Depressie en depressieve klachten Volksziekte nummer één?! Volgens voorspellingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt depressie volksziekte nummer één. Bijna 20% van alle Nederlanders krijgt er ooit in zijn leven mee te maken 1. Depressie is nationaal één van de grootste veroorzakers van gezondheidsverlies en kost jaarlijks bijna drie miljard euro aan directe en indirecte kosten 1. Depressie is een landelijk speerpunt voor gezondheidsbeleid en ook veel gemeenten hebben depressiepreventie opgenomen als speerpunt in de lokale nota volksgezondheid. Daarbij hebben gemeenten, met de decentralisatie, taken gekregen op het gebied van depressiepreventie. De decentralisatie biedt kansen voor de ondersteuning van sociale netwerken, burgerinitiatieven en andere zaken die de fysieke én de psychische gezondheid van burgers bevorderen 2 .
Doel van dit rapport
Kernpunten
Om te werken aan effectieve depressiepreventie is het
van belang om inzicht en kennis te hebben van het probleem. Ook is het van belang dat het draagvlak voor preventie groot is op verschillende (beleids)terreinen,
Van de inwoners van Noord-Holland Noord heeft 37,1% een verhoogd risico op depressie; 33% heeft een matig en 4,1% heeft een hoog risico.
zodat preventie vanuit verschillende invalshoeken kan
Depressieve klachten hebben gevolgen voor de (psychosociale) gezondheid en hangt onder andere
worden ingezet. Dit rapport geeft inzicht in depressie en
samen met ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid
depressieve klachten in Noord-Holland Noord: hoeveel mensen lopen risico op depressie? Wat zijn de gevolgen?
meer zorggebruik en minder vrijwilligerswerk.
Wat zijn risicogroepen? En hoe kan depressiepreventie
Verschillende persoonsgebonden factoren en omgevingsfactoren zorgen voor verschillen in het
effectief worden ingezet?
risico op depressie.
Een belangrijk deel van de gegevens is afkomstig uit de
gezondheidsmonitor die door ruim 15.000 inwoners van
Een integrale aanpak met aandacht voor zowel het voorkómen en verminderen van depressieve
19 jaar en ouder in Noord-Holland Noord is ingevuld3.
klachten, als het bevorderen van de psychische
De resultaten zijn tot stand gekomen in samenspraak
gezondheid in het algemeen is het meest effectief.
met vertegenwoordigers van gemeenten en partners van
het preventieprogramma Noord-Holland Noord. Op deze
De integrale aanpak richten op de pijlers fysieke en sociale omgeving, voorlichting en educatie,
wijze wil de GGD bijdragen aan een langdurige
signalering en advies en ondersteuning.
gezamenlijke aanpak gericht op de preventie en het terugdringen van depressieve klachten.
Wat is het probleem? Nederland telt naar schatting bijna 800.000
Hoe wordt het risico op depressie gemeten?
volwassenen met een depressie4. In 2012 wonen in
Het vóórkomen van een matig of hoog risico op
Noord-Holland Noord 96.000 mensen met een
depressie is gebaseerd op de zogenaamde K10
zelfgerapporteerde psychische aandoening zoals
screeningslijst voor depressieve stoornissen en
depressiviteit, een angststoornis of overspannenheid3.
angststoornissen. Aan personen zijn tien vragen gesteld
Naast de groep mensen bij wie een klinische depressie*
over het hebben van depressieve klachten gedurende de
door een arts is vastgesteld, is er een grote groep
afgelopen vier weken, waaronder: “Hoe vaak was u zo
mensen met depressieve klachten. Deze groep mensen
zenuwachtig dat u niet tot rust kon komen?” en “Hoe
heeft een matig of hoog risico op het ontwikkelen van
vaak voelde u zich somber of depressief?”.
een klinische depressie. Net als een klinische depressie
Antwoordcategorieën zijn: altijd, meestal, soms, af en
kunnen depressieve klachten invloed hebben op de
toe en nooit. Op basis van de totaalscore wordt
kwaliteit van leven en op het functioneren op het werk
berekend of iemand een matig of hoog risico loopt op
en het sociale leven. Hoe ernstiger de klachten hoe,
depressie of angststoornissen6. In dit rapport wordt
groter de gevolgen zijn. Het is dus van belang om bij de
alleen ingegaan op de K10 in relatie tot depressieve
eerste signalen en beginnende klachten proberen
klachten.
ernstiger vormen van depressie tegen te gaan .
Mensen met een matig risico kunnen hun depressieve
5
klachten waarschijnlijk met adequate zelfhulp of steun Eén op de drie inwoners heeft een verhoogd risico
uit de omgeving oplossen. Mensen met een hoog risico
In Noord-Holland Noord heeft 33% van de inwoners een
hebben professionele zorg nodig voor hun depressieve
matig risico op depressie en 4,1% heeft hoog risico. Dit
klachten6.
zijn naar schatting circa 180.000 mensen. De cijfers in Noord-Holland Noord zijn lager dan landelijk (34% matig
* Depressie of depressieve klachten?
risico en 5,7% hoog risico) .
Iemand met depressieve klachten heeft een sombere
Vergeleken met de gezondheidsmonitor in 2007 onder
stemming, maar er wordt niet voldaan aan alle criteria
inwoners van 19-65 jaar in de Kop van Noord-Holland
voor klinische depressie. Klachten kunnen zijn: weinig
en West-Friesland is het percentage inwoners met een
energie, slecht slapen, concentratieproblemen, verlies of
matig of hoog risico op depressie in deze gebieden
toename van eetlust, misplaatste gevoelens van
gestegen van 31% naar 36%. Voor Noord-Kennemerland
waardeloosheid en terugkerende gedacht aan de dood
zijn er geen gegevens over depressie uit de vorige
en suïcide7.
3
monitor onder inwoners van 19-65 jaar beschikbaar. Vergeleken met de resultaten van de monitor in 2009
Pas wanneer mensen lijden aan ernstige depressie en
onder ouderen is het percentage 65-plussers dat risico
voldoen aan de criteria van DSM-IV wordt dit in de
loopt op depressie in Noord-Holland Noord niet
psychiatrie als een ziekte beschouwd. Er wordt dan ook
significant veranderd (31% in 2009 en 32% nu) .
wel gesproken van ‘klinische depressie’5.
3
Volgens DSM-IV is depressie een stemmingsstoornis met als belangrijkste symptomen een aanhoudende neerslachtigheid en een ernstig verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse activiteiten. De neerslachtigheid houdt minimaal 2 weken aan en is zo hevig dat het dagelijks functioneren wordt aangetast. Naast deze kernsymptomen dienen nog minimaal 3 overige symptomen aanwezig te zijn:
-2-
eetproblemen slaapproblemen geagiteerd zijn vermoeidheid/weinig energie gevoelens van waardeloosheid concentratieproblemen terugkerende gedachten aan zelfdoding
Samenhang met gezondheid en leefstijl In literatuur staat beschreven dat depressie vaak samen gaat met andere (psychosociale) gezondheidsproblemen en ongezonde leefstijlfactoren. Ook in Noord-Holland Noord zijn de verschillen in psychosociale gezondheid en leefstijl groot tussen mensen met een laag, matig of hoog risico op depressie. Voor psychosociale problemen als eenzaamheid (emotionele en sociale eenzaamheid*), ervaren gezondheid en het hebben van gedachten aan zelfdoding geldt dat deze vaker voorkomen bij mensen met een matig of hoog risico op depressie (figuur 1). Ook voldoen zij minder vaak aan de beweegnormen en roken zij vaker. De verschillen tussen mensen met een laag risico en een verhoogd risico blijven bestaan wanneer rekening wordt gehouden met de invloed van leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. De relatie tussen matig of hoog risico op depressie en alcohol– en drugsgebruik hangt deels samen met leeftijd,
Ook in Noord-Holland Noord bezoeken mensen met een
opleidingsniveau en geslacht.
verhoogd risico op depressie vaker de huisarts en zijn ze vaker onder behandeling bij de GGZ of
Hoge kosten voor de maatschappij
maatschappelijk werk. De maatschappelijke gevolgen
Psychische aandoeningen als depressie kosten de
van depressieve klachten zijn het grootst bij
maatschappij jaarlijks 20 miljard euro; 22% van de totale
volwassenen tussen de 19-65 jaar. Zij hebben minder
uitgaven voor zorg en welzijn. Hierin zijn zorgkosten,
vaak een betaalde werkkring, zijn vaker
ziekteverzuim, productieverlies en
arbeidsongeschikt en doen minder vrijwilligerswerk.
arbeidsongeschiktheid meegenomen . De kosten zijn zo
Opvallend is dat het verlenen van mantelzorg niet wordt
hoog omdat veel psychische aandoeningen chronisch
beïnvloed door het risico op depressie3 (figuur 2).
8
van aard zijn en vaak gepaard gaan met langdurige perioden van intramurale zorg9. Figuur 1. Gezondheidsproblemen bij mensen met een laag, matig of hoog risico op depressie (%).
Figuur 2. Zorggebruik en arbeidssituatie bij mensen met een laag, matig of hoog risico op depressie (%).
Matig/zeer ernstig eenzaam
Huisartsbezoek
Contact GGZ
Emotionele eenzaamheid
Betaalde werkkring
Sociale eenzaamheid Arbeidsongeschikt
Matig/slecht erv. gezondheid
Vrijwilligerswerk
Gedachten zelfdoding
Mantelzorg
0
hoog risico
20
40
matig risico
60
80
0
100
hoog risico
laag risico
10
20
30
matig risico
40
50
60
70
80
laag risico
* Emotionele eenzaamheid: een sterk gemis van een intieme relatie, een emotioneel hechte band met een partner of vriend(in). Sociale eenzaamheid: een sterk gemis van betekenisvolle relaties met een bredere groep mensen zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten of mensen met dezelfde belangstelling. Een intieme partnerrelatie kan sociale eenzaamheid niet opheffen.
-3-
Wie lopen het meeste risico? Voor depressie is niet één bepaalde oorzaak aan te
Allochtonen gevoelig voor depressie
wijzen, maar er zijn wel factoren bekend die het risico
Allochtonen hebben een verhoogd risico op depressie.
op depressie verhogen. Zo hebben in Noord-Holland
Van de inwoners van niet-westers allochtone herkomst
Noord mensen met een lage sociaaleconomische status
in Noord-Holland Noord heeft 53% een verhoogd risico
vaker een matig of hoog risico op depressie. En naast
op depressie. Onder inwoners van westers allochtone
persoonlijk factoren als geslacht, leeftijd en
herkomst is dat 42,5% en onder autochtonen 35%. In
opleidingsniveau zorgen eigenschappen van de fysieke
Noord-Holland Noord wonen minder mensen van niet-
en sociale leefomgeving van mensen ook voor
westers allochtone herkomst (6,9%) dan landelijk
verschillen in het risico op depressie4.
(11,9%), maar er zijn grote verschillen tussen gemeenten.
Vrouwen vaker een matig of hoog risico In Noord-Holland Noord hebben vrouwen een groter
Alleenwonenden vaker verhoogd risico op depressie
risico op depressie dan mannen (42,5% versus 30,5%).
Gehuwd zijn en samenwonen zorgen voor een kleiner
Ook uitgesplitst naar matig en hoog risico blijft de kans
risico op depressie. Mensen die gescheiden zijn hebben
op depressie groter voor vrouwen (37,6% matig en 4,9%
een groter risico. Dit geldt ook voor mensen die een
hoog) dan voor mannen (27,3% matig en 3,2% hoog).
partner zijn verloren. Eenpersoonshuishoudens vormen eveneens een risicogroep voor depressie (tabel 1).
Oudste ouderen zijn extra kwetsbaar Volwassenen jonger dan 65 jaar in Noord-Holland
Sociaaleconomische situatie is sterke voorspeller
Noord hebben een hoger risico op depressie dan 65-
Mensen in kwetsbare sociaaleconomische situaties
plussers (37,7% versus 32,4%). Als leeftijd verder wordt
hebben een groter risico op depressie. Lager
uitgesplitst is te zien dat de oudste ouderen (85 jaar en
opgeleiden, werklozen, mensen zonder betaalde baan,
ouder) het meeste risico lopen op depressie. Van de 85
arbeidsongeschikten en mensen in een ongunstige
plussers heeft 44,3% een matig risico en 5,4% een hoog
financiële situatie vormen de belangrijkste
risico. 65 tot 75 jarigen lopen het minste risico (28,6%).
risicogroepen. Het hebben van betaald werk of gepensioneerd zijn verkleint juist het risico op het krijgen van een depressie (tabel 1).
Tabel 1. Matig en hoog risico op depressie naar sociaaleconomische situatie, burgerlijke staat en huishouden in Noord-Holland Noord (%). Noord-Holland Noord
Matig risico
Hoog risico
depressie (%)
depressie (%)
Totaal (%)
32,5
4,1
36,5
Laag (LO, VMBO)
33,9
4,7
38,6
Midden (HAVO, VWO, MBO)
32,0
4,2
36,2
Hoog (HBO, WO)
30,7
3,3
33,9
Ja
31,7
3,0
34,8
Nee
37,5
10,1
47,6
Ja
42,6
8,8
51,4
Nee
31,9
4,0
35,9
Volledig arbeidsonge-
Ja
42,8
21,2
63,9
schikt
Nee
31,7
3,3
35,0
Pensioen
Ja
26,5
2,3
28,8
Nee
33,5
4,5
38,0
Moeite met rondkomen
Ja Nee
Inkomen Burgerlijke staat
Gehuwd/samenwonend
10,5 2,4 5,7 2,4 3,0 6,7 7,1 5,4 7,6 3,5
53,6
≤ € 24.200
43,1 29,6 35,2 29,7 30,4 37,4 35,8 38,1 37,9 31,3
Opleidingsniveau
Betaald werk Werkloos
> € 24.200 Nooit gehuwd geweest Gescheiden Weduwe/weduwnaar
Huishouden
Eenpersoons Meerpersoons
-4-
32,0 40,9 32,1 33,5 44,1 42,8 43,6 45,6 34,7
Huiselijk geweld zorgt voor hoger risico Mensen die te maken hebben (gehad) met huiselijk geweld hebben vaker een matig tot hoog risico op depressie. Huiselijk geweld kan bestaan uit fysiek geweld, seksueel geweld, psychisch of emotioneel geweld of een combinatie hiervan. In Noord-Holland Noord is 9,2% van de volwassenen van 19 jaar en ouder ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Dit komt neer op ruim 46.000 mensen. Van de mensen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld heeft 60,3% een matig tot hoog risico op depressie. Hiervan heeft 48,1% een matig risico en 11,9% een hoog risico. Zwaar belaste mantelzorgers zijn kwetsbaar
Woning, woonomgeving en gevoel van veiligheid
Van de mantelzorgers in Noord-Holland Noord loopt
Een prettige woonomgeving en tevredenheid over de
37,5% risico op depressie waarvan 33,6% een matig en
woning verlagen het risico op depressieve klachten. In
3,9% een hoog risico. Mantelzorgers die zich zwaar
Noord-Holland Noord wordt het aantal mensen dat
belast voelen zijn extra kwetsbaar voor het ontwikkelen
ontevreden is over de woningomgeving geschat op ruim
van depressieve klachten; 46% heeft een matig en 22%
30.000, dit betekent 6,1% van de inwoners. Ruim 21.000
heeft een hoog risico op depressie. In Noord-Holland
mensen zijn ontevreden over de woning (4,2%). Mensen
Noord heeft 15% van alle volwassenen in 2012 langer
die ontevreden zijn over de woonomgeving en woning
dan drie maanden of meer dan acht uur per week
hebben vaker een matig of hoog risico op depressie
mantelzorg gegeven. Inwoners van 65 jaar en ouder
(respectievelijk 56,3% en 58,3%) (tabel 3). Dit hangt
geven vaker mantelzorg dan volwassenen van 19-65
deels samen met opleidingsniveau; in Noord-Holland
jaar. Van alle mantelzorgers voelt 13% zich zwaar belast.
Noord zijn volwassenen met een laag opleidingsniveau vaker ontevreden over de woning en de woonomgeving
Eenzaamheid hangt sterk samen met risico op depressie
dan mensen met een hoger opleidingsniveau.
Eenzaamheid is een risicofactor voor het krijgen van een
Aandachtspunt in Noord-Holland Noord is het gevoel
depressie. Van de mensen die zich eenzaam voelen
voor onveiligheid ’s nachts. Ook dit kan een rol spelen
heeft meer dan de helft een verhoogd risico op
bij het ontstaan van depressie. In Noord-Holland Noord
depressie (tabel 2). Vooral de mensen die zich
voelt 20% van de inwoners zich ’s nachts wel eens
emotioneel eenzaam voelen zijn kwetsbaar; van deze
onveilig, dit komt neer op bijna 99.000 volwassenen van
groep heeft twee derde een verhoogd risico. Van de
19 jaar en ouder. Van de mensen die zich ’s nachts
sociaal eenzame mensen heeft 47,9% een matig en 7,6%
onveilig voelen loopt 54,8% risico op depressie (44,5%
een hoog risico.
matig en 10,3% hoog risico) (tabel 3). Gevoelens van
In Noord-Holland Noord wordt het aantal eenzame
onveiligheid hangen deels samen met het
volwassenen van 19 jaar en ouder geschat op ruim
opleidingsniveau en de woonomgeving.
194.000. Dit betekent dat 39% van de inwoners zich eenzaam voelt, waarvan 32% matig en 6,5% (zeer) ernstig eenzaam. Ouderen (65-plussers) voelen zich vaker eenzaam dan inwoners jonger dan 65 jaar. Tabel 3. Matig en hoog risico op depressie naar woonomgeving en gevoelens van onveiligheid in Noord-Holland Noord (%).
Tabel 2. Matig en hoog risico op depressie naar eenzaamheid in Noord-Holland Noord (%). Noord-Holland Noord
Eenzaam Emotioneel eenzaam Sociaal eenzaam
Noord-Holland Noord
matig
hoog
risico
risico
totaal
matig
hoog
risico
risico
totaal
32,5
4,1
36,5
32,5
4,1
36,5
Ja
44,6
9,1
53,7
Ontevreden over
Ja
41,0
15,4
56,3
Nee
24,6
1,0
25,5
Woonomgeving
Nee
32,0
3,3
35,3
Ja
52,3
13,5
65,8
Ontevreden over
Ja
42,8
15,6
58,3
Nee
25,8
1,1
26,9
woning
Nee
32,0
3,5
35,5
Ja
40,3
7,6
47,9
‘s Nachts onveilig
Ja
44,4
10,3
54,8
Nee
26,7
1,5
28,2
gevoel
Nee
29,4
2,6
32,0
-5-
Wat kunnen we doen? Preventie is effectief
Om depressiepreventie integraal aan te pakken is het
De ziektelast van depressie is groot en behandeling kan
noodzakelijk dat verschillende partijen met invloed op
de ziektelast slechts deels verminderen. Daarom is
meerdere beleidsterreinen samenwerken. Het meest
preventie belangrijk. Het is ook effectief: onderzoek laat
effectief is om diverse activiteiten voor verschillende
zien dat gerichte preventieve interventies
doelgroepen te combineren. Het CGL adviseert gebruik
het ontstaan van een depressie met 20% tot 30%
te maken van vier pijlers voor effectieve preventie van
verminderen10. Hoe, dat verschilt per doelgroep en
depressieve klachten. Deze pijlers richten zich op de
regio. Preventie van depressieve klachten varieert van
fysieke en sociale omgeving, voorlichting en educatie,
het bevorderen van een gezonde leefstijl, geven van
signalering en advies en ondersteuning13.
voorlichting, educatie en persoonlijke begeleiding tot welzijnsprojecten in de wijk. Om het ontstaan van depressieve klachten te voorkomen wordt onderscheid gemaakt tussen universele, selectieve, geïndiceerde en zorggerelateerde preventie. Universele preventie bevordert en beschermt actief de gezondheid van de gehele bevolking. Selectieve preventie wil voorkomen dat personen met één of meerdere risicofactoren voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden. Geïndiceerde preventie probeert te voorkomen dat beginnende klachten verergeren tot een aandoening. De universele en selectieve preventie liggen vooral bij de gemeente en de geïndiceerde preventie bij zorgverleners en zorgverzekeraars11 (figuur 3).
Fysieke en sociale omgeving Depressieve klachten komen minder voor in een
Integrale aanpak
omgeving waar mensen een goed contact hebben met
Zoals eerder genoemd is er niet slechts één oorzaak
buren, waar ze zich veilig voelen en waar voldoende
voor depressie. Verschillende persoonsgebonden en
voorzieningen zijn. Ook draagt een groene omgeving bij
omgevingsfactoren spelen een rol. Een integrale aanpak
aan het verminderen van depressieve klachten. Met
met aandacht voor zowel het voorkómen en
name op het gebied van sociale en fysieke omgeving
verminderen van depressieve klachten, als wel het
liggen kansen voor gemeenten om een bijdrage te
bevorderen van de psychische gezondheid in het
leveren aan het bevorderen van de psychische
algemeen is het meest effectief.
