMAP* Het FODMAP*-beperkte dieet bestaat uit een eliminatiefase en uit de herintroductie fase. Er is gekeken of de apps in beide fases bruikbaar zijn. De meerderheid was alleen bruikbaar in de eliminatiefase (N=17). De apps die wel bruikbaar zijn in beide fases zijn ‘Monash University Low FODMAP diet’, ‘The low FODMAP Diet for IBS’ van Edward Bishop, ‘FODMAP Diet Foods’ van Joanne Gelato, ‘FODMAP Diet Assistent: ODMP’ van Friebe Mobile en ‘FODMAP Friendly’ van FODMAP Friendly Pty Ltd. De vijf best gescoorde apps binnen elke criteria worden weergeven in de volgende tabel.


Tabel 12: Top 5 per criteria Aantal downloads

Beoordeling apps

Updates

Criteria beoordeling

Voedingslijsten

Fases FODMAP*

Monash University Low FODMAP diet

FODMAP Food guide – Edgar van der Geest

FODMAP Friendly – FODMAP Friendly Pty Ltd


FODMAP Food Guide – Edgar van der Geest


Simple FODMAP - SR


The low FODMAP Diet for IBS – Edward Bishop


FODMAP – FODMAP recipes Fructose Friendly


Low FODMAP Diet - Sean Colombo

Low FODMAP Diet - Sean Colombo

FODMAP SWAPP – Kerith Duncanson

FODMAP Diet Foods Joanne Gelato


FODMAP Diet Foods – Joanne Gelato

FODMAP- low FODMAP ibs Healthy Apps

Low FODMAP Diet – webdirect Australia Pty Ltd





Diet Radar Foodscanner – Hayden JH Apps

Simple FODMAP - SR

Diet Radar Foodscanner Hayden JH Apps

FODMAP Food Guide – Edgar van der Geest

FODMAP Diet Foods - Joanne Gelato

FODMAP Diet Assistant: ODMP – Friebe Mobile

Eindbeoordeling Uit de beschreven resultaten komen vijf apps het beste uit de scores. Hierbij is niet gekeken naar de prijs maar alleen naar de inhoud van de apps die beschreven zijn in de beoordelingen. 1. 2. 3. 4. 5.

Monash University Low FODMAP diet The Low FODMAP Diet for IBS - Edward Bishop FODMAP Friendly - FODMAP Friendly Pty Ltd FODMAP Food Guide - Edgar van der Geest FODMAP Diet Foods - Joanne Gelato


4. Discussie 4.1 Resultaten vergeleken met literatuur Uit de interviews met de diëtisten is gebleken dat het merendeel van hun cliënten met PDS* baat heeft bij het dieet. Dit gold ook voor de geïnterviewde cliënten. Ook uit alle gevonden literatuur bleek het dieet gunstige effecten te hebben op de klachten. Onderzoekers van het Martini ziekenhuis in Nederland gaven aan dat het dieet bij ongeveer 79% van de cliënten vermindering van klachten gaf 13. De resultaten van de geïnterviewde diëtisten en cliënten komen overeen met dit onderzoek. Veel diëtisten gaven aan dat de cliënten bij dit dieet erg gemotiveerd en dieettrouw zijn doordat er snel en veel resultaat geboekt kan worden. Geïnterviewde cliënten gaven hetzelfde aan. 9 van de 15 cliënten (60%) zeggen dat het dieet snel effectief is en dat er een afname is van klachten. Verder geeft een aantal cliënten aan erg gemotiveerd te zijn (N=4). Hier werd ook over geschreven in een ander onderzoek van het Martini ziekenhuis. Zij gaven aan dat veel patiënten het dieet als zodanig positief ervaren dat ze het dieet lange tijd blijven volgen. In een onderzoek met een gemiddelde follow-upduur van 15 maanden bleef 60% van de patiënten zich strikt aan het dieet houden2. Deze resultaten ondersteunen de resultaten uit dit onderzoek. In het artikel van Hackett et al 15 werd beschreven dat de klachten alleen bij patiënten met diarree dominante PDS verbeterden tijdens een Deens onderzoek. Dit kwam niet overeen met de resultaten uit dit onderzoek. Uit de interviews is gebleken dat cliënten zonder diarree klachten, maar met obstipatie klachten ook verbeteringen hebben ervaren (N=4). Naast de snelle klachtenvermindering werd het inzicht in voedingsmiddelen die klachten geven ook als voordeel gezien (N=3) bij de cliënten met obstipatie. Het gebruik van andere exclusie en inclusie criteria bij de beschreven onderzoeken van de review kan een mogelijke reden van verschil zijn. Een aantal diëtisten gaf aan dat er nog niet genoeg bekend is over het dieet en dat het niet altijd duidelijk is waarom het dieet niet bij iedereen de gewenste effecten geeft. Uit het literatuuronderzoek blijkt eveneens dat er nog veel onbekend is over het dieet. Zo zijn de gezondheidsconsequenties op lange termijn nog niet bekend. Mogelijk kunnen er deficiënties ontstaan voor bepaalde voedingsstoffen. Daarom wordt geadviseerd het FODMAP*-beperkte dieet niet levenslang te volgen. Verder is er vervolgonderzoek nodig voor bijvoorbeeld de vetten. Er is in verschillende studies aangetoond dat dit de viscerale overgevoeligheid ook kan veranderen 7,8. Bij zowel de diëtisten als cliënten is de ‘Monash University Low FODMAP Diet’ app de meest gebruikte app. Er zijn nog geen onderzoeken gedaan naar de bruikbaarheid van deze app of andere FODMAP*apps. Echter is deze app gecreëerd door het onderzoeksteam in Australië dat het FODMAP*-concept heeft ontwikkeld 18. Het is dan ook niet verrassend dat de app van de Monash University als het meest betrouwbaar wordt beschouwd. In de beoordeling in dit onderzoek scoort de app van de Monash University eveneens als één van de beste. Verder wordt de Monash University Low FODMAP diet app ook


geadviseerd vanuit een gespecialiseerde Nederlandse FODMAP* website. Vanuit deze organisatie worden ook nascholingen gegeven waarbij de app geadviseerd wordt aan diëtisten 19. De resultaten uit het onderzoek van Gililand et al kwamen overeen met de resultaten uit dit onderzoek. Bij het onderzoek werd een gezondheidsapp gebruikt waarbij gebruikers begeleid worden met gezonde eet tips en recepten. Hieruit kwam naar voren dat de app helpt om makkelijker een gezonde voedingskeuzes te maken. Daarnaast zorgde het gebruik van de app voor een positieve gedragsverandering20. Deze resultaten werden eveneens gezien in een onderzoek in Israël waarbij de deelnemers gebruik maakten van een gezondheidsapp, genaamd ‘eBalance’. De deelnemers die gebruik maakten van de app, bewogen significant meer en hadden meer gewichtsverlies dan de deelnemers die geen app gebruikten. Ook de kennis over een gezonde levensstijl was significant toegenomen 21. Cliënten die bij dit onderzoek gebruik maken van een app gaven aan dat het “direct bij de hand hebben” een groot voordeel is (N=6). Hierdoor helpt de app ook om gemakkelijk een (gezonde) keuze te maken.

4.2 Sterke en zwakke kanten 4.2.1 Sterke punten Dit onderzoek heeft een aantal sterke punten. De geïnterviewde diëtisten werken in zeven verschillende provincies van Nederland. Ook qua leeftijd is er voldoende variatie. Hierdoor kunnen de resultaten goed gegeneraliseerd worden naar Nederlandse diëtisten in het algemeen. Dit gold ook voor de geïnterviewde cliënten. Zij wonen in zeven verschillende provincies wat een goed gespreid beeld geeft van de gehele groep Nederlandse cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen of hebben gevolgd. De leeftijd varieert tussen de 18 en 47 jaar wat een goed beeld geeft van de groep (jong)volwassenen. De beoordelingsformulieren van de apps zijn opgesteld nadat er informatie was ingewonnen bij een ervaren app-ontwikkelaar. Dit maakt de informatie van de beoordelingen inhoudelijk sterk en hierdoor heeft er een goede beoordeling plaatsgevonden. 4.2.2 Zwakke punten Net als alle onderzoeken heeft ook dit onderzoek een aantal zwakke punten. Alle deelnemers van dit onderzoek, zowel de diëtisten als cliënten, waren vrouwen. Om deze reden kunnen de resultaten niet gegeneraliseerd worden naar mannen. Mogelijk ervaren mannen het FODMAP*-beperkte dieet anders dan vrouwen en vinden andere aspecten van de apps belangrijk. Om aan te tonen of mannen dezelfde aspecten belangrijk vinden van FODMAP*-apps, zal een vervolgonderzoek uitgevoerd moeten worden. Daarnaast is de meerderheid van de geïnterviewde cliënten (N=14) geworven via de sociale netwerksite Facebook. De benaderde groep is hierdoor al actief met social media wat mogelijk invloed heeft op het appgebruik. De resultaten van de cliënten zijn hierdoor niet generaliseerbaar voor de gehele groep Nederlandse cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen. Slechts één cliënt is via een FODMAP* gespecialiseerde diëtist geworven. Hiervoor is geen social media gebruikt. In een vervolgonderzoek zouden er ook wervingen plaats moeten vinden buiten social media om het generaliseerbaar te houden.


