De positie van arbeidsgehandicapten in Noord-Holland Zuid Een eerste verkenning Eindrapport

B2283

De positie van arbeidsgehandicapten in Noord-Holland Zuid Een eerste verkenning Eindrapport

Dit onderzoek is uitgevoerd door Research voor Beleid in opdracht van WerkNet Arbeidsmarkt Noord-Holland Zuid

P.M. de Klaver E. Hornstra J.A. Bouwmeester B2283 Leiden, 6 juni 2001

VOORWOORD

Sinds de herziening van de WAO staan arbeidsgehandicapten in het middelpunt van politieke en maatschappelijke belangstelling. Het debat spitst zich daarbij vooral toe op methoden om te voorkomen dat werknemers in de WAO belanden en op mogelijkheden voor reïntegratie van arbeidsgehandicapten in het arbeidsproces. Daarnaast is er toenemende aandacht voor de maatschappelijke en financieel-economische positie van arbeidsgehandicapten. Gemeenten zijn - onder meer op basis van de Wet Reïntegratie Arbeidsgehandicapten (Wet Rea) en de nieuwe Wet Sociale Werkvoorziening (nWSW) - beleidsmatig betrokken bij (de problematiek rondom) arbeidsgehandicapten. Met het oog op het (beter) kunnen ontwikkelen van specifiek op arbeidsgehandicapten gericht beleid, bestond bij de gemeenten Zaanstad, Amsterdam en Amstelveen en de provincie Noord-Holland behoefte aan meer inzicht in de omvang en samenstelling van deze groep, hun beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt en hun financieel-economische positie. Namens genoemde gemeenten en de provincie Noord-Holland heeft het regionale samenwerkingsverband WerkNet, Arbeidsmarkt Noord-Holland Zuid Research voor Beleid daarom gevraagd een studie te verrichten naar de groep arbeidsgehandicapten in de regio NoordHolland Zuid. Van de resultaten van een in dat kader uitgevoerd vooronderzoek wordt in dit rapport verslag gedaan. Het betreft de uitkomsten van een eerste verkenning van de positie van de arbeidsgehandicapten in Noord-Holland Zuid. Het onderzoek is uitgevoerd in de maanden maart en april 2001 door Peter de Klaver en Eimert Hornstra. Ondergetekende was verantwoordelijk voor de projectleiding.

Drs. J.A. Bouwmeester projectleider arbeidsmarkt en sociale zekerheid Leiden, 6 juni 2001

INHOUDSOPGAVE Pag.

Samenvatting en conclusie

i

1

Achtergrond en opzet van het onderzoek 1.1 Achtergrond 1.2 Doel- en vraagstelling totale onderzoek 1.3 Afbakening vooronderzoek 1.4 Opzet van het vooronderzoek 1.5 Leeswijzer

1 1 1 2 3 4

2

Omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie 2.1 Inleiding 2.2 Beschrijving doelgroep 2.3 Omvang en samenstelling deelpopulatie uvi’s 2.4 Omvang en samenstelling deelpopulatie sociale diensten 2.5 Omvang en samenstelling deelpopulatie arbeidsbureaus 2.6 Totale omvang arbeidsgehandicaptenpopulatie

5 5 5 6 10 15 16

3

Beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt 3.1 Inleiding 3.2 Reeds werkende arbeidsgehandicapten 3.3 Persoonsgebonden belemmeringen voor niet-werkende arbeidsgehandicapten 3.4 Niet-werkende arbeidsgehandicapten die (op termijn) in principe (weer) werk kunnen verrichten 3.5 Intrinsieke motivatie en financiële motieven van niet-werkende arbeidsgehandicapten 3.6 Belemmerende omgevingsfactoren voor niet-werkende arbeidsgehandicapten

17 17 17

4

Reïntegratie 4.1 Inleiding 4.2 Reïntegratiekansen 4.3 (Resultaten van) reïntegratieactiviteiten

27 27 27 28

5

Slotbeschouwing 5.1 Voorlopige typologie naar kansrijkheid/inzetbaarheid 5.2 Vervolgonderzoek