gezondheid13. Gemeenten hebben invloed op het
De landelijke lijn is om alleen interventies in te zetten
inrichten van de directe leefomgeving en het creëren van
die voldoen aan de criteria voor de Interventie-database
veiligheid. Ook kunnen gemeenten sociale cohesie
en het bestaande certificeringstraject van het RIVM/
stimuleren. Hierdoor kan de zelfredzaamheid van
Centrum Gezond Leven (CGL) . De praktijk leert echter
burgers worden bevorderd en hoeven zij minder vaak
dat veel lokale interventies (nog) niet in het landelijke
een beroep te doen op ondersteuning door
interventieoverzicht voorkomen.
professionals.
12
Figuur 3. Publieke gezondheidszorg: van universele preventie tot zorg11.
-6-
Depressie als beleidsspeerpunt gehandhaafd
Ondersteuning
In 2011 heeft het kabinet preventie van depressie als
Preventieve ondersteuning is gericht op mensen met
beleidsspeerpunt in de VWS-preventienota ‘Gezondheid
(lichte) depressieve klachten of risicogroepen.
dichtbij’14 overgenomen van de vorige preventienota. In
Ondersteuning kan bestaan uit (korte) groepscursussen,
het najaar 2015 verschijnt de nieuwe preventienota
individuele ondersteuning en zelfhulp interventies via
waarbij depressie als speerpunt gehandhaafd blijft. Op
het internet. Een voorbeeld van een interventie met
het gebied van preventie zal een verschuiving te zien
sterke aanwijzingen voor effectiviteit is: In de put, uit de
zijn van centrale overheid naar lokale overheid.
put (voor 18-55 jaar en voor 55-99 jaar), met als doel
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor preventieve taken
depressieve klachten bij volwassenen te verhelpen of te
bij de lokale bevolking. De ‘Handreiking Gezonde
verminderen, waarmee de kans op het ontstaan van een
Gemeente’ van het Loketgezondleven.nl biedt
depressie afneemt (groepscursus).
ondersteuning bij lokaal beleid ter preventie van
Een andere interventie met sterke aanwijzingen voor
depressie.
effectiviteit is: Kleur je leven (18-99 jaar), met als hoofddoel depressieve klachten bij volwassenen te
Voorlichting en educatie
verhelpen of verminderen en daarmee een toename van
Voorlichting, cursussen en bijeenkomsten dragen bij aan
klachten, dan wel een depressieve stoornis te
het verminderen van depressieve klachten, het
voorkomen (internet cursus).
wegnemen van vooroordelen en het beter herkennen van risicofactoren en signalen van depressie. Het meeste
Interventies met effect op meerdere thema’s
effect wordt behaald als campagnes met verschillende
In de interventiedatabase van het CGL worden 22
activiteiten en strategieën voor verschillende
interventies genoemd voor preventie van depressie
doelgroepen gecombineerd worden. Op het gebied van
onder volwassenen. Deze interventies zijn goed
universele preventie biedt Mentaalvitaal.nl betrouwbare
beschreven, goed onderbouwd of hebben eerste
informatie aan burgers over psychische gezondheid. De
aanwijzingen voor effectiviteit. De meeste interventies
informatie is ook geschikt als achtergrondinformatie
zijn gericht op het verhelpen of verminderen van
voor intermediairs. De website is bovendien een
depressieve klachten en het verbeteren van de mentale
toegangspoort tot het beschikbare online en offline
fitheid. Er bestaan ook interventies met effect op
preventie- en hulpaanbod in de regio.
meerdere thema’s. Zo kan regelmatig bewegen een mentale boost geven en zo een effectieve manier zijn bij
Signalering
het voorkomen/verminderen van depressieve klachten.