5. Conclusie Door middel van dit onderzoek is er antwoord gegeven op de probleemstelling: “Welke aspecten van bestaande apps over het FODMAP*-beperkte dieet zijn wel of niet ondersteunend voor Nederlandse diëtisten en cliënten die het FODMAP*-beperkte dieet volgen en waaraan dient een toekomstige Nederlandse app voor dit dieet te voldoen?” Concluderend kan worden gesteld dat de Monash University Low FODMAP diet app de meest gebruikte app is door diëtisten en cliënten en het best beoordeeld. Een ideale app zou net als de Monash University app overzichtelijk en up to date moeten zijn, onderscheid in FODMAP*’s moeten maken, recepten moeten bevatten en de maximale hoeveelheden per product moeten weergeven. De ideale app zou Nederlandstalig moeten zijn en beschikken over Nederlandse voedingsmiddelen. Ook zou de app producten via een streepjescode moeten kunnen scannen en informatie uit een database op kunnen halen.


6. Aanbevelingen Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek kunnen de volgende aanbevelingen gedaan worden.

6.1 Aanbevelingen voor diëtisten en cliënten Uit de genoemde voor- en nadelen van de gebruikte apps en de eisen voor een ideale app is gebleken dat diëtisten het belangrijk vinden dat een FODMAP-app de volgende punten bevat: wetenschappelijk goed onderbouwd, Nederlandstalig en Nederlandse producten bevat, up-to-date, onderscheid maakt in FODMAP*s, de maximale hoeveelheden duidelijk aangeeft, overzichtelijk, goed buitenshuis te gebruiken, recepten bevat en de mogelijkheid heeft om producten te scannen. Veel van deze punten werden ook genoemd door cliënten. Volgens cliënten zou een ideale app moeten voldoen aan de volgende punten: Nederlandse producten en Nederlandstalig, recepten, overzichtelijk, hoeveelheden weergeven en up to date zijn. De enige bestaande app die aan de meerderheid van deze criteria voldoet is de Monash University Low FODMAP Diet. Deze werd in 53% van de gevallen al gebruikt. De app is direct van de bron namelijk van de Monash University waar het FODMAP*-beperkte dieet is ontwikkeld. Daarnaast is het direct bij de hand wat hulp kan bieden bij het volgen van het FODMAP*-beperkte dieet. Ook wordt deze door de professionals (de diëtisten) geadviseerd en het beste beoordeeld. Andere apps kunnen gebruikt worden maar voldoen niet volledig aan de criteria en kunnen in twijfel worden gebracht of de informatie wetenschappelijk onderbouwd is. Dit kan invloed hebben op de werking van het FODMAP*-beperkte dieet. Het advies is dan ook om de Monash University Low FODMAP Diet app te gebruiken. Tabel 13 laat een overzicht zien van welke apps uit de top 5 van dit onderzoek voldoen aan de eisen van de diëtisten en cliënten.

6.2 Aanbevelingen voor app ontwikkelaars Om een ideale app te maken voor het FODMAP*-beperkte dieet is het belangrijk dat gekeken wordt naar de mening van cliënten die het dieet volgen en diëtisten die cliënten hierbij begeleiden. De 11 meest genoemde punten waar een ideale FODMAP-app volgens diëtisten en cliënten aan moet voldoen zijn: -

wetenschappelijk goed onderbouwd; Nederlandstalig; Nederlandse producten; up-to-date; onderscheid in FODMAPs; maximale hoeveelheden aangeven; overzichtelijk; recepten; mogelijkheid om producten te scannen; buitenshuis/offline te gebruiken; overlapping in FODMAP*s aangeven. Pagina 29 van 62

* wordt in de verklarende woordenlijst uitgelegd

Tabel 13: Welke apps voldoende aan welke punten? Monash University Low FODMAP diet

The Low FODMAP Diet for IBS

FODMAP Friendly

FODMAP Food Guide

FODMAP Diet Foods

Wetenschappelijk goed onderbouwd

Ja

Niet bekend

Ja

Niet bekend

Niet bekend

Nederlandstalig

Nee

Nee

Nee

Ja

Nee

Nederlandse producten

Nee

Nee

Nee

Ja

Nee

Up-to-date

Ja

Ja

Ja

Ja

Nee

Onderscheid in FODMAPs

Ja

Ja

Ja

Nee

Ja

Maximale hoeveelheden duidelijk aangegeven

Ja

Ja

Nee

Ja

Nee

Overzichtelijk

Ja

Nee

Ja

Ja

Ja

Buitenshuis te gebruiken

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Bevat recepten

Ja

Ja

Nee

Nee

Nee

Kan producten scannen *

Nee

Nee

Nee

Nee

Nee

Overlapping andere FODMAP **

Ja

Ja

Ja

Niet bekend

Ja

Voldoet aan hoeveel punten

8

6

6

6

4

* Eisen die alleen de geïnterviewde diëtisten frequent noemden. ** Eisen die alleen de geïnterviewde cliënten frequent noemden.

Tot slot wordt op de volgende pagina een overzicht weergeven van de vijf best beoordeelde FODMAPapps binnen dit onderzoek. Hier wordt beschreven aan welke eisen (volgens diëtisten en cliënten) ze voldoen, en waaraan de ideale app moet voldoen.



7. Literatuurlijst

1. Sheperd S, Gibson P. The complete Low-FODMAP Diet: A Revolutionary Plan for Managing IBS and other Digestive Disorders. 1e druk. New York: The Experiment LLC; 2013. 2.Van der Waaij LA, Stevens J. FODMAP-beperkt dieet bij prikkelbaredarmsyndroom. NTvG. 2014;158:A7407. 3. Van der Horst HE, De Wit NJ, Quartero AO, et al. NHG-Standaard Prikkelbaredarmsyndroom(PDS). Nederlandse Huisartsen Genootschap. 2012. 4. Halmos EP, Power VA, Sheperd SJ, et al. A diet low in FODMAPs reduces symptoms of irritable bowel syndrome. Gastroenterol. 2014;146:67-75. 5. Former-Boon m, Duinen van JJ. Evidence-based diëtetiek: Principes en Werkwijze. Tweede druk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2012. p.49-89. 6. Sheperd S, Gibson P. The complete low-FODMAP diet. Experiment. 2013 7. Van der Marel-Sluijter S. Dieetbehandelingsrichtlijn 2: Divertikelziekte en IBS. 2010 Uitgevers. 2009. 8. Marcason W. What is the FODMAP Diet? J Acad Nutr Diet. 2012;112. 9. Muir JG, Gibson PR. The Low FODMAP Diet for Treatment of Irritable Bowel Syndrome and Other Gastrointestinal Disorders.. Gastroenterol Hepatol. 2013;9:450-2. 10. Ones ML, Morken MH, Hatlebakk JG. Effect of a FODMAP-restricted diet in a Scandinavian population with irritable bowel syndrome. Clinical Nutrition. 2014;33:171. 11. Pedersen N, Andersen NN, Végh Z, et al. Ehealth: Low FODMAP diet vs Lactobacillus rhamnosus GG in irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol. 2014;20:16215-26. 12. Jensen LL, Andersen JR. MON-PP054: Modification of the low FODMAP diet in the treatment of irritable bowel syndrome. Clinical Nutrition. 2015;34:S148. 13. Van der Waaij LA, Stevens J, Korstanje L. First experience with the low FODMAP diet in patient with IBS. Martini Ziekenhuis. 2014. 14. Van Megen F, Kahrs GE, Hatlebakk JG. Effects of a FODMAP-restricted diet on irritable bowel symptoms in patients with inflammatory bowel disease. Department of Clinical Nutrition and section of gastroenterology, Department of Medicine, Haukeland University Hospital, Clinical Institute, University of Bergen. 2014.


15. Hackett C, Kolber MR. Low FODMAP diet. Can Fam Physician. 2015;61:691. 16. Carter MC, Burley VJ, Nykjaer C, et al. Adherence to a smartphone application for weight loss compared to website and paper diary: pilot randomizedcontrolled trial. J Med Internet Res. 2013;15.

17. Wharton CM, Johnston CS, Cunningham BK et al. Dietary Self-Monitoring, but not dietary quality, improves with use of smartphone app technology in an 8-week weight loss trail. J Nutr Educ Behav. 2014;46:440-4. 18. Monash University. Low FODMAP smartphone app. 2012. http://www.med.monash.edu.au/cecs/gastro/FODMAP/iphone-app.html. 19. FODMAP FOODIES. Waarom er verschillen zijn tussen FODMAP apps. 2015. http://www.FODMAPfoodies.nl/waarom-er-verschillen-zijn-tussen-FODMAP-apps/. 20. Gilliland J, Sadler R, Clark A, O’Conner C, Milczarek M, Doherty S. Using a Smartphone application to Promote Healthy Dietary Behaviours and Local Food Consumption. Biomed Res Int. 2015;2015:841368. 21. Safran Naimark J, Madar Z, Shahar DR. The impact of a Web-based app (eBalance) in promoting healthy lifestyles: randomized controlled trial. J Med Internet Res. 2015;17:56. 22. Helfrich C, Tap P, Wierdsma M. Dieetbehandelingsrichtlijn 31: Inflammatoire darmziekten (Inflammatory Bowel Disease, IBD): colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. 2010 Uitgevers. 2012.


Bijlagen Bijlage Ⅰ. Verklarende woordenlijst Dissacharide

Koolhydraat wat bestaat uit twee monosaccharide.

FODMAP

Acroniem voor Fermenteerbare Oligossachariden, Disachariden, Monosachariden And Polyolen. Dit zijn slecht absorberende korteketenkoolhydraten.

FODMAP beperkt dieet

Dieet waarbij de FODMAP*’s uit de voeding beperkt wordt.

FOS

Fructo-oligosachariden

Fructose

Enkelvoudige suiker (monosaccharide) die ook wel fruitsuiker genoemd wordt.

Fructanen

Ketens van fructose moleculen met een glucose-molecuul aan het eind. Deze valt onder de oligosachariden.

Galacto-oligosachariden

Ketens van galactose samen met fructose en aan het eind een glucosemolecuul. Deze valt onder de oligossachariden.

Glucose

Monosaccharide.

GOS

Galactose-sacharose oligosachariden

IBD

Chronische inflammatoire darmziekten waaronder colitis ulcerosa en ziekte van Crohn

IBS

Het prikkelbare darmsyndroom wat in het Engels Irritable Bowel Syndroom (afgekort IBS) wordt genoemd.

IBS-SSS score

Irritable Bowel Syndrome Symptom Severity Score. Dit is een scoringsysteem dat de ernst van PDS-symptomen meet.

Isomalt

suikeralcohol. Valt onder de polyolen.

Lactose

Dubbele suiker gemaakt van glucose en galactose, wordt ook wel melksuiker genoemd. Valt onder de disachariden.


Maltitol


Mannitol


Monosacharide

Koolhydraat wat bestaat uit een enkele suiker.

Oligosachariden

Koolhydraat wat bestaat uit meerdere (3 tot 9) sachariden

Polyolen

Suikeralcoholen.

PDS

Staat voor prikkelbare darmsyndroom

Sorbitol

Suikeralcohol wat onder polyolen valt.

Xylitol

Suikeralcohol wat onder polyolen valt. 1,3,22


Bijlage Ⅱ. Diëtisten ervaringen Diëtist Claudia

Diëtist Sandra

Diëtist Heleen

Diëtist Renate

Leeftijd

25 jaar

45 jaar

52 jaar

48 jaar

Specialisaties

Voedselintoleranties.

Darmklachten en voedselovergevoeligheid.

Eetstoornissen, hardnekkig overgewicht, darmproblematiek, PDS* voeding en psychologie.

Diabetes Mellitus, FODMAP*-beperkt dieet, Cognitieve gerdragstherapie.

Werkervaring als diëtist

3 jaar.

5,5 jaar.

27 jaar.

3 jaar.

Ervaring met FODMAP*-dieet - bijscholing - Werkervaring met FODMAP* - Aantal cliënten begeleid - Doelgroep

Bijscholing gevolgd (FODMAP-dieet.nl).

Bijscholing gevolgd (King’s college of London), geeft zelf ook bijscholing.

Geen bijscholing gevolgd.

Bijscholing gevolgd (allergieplein).

Werkt 1-1,5 jaar met FODMAP*.

Werkt bijna 2 jaar met FODMAP*.

Werkt 1,5-2 jaar met FODMAP*.

Werkt 1,5 jaar met FODMAP*.

1-2 nieuwe cliënten per week (ongeveer 75 begeleid).

50 cliënten begeleid.

6 tot 8 cliënten begeleid

Ongeveer 80 cliënten begeleid.

Veel hoogopgeleide jonge vrouwen.

Voornamelijk vrouwen.

Voornamelijk jonge vrouwen, hoogopgeleid, actief.

Vooral vrouwen tussen de 20 en 30 jaar, druk bestaan.

Werkt bij veel mensen, na jarenlang buikklachten ineens klachtenvrij.

Snel duidelijk welke voedingsmiddelen klachten triggeren, eliminatiefase is redelijk snel.

Groot effect, mensen worden blijer, geeft houvast, kunnen nee zeggen, dieettrouw is groot, snel resultaat.

Leren wat de triggers zijn, waardoor een klachtenvrij leven, kwaliteit van leven gaat omhoog.

Niet alles bekend over dieet, werkt niet altijd, geen verklaringen waarom klachten weer terugkomen, groot placebo-effect door o.a. stress, vaak gevolgd zonder diëtist, verkeerde adviezen op forums, groei websites belemmert gang naar de diëtist, kennis van huisartsen over dieet niet voldoende, diagnose PDS te snel gesteld.

Intensief, sociaal gezien lastig, herintroductie kan lang duren.

Beperking, eliminatiefase van 6 weken is erg zwaar, 100% elimineren niet haalbaar.

Cliënt blijft soms te lang in eliminatiefase (kans op een onvolwaardige voeding, lage vezelinname), niet bij alle cliënten veel resultaat.

Wordt vaak zwaar gevonden, vooral lastig als ze ergens heen gaan, slagingskans is hoger bij ernstigere klachten,

Vorig jaar had ongeveer 50% baat bij het dieet, nu bijna iedereen, vinden het kostbaar, warme

Enorme impact op het leven van iemand, niet alleen minder klachten, maar ook fitter, fijner

Driekwart snel vermindering van klachten, verschil in resultaat deels veroorzaakt door hoe

Voor- en nadelen FODMAP*-dieet - Voordelen - Nadelen

Ervaringen van cliënten


Hulpmiddelen/ literatuur - Gebruikte hulpmiddelen - Herkomst

FODMAP*-app gebruik/advies - Gebruikte apps - Geadviseerde apps - Apps bij andere cliëntgroepen

voor mensen met milde klachten is het dieet te streng, tarwe en beperkte hoeveelheid groente worden vaak als obstakel genoemd, de overige FODMAP*groepen zijn goed te doen.

maaltijd lastig met beperkte groenten, lopen vaak vast in herintroductie.

en blijer, zijn erg dieettrouw door snel resultaat, hebben er veel voor over, PDS* vaak gezien als “je stelt je aan” of “je bent gevoelig”, belangrijk is verder te kijken dan alleen een darmprobleem, gluten zijn lastig,.

streng gevolgd, erg gemotiveerd, vooral bij duidelijk verschil, eerste week lastig door veel verandering, soms moeite mee dat gezonde producten klachten veroorzaken, buitenshuis eten of vakantie is lastig, soms bang voor herintroductie vanwege klachten die soms heftiger zijn dan voorheen doordat lichaam lang triggervrij was.

Lijsten, plaatjes, weekmenu’s (FODMAP Foodies), zelfgemaakt informatiedocumentje, verwijst naar Facebookgroep.

Zelfgemaakte hulpmiddelen (FODMAP Foodies), aangepaste versie van het klachtenscoreformulie r van het Martini ziekenhuis, qua literatuur alles wat los en vast zit.

Overzichten van het ziekenhuis in Groningen waar FODMAP*’s wel en niet in zitten.

VAS-scorelijst, voedingslijsten (allergieplein en FODMAP Foodies), boekje van het Sint Lucas ziekenhuis in België, een ebook met weekrecepten en een boodschappenboek (FODMAP Foodies), klachtendagboek, evaluatieformulier voor herintroductie, verwijst cliënten naar de Facebookgroep van FODMAP Foodies.

Eerst informatie van FODMAP-dieet.nl vanwege nascholing, toen kwam FODMAP Foodies, ken de diëtist daarvan en vertrouw haar wat betreft de informatie, ook lijsten van Martini ziekenhuis gebruikt, maar die waren al verouderd.

King’s college Linkedin groep, die geven aan als er wat nieuws wordt gepubliceerd, ook op Twitter.

Via een scriptie.

Zelf gaan kijken welke hulpmiddelen het handigst zijn, lijsten van de FODMAP Foodies in combinatie met boekje van het Sint Lucas ziekenhuis in België werkt goed.

Gebruikt Monash University Low FODMAP diet app

Gebruikt Monash University Low FODMAP diet app, FODMAP Friendly app, FODMAP Food Guide, 7 day diet plan, Low FODMAP diet.

Gebruikt geen FODMAP*-apps.

Gebruikt Simple FODMAP en FODMAP.


Beoordeling FODMAP*-apps - Cijfer - Voordelen - Nadelen

Adviseert Monash University Low FODMAP diet app , FODMAP Food Guide

Adviseert FODMAP Food Guide

Adviseert geen FODMAP*-apps, maar overweegt dit wel.

Adviseert Monash University Low FODMAP diet app (wanneer duidelijk is waar ze gevoelig voor zijn)

Mijn Eetmeter, My Fitness Pal

My Fitness Pal, Stappenteller, Mijn Eetmeter.

Mijn Eetmeter, app over BMI en bewegen, app voor slapen en bewegen.

Mijn Eetmeter, My Fitness Pal.

Monash University Low FODMAP diet app: 6 of 7.

Monash University Low FODMAP diet app: 9 FODMAP Food Guide: 8. FODMAP Friendly: 6. 7 day diet plan en Low FODMAP diet: Onvoldoende gebruikt om te beoordelen.

N.V.T.

Monash University Low FODMAP diet app: 9. Simple FODMAP: 6. FODMAP: 6.

Monash University Low FODMAP diet app: Enige echt betrouwbare, testen gevalideerd, echt de uitvinders, van geld worden weer voedingmiddelen getest. FODMAP Food Guide: Handig om snel te kijken of een product FODMAP*-rijk of -arm is, voor cliënten heel geschikt. FODMAP Friendly: van Sue Shepherd , zijn druk bezig met merken testen, goedkoop.

N.V.T.

Monash University Low FODMAP diet app: Up-to-date, wetenschappelijk juist, handig als je weet waar je op moet letten, kan aangeven waar gevoelig voor, handig als je uit eten bent of in de winkel.

Monash University Low FODMAP diet app: Engels, veel lezen, vooral betreft hoeveelheden, vaak verwarrend voor cliënten of verkeerd geïnterpreteerd. FODMAP Food Guide: Geeft niet aan welke FODMAP*s, niet geschikt voor herintroductie.

N.V.T.

FODMAP Food Guide: onvoldoende kennis over de app om deze te beoordelen.

Monash University Low FODMAP diet app: Makkelijk als je snel iets wil checken, komt van de bron. FODMAP Food Guide: adviseert deze omdat de diëtist van FODMAP Foodies aangeeft dat dit een goede app is.

Monash University Low FODMAP diet app: Engels, veel producten die hier niet gebruikt worden, ingewikkeld betreft hoeveelheid in grammen, soms rood, terwijl bepaalde hoeveelheid wel mag.

Simple FODMAP en FODMAP: Onvoldoende gebruikt om hier iets over te zeggen.

Monash University Low FODMAP diet app: Komt uit Australië, vraag is of producten dezelfde stoffen bevatten als producten in Nederland. Simple FODMAP en FODMAP: Onvoldoende gebruikt om hier iets over te zeggen.


FODMAP Friendly: Summier, op het moment geen meerwaarde. Alle apps: Veel producten nog niet in apps, nog niet getest. Eisen nieuwe FODMAP*-app of andere hulpmiddelen

Stoplichtensysteem, maar dan met rood als iets helemaal niet mag, groen als daar veel van mag worden gegeten en oranje waarbij aangegeven tot hoeveel gram het mag, geen recepten en uitleg, puur om snel producten te kunnen opzoeken, mogelijkheid om producten te scannen en dan met rood, oranje (liefst met hoeveelheid) en groen aangeven of het geschikt is, mogelijkheid om een gerecht in te vullen en de app uitrekent hoeveel van alles gegeten mag worden.

Guide voor verschillende FODMAP*s in aparte apps, maximale hoeveelheden duidelijk aangeven, een weekmenu erin, soort scanner die alle ingrediënten afgaat en dat de app ‘rood’ aangeeft als er iets in zit wat niet mag, moet duidelijk zijn, overzichtelijk, Nederlands, zoekvenster bevatten.

App waarop snel gekeken kan worden of product geschikt is of iets in verpakking, klantvriendelijk, snel werkend, makkelijk om op te zoeken in winkel, strikt ja of nee aangeven, soort koolhydraten aangeven, recepten (kan ook een aparte app) die te combineren zijn met gezin en dicht staan bij Nederlandse eetcultuur, aangeven waar je dat kan kopen, met een cijfer bij kunnen houden hoe goed het is gegaan en hoeveel klachten per dagdeel, dit in een soort grafiek tonen, moet niet teveel moeite kosten maar wel inzicht geven.

Wetenschappelijk goed onderbouwd, met recepten, restaurants waar met het FODMAP*-dieet gegeten kan worden.


Diëtist Mandy

Diëtist Maaike

Diëtist Magda

Diëtist Lisa

Leeftijd

24 jaar.

29 jaar.

50 jaar.

24 jaar.

Specialisaties

Maag-darmleverziekten, FODMAP*-beperkt dieet.

Sportvoeding, FODMAP*-beperkt dieet, PR, commercieel, voorlichting, catering.

Maag-darmleverziekten, coeliakie, voedselallergieën.

FODMAP*-beperkt dieet.


1 jaar en 1 maand.

8 jaar

12 jaar.

3 jaar.

Ervaring met FODMAP*-dieet - Bijscholing - Werkervaring met FODMAP* - Aantal cliënten begeleid - Doelgroep


Geen bijscholing gevolgd.

Bijscholing gevolgd (Martini Ziekenhuis).

Bijscholing gevolgd (allergieplein).

Werkt 10 maanden met FODMAP*.

Werkt 1 jaar met FODMAP*.


Werkt 1 jaar met FODMAP*.




1-2 nieuwe cliënten per week (ongeveer 75 begeleid).

Vooral jonge vrouwen, rond 20 jaar.

Vooral vrouwen.

Voornamelijk vrouwen, jonger dan 55 jaar.

Veel jonge mensen, 22-35 jaar.

Grondig, uiteindelijk duidelijk wat wel en niet goed gaat, werkt bij veel mensen, steeds meer informatie.

Geeft inzicht in welke producten klachten geven.

Veel en snel resultaat, leren snel met dieet omgaan, niet altijd gevoel van iets missen, ondanks soms geen duidelijk resultaat na herintroductie toch manier om stabiel te houden.

Vrij snel van klachten af, voelen zich prettig, steeds meer materiaal beschikbaar.

Intensief, duurder, maximaal 8 weken volhouden vanwege verandering van darmflora, eenzijdig, mensen moeten zich goed inlezen en goed opletten, nog veel onduidelijk over dieet.

Eliminatiefase is lastig, duurder, soms onvoldoende productkennis, soms verwarring betreft gluten, sommigen blijven in eliminatiefase hangen.

Complex, cognitief vermogen van cliënt is belangrijk, niet altijd duidelijke uitkomst na herintroductie, soms niet willen herintroduceren.

Duurt lang, kans dat mensen niet herintroduceren, strikt dieet.

Paar zijn gestopt met dieet, soms geen resultaat, soms wel veel succes, voor sommigen te intensief, soms baat bij andere diëten of adviezen, soms komen de klachten weer terug, niet altijd duidelijk waarom, meesten zijn erg gemotiveerd, zijn

Over het algemeen goed, buitenhuis eten blijft lastig, combinatie met gezin soms moeilijk , soms eten mensen bewust iets FODMAP*-rijks en accepteren de klachten.

Klachten van vermoeidheid vaak niet opgemerkt tot ze met dieet bezig zijn en zich fitter voelen, voor sommigen teveel om alle 5 de groepen eruit te halen, haal dan eerst de meest verdachten eruit, soms financiële redenen of te moeilijk, brood soms

Eerste 2 weken erg uitzoeken wat wel en niet mag, begin wordt vaak lastig gevonden, als klachten afnemen heel tevreden en houden het goed vol, na aantal weken vaak genoeg van het brood dat nog wel mag, fruit en groente meestal geen




bereid veel te doen om van klachten af te komen.




probleem.

probleem, nog genoeg andere keuzes, lactose* vaak ook wel lastig, beperkt bij o.a. feestjes.

Informatie van scholing, sites (FODMAP-dieet.nl en FODMAP foodies), Facebook, nieuwsbrieven, Monash University.

Website en lijsten (allergieplatform), kookboekje, roze boekje, het LOW FODMAP* dieet, wat vorig jaar in september uitkwam, veel wetenschappelijke literatuur.

Alles van site van Martini Ziekenhuis, soms lijsten van de voedselallergieën (site stichting voedselallergieën).

Informatie van Martini ziekenhuis, lijsten, o.a. de boodschappenlijst, weekmenu’s (FODMAP Foodies), FODMAP* arm dieet basisboekje, recepten van Facebook en Pinterest.

Kreeg eerst van collega’s informatie, maar was voornamelijk van Martini ziekenhuis, in september post hbo MDL gedaan, daar voor eerst uitleg over het FODMAP* dieet, daarna informatie gebruikt die scholing adviseerde.

Collega athlete verwees naar Monash University, toen zelf gaan zoeken, googlen, toen website van het allergieplatform gevonden, ook vanuit werk bericht bij nieuw dieet, ook gekeken naar lijsten van Martini Ziekenhuis, maar waren tegenstrijdig met Monash University Low FODMAP diet app.

Via Martini ziekenhuis.

Deels van nascholing, die hebben nieuwsbrief waarin staat als er iets nieuws is uitgekomen, collega is vaak eerder op de hoogte en stuurt dan door.

Gebruikt geen FODMAP*-apps, maar overweegt dit wel.

Gebruikt de Monash University Low FODMAP diet app



Adviseert Monash University Low FODMAP diet app .

Adviseert de Monash University Low FODMAP diet app .

Adviseert geen FODMAP*-apps.

Adviseert Monash University Low FODMAP diet app.

Mijn eetmeter, bewegingsapps.

Geen.

Mijn Eetmeter, stappenteller.

Geef je lichaam water, Mijn Eetmeter, My Fitness Pal.

Onvoldoende kennis over de app om deze te beoordelen.

7.

N.V.T.

7.

Handig bij boodschappen doen, komt van bron zelf, handig in gebruik, Up-to-date.

Wetenschappelijk verantwoord en onderbouwd.

N.V.T.

Per product zien om welke FODMAP*s het gaat, up-to-date, makkelijk systeem met kleuren.

Onvoldoende kennis over de app om deze te beoordelen.

Maak liever gebruik van de lijsten.

N.V.T.

Niet alles staat erin, Engelse taal, mensen hebben vaak


voorkeur voor lijsten. Eisen nieuwe FODMAP*-app of andere hulpmiddelen

Moet lijsten bevatten, hoeveelheden, ingrediëntenlijsten wat wel en niet mag, duidelijk aangeven welke FODMAP*, recepten.

Vertaling naar Nederlands voedingspatroon, testen op merken en deze erin vernoemen, hoe meer in de app hoe onoverzichtelijker, daarom recepten beter in andere app en opgesplitst in maaltijdenmomenten, ook moet gekeken worden naar manier waarop producten bereid worden, de reactie kan verschillen bij rauwe producten in vergelijking met producten die verhit worden of verwerkt in een product.

Werkt niet met FODMAP*-apps.

1 volledige app waar alle informatie in staat, makkelijk en snel kunnen zien wat waar in zit, taalkeuze, beschrijving van wat FODMAP*s zijn, weekmenu’s, boodschappenlijst, tips en trucs, vraagbaak, eventueel per onderdeel kunnen aanschaffen in de app, naast informatie voor cliënten ook apart deel met informatie voor professionals, waar staat waar de volgende nascholing is, weekmenu’s voor verschillende caloriebudgetten, aangezien sommigen ongewenst afvallen bij dit dieet.


Diëtist Johanna

Diëtist Imke

Diëtist Gerdie

Diëtist Daphne

Leeftijd

62 jaar.

25 jaar.

56 jaar.

25 jaar.

Specialisaties

Brandwonden, maagdarm-leverziekten, FODMAP*-beperkt dieet.

Kinderen, allergieën, orthomoleculaire geneeskunde, FODMAP*-beperkt dieet.

Eetstoornissen, maag-darmleverziekten, kinderen.

Voeding bij kanker, diabetes, FODMAP*beperkt dieet, sport.


36 jaar.

4 jaar.

10 jaar.

4,5 jaar.

Ervaring met FODMAP*-dieet - bijscholing - Werkervaring met FODMAP* - Aantal cliënten begeleid - Doelgroep

Geeft zelf bijscholing.


Bijscholing gevolgd (diëtistenvereniging NVD)

Bijscholing gevolgd

Is 5-6 jaar geleden begonnen met FODMAP*. 2 jaar geleden begonnen met begeleiden van cliënten.


Werkt bijna 1 jaar met FODMAP*.


Samen met collega ongeveer 300 cliënten begeleid.

10 tot 15 cliënten begeleid.



Veel jonge vrouwen.

Voornamelijk vrouwen.

Veel vrouwen, leeftijd 25-40 jaar, perfectionistisch, onzeker.

Uiteenlopend.

Veel enthousiaste reacties, kans om iets te doen aan soms zeer ernstige klachten, effecten zijn heel duidelijk, waardoor mensen erg gemotiveerd zijn.

Bij meeste mensen resultaat, klachten verminderen of gaan helemaal weg, heel gericht zoeken waar het aan ligt, duidelijk groepen.

Cliënt leert persoonlijke gevoeligheid kennen en met beperkingen in de voeding omgaan.

Cliënten zijn erg gemotiveerd, houden het goed vol, ondanks beperking nog steeds veel verschillende producten beschikbaar, makkelijk uit te leggen aan cliënten, veel hulpmiddelen.

Intensief, lastig.

Moeilijk, kost veel tijd, variatie in het begin iets beperkter.

Dieet kan verkeerd gebruikt worden, er kunnen rigide patronen ontstaan waarbij mensen nog meer producten gaan verbieden om pijn te vermijden.

Duur, herintroductiefase is lastig, wisselend of herintroductie 3 dagen achter elkaar is of met steeds een dag ertussen.

Eerste 2 weken vaak moeilijk met etiketten lezen, boodschappen doen, inpassen in gezin, daarna vaak enthousiaster omdat ze creatiever worden

Werkte bij iedereen op 1 persoon na, soms al van alles geprobeerd en dan ineens geen klachten meer, voor meesten is tarwe lastig, uit eten gaan is lastig,

Over het algemeen goede resultaten, meesten krijgen echt inzicht in wat problemen geeft, soms gaat het maar om 1 FODMAP*, soms enorm bang

Heel veel resultaat, wordt minder goed volgehouden bij minder ernstige klachten, uit eten gaan is lastig, lactose meestal geen probleem, granen





met dieet, mensen die van koken houden en veel met voeding bezig zijn vinden het makkelijker, sommigen vinden dat ze gezonder gaan eten en meer bewust zijn van eten, door geen gebruik van kant-en-klaar maaltijden, sommigen blijven het lastig vinden om dieet in te passen in druk bestaan, missen de smaakmakende producten, die zijn blij met herintroductie, soms kostenaspect moeilijk, producten zijn duurder, kan een probleem zijn bij uitkering.

sommigen willen het wel maar willen niet alles zelf maken, kost in het begin veel tijd, variatie in het begin vaak minder, uiteindelijk valt het vaak mee als ze oranje lijsten ook mogen gebruiken, hebben het er vaak voor over alles aan te passen als het helpt.

voor klachten, waardoor bijna niks durven eten.

lastiger, missen ui en knoflook vaak, eerste week van eliminatie lastig, daarna loopt het wel, soms klachten in eerste week erger, na 3 of 4 weken opluchting omdat klachten minder zijn, herintroductie voor meesten lastigste fase, bij elk ding denken dat ze erop reageren.

Verpakkingen van producten en een website waarop analyses staan van verschillende speltbroden om lezen van etiketten uit te leggen, onze brochures, we verwijzen vaak door naar Happy FODMAP Foodies (https://happyFODM APfoodie.wordpress.c om/), een vragenlijst met klachtenscore met hulpmiddelen als een VASmeetinstrument en een bristol stool chart, een voedingsdagboekje.

Lijsten, boodschappenboek, LOW FODMAP diet boek (FODMAP Foodies), de facebookpagina, boek van Shepherd.

Materiaal van het Martini Ziekenhuis en van de FODMAP* groep.

Lijsten en literatuur van allergieplatform, soms de site van FODMAP Foodies, maar ben daar wat terughoudender mee.

Zelf ontwikkeld.

Voornamelijk vanuit de scholing, het boek al eerder gekocht.

Vanuit de scholing, ik gebruikte eerst de lijst van de PDSvereniging, die had een uitgewerkt voorbeelddagmenu voor mensen die erg gevoelig zijn, dit kwam in de buurt van het FODMAP* dieet, maar toch niet helemaal.

Vanuit de scholing.




Eisen ideale FODMAP*-app of andere hulpmiddelen

Gebruikt Monash University Low FODMAP diet app .

Gebruikt Monash University Low FODMAP diet app .



Adviseert Monash University Low FODMAP diet app (wanneer mensen weten waar ze gevoelig voor zijn).

Adviseert Monash University Low FODMAP diet app .

Adviseert geen FODMAP*-apps.

Adviseert de Monash University Low FODMAP diet app .

Geen.

Geen.

Apps van het Voedingscentrum.

Mijn Eetmeter.

8.

7-8.

N.V.T.

Onvoldoende kennis van de app om deze te beoordelen.

Overzichtelijk, kan precies zien welke FODMAP*s erin zitten, komt van de echte bron, wordt regelmatig geüpdate.

Veel producten, opgesplitst in verschillende groepen koolhydraten, nuttig, recent, bruikbaar, voor herintroductie heel handig omdat hij aangeeft welke FODMAP*-groepen een product bevat, kan hem overal mee naartoe nemen

N.V.T.

Van de directe bron.

Niet aangegeven tot welke hoeveelheid FODMAP*-arm, wij gaan uit van portiegroottes van 200 g groente per dag, hierdoor kunnen producten die in de app groen aangegeven worden, soms niet groen zijn voor onze hoeveelheden.

Ook producten die niet in Nederland voorkomen, bevat niet alle Nederlandse producten, sommige samenstellingen zijn anders dan hier, prijzig, staat minder overzichtelijk dan in de lijsten.

N.V.T.

Onvoldoende kennis van de app om deze te beoordelen.

