Inhoudsopgave
Inleiding 17
Deel I Geweld in gezinnen: met de neus op de feiten
1
Definitie en begripsafbakening 23
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7
Geweld in gezinnen: an inconvenient truth 23 Kenmerken van geweld in gezinnen 24 Gevolgen van huiselijk geweld 28 1.3.1 Fysieke gevolgen 28 1.3.2 Psychische gevolgen 29 1.3.3 Psychosociale gevolgen 31 1.3.4 Transgenerationele overdracht 32 1.3.5 Maatschappelijke gevolgen 33 Huiselijk geweld vanuit verschillende perspectieven 33 1.4.1 Huiselijk geweld als uiting van psychopathologie 34 1.4.2 Huiselijk geweld als uiting van machtsverschillen 35 1.4.3 Huiselijk geweld, gedefinieerd vanuit het strafrecht 37 1.4.4 Huiselijk geweld vanuit systeemtheoretisch perspectief 38 Ontwikkelingen in vogelvlucht 40 1.5.1 Van privégeweld tot publieke zaak 41 1.5.2 Van zorgzaak naar veiligheidszaak 42 Een werkdefinitie en een uitgewerkte definitie van huiselijk geweld 43 1.6.1 Sleutelwoord 1: geweld 45 1.6.2 Sleutelwoord 2: huiselijke kring 47 1.6.3 Sleutelwoord 3: het slachtoffer 48 Een beeld van huiselijk geweld uit de cijfers 51 1.7.1 Het Intomartonderzoek (1997) 51 1.7.2 Huiselijk geweld bij minderheden in Nederland 52 1.7.3 De politieregistratie 2006, 2007 en 2008 53 1.7.4 Nieuw landelijk onderzoek in de periode 2007-2010 55
Hans Janssen, Wendela Wentzel, Bert Vissers - Basisboek huiselijk geweld - © Uitgeverij Coutinho
2
Geweld tegen (ex-)partners, kinderen, ouders en ouderen 57
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Partnergeweld 2.1.1 Typen partnergeweld 2.1.2 Typologie van slachtoffers van partnergeweld 2.1.3 Typologie van daders van partnergeweld 2.1.4 Risicofactoren voor partnergeweld 2.1.5 Partnergeweld in homorelaties 2.1.6 Partnergeweld in cijfers Kindermishandeling 2.2.1 Wat is kindermishandeling? 2.2.2 Vormen van kindermishandeling 2.2.3 Kinderen als getuige van huiselijk geweld 2.2.4 Risicofactoren voor het ontstaan van kindermishandeling 2.2.5 Kindermishandeling in cijfers Geweld tegen ouders en ouderenmishandeling 2.3.1 Vormen en gevolgen van ouder(en)mishandeling 2.3.2 Ouder(en)mishandeling in cijfers Schadelijke traditionele praktijken 2.4.1 Vormen van schadelijke traditionele praktijken 2.4.2 Gevolgen van schadelijke traditionele praktijken 2.4.3 Schadelijke traditionele praktijken in cijfers 2.4.4 Aanpak van schadelijke traditionele praktijken Seksueel geweld 2.5.1 Gevolgen van seksueel geweld 2.5.2 Seksueel geweld in cijfers 2.5.3 Aanpak van seksueel geweld
Samenvatting deel I Opdrachten deel I
57 60 62 63 65 68 69 70 71 73 75 77 79 81 84 87 89 89 93 94 95 96 97 98 99 101 102
Deel II Aanpak van huiselijk geweld
3
Sluitende aanpak en ketenaanpak 107
3.1 3.2
Sluitende aanpak 3.1.1 Een sluitende aanpak bereikt alle doelgroepen 3.1.2 Een sluitende aanpak omvat het hele werkterrein Ketenaanpak 3.2.1 De front offices 3.2.2 De back offices: lokale teams 3.2.3 Verwijzers
108 109 110 113 114 119 123
Hans Janssen, Wendela Wentzel, Bert Vissers - Basisboek huiselijk geweld - © Uitgeverij Coutinho
4
Regie
4.1 Regie op verschillende niveaus 4.2 Casusregie of casemanagement 4.3 Intensief casemanagement
127 130 130 132
5
Instrumenten 135
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6
