Dieet bij diabetes mellitus

Dieet bij diabetes mellitus Afdeling diëtetiek

mca.nl

Inhoudsopgave

Wat is diabetes?

3

Behandeling

4

Belangrijke voedingsstoffen bij diabetes

5

Hypoglycaemie

9

Veel gestelde vragen over het dieet bij diabetes

10

Variatielijsten

10

Variatielijst voor de broodmaaltijden

11

Variatielijst melk

12

Variatielijst fruit

13

Variatielijst voor de warme maaltijd

14

Extra informatie

16

Belangrijke telefoonnummers

18

Websites

18

Notities

19

Colofon Redactie:

afdeling diëtetiek

afdeling marketing & communicatie Vormgeving:

beeldgroep MCA

Oplage:

500 / 2e druk / 2012

Druk:

Marcelis – van der Lee - Adu

Artikelnummer: 142485 Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting

2

Voor u ligt de brochure over het dieet bij diabetes mellitus voor mensen met diabetes mellitus (suikerziekte) en hun familieleden of naasten. In deze brochure krijgt u uitleg over hoe u uw dieet kunt samenstellen en welke voedingsstoffen van belang zijn bij diabetes. Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen? Stel ze dan gerust aan uw diëtist.

Wat is diabetes?

Bij een tekort aan insuline wordt het glucosegehalte in uw bloed te hoog.

Diabetes heet voluit diabetes mellitus

U kunt dan last krijgen van dorst, veel

en wordt ook wel suikerziekte genoemd.

drinken, veel plassen, vermagering, wazig

Bij diabetes is de glucosestofwisseling

zien en vermoeidheid.

verstoord door een tekort aan insuline.

Het glucosegehalte in het bloed wordt

Insuline is een hormoon dat door de

uitgedrukt in “millimol per liter” (mmol).

alvleesklier wordt gemaakt. Insuline zorgt

Dit gehalte wordt in het laboratorium

ervoor dat glucose vanuit het bloed in de

gemeten met een glucosemeter. Als het

lichaamscellen wordt opgenomen. Bij een

glucosegehalte bij iemand die ’s morgens

tekort aan insuline, blijft de glucose in het

niets gegeten heeft (=nuchter) boven de

bloed en wordt daar het glucosegehalte

7 mmol uitkomt, dan heeft deze persoon

te hoog.

diabetes.

Glucose

Soorten diabetes

Koolhydraten is een verzamelnaam voor

Er zijn meerdere types diabetes met elk

alle soorten suikers en zetmeel in voeding.

hun eigen kenmerken:

Als koolhydraten verteerd worden, blijft er uiteindelijk glucose over. Alle

Bij type 1 diabetes: wordt er geen tot

lichaamscellen hebben glucose nodig.

zeer weinig insuline gemaakt door de

Want eenmaal in de cel levert glucose

alvleesklier. Dit type kan al op jonge

energie. Deze energie is nodig voor

leeftijd ontstaan. Het is een aandoening

alle activiteiten van het lichaam, zoals

van het afweersysteem van het lichaam.

bewegen, ademhalen en praten.

De behandeling bestaat altijd uit insuline.

Afdeling diëtetiek

3

Dieet bij diabetes mellitus

Bij type 2 diabetes: wordt soms minder

in de behandeling. De behandeling heeft

insuline gemaakt. Maar meestal werkt de

als doel de glucosewaarden in het bloed

insuline minder goed. Dit type diabetes

zo normaal mogelijk houden.

wordt ook wel “ouderdomssuiker”

Behandelen van diabetes is belangrijk om

genoemd. De klachten zijn niet altijd

later complicaties te voorkomen. Want als

duidelijk en kunnen al langere tijd bestaan

de glucosewaarden langdurig te hoog zijn,

voor de diagnose gesteld wordt. Deze

raken bloedvaten, hart, nieren, ogen en

vorm van diabetes komt tegenwoordig

zenuwbanen beschadigd.

ook op jonge leeftijd voor. Er is een verband met overgewicht en leefstijl.

De basis van de behandeling is een gezonde leefstijl. Dit heeft te maken met

Zwangerschapsdiabetes: deze vorm van

alles wat u eet en drinkt, wel of niet rookt

diabetes kan ontstaan na de twintigste

en hoe actief u bent. Het verbeteren van de

week van de zwangerschap. Tijdens

leefstijl is de eerste stap in de behandeling.

de zwangerschap moet de alvleesklier

Daarnaast wordt zonodig een behandeling

namelijk meer insuline maken om de

met medicijnen in tabletvorm of insuline-

glucosewaarden in het bloed goed te

injecties gestart. De arts schrijft deze

houden. Vrouwen hebben een grotere

medicijnen voor. Bewegen heeft ook een

kans om zwangerschapsdiabetes te krijgen

goede invloed op de glucosewaarden.

als er al diabetes in de familie voorkomt

Het is belangrijk dat u eten, medicijnen en

en/of wanneer zij ernstig overgewicht

bewegen goed met elkaar in balans houdt.

hebben. Na de bevalling herstelt deze vorm van diabetes bijna altijd vanzelf. Deze

Dieet bij diabetes

vrouwen hebben wel een grotere kans om

Een gezonde voeding houdt in:

op latere leeftijd diabetes te krijgen.

• gevarieerd eten • eet minimaal 200 gram groente en 2 stuks fruit

Behandeling

• eet regelmatig maar niet teveel tussendoor

Diabetes is helaas nog niet te genezen. Ondanks dat er veel onderzoek naar gedaan wordt. Wel is er veel vooruitgang

4

• let op de soort en hoeveelheid vetten • wees zuinig met zout

Bij diabetes is het belangrijk om verspreid over de dag te eten. Door regelmatig te

Koolhydraten komen voor in:

eten wordt de hoeveelheid koolhydraten

• aardappelen, aardappelpuree, patat

die u binnenkrijgt, beter over de dag verdeeld. Dit voorkomt grote schommelingen in de bloedglucose. Afhankelijk van de medicijnen die u gebruikt, geeft de diëtist u persoonlijk aanvullende adviezen.

(zetmeel) • rijst, deegwaren, peulvruchten (zetmeel) • pizza, pannekoeken, poffertjes (zetmeel) • brood, beschuit, crackers, ontbijtkoek (zetmeel) • havermout, griesmeel, rijstemeel

Belangrijke voedingsstoffen bij diabetes

(zetmeel) • müsli, cruesli, cornflakes (zetmeel,

Koolhydraten Koolhydraten zijn de belangrijkste brandstof voor het lichaam en zijn

suiker) • melk, karnemelk, yoghurt en vla (melksuiker)

onmisbaar in gezonde voeding. De

• fruit en vruchtensap (vruchtensuiker)

dagelijkse hoeveelheid hangt af van uw

• suiker , honing, stroop (suiker)

persoonlijke behoefte. Iemand die zwaar

• voedingsmiddelen waaraan suiker is

lichamelijk werk doet of veel sport, heeft

toegevoegd

meer koolhydraten nodig dan iemand die een rustiger leven leidt. Koolhydraten worden in de maag en darm afgebroken tot glucose. Glucose wordt in het bloed opgenomen. De hoeveelheid koolhydraten in een maaltijd bepalen hoe hoog het glucosegehalte in uw bloed wordt na de maaltijd.

Afdeling diëtetiek

5


Voedingsvezels

Zoetstoffen en suikervrije producten

Voedingsvezels zijn onverteerbare delen

U kunt suiker in de voeding vervangen

van plantaardige voedingsmiddelen.

door zoetstoffen. Er zijn veel verschillende

Ze hebben een gunstige invloed op het

soorten.

glucosegehalte in het bloed. Ze vertragen

Voor alle zoetstoffen is een aanvaardbare

namelijk de opname van glucose in het

veilige dosis vastgesteld.

bloed. Dat geldt speciaal voor vezels uit:

In light frisdranken zitten dergelijke

• fruit

zoetstoffen. Daarom adviseren we:

• groente

• kleine kinderen: niet meer dan 2 glazen

• peulvruchten • haver. Ook zijn ze belangrijk voor een goede

per dag te drinken • volwassenen: niet meer dan 5 glazen per dag te drinken.

darmwerking. Andere vezelrijke producten zijn volkoren producten,

Vetten en cholesterol

roggebrood, muesli, noten en zaden.