Monash University Low FODMAP diet app toegesneden op Nederlandse producten, dat mensen bij normale portie groente kunnen zien of het FODMAP*-arm of rijk is, systeem met stoplichtjes is duidelijk, ook duidelijk aangeven welke FODMAP*s in producten zitten.

Nederlandse producten en taal, gebaseerd op Nederlands voedingspatroon, prijs van € 4,- zou wat schappelijker klinken dan € 6,99, recepten in grammen in plaats van cups.

Gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, veel voedingsmiddelen, niet alleen bepaalde voedingsmiddelen maar ook soort programma waarin eetdagboek bijgehouden kan worden waarin berekend wordt hoeveel FODMAP*’s gegeten en hoeveel nog kan eten.

Per product kunnen zien of het is toegestaan en in welke hoeveelheid, recepten, iets om klachten te registreren en te scoren, duidelijke lijst met alternatieven, ook iets met merken die je kan kiezen.


Bijlage Ⅲ. Cliënten ervaringen

· ·

· · ·

Cliënt 1 (Rosanne) Roos

Cliënt 2 (Anne) Aafke

Cliënt 3 (Froukje) Femke

Cliënt 4 (Lindi) Lieke

Leeftijd

25

24

33

20

Opleidingsniveau

MBO

Universitair

Universitair

HBO

PDS* Klachten Acties

Krampen, diarree, misselijk

Buikpijn, opgeblazen gevoel, misselijk, buikpijn, diarree.

Buikpijn, diarree, krampen, vermoeidheid, winderigheid.

Verminderde eetlust, obstipatie, afname lichaamsgewicht.

Diëten, hypnotherapie, stoppen anticonceptiepil

Diëten, vezelpoeders

MDL-arts, hypnotherapie, medicatie, beperking bepaald voedingsmiddel, diëten, hypnotherapie

Bekkenbodemfysiotherapi e, osteopathie, pepermuntolie

Zelf koken vind ik erg leuk en nieuwe dingen uitproberen. Ik ben zekerder geworden van mijn gezondheid.

Je moet echt gemotiveerd zijn. Uitvoeren en etiketten lezen prima te doen. Buitenhuis wel echt lastig, wel vervelende vragen omgeving. Niet volledig klachtenvrij

Erg blij met een creatieve man die kookt. Lastig de beperking qua fruit. Bij verjaardag neem ik zelf gebak mee. Eerst een suikerbehoefte maar nu niet meer, je gaat echt anders eten. Je moet alles omgooien.

Eigen koelkast is erg fijn met eigen producten, daarbuiten is het lastig.

Herintroducere n, buitenhuis eten, productkennis, reacties omgeving,

Motivatie, ingewikkeld dieet, buitenhuis eten, klachten niet volledig weg.

Beperking voedselkeuze, buitenhuis eten, verwarrende verschillende voedingslijsten, diëtisten niet eenlijnig, informatie niet eenlijnig, rondgaande verkeerde informatie

Buitenhuis eten, eenzijdig voedingspatroon, tijdrovend.

Snel effectief, gemotiveerd

Goede gemoedstoestand, creatiever geworden

Voedingslijsten, facebook, Monash

Facebook (FODMAP foodies), booschappenboek,

FODMAP* dieet Ervaringen Nadelen Voordelen

Afname klachten, goede gemoedstoesta nd

· ·

Hulpmiddelen Soorten Herkomst

Voedingslijsten, websites

Voorlichtingsboekje eliminatiefase/herintroductief ase (Martini Ziekenhuis),


·

Mening

· · ·

Gebruik FODMAP* apps Gebruik Apparaat Welke

· · ·

Beoordeling apps Cijfer Voordelen Nadelen

FODMAP foodies, facebook, Monash University Low FODMAP diet app

University, Monash University Low FODMAP diet app

voorlichtingsboekje (martini ziekenhuis), voedingslijsten (martini ziekenhuis) , AH app

Diëtist, zelf gezocht


Nichtje uit Australië, zelf gezocht

Diëtist, ziekenhuis

Fijn om informatie te krijgen en weten waar je mee bezig bent.

Handig maar verwarrend door hoeveelheden (app), verwarrende informatie door verschillende bronnen, begeleiding diëtist aan te raden, niet alle facebookpagina’s handig.

Ik blijf liever dicht bij de bron, verwarrende informatie door verschillende bronnen, Engels kan soms wat lastig zijn. Facebookpagina’ s vermakelijk door discussies.

Boekje vond ik niet nuttig, lijsten zijn fijn maar kan het nu zonder. Met de AH kan ik precies zien welke ingrediënten in voedingsmiddelen zitten voordat ik naar de supermarkt ga.

Nee

Ja

Ja

Nee

Mobiel, android

Mobiel, android

Monash University

Monash University

7

8

Betrouwbaar, direct bij de hand

Direct bij de hand (supermarkt), informeren anderen, inspiratie opdoen voor recepten, goede zoekfunctie en duidelijk.

Toevoegingen samengestelde gerechten niet weergeven, hoeveelheden komen niet overeen met stoplichtvoedingslijsten.

In het Engels, niet compleet.

Per dag oriënteren (tijd ertussen), berekening hoeveelheden van oranje lijst, diepgang

Nederlands, wetenschappelijk e gebaseerd, hoeveelheden, basis informatie voor anderen/restuara nt, recepten

Restaurants, positieve verhalen voor mind-set, positieve insteek, recepten

-

Ja, eetmeter gebruikt om te kijken wat ik allemaal binnenkreeg.

Ja, albertheijn app om te kijken wat er in producten zit.

Eisen nieuwe app

Gebruik andere (gezondheids)app s

Nee


· ·

· · ·

Cliënt 5 (Mariëtte) Margriet

Cliënt 6 (Mariska) Maaike

Cliënt 7 (Susan) Sofie

Cliënt 8 (Tanieka) Tara

Leeftijd

47

29

27

29

Opleidingsniveau

HBO

HBO

Universitair

HBO

PDS Klachten Acties

Diarree, krampen, vermoeidheid, glutengevoelige enteropathie, snelle darmpassage

Obstipatie, snelle darmpassage, winderigheid, opgeblazen gevoel, krampen.

Obstipatie, opgeblazen gevoel, brok in de keel, vermoeidheid, hoofdpijn, buikpijn

Buikpijn, opgeblazen gevoel, wisselende consistentie ontlasting, misselijk

Homeopathie, diëten

Diëten, productcombinaties, medicatie, osteopathie, fysiotherapie

haptonomie, oedeemtherapie, sporten, diëten, accupunctuur, pre/probiotica, medicatie, alternatieve geneeswijze.

Huisarts, MDL-arts, hypnotherapie, bioresonantietherapie

Op vakantie is het soms lastig. Niet helemaal klachtenvrij, lijkt alsof hoe schoner de darmen zijn hoe heftiger ik er nu op reageer wanneer ik een product niet verdraag. Het blijft wel denk ik levenslang zoeken. Ik ga nooit ergens naartoe zonder mijn eigen eten.

Producten die eerst geen klachten gaven, geven nu wel klachten. Het is afhankelijk per individu per product. Sommige mensen blijven te lang in de eliminatiefase, begeleiding is daarom belangrijk. PDS* zie je niet van de buitenkant. Eerst kwam ik nooit in de biologische winkel. En ik eet bijna geen dierlijke producten meer.

De oranjelijst gaf nog veel klachten waardoor ik alleen van de groene lijst at. Ben een stuk minder bij etentjes geweest. FODMAP*arm eten is ook lekker. Ik neem zelf iets lekkers mee naar verjaardagen.

Het leuke aan het dieet is dat je nieuwe dingen gaat proberen en veel zelf gaat maken i.p.v. pakjes. Goede reacties omgeving.

Buitenhuis eten, eenzijdig voedingspatroon, tijdrovend

Veranderende klachten bij voedingsmiddelen, kosten, tijdrovend, productkennis, buitenhuis eten, extremisme binnen dieet, dieet helpt niet met externe invloeden zoals stress

Ingewikkeld dieet, blijvende klachten bij oranje lijst, tijdrovend, buitenhuis eten,

Ingewikkeld dieet, eenzijdig voedingspatroon.

Inzicht in voedingsmiddelen die klachten geven, bewustwording voedselkeuze

Snel effectief, inzicht in voedingsmiddelen die klachten geven, afname klachten, minder bewerkt voedingspatroon (plantaardig en biologisch)

Inzicht in voedingsmiddelen die klachten geven

Uitproberen nieuwe voedingsmiddelen, minder bewerkt voedingspatroon, lekkerder, snel effectief, gemotiveerd



· · ·

Hulpmiddelen Soorten Herkomst Mening

Voedingslijsten (Martini Ziekenhuis), app, diëtist

Website (FODMAPdieet.nl), lijsten (FODMAP-dieet.nl), kookboek, FODMAP arm dieet basisboek, wetenschappelijke literatuur, facebook, Monash University Low FODMAP diet app

Monash University Low FODMAP diet app , boekjes gekocht, folders, boodschappenlijsten, facebook, FODMAP arm dieet basisboek

voorlichtingsboekje eliminatiefase(Martini Ziekenhuis), klachtenlijst Martini Ziekenhuis, Monash Univeristy Low FODMAP diet app, websites

Diëtist

Collega athlete, zelf gezocht, beroep (diëtist)

Diëtist

Diëtist

Lijsten zijn fijn en geven houvast, lijst geeft geen hoeveelheid aan bij beperking, verwarrend verschillende informatie, bij herintroductie meerdere FODMAP*s per introductie.