Wetten en regels 5.1.1 Internationale wetgeving 5.1.2 Strafrecht 5.1.3 Burgerlijk Wetboek (bw) 5.1.4 Wet tijdelijk huisverbod 5.1.5 Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) 5.1.6 Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Intentieverklaringen, convenanten en protocollen Aanwijzing huiselijk geweld Informatieknooppunt Huiselijk Geweld Aware Privacy en het beroepsgeheim 5.6.1 Wetten en regels rond privacy en het beroepsgeheim 5.6.2 Overmacht 5.6.3 Groepsoverleg
6
Methodieken 153
6.1 Methodieken gericht op preventie 6.1.1 Preventieprogramma’s ten behoeve van kinderen en jongeren 6.1.2 Preventieprogramma’s ten behoeve van volwassenen 6.1.3 Preventieprogramma’s ten behoeve van ouders en kinderen 6.1.4 Preventieprogramma’s ten behoeve van mensen met een verstandelijke beperking 6.1.5 Preventieprogramma’s ten behoeve van potentiële plegers 6.2 Methodieken gericht op hulpverlening 6.2.1 Hulp voor kinderen en jongeren 6.2.2 Hulp voor volwassen slachtoffers 6.2.3 Hulp voor gezinnen: de systeemgerichte benadering 6.2.4 Hulp voor mensen met een verstandelijke beperking 6.2.5 Hulp voor/behandeling van plegers 6.2.6 Hulp via internet 6.3 Methodieken gericht op nazorg
135 135 137 137 138 142 142 143 144 145 146 147 148 149 150
154 155 158 160 162 163 165 168 173 174 180 181 184 185
Hans Janssen, Wendela Wentzel, Bert Vissers - Basisboek huiselijk geweld - © Uitgeverij Coutinho
Samenvatting deel II Opdrachten deel II
187 188
Deel III Vaardigheden voor de aanpak van huiselijk geweld
7
Signaleren en consulteren 195
7.1 7.2 7.3
Instrumenten bij het signaleren van huiselijk geweld 7.1.1 Intuïtie of het niet-pluisgevoel 7.1.2 Kennis van zaken 7.1.3 Signalenlijsten Houding en vaardigheden bij het signaleren van huiselijk geweld 7.2.1 Open houding met lef om door te vragen 7.2.2 Zoek meer dan één signaal en breng de signalen in kaart Collega’s of deskundigen consulteren
8
Signalen bespreekbaar maken 205
8.1 8.2 8.3 8.4
Instrumenten om huiselijk geweld bespreekbaar te maken 8.1.1 Een gespreksmodel 8.1.2 Standaardvragen in standaardgesprekken Vaardigheden bij het bespreekbaar maken van huiselijk geweld 8.2.1 Praten in ik-boodschappen 8.2.2 Luisteren De kracht van argumenten Voorwaarden voor professionele gesprekken over huiselijk geweld
9
Risico’s taxeren 231
196 196 197 199 202 202 202 204
206 207 221 222 223 223 224 227
9.1 Risicotaxatie-instrument Huiselijk Geweld 232 9.2 odara en sara 233 9.3 Hulp bij het invullen van een risicotaxatie-instrument 234
10
Melden, zelf hulp organiseren of verwijzen 235
10.1
Melden 10.1.1 Melding bij de politie 10.1.2 Melding bij een steun-, advies- of meldpunt 10.1.3 Meldprocedures en meldcodes 10.1.4 Het verschil tussen meldcode en meldplicht 10.1.5 Aandachtspunten bij het melden van huiselijk geweld
236 237 237 239 240 242
Hans Janssen, Wendela Wentzel, Bert Vissers - Basisboek huiselijk geweld - © Uitgeverij Coutinho
10.2 10.3
Zelf hulp organiseren Verwijzen 10.3.1 Verwijzingen in de vorm van een advies 10.3.2 Verwijzing onder drang of dwang 10.3.3 Voorwaarden voor succesvolle verwijzingen
11
Zorg voor jezelf! 253
11.1 Overdracht en tegenoverdracht als gevolg van trauma’s 11.2 Moe van betrokkenheid? 11.3 Instrumenten voor ‘zelfzorg’
Samenvatting deel III Opdrachten deel III
242 243 244 247 248
253 256 256 258 259
Bijlagen
1 2 3 4
Artikelen in het Wetboek van Strafrecht Signalen die kunnen duiden op huiselijk geweld Bijblijven! Risicotaxatie-instrumenten
263 264 266 268
Literatuur 270
Register 279 Over de auteurs 287
Hans Janssen, Wendela Wentzel, Bert Vissers - Basisboek huiselijk geweld - © Uitgeverij Coutinho