Vet levert energie, vitamines en essentiële vetzuren. Mensen met diabetes moeten

Suiker

goed opletten welke soort en hoeveel

Veel mensen denken dat Iemand met

vet ze eten. Dit om te voorkomen dat het

diabetes geen suiker mag gebruiken.

cholesterol om het bloed te hoog wordt. Zij

Suiker is echter een koolhydraat en past

hebben namelijk vaker last van een hoge

in het dieet. Teveel suiker is niet goed. Dat

bloeddruk of een te hoog cholesterol

geldt voor iedereen. Daarom adviseren

gehalte in hun bloed. Beide factoren

we om:

vergroten de kans op hart- en vaatziekten.

• suiker in koffie en thee te vervangen door zoetstof

om te weten of vet verzadigd

vervangen door light frisdranken of

is of onverzadigd. Een handig

light limonadesiroop

geheugensteuntje daarvoor is:

Het maakt geen verschil of u suiker,

• Verzadigd vet = verkeerd vet.

honing, stroop of vruchtenconcentraat

• Onverzadigd vet = oké

gebruikt. Ook deze natuurlijke suikers worden afgebroken tot glucose.

6

Voor de gezondheid is het belangrijk

• gewone frisdranken of limonade te

Verzadigde vetten verhogen het

makreel, zalm, sardientjes (meer vette

verkeerde cholesterol in het bloed.

vissoorten: zie bladzijde 17).

Verzadigde vetten komen bijvoorbeeld voor in:

Alcohol

• volle melkproducten, slagroom, volvette

Alcohol doet de glucosespiegel in het

kaas, roomboter, harde margarine, • vet in vleessoorten, spek, worst, hard frituurvet, • koekjes en gebak, chocolade, kokos, chips.

bloed dalen, soms pas enige tijd na het drinken. Hoeveel het glucosegehalte daalt hangt af van: • de hoeveelheid alcohol • of er bij de alcohol gegeten wordt.

Kies van deze producten zoveel mogelijk de magere of halfvolle soort.

Er zijn er meestal geen bezwaren tegen een matig alcoholgebruik.

Onverzadigde vetten hebben een

Dit houdt in:

gunstige invloed op het cholesterol

• voor mannen: niet meer dan 2

gehalte. Onverzadigd vet komt voor in vele plantaardige voedingsmiddelen en in vis. Rijk aan onverzadigd vet zijn onder andere:

standaard glazen per dag • voor vrouwen: niet meer dan 1 standaard glas per dag • drink niet iedere dag, gebruik 2

• (olijf)olie,

dagen per week geen alcohol om

• dieetmargarine,

gewoontevorming te voorkomen.

• light smeersels, • vloeibare bak- en braadproducten, • noten.

Mensen met overgewicht kunnen beter zo min mogelijk alcohol drinken. Sommige

Vis bevat vet met een goede

medicijnen gaan slecht samen met

samenstelling, de omega-3 vetzuren.

alcohol. Kijk op de verpakking of bijsluiter.

Ze hebben een positieve werking op het hart en bloedvaten. We adviseren u om zeker twee keer per week vis te eten, waarvan één per week vette vis. Vette vissoorten zijn onder andere haring,

Afdeling diëtetiek

7


Vitamines en mineralen

chips, snacks. Gebruik daarom zelf zo

Om goed te functioneren heeft het

min mogelijk zout bij het koken en maak

lichaam vitamines en mineralen nodig.

gebruik van kruiden en specerijen om het

Mensen met diabetes hebben dezelfde

eten op smaak te brengen.

hoeveelheid vitamines en mineralen

Kies zo mogelijk voor minder zoute

nodig als mensen zonder diabetes. Als

varianten van vleeswaren, kaas, chips en

u gezond eet, heeft u dus geen extra

snacks.

vitaminetabletten nodig. Extra vitamines zijn wel nodig bij: • streng lijnen • jonge kinderen en ouderen • zwangerschapswens en zwangerschap • vrouwen die borstvoeding geven • mensen die weinig in de buitenlucht komen • mensen met een donkere huidskleur. Vraag hierover advies aan uw arts of diëtist. Zout Keukenzout bestaat voor bijna de helft uit natrium. Natrium speelt een rol in de regulering van de bloeddruk. Een hoge zoutinname verhoogt de kans op een hoge bloeddruk. Gemiddeld krijgen mensen twee keer zoveel zout binnen als nodig. Veel zout zit in ons eten verborgen. We krijgen dus ongemerkt veel zout binnen. De industrie gebruikt bijvoorbeeld zout als conserveermiddel. Ook wordt er veel zout toegevoegd aan kant-en-klaar maaltijden, vleeswaren, kaas,