Verwarrende informatie door verschillende bronnen, geen eenduidigheid, kieskeurig zijn doordat er veel in omloop is, extremisten in facebookgroep

Veel onzin op facebookpagina’s, mis diepgaande informatie (waarom?) verwarrende informatie verschillende bronnen

niet prettig dat veel in het Engels is

Deels

Deels

Ja

Ja

Mobiel, android

Mobiel, android

Mobiel, ios

Mobiel, ios

The low FODMAP diet for IBS (Insta medic)

Monash University

Monash University

Monash University

7

7,5

7

Direct bij de hand (restaurant, buiteland).

Wetenschappelijk verantwoord en onderbouwd

Direct bij de hand (supermarkt/restaurant) en vrij compleet

Genuanceerd, inspiratie opdoen voor recepten, direct bij de hand

In het Engels

Gebruikte app niet veel, geen zin te kijken hoeveel ik wel of niet mag (supermarkt)

Nog niet helemaal compleet

Recepten simpel en is in het Engels.

Eisen nieuwe app

Verschillende FODMAP* groepen, Nederlands, beperkt i.p.v hoeveelheden (iedereen anders), overlap met ander FODMAP*’s

Nederlandse voedingsmiddelen, vertaling Nederlands voedingspatroon, merk en productnamen, recepten andere app, overzichtelijk, rauw of gekookt

Alle producten en meer recepten

Nederlandse producten, (FODMAP* rijke) E-nummers, waarschuwing bij FODMAP*-rijke veelgebruikte producten,

Gebruik andere (gezondheids)apps

Nee

Nee

Nee

Ja, Strava-app voor het hardlopen en Virtuagym (Food)

· · ·


· · ·



· ·

· · ·

· · ·

Cliënt 9 (Annelot) Aniek

Cliënt 10 (Annika) Annemijn

Cliënt 11 (Carina) Carolijn

Cliënt 12 (Florien) Fleur

Leeftijd

18

27

37

24

Opleidingsniveau

MBO

MBO

HBO

HBO

PDS Klachten Acties

Krampen, vermoeidheid, opgeblazen gevoel, buikpijn.

Obstipatie, opgeblazen gevoel

Obstipatie, krampen

Opgeblazen gevoel, misselijkheid, krampen, vermoeidheid, duizelig

Huisarts, diëten, medicatie

Beperking bepaald voedingsmiddel, huisarts, MDLarts, allergietest, pre/probiotica, homeopathie, diëten

Darmspoelingen, medicatie, diëten, glutenprovocatie

Huisarts, vezelpoeders, allergietesten, MDL-arts, bekkenbodemfysiotherapie

Moeite in het begin van het dieet maar draai gevonden. Eigen eten meenemen, veel uitzoeken wanneer je buitenhuis gaat eten.

Ongewenste gewichtsafname, goede hulp diëtist, eten ging tegenstaan toen het eenzijdig was tijdens de eliminatiefase. Ik wilde geen etiketten lezen, maar moest wel. Wilde eerst het dieet niet volgen.

Overal rekening mee houden. Moeite in begin maar draai gevonden. Lastig voor mijn omgeving. Goede medewerking in restaurant.

Ongewenste gewichtsafname door beperking voedingsmiddelen. Wel creatiever geworden, bij etentjes zorg ik voor het eten. Goede begeleiding diëtist.

Beperking voedselkeuze, buitenhuis eten

Toch last van producten in groene gedeelte, beperking voedselkeuze, tijdrovend, eenzijdig voedingspatroon, reacties omgeving

Buitenhuis eten, beperking voedselkeuze, ingewikkeld dieet

Verschillende verwarrende voedingslijsten

Klachtenvrij, goede gemoedstoestand

Goed te combineren met werk, niet ingewikkeld dieet, afname klachten.

Inzicht producten die klachten geven

Creatiever geworden

Voedingslijsten, facebookpagina’s, websites (FODMAP foodies), pinterest

Groen boekje met recepten en voedingslijsten, FODMAP arm dieet basisboek, recepten via google en facebook, FODMAP foodies, AH website

Voedingslijsten (FODMAP foodies), boodschappenboek, zelf lijsten gemaakt, smulweb.nl, facebookpagina’s

Websites (FODMAP foodies) , voedingslijsten, Monash Univeristy app




· · ·


· · ·






Verwarrende informatie door verschillende bronnen, behulpzame informatie.

Facebookgroepen erg handig maar ook klaagpunt.

Verwarrende informatie door verschillende bronnen, begeleiding diëtist aan te raden, steun lotgenoten hard nodig.

Verwarrende informatie door verschillende bronnen, site handig voor recepten, voedingslijst duidelijk en behulpzaam.

Nee

Nee

Nee

Ja Mobiel, android Monash University

7 Direct bij de hand (supermarkt), wetenschappelijk onderbouwd, up-to-date. Kosten

Kosten

Hoeveelheden worden niet aangegeven, in het Engels, niet overeenkomend met andere bronnen.

Eisen nieuwe app

Hoeveelheden aangeven, combinaties producten.

Positieve benadering, gericht op FODMAP*-arm, vervanging FODMAP*-rijke producten , overzichtelijker, recepten.

Nederlands, gratis, overzichtelijk, up-todate

Nederlands, hoeveelheden, up-to-date, primaire bron afkomstig.


Nee

Nee

Nee

Nee, geheugen is niet zo groot.


· ·

· · ·

· · ·

· · ·

Cliënt 13 (Marjolein) Mieke

Cliënt 14 (Savannah) Sanne

Cliënt 15 (Tamara) Tineke

Leeftijd

36

25

40

Opleidingsniveau

HBO

HBO

MBO

PDS* Klachten Acties

Krampen, verliezen bewustzijn, angst alleen zijn met kinderen.

Obstipatie, opgeblazen gevoel, winderigheid, wisselende consistentie ontlasting.

Buikpijn

Huisarts, beperking bepaald voedingsmiddel, MDL-arts, bloedonderzoek, fecesonderzoek.

Huisarts, vezelpoeders.

Huisarts, MDL-arts, medicatie, vezelpoeders, allergietesten, diëtist.

Een openbaring, kan veel eten maar kleinere hoeveelheid. Moeite in het begin maar draai gevonden. Soms kies ik ervoor minder streng te zijn met het dieet. Goed te doen in gezinssituatie.

Op eigen houtje het dieet gedaan, tijdens de herintroductiefase begeleiding gehad van een diëtist. Groente bij de lunch naast de avondmaal om 200 gram per dag binnen te krijgen. Lastig om etiketten te lezen. Begrip vanuit omgeving.

Ingewikkeld dieet, best wel een gedoe. Ik moet meestal wel 2 potjes koken. Dieet werkt zo goed waardoor ik erg gemotiveerd ben het vol te houden.

Beperking voedselkeuze, tijdrovend.

Hoeveelheden groenten, eenzijdig voedingspatroon, kosten, productkennis.

Ingewikkeld dieet, beperking voedselkeuze, motivatie.

Snel effectief, goed vol te houden, gemotiveerd, creatiever geworden, uitproberen nieuwe voedingsmiddelen, afname klachten.

Snel effectief, klachtenvrij, goede gemoedstoestand.

Snel effectief, klachtenvrij, gemotiveerd.

Voedingslijsten (Martini Ziekenhuis), facebook Monash University.

Websites, voedingslijsten (FODMAP foodies), websites voor recepten, Monash University Low FODMAP diet.

Google (recepten), voorbeelddagmenu diëtist, voedingslijsten.

Zelf gezocht

Zelf gezocht

Diëtist

Voedingslijsten fijn en duidelijk.

Verwarrende informatie door verschillende bronnen, lastig Australische producten, hulp diëtist aan te raden.

Lastig goede recepten te vinden.

Ja

Ja

Nee

Mobiel, android

Mobiel, ios

Monash University Nog een andere app

Monash University

9

7




Beoordeling apps


· · ·

Cijfer Voordelen Nadelen

Direct bij de hand, instellen bepaalde FODMAP*’s, fijn bij de herintroductie, upto-date.

Goede uitleg

In het Engels, plaatjes komen niet overeen met Nederlandse producten, Australische hoeveelheden.

Geen onderscheid fructanen* en galactanen, Australische producten, niet compleet, in het Engels.

Kosten en in het Engels.

Eisen nieuwe app

Up-to-date met notificatie, Nederlands, hoeveelheden.

Toegespitst regio/land, fructanen* en galactanen scheiden, scanner.

Meer recepten, overzichtelijk, Nederlands.


Nee

Nee

Ja, een hardloop app en een app om calorieën bij te houden.

*Medicatie: laxantia (macrogol/movicolon), dispatal, pantoprazol, lopramide, magnesiumhydroxide ** Allergietesten: glutentest, lactose*test *** Beperken bepaald voedingsmiddel: (wit)brood, aardappelen **** Diëten: vetbeperkt dieet, vezelrijk dieet, suikervrij dieet, glutenvrij dieet, vezelarm dieet, mindfull eten, shake-dieet.


Bijlage Ⅳ. Beoordelingsformulier app Naam: Maker: Aantal keer gedownload: Beoordeling via appstore: Laatste update: Taal/talen: Prijs: O/V/G Doel app: Waarvoor dient de app? Uitstraling: Is de app mooi vormgegeven? Eenvoudig: Is de app makkelijk te gebruiken? Zijn de voedingslijsten ingedeeld in productgroepen? Voedingslijsten: Hoeveel voedingsmiddelen zijn beschreven?

< 100 producten 100 - 300 producten meer dan 300 producten

Bruikbaarheid: Is de app functioneel? Heeft de app een meerwaarde? Gebruiksvriendelijk: Kan de app offline gebruikt worden? Is de snelheid van de app voldoende? Verborgen reclame: Leidt de app onnodig tot specifieke winkels en/of merken? Fases FODMAP*: Bij welke fase(s) van het FODMAP* dieet kan de app gebruikt worden?


Bijlage Ⅴ. Beoordeelde apps schema Naam en maker

Aantal downloads

Beoordeling appstore

Laatste update

Doel app

Uitstraling

Eenvoudig

Voedingslijsten

Bruikbaarheid/ gebruiksvriendelijk

Verborgen reclame

Fases FODMAP

26 aug 2015

Taal en prijs Engels € 6,66

Monash Uni Low FODMAP Diet Monash University

10.000+

4,1 (449 keer beoordeeld)

G

G

G

618 producten

G G

Nee, wel merknamen.

G

Simple FODMAP SR FODMAPlow fodmap ibs diet Healthy Apps

10.000+

3.3 (166 beoordeeld)

28 nov 2013

Engels Gratis

V

V

V

211 producten

G G

Nee

O

5.000+

3,3 (30 beoordeeld)

3 okt 2014

Engels Gratis

G

G

G

274 producten

V G

Nee

O

Low – FODMAP Diet Sean Colombo Low FODMAP Diet Webdirect Australia Pty Ltd

10.000+

3,3 (door 105 beoordeeld)

26 feb 2015

Engels Gratis

G

O

G

274

V G

Ja

O

500+


10 juni 2015

Engels Gratis

O

G

G

-

V O

Ja

O


Naam en maker

Aantal downloads


Laatste update

Doel app

Uitstraling

Eenvoudig

Voedingslijsten


Verborgen reclame

Fases FODMAP

7 maart 2015

Taal en prijs Engels € 2,04

FODMAP FODMAP recipes Fructose Friendly FODMAP Diet Pocket Ready Apps Fodmap Plan Chris Rickard Low FODMaP IBS Diet Food List A calmer stomach Low Fodmap Diet 7 day plan Rector Apps FODMAP SWAPP Kerith Duncanson

100+


O

V

O

893 producten

O G

Nee

O

50+


30 nov 2014

Engels €1,60

V

G

V

-

O/V V

Nee

O

10+

1,0 (1 beoordeeld) 3,1 (door 7 beoordeeld)

-

V

V

O

-

O

V

G

O

387 producten

O O V V

Nee

22 okt 2012

Engels €1,76 Engels 0,77

Nee maar wel merknamen

O

500+

1,0 (2 beoordeeld)

17 juni 2015

Engels Gratis

V

V

O

-

O G

Ja

O

10+

-

15 sep 2015

Engels €1,99

V

G

G

250 producten

V G

Nee

O

500+


Naam en maker FODMAP Diet Shopping List Bhavini Patel FODMAP Diet Foods Becky Tommervik Fodmap Food Guide Edgar van der Geest The low FODMAP Diet for IBS Edward Bishop FODMAP Diet Mark Patrick Media

Aantal download s -


Laatste update

Taal en prijs

Doel app

Uitstraling

Eenvoudig

Voedingslijsten


Verborgen reclame

Fases FODMAP

-

5 jan 2015

Engels €1,99

V

V

G

167 producten

O G

Nee

O

-

-

11 mei 2015

Engels €1,99

G

G

V

254 producten

G G

Nee

O

100+

4,3 (3 beoordeeld)

20 mei 2015

Nederlands €2,99

G

G

G

985 producten

G G

Nee, wel merkname n

O

-

-

23 sep 2015

Engels €0,99

G

G

G

523 producten

G G

Nee

G

-

-

2 nov 2013

Engels €1,99

G

G

V

200 recepten

O/V G

Nee

O


Naam en maker

Aantal downloads


Laatste update

Taal en prijs Engels €1,99 Engels €1,99

Doel app

Uitstraling

Eenvoudig

Voedingslijsten


Verborgen reclame

Fases FODMAP

FODMAP Diet Foods Joanne Gelato FODMAP Diet Recipes Becky Tommervik FODMAP Diet Assistant: ODMP Friebe Mobile FODMAP lowlow fodmap ibs diet Yodapp AB FODMAP Friendly Fodmap Friendly Pty Ltd Diet Radar Foodscanner Hayden JH Apps

-

-

-

-

18 dec 2014 12 maart 2015

G

G

G

507 producten

Nee

G

G

V

V

70 recepten

G G O/V G

Nee

O

-

-

23 juli 2015

Engels €0,99

G

V

G

280

G G

Nee

G

-

-

31 jul 2013

Engels 0,99

G

V

G

267 producten

G V

Nee

O

-

-

25 sep 2015

Engels 1,99

G

G

G

277 producten

G V

Nee, wel merknamen

G

1.000+

4.0 (64 beoordeeld)

23 aug 2015

Engels Gratis

V

O

O

-

O G

Nee

O


Bijlage Ⅵ. Voedingsmiddelen per FODMAP


Bijlage Ⅶ. Rome III-criteria voor de diagnose ‘prikkelbare darmsyndroom’ 1. Patiënten moeten recidiverende buikpijn of een ongemakkelijk gevoel in de buik (niet omschreven als pijn) hebben gedurende minstens drie dagen per maand in de afgelopen drie maanden, terwijl de klachten ten minste zes maanden voor de diagnose zijn begonnen.

2. Deze klachten moeten geassocieerd zijn met twee of meer van de volgende criteria: - de klachten verminderen na defecatie; - de klachten zijn geassocieerd met een verandering in de frequentie van defecatie; - de klachten zijn geassocieerd met een verandering in de consistentie van de ontlasting2


Bijlage Ⅷ Vergelijking van de onderzoeken Eerste auteur, jaar

Land

Duur van het onderzoek

Aantal deelnemers

Opzet

Belangrijkste resultaten

Ones ML, 2014

Noorwegen

6 weken

23 PDS* patiënten

Volledige dieet gevolgd, klachten voor en na dieet gemeten.

Aanzienlijke vermindering van klachten, verbetering kwaliteit van leven.

Pedersen N, 2014 11

Denemarken

6 weken

108 PDS* patiënten

3 groepen: 1 FODMAP*dieet, 1 gebruik van probiotica, 1 gebruikelijk westers dieet. Klachten voor en na dieet gemeten.

Ernst van klachten bij FODMAP*-groep significant lager dan andere groepen, verbetering van kwaliteit van leven bij alle groepen.

Jensen LL, 2015 12

Denemarken

3 maanden

9 PDS* patiënten

3 groepen: 1 laag in polyolen, 1 laag in FOS* en GOS*, 1 volledig FODMAP*-beperkt dieet. Klachten voor en na dieet gemeten.

Geen vermindering van klachten bij polyolen*, wel bij FOS* en GOS* en en volledige FODMAP*. Kwaliteit van leven alleen bij FOS* en GOS* verbeterd.

Van der Waaij, 2014 13

Nederland

6 weken

28 PDS* patiënten

Volledig dieet gevolgd. Klachten voor en na dieet gemeten.

Bij 79% van deelnemers vermindering van klachten.

Halmos EP, 2014 4

Australië

21 dagen per dieet met wash out van 21 dagen

30 PDS* patiënten en 8 gezonde individuen

Zowel regulier dieet als FODMAP* dieet gevolgd met wash out. Klachten en ontlasting vergeleken bij beide diëten..

Minder gastro-intestinale klachten bij FODMAP* dan bij regulier dieet.

van Megen F, 2014 14

Noorwegen

6 weken

12 IBD patiënten met PDS* klachten

Volledig dieet gevolgd. Klachten, kwaliteit van leven en fermentatie in colon gedurende dieet gemeten.

IBS symptomen significant verlaagd, geen verschil in gasproductie.

Hackett C, 2015 15

Canada

N.V.T.

N.V.T.

Review van 4 onderzoeken.

Meeste studies van lage kwaliteit, hoog placeboeffect, bij herintroductie voornamelijk klachten van fructose* en fructanen*.

10


Apps bij het FODMAP beperkte dieet

Recommend Documents