Diabetes prevalentie in Nederland Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl
[email protected]
RIVM 2010
Diabetes prevalentie in Nederland (prognose)
Voeding en Humane Evolutie (Australopithecus afarensis) fruit, planten, noten (complexe) koolhydraten
4.000.000 jr
RIVM 2010
Smaak
Open grasland
Calorieen
Groter brein
Groter brein
Smaak adaptatie
Smaak adaptatie
Ongevoeligheid voor insuline
Ongevoeligheid voor insuline
Spier/skelet adaptatie
Open grasland
Spier/skelet adaptatie
•1
Voeding en Humane Evolutie (Homo erectus)
Controle van vuur
Verandering van Klimaat & Ecosystemen • kouder, droger • minder bos • toename van grote zoogdieren
3.000.000 jr
Vlees en vis 50% Planten, fruit, noten eiwit/(onverzadigd) vet
Cerebrale evolutie
Evolutie van de tractus digestivus
500 cc koolhydraat
1000 cc
1350 cc
eiwit/(onverzadigd) vet
Stevens CE, Physiol Rev 1998
4.000.000
Voeding en Humane Evolutie (hersenen)
2.000.000
200.000
jaar
Cerebrale evolutie
chimpansee
8%
mens
25%
Babbitt CC, Proc R Soc B, 2010
•2
Seizoenen
Insuline resistentie • winter • zwangerschap nutriënt
glucose aminozuren nutriënt vetzuren
insuline
glucose productie ↑
Voeding en Humane Evolutie
Zwangerschap
80%
500 cc
1000 cc
koolhydraat
jaar
200.000
2.000.000
4.000.000
Glucose transporters in hersenen en spier (mens vs chimp)
1350 cc
eiwit/(onverzadigd) vet
Migratie van Homo Sapiens
4.000 jr
brain
muscle 14.000 jr
22.000 jr 50.000 jr 13.000 jr 80.000 jr 90.000 jr
H
C
H
C
40.000 jr 12.000 jr
Fedrigo O, Brain Behav Evol 2011
•3
De veeteelt
De landbouw
tarwe bonen pompoen
haver gerst erwten olijven
2500 BC
rijst gierst
3500 BC
rijst gierst 7500 BC
8500 BC
schaap geit
kalkoen 3500 BC
parelhoen
5000 BC
varken zijderups 7500 BC
8500 BC
5000 BC
suikerriet banaan 7000 BC 3500 BC
3500 BC
• graan
aardappel cassave
llama cavia
• peulvruchten
• vis ↓ • melkproducten • verzadigde vetzuren
• KOOLHYDRATEN Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
Landbouw en gezondheid
Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
Voordelen van landbouw
• kortere lengte • osteoporose
• maakt vestiging mogelijk
• infecties
• stimuleert samenleving en politieke organisatie
• caries
• vergemakkelijkt bescherming tegen roofdieren/soortgenoten
• vitamine deficienties
• maakt (economische en technische) specialisatie mogelijk
• kortere levensduur • hersenen nemen in volume af
Verspreiding van de lamdbouw
JS Bach 1685-1750
7500 BC 8500 BC
3500 BC 5000 BC
3500 BC
Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
•4
Industriele revolutie (1800-)
Raffinering
• gemotoriseerde (landbouw) arbeid • exponentiele toename van landbouwproductie • minder afhankelijkheid van seizoenen • voedsel conservering • voldoende calorieen voor iedereen • gemotoriseerd transport • bescherming tegen kou
O’Keefe JH. Mayo Clin Proc 79:101, 2004
Voeding en diabetes
De afbeelding k an niet worden weergegev en. Het is mogelijk dat er onv oldoende geheugen beschik baar is op de computer om de afbeelding te openen of dat de afbeelding beschadigd is. Start de computer opnieuw op en open het bestand opnieuw. A ls de afbeelding nog steeds wordt v oorgesteld door een rode X, k unt u de afbeelding v erwijderen en opnieuw inv oegen.
obesitas diabetes Kanker CVZ
De afbeelding k an niet worden weergegev en. Het is mogelijk dat er onv oldoende geheugen beschik baar is op de computer om de afbeelding te openen of dat de afbeelding beschadigd is. Start de computer opnieuw op en open het bestand opnieuw. A ls de afbeelding nog steeds wordt v oorgesteld door een rode X, k unt u de afbeelding v erwijderen en opnieuw inv oegen.
diabetes kanker CVZ
De afbeelding k an niet worden weergegev en. Het is mogelijk dat er onv oldoende geheugen beschik baar is op de computer om de afbeelding te openen of dat de afbeelding beschadigd is. Start de computer opnieuw op en open het bestand opnieuw. A ls de afbeelding nog steeds wordt v oorgesteld door een rode X, k unt u de afbeelding v erwijderen en opnieuw inv oegen.
CVZ
Pijl H Neth J Med 2011
Voeding en diabetes
Colman RJ, Science 2009
Glycemische lading en diabetes
Colman RJ, Science 2009
Mattison JA, Nature 2012
Willett WC, AJCN 2002
•5
Diabetes prevalentie wereldwijd
Voedingsvezel en diabetes
Geraffineerde suiker
Rijst Rijst Tarwe Dadels
Tarwe Rijst Mais
Liu S, Am J Clin Nutr 2003
IDF 2011
Verspreiding van de lamdbouw
Diabetes genen wereldwijd
7500 BC 8500 BC
3500 BC 5000 BC
3500 BC
Chen R. PLoS Genet 2012 Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
Het mediterrane dieet
Mediterraan dieet en geneesmiddelen bij de novo DM2
Esposito K, Ann Int Med 2009
•6
Conclusies
Onze voorouders hebben zich aangepast aan voeding bestaande uit complexe koolhydraten, eiwit en onverzadigd vet, voeding die bovendien seizoen afhankelijk beschikbaar was. De landbouw- en industriele revoluties hebben ons voedingspatroon in zeer korte tijd fundamenteel veranderd De huidige (over)consumptie van calorieen en geraffineerde suiker predisponeert voor type 2 diabetes in de context van onze evolutionaire ontwikkeling
Voeding bij type 2 diabetes
Geraffineerde koolhydraten Calorieen vet
Onverzadigd vet Verzadigd vet
“Mediterrane” voeding lijkt op voeding die wij tot aan de landbouw revolutie miljoenen jaren hebben gegeten; consumptie van het mediterrane dieet is geassocieerd met evident lagere prevalentie van chronische aandoeningen.
Adviezen
• Eet kleine porties • Eet elke dag een handje noten • Eet ten minste 2x per week vette vis • Eet alleen mager vlees (gevogelte of wild) • Eet enkele porties groente en fruit per dag • Eet alleen volkoren graan producten • Vermijd industriële voedingsmiddelen • Drink water in plaats van frisdrank • 30 minuten of meer matige inspanning per dag
•7