8

Hypoglycaemie (hypo)

Bij een hypo hebben sommige mensen de neiging om zich te overeten om maar

Bij een hypoglycaemie of hypo is het

zo snel mogelijk van het hypogevoel af te

glucosegehalte in uw bloed te laag,

komen. In een korte tijd eten ze dan koek,

namelijk minder dan 4mmol.

chocola, boterhammen met pindakaas

U kunt dan last krijgen van de volgende

en nog meer. Het gevolg is dat het langer

klachten:

duurt voor de hypo over is. Producten met

• duizeligheid

vetten maken dat de glucose langzamer

• zweten

opgenomen wordt. Daarnaast leveren

• licht gevoel in het hoofd

chocola en koek veel calorieën. Een ander

• prikkelbaarheid

gevolg is dat de glucosewaarde weer veel

• verwardheid

te hoog wordt.

• moeite met praten. Er zijn verschillende oorzaken voor een

Wat te doen bij een hypo?

hypo, namelijk:

Bij een hypo is het belangrijk dat u het

• te veel medicijnen (insuline en/of

glucosegehalte in uw bloed verhoogt.

tabletten)

U kunt dit doen door iets

• te weinig koolhydraten eten

te eten of te drinken met 15 tot 20

• sporten of meer bewegen dan

gram koolhydraten, die snel in het

gebruikelijk • alcohol gebruik.

bloed opgenomen worden. Dit zijn bijvoorbeeld: • 3 tot 5 glucose tabletten

Na 10 tot 15 minuten nemen de

• een glas gewone limonade

verschijnselen van een hypo af. Controleer

• een glas of een pakje appelsap of

zonodig de glucosewaarde. Als deze nog steeds onder de 4mmol is, neem dan nog een keer 15 tot 20 gram koolhydraten.

sinaasappelsap • 3 tot 5 snoepjes zoals hartjes, pepermunt, zuurtjes

Duurt het nog 1 tot 2 uur tot de volgende maaltijd dan is het belangrijk om nog iets extra te eten, zoals een sneetje brood, wat fruit of een plakje ontbijtkoek.

Afdeling diëtetiek

9


Veel gestelde vragen over het dieet bij

Variatielijsten

diabetes Het is belangrijk dat u weet in welke Teveel koolhydraten eten, kan dat ook?

producten koolhydraten voorkomen en

Ja, koolhydraten zijn een belangrijke

ook hoeveel koolhydraten erin zitten.

energiebron. Als u teveel koolhydraten

Met de variatielijsten kunt u dagelijks uw

eet, kan het lichaam niet alle glucose

keuze maken en uw voeding variëren.

gebruiken. Een klein deel glucose wordt

De lijst geeft een overzicht van de meest

in de spieren en lever opgeslagen. De

gebruikte voedingsmiddelen.

rest wordt omgezet in vet en als vet opgeslagen. Van teveel koolhydraten eten

Dranken die u onbeperkt kunt gebruiken:

wordt u dus zwaarder.

Water, thee en koffie zonder suiker (evt. met koffiemelk), bouillon

Hoeveel koolhydraten mag ik eten?

Daar is niet precies een getal voor te

Kinderen max. 2 glazen , volwassen max.

geven. Dat hangt af van hoeveel energie

5 glazen per dag:

u per dag nodig heeft en dat kan per dag

Light-frisdranken, met zoetstof gezoete

verschillen. Als richtlijn geldt dat 40% van

limonadesiroop (bv. Diaran, Slimpie).

de energie die iemand nodig heeft, door

Denk ook aan andere met zoetstof

koolhydraten geleverd wordt.

gezoete dranken!

Kan mijn bloedglucosegehalte ook stijgen als ik veel vet eet? Nee, het lichaam kan vet nooit omzetten in glucose. Als uw bloedglucose stijgt na een vetrijke maaltijd, dan heeft u ook meer koolhydraten gegeten.

10

Variatielijst voor de broodmaaltijden

Een broodje of kadet levert gemiddeld 25 gram koolhydraten. Dit is gelijk aan

Brood

1½ snee brood. Let op: sommige broodjes

1 sneetje volkoren brood levert 16

(Italiaanse bol, pistolet) zijn groter.

gram koolhydraten. Onderstaande

Deze wegen dan gemiddeld 70 gram en

producten leveren ook ongeveer

zijn gelijk aan 2 sneetjes brood.