32 32 33

18 19 22 25

Bijlage 1

Tabellen arbeidsgehandicapten uvi’s

34

Bijlage 2

Overzicht geinterviewde organisaties

62

Bijlage 3

Checklist interviews

63

i

SAMENVATTING EN CONCLUSIE Achtergrond en opzet onderzoek In dit rapport wordt verslag gedaan van een verkennend vooronderzoek dat Research voor Beleid in opdracht van Werknet, Arbeidsmarkt Noord-Holland Zuid heeft uitgevoerd naar de positie van arbeidsgehandicapten in de regio Noord-Holland Zuid. Doel van deze verkenning was een eerste inzicht te verkrijgen in de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten, hun beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt en hun reïntegratie-inspanningen. Verder is in het vooronderzoek de beschikbaarheid/bruikbaarheid in kaart gebracht van bronnen voor een mogelijk vervolgonderzoek. In het kader van het vooronderzoek is een korte desk research verricht, zijn bestandsgegevens geanalyseerd en hebben interviews met sleutelinformanten plaatsgevonden. Binnen de totale groep van arbeidsgehandicapten is onderscheid te maken tussen drie deelpopulaties: de arbeidsgehandicapten die een uitkering ontvangen van een uvi, arbeidsgehandicapten met een uitkering bij de gemeentelijke sociale dienst en arbeidsgehandicapten die staan ingeschreven bij het arbeidsbureau. Bij laatstgenoemde deelpopulatie gaat het om arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anw-uitkering. Dit is een qua omvang verwaarloosbare groep, die in het vooronderzoek grotendeels buiten beschouwing is gelaten. Bij de analyse van bestandsgegevens heeft de nadruk gelegen op verwerking van de relatief makkelijk toegankelijke bestandsgegevens van de uvi’s. Gemeenten beschikken ook over achtergrondgegevens van hun arbeidsgehandicapte cliënten. De verwerking daarvan vergde echter aanvullende analyses die in het kader van het vooronderzoek nog niet konden worden uitgevoerd. Voor deze populatie moest daarom wat de kwantitatieve gegevens betreft veelal worden volstaan met globale schattingen en/of kwalitatieve indicaties. In een mogelijk vervolgonderzoek zullen de gemeentelijke bestandsgegevens nader worden geanalyseerd. Omvang en samenstelling Naar schatting tellen de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad tezamen ruim 94 duizend arbeidsgehandicapten. Hierbij is de qua omvang verwaarloosbare deelpopulatie van de arbeidsbureaus niet meegerekend. Voor de regio Noord-Holland Zuid in zijn geheel gaat het bij benadering om zo’n 150 duizend personen. Van deze arbeidsgehandicapten is naar schatting ruim 80% uvi-cliënt en 20% cliënt van de GSD. Tabel A Gemeente

Schatting totale omvang arbeidsgehandicaptenpopulatie in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad (exclusief deelpopulatie arbeidsbureaus). Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten*

Schatting aantal arbeidsgehandicapte Abw-ers (minus overlap met uvi’s)

IOAW-ers en IOAZ-ers**

Schatting totaal aantal arbeidsgehandicapten (kolom 1+2+3)

Amsterdam Amstelveen Zaanstad

60.324 4.743 12.664

14.446 236 761

855 45 180

75.625 5.024 13.605

Totaal

77.731

15.443

1080

94.254

* Bron: LISV (peildatum 15-12-1999); ** Bron: CBS Statline (peiljaar 1999);


ii

De arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s telt in de drie gemeenten samen ongeveer 78 duizend personen (voor de regio Noord-Holland Zuid als geheel is dat naar schatting 123 duizend). Dit komt neer op 12% van de totale beroepsbevolking in de drie gemeenten. Over de samenstelling van deze deelpopulatie is het volgende bekend: • het grootste deel van de arbeidsgehandicapten die staan geregistreerd bij de uvi’s, heeft een arbeidsongeschiktheidsuitkering (het merendeel een WAO- en een aanzienlijk kleinere groep een WAZ- of Wajong-uitkering). Daarnaast worden tot deze deelpopulatie gerekend personen van wie de ao-uitkering is beëindigd, personen van wie de aanvraag voor een ao-uitkering is geweigerd omdat men minder dan 15% arbeidsongeschikt is en ‘andere categorieën’1. • mannen en vrouwen zijn ongeveer even sterk vertegenwoordigd. In de gemeente Amstelveen zijn vrouwen enigszins oververtegenwoordigd. Er blijken in die gemeente vooral in de WAO relatief gezien aanzienlijk meer vrouwen dan mannen te zitten; • de groep is relatief oud (het zwaartepunt ligt bij de leeftijdscategorieën 45-54 en 55+). De categorie 55+ is in Amstelveen relatief gezien iets groter dan in Amsterdam en Zaanstad. In Zaanstad komen relatief wat meer jongere arbeidsgehandicapten voor dan in de andere twee gemeenten; • ongeveer 70% is volledig arbeidsongeschikt, een kwart is gedeeltelijk arbeidsongeschikt en 5% staat te boek als niet (dat wil zeggen voor minder dan 15%) arbeidsongeschikt. Opvallend is dat in Amstelveen relatief weinig volledig en relatief veel gedeeltelijk arbeidsongeschikten voorkomen; • meest voorkomende diagnosegroepen zijn psychische klachten (35%), klachten betreffende het bewegingsapparaat (20%) en ‘symptomen’ (18%). In Zaanstad gaat het relatief wat minder vaak om psychische klachten en relatief vaker om klachten betreffende het bewegingsapparaat; • de gemiddelde uitkeringsduur van de groep uvi-cliënten met een lopende arbeidsongeschiktheidsuitkering is lang. Van genoemde groep ontvangt bijna tweederde al vijf jaar of langer een arbeidsongeschiktheidsuitkering. In Amstelveen is deze groep iets kleiner dan in de andere twee gemeenten. De populatie van arbeidsgehandicapten bij de gemeentelijke sociale diensten bestaat voornamelijk uit arbeidsgehandicapten met een Abw-uitkering. Voor de drie gemeenten samen gaat het - gecorrigeerd voor overlap met de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s - naar schatting om 15.500 arbeidsgehandicapte Abw-ers (voor de regio Noord-Holland Zuid als geheel om 24.500). Dit komt neer op een kleine 3% van de totale beroepsbevolking van de drie gemeenten. IOAW-ers en IOAZ-ers vormen met in totaal zo’n duizend personen in de drie gemeenten samen een relatief kleine groep. Over de achtergrondkenmerken van de arbeidsgehandicapten in bestanden van de gemeentelijke sociale diensten van Amstelveen, Amsterdam en Zaanstad kan het volgende worden opgemerkt: • mannen en vrouwen zijn min of meer gelijkelijk verdeeld; • de gemiddelde leeftijd is relatief hoog; • het opleidingsniveau is in het algemeen laag; • de afstand tot de arbeidsmarkt is relatief groot. Vaak gaan hoge leeftijd, laag opleidingsniveau en langdurige werkloosheid/uitkeringsafhankelijkheid samen;