Gemeenten kunnen een bijdrage leveren aan
“Sociaal Vitaal” is hier een voorbeeld van: ‘gezond ouder’
depressiepreventie door activiteiten op het gebied van
worden van de doelgroep (60-85 jaar), door het
signalering en advies te faciliteren. Zij kunnen
bevorderen van de fysieke conditie (preventie van
bijvoorbeeld intermediairs die vaak in contact komen
overgewicht), het ontwikkelen van veerkracht en sociale
met doelgroepen (zoals wijkverpleegkundigen,
vaardigheden om sociale contacten te kunnen leggen.
vrijwilligers en ouderenadviseurs, in staat stellen om
“Liever Bewegen dan Moe” is een ander voorbeeld van
signalen van depressie te leren herkennen en te
een interventie met effect op meerdere thema’s. Het
benoemen. Dergelijke intermediairs vervullen een
programma richt zich op allochtone vrouwen met lichte
belangrijke rol bij het toe leiden van mensen naar
depressieve klachten, waarbij voorlichting over gezonde
preventieve interventies en zorg. De cursus ‘Signaleren
leefstijl wordt aangeboden in combinatie met een
van depressie’ van het Trimbos-instituut is een
beweeggedeelte met als doel het voorkomen van
voorbeeld van een online cursus voor professionals die
depressieve klachten.
hun signaleringsvaardigheden voor depressie willen
Andere voorbeelden zijn laagdrempelige initiatieven in
verbeteren. In de cursus leren zij depressieve klachten
de wijk, zoals wandelgroepjes en gezamenlijk eten in de
en risicofactoren bij cliënten in kaart te brengen, het
buurt. De wandelgroepjes zorgen voor de aanpak van
gesprek aan te gaan met hun cliënten en cliënten te
overgewicht en psychosociaal welbevinden. Het
adviseren en te motiveren preventieve actie te
gezamenlijk eten bestrijdt eenzaamheid en verhoogt de
ondernemen. De cursus richt zich op professionals in de
sociale cohesie in de buurt, wat ten gunste komt van de
nulde en de eerste lijn, zoals wijkverpleegkundigen,
psychische gezondheid.
praktijkverpleegkundigen in de huisartsenpraktijk, maatschappelijk werkers en ouderenadviseurs.
-7-
Bronnen 1. Factsheet depressie. GGZ Nederland, juni 2013.
Colofon Uitgave:
Hertog Aalbrechtweg 22
2. https://www.loketgezondleven.nl/gezonde-gemeente/
Postbus 9276
depressie/landelijk-kader. 3. Hoe gaat het met Noord-Holland Noord? Resultaten Gezondheidsmonitor 2012. GGD Hollands Noorden, 2013. 4. NEMESIS-2. Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (Trimbos Instituut). 5. https://www.nesda.nl/nieuws/98/. 6. Depressie in Den Haag. P.J.M. Uitewaal. Epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 1. 7. Factsheet Psychische gezondheid. Samen gezond, coalitie gezond geweten, 2011. 8. OECD (2014, Mental Health and Work: Netherlands, Mental Health and Work, OECD Publishing. https://dx.doi.org/10.1787/9789264223301-en. 9. https://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/
GGD Hollands Noorden
1832 DL Alkmaar Auteurs:
Miriam Levijn, Mandy van den Brink, Anna de Haan
Kenmerk:
EPI.2015-1207ml
Datum:
November 2015
Met dank aan vertegenwoordigers van de gemeenten Heerhugowaard, Schagen, Hollands Kroon, Texel, Koggenland en de partners van het preventieprogramma Noord-Holland Noord: ZONH, Sportservice NoordHolland, Omring, GGZ Noord-Holland Noord en Wonen Plus Noord-Holland.
ziekten-en-aandoeningen/welke-ziekten-zijn-het-duurst/.
GGD Hollands Noorden monitort de gezondheid van de
10. Factsheet Preventie van depressie. Trimbos-instituut, 2011.
inwoners van Noord-Holland Noord. Hiertoe voeren we
11. https://www.loketgezondleven.nl/gezonde-gemeente/ gezondheidsbeleid-maken/wettelijke-kadersgezondheidsbeleid/universele-en. 12. www.loketgezondleven.nl/settings/gezondegemeente/ depressie/interventieoverzicht. 13. https://www.loketgezondleven.nl/gezonde-gemeente/ depressie/een-integrale-aanpak-depressiepreventie. 14. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Gezonheid dichtbij, Landelijke nota gezondheidsbeleid. Mei 2011.
regelmatig onderzoek uit. De resultaten verschijnen op onze digitale gezondheidsatlas www.gezondnhn.nl. Alle rapporten zijn ook te downloaden via www.ggdhn.nl. Voor meer informatie of vragen kunt u contact opnemen met team epidemiologie via 088-01 00 500 of
[email protected].