16 gram koolhydraten: • 1 sneetje donker roggebrood

Voor tussendoortjes zijn er veel

• 1½ sneetje licht roggebrood

voorverpakte producten te koop.

• 1 sneetje witbrood

Deze producten kunnen ongemerkt veel

• 2 (volkoren) beschuiten

koolhydraten bevatten. Ook worden ze

• 2 sneetjes knäckebröd

vaak met meerdere stuks voorverpakt

• 3 sneetjes stokbrood

verkocht. Lees op de verpakking hoeveel

• 1 sneetje krentenbrood (met of

koolhydraten er per stuk in zitten.

zonder spijs) • 1 plak ontbijtkoek

Boter, (dieet)margarine, (dieet)halvarine

• 4 theebiscuits of mariabiscuits

In boter (dieet)margarine of (dieet)

• 2 volkorenbiscuits of kleine koekjes

halvarine zitten geen koolhydraten.

• 1 schaaltje pap of vla bereid van

Besmeer het brood dun. U kunt het

halfvolle melk met 2 eetlepels

beste producten met onverzadigd vet

bindmiddel, zonder suiker

gebruiken, zoals dieethalvarine en

• 1 schaaltje magere yoghurt of half-

dieetmargarine.

volle melk, met 2 eetlepels cornflakes of 1 eetlepel muesli of cruesli • 1 beschuit met gewoon zoet beleg • 1 portie fruit (zie variatielijst fruit op bladzijde 13) . • 1 evergreen • 1½ sultana • 1 glas (150ml) drinkontbijt met suiker • 1 mok (250ml) drinkontbijt light

Afdeling diëtetiek

11


Beleg

Variatielijst melk

Voor 1 portie broodbeleg met 0 gram koolhydraten kunt u nemen:

1 glas halfvolle melk (150ml) levert 6 gr

• magere vleeswaren

koolhydraten en een beker (250ml) levert

• magere kaas of smeerkaas

12 gr koolhydaten

• ei, niet meer dan 4 per week • rauwkost zoals komkommer, tomaat of radijs

Dit kan vervangen worden door:

kool-

kool-

• aardbeien, frambozen of bessen

hydraten hydraten

• pindakaas

per glas per beker

• groentespread.

karnemelk

5

9

magere yoghurt

6

10

magere kwark

6

10

melkdrank GST*

9

14

Zoet broodbeleg levert gemiddeld 10 gram koolhydraten. Hiermee kunt u dus vlees of kaas niet vervangen. Bovendien

* melkdrank waaraan geen suiker

bevatten chocolade- en hazelnootpasta

toegevoegd (= GST) is bijvoorbeeld

veel verzadigd vet. Halvajam levert per

light chocolademelk en light

portie 4 gram koolhydraten.

yoghurtdranken

Meer informatie over broodbeleg kunt u lezen op pagina 16.

12

Variatielijst fruit

Fruitsoorten met 20 tot 25 gram koolhydraten zijn:

Fruit bevat wisselende hoeveelheden

• 1 banaan

koolhydraten. Gemiddeld levert een

• 1 trosje druiven (125 gram)

portie fruit 15 gram koolhydraten.

• 1 schaaltje kersen (160 gram). • halve mango (130 gram)

Fruitsoorten met gemiddeld 15 gram koolhydraten zijn: • 1 plak verse ananas (125 gram)

Vruchtensap en fruit uit blik

• 1 appel

Vruchtensap bevat in verhouding even

• 1 schaaltje blauwe bessen (125 gram)

veel koolhydraten als vers fruit. Ook als er

• 1 grapefruit

op het etiket staat dat er geen suikers zijn

• 1 sinaasappel

toegevoegd.

• 1 schijf meloen, alle soorten (200 gram) • 1 peer.

In plaats van 1 portie vers fruit kunt u ook nemen:

Fruitsoorten met 5-8 gram koolhydraten zijn: • 1 verse abrikoos • 1 schaalte aardbeien (100 gram) • 1 schaaltje aalbessen, bosbessen, kruisbessen of zwarte bessen

• 1 glas vers of ongezoet vruchtensap (125-150ml) • 1 schaaltje vruchten op water of vruchten op eigen sap • 1 schaaltje appelmoes zonder suiker (appelpulp).

(100 gram) • 1 schaaltje bramen (125 gram)

Gedroogd fruit

• 1 schaaltje frambozen (100 gram)

• 1 stukje gedroogd fruit (abrikoos,

• 1 kiwi

appel, pruim) levert 2 gram

• 1 gewone of 2 kleine mandarijnen

koolhydraten

• 1 nectarine • 1 perzik • 1 pruim.

• 1 geconfijte dadel levert 4 gram koolhydraten • 1 geconfijte vijg levert 11 gram koolhydraten.

Afdeling diëtetiek

13


Variatielijst voor de warme maaltijd

maïsolie, zonnebloemolie en olijfolie. De hoeveelheden koolhydraten is

Bouillon en soep

gemiddeld 1 - 3 gram koolhydraten per

Eén kop of bord bouillon bevat geen

sauslepel. Sommige kant-en-klaarsauzen

koolhydraten als deze gemaakt is van

bevatten veel vet.

vlees, kip, groente of een bouillonblokje. Een kop of bord heldere of licht

Groente

gebonden soep levert 6 tot 8

Een portie groente levert gemiddeld 10

koolhydraten.

gram koolhydraten. Groente levert relatief gezien weinig koolhydraten. U mag deze

Vlees, vis, kip en ei

daarom naar behoefte opscheppen. Een

Vlees, vis, kip en ei bevatten geen

uitzondering vormen echter doperwten

koolhydraten. Kies bij voorkeur magere

en maïs. Neem hiervan niet meer dan 2

vlees- en vissoorten. Raadpleeg hiervoor

opscheplepels.

de lijst op pagina 17.

Voor de hoeveelheden vitaminen en

Indien vlees gepaneerd is bevat het wel

mineralen maakt het geen verschil of u

koolhydraten. Dit kan variëren van 5 - 10

verse, diepvries- of blikgroente gebruikt.

gram koolhydraten. Dit geldt ook voor gebakken vis zoals kibbeling en een

Rauwkost

lekkerbekje.

Rauwkost zoals sla, komkommer en tomaat bevatten geen koolhydraten. Deze

Vegetarische vleesvervangers

kunt u dus vrij gebruiken. U kunt zelf een

Vlees, vis en kip kunnen ook vervangen

dressing met een beetje olie en azijn

worden door vegetarische producten

maken of kant en klaar kopen. In kant en

als tahoe, tempeh, quorn, vegetarische

klaar gekochte dressing zit gemiddeld 3

burgers en vegetarische worstjes. Deze

gram koolhydraten per sauslepel.

producten kunnen koolhydraten bevatten.

De minste calorieën zitten in de soorten met minder of 0% vet.

Jus en saus Bereid vlees bij voorkeur in een product dat rijk is aan onverzadigd vet, zoals vloeibare bak- en braadproducten,

14

Aardappelen

Variatie op de warme maaltijd

In een warme maaltijd leveren aardappelen,

De hele warme maaltijd bestaande uit

rijst, peulvruchten, macaroni, spaghetti en

3 aardappelen, groente en vlees levert

andere pasta’s de meeste koolhydraten.

samen 34 gram koolhydraten.

Drie kleine aardappelen wegen

Deze maaltijd kunt u in zijn geheel

150 gram en leveren 24 gram

vervangen door:

koolhydraten. In de plaats hiervan kunt

• 2 opscheplepels nasi goreng

u ook gebruiken:

• 2 opscheplepels bami goreng

• 4 opscheplepels aardappelpuree

• 1 bord bonensoep of erwtensoep

• 1½ opscheplepel witte rijst

met 1 snee roggebrood

• 2 opscheplepels zilvervliesrijst

• 1 pannenkoek met zoet beleg

• 2½ opscheplepel macaroni of

• een halve pizza

spaghetti • 3 opscheplepels bruine bonen, witte bonen, kapucijners, linzen en andere peulvruchten • 3 opscheplepels gebakken aardappelen

• 5 opscheplepels stamppot met een stukje vlees • 3 opscheplepels macaroni met ham en kaas • 3 opscheplepels spaghetti met saus • 2 sneetjes brood met beleg.

• 1½ opscheplepel patates frites • 5 sneetjes stokbrood • 1½ sneetje brood of 1 broodje of kadet.

Nagerecht Nagerechten wisselen in hoeveelheid koolhydraten. Nagerechten die ongeveer 7 gram koolhydraten leveren, zijn: • 1 schaaltje (magere) yoghurt • 1 schaaltje (magere) kwark • 1 beker halfvolle melk • 1 kant en klaar toetje waaraan geen suiker toegevoegd is (= GST)

Afdeling diëtetiek

15


Extra informatie Nagerechten die ongeveer 15 gram koolhydraten leveren zijn:

Magere belegsoorten

• 1 schaaltje (magere) yoghurt of

Magere soorten kaas zijn:

kwark met 2 eetlepels müsli of

• 40+, 30+ of 20+ kaas

cornflakes of met 1 beschuit of een

• 20+ smeerkaas

eetlepel jam of siroop

• Zwitserse strooikaas

• 1 schaaltje (magere) yoghurt of

• Cottage cheese, Hüttenkäse

kwark met een ½ portie fruit • 1 waterijsje

Mager vleesbeleg is:

• 1 bolletje schepijs of yoghurtijs

• rookvlees

• 1 schaaltje pap vla of pap zonder

• mager kalfsgehakt

toegevoegde suiker

• rosbief • mager rundergehakt • runderrollade • pastrami • kip- en kalkoenrollade

Nagerechten die ongeveer 22 gram

• lever zonder spekjes

koolhydraten leveren zijn:

• fricandeau

• 1 schaaltje gewone vla, pap of

• casselerrib

pudding

• pekelvlees zonder vetrand

• 1 kant en klaar toetje

• ham zonder vetrand

• 1 schaaltje vruchten yoghurt of

• paardenvlees

vruchtenkwark • 1 bolletje roomijs

Rauwkost zoals tomaat en komkommer

• 1 schaaltje yoghurt/kwark + 1 portie

zijn ook magere belegsoorten. Ook fruit is

fruit

een magere belegsoort, maar denk eraan dat dit wel koolhydraten levert.

16

Magere vleessoorten

Magere en vette vissoorten

Magere vleessoorten zijn:

Magere vissoorten zijn onder andere:

• runderlap

• schelvis

• runderrollade

• tong

• varkenshaas

• pangasiusfilet

• sukadelap

• kabeljauw

• kalfsgehakt

• forel

• magere varkenslap

• tilapia

• rundergehakt

• wijting

• kalfsrollade

• tarbot

• varkensfricandeau

• victoriabaars

• biefstuk

• schol

• kalfslap

• bot

• haaskarbonade

• koolvis

• tartaar

• schaal- en schelpdieren, bijvoorbeeld

• kalfsfricandeau

garnalen en mosselen

• paardenvlees • ossenhaas

Vette vissoorten zijn:

• blinde vink

• ansjovis

• rosbief

• zeewolf • mul

Mager wild en gevogelte

• zwaardvis,

Mager wild en gevogelte zijn:

• heilbot

• alle soorten gevogelte (zonder vel)

• haring

zoals kip, kalkoen, patrijs, fazant, haas en

• poon

konijn, struisvogel, springbok, hert, ree

• makreel • roodbaars • paling • sardien • sprot • tarbot • zalm • tonijn Afdeling diëtetiek

17


Belangrijke telefoonnummers

Websites

Medisch Centrum Alkmaar

Meer informatie over diabetes en dieet is

(072) 548 44 44

te vinden op de volgende websites:

Secretariaat afdeling diëtetiek

Diabetes

(072) 548 35 52

www.dvn.nl

Voor het maken van afspraken op

www.diabetesforum.nl

werkdagen van 9.00-12.00 uur

www.sugarkids.nl

(of antwoordapparaat inspreken)

www.diabetes.startpagina.nl www.diep.info

We zijn ook bereikbaar per e-mail: [email protected]

Koolhydraatgetallen www.koolhydratentabel.nl

Diabetespolikliniek

www.calorielijst.nl

(072) 548 33 22 Koolhydratentabel op mobiele telefoon www.koolhydraatkenner.nl Naam diëtist . ....................................................................... Algemeen E-mail: .............................................. @mca.nl

www.voedingscentrum.nl www.nvdietist.nl Beweging www.sportiefbewegen.nl www.jouwbeweegmaatje.nl

18

Notities ..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

Afdeling diëtetiek

19

Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44 mca.nl/diabetes

mca.nl

Dieet bij diabetes mellitus

Recommend Documents