1

Het gaat om de volgende categorieën: ex-WSW-ers, loondispensatie, loonkostensubsidie, werkvoorzieningen eigen werk, woonwerkvoorzieningen, scholing en overige reïntegratie-inspanningen.

Samenvatting en conclusie • •

iii

onder de arbeidsgehandicapten bevinden zich relatief veel allochtonen (met name in Amsterdam); eenoudergezinnen en alleenstaanden zijn oververtegenwoordigd.

Lichamelijke en psychische klachten zijn onder arbeidsgehandicapte bijstandscliënten min of meer gelijkelijk verdeeld. Wel neemt het aantal cliënten met psychische problemen toe. Bij arbeidsgehandicapte bijstandscliënten gaat het vaak om lichamelijke en/of psychische problemen van structurele aard. Het algemene beeld dat uit het onderzoek naar voren komt, is dat de groep arbeidsgehandicapte uvi-cliënten gemiddeld genomen kansrijker is dan de groep arbeidsgehandicapte GSDcliënten. Een rol in dit verband speelt ook de minder gunstige financieel-economische positie van arbeidsgehandicapte GSD-cliënten. Een Abw-uitkering is in het algemeen lager dan een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Verder wordt de Abw-uitkering verstrekt aan huishoudens terwijl de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan personen worden versterkt. Bij arbeidsgehandicapte uvi-cliënten kan dus sprake zijn van een aanvullend inkomen van de partner. Beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt Van de 94 duizend arbeidsgehandicapten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad is slechts een gedeelte beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Een aanzienlijk deel van de arbeidsgehandicapte uvi-cliënten is nog steeds aan het werk of is inmiddels opnieuw ingetreden. Van de 78 duizend arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de drie gemeenten heeft bijna een derde (31%) een dienstverband, hetgeen neerkomt op ongeveer 24 duizend personen. In de gehele regio gaat het naar schatting om zo’n 38 duizend personen. De arbeidsparticipatie van de arbeidsgehandicapte uvi-cliënten is in Amsterdam lager dan in Zaanstad en Amstelveen (respectievelijk 30%, 34% en 37%). Bij de arbeidsgehandicapte GSD-cliënten gaat het vermoedelijk om een relatief kleine groep. Een indicatie is het aantal arbeidsgehandicapte cliënten dat inkomstenvrijlating geniet. In Amsterdam ging het in 1999 om zo’n 200 personen. Ruim twee op de drie arbeidsgehandicapten met een uitkering bij een uvi heeft dus geen werk (54 duizend personen in de drie gemeenten). Verder is aannemelijk dat vrijwel alle 15 duizend arbeidsgehandicapten bij de sociale diensten eveneens geen betaald werk verrichten. Voor een deel van de arbeidsgehandicapten is dit volledig toe te schrijven aan de arbeidshandicap. Er zijn ook arbeidsgehandicapten die naast hun arbeidshandicap andere persoonsgebonden belemmeringen ondervinden die reïntegratie in de weg (kunnen) staan (zoals hoge leeftijd, laag opleidingsniveau, gebrek aan sociale vaardigheden, taalproblemen, sociale problemen, financiële problemen, huisvestingsproblemen, acceptatie van de handicap, gebrekkig zelfbeeld, frustratie/berusting etc.). Vaak gaat het daarbij om een combinatie van belemmeringen. Onder de 70 duizend niet-werkende arbeidsgehandicapten is wellicht potentieel te vinden voor de arbeidsmarkt. Van deze groep is echter slechts een beperkt deel beschikbaar voor werk. Bij een groot deel zijn de arbeidshandicap en eventuele andere persoonsgebonden belemmering(en) van dien aard dat deze (her-)intrede in het arbeidsproces in de weg staan. Er is echter een deel dat mogelijk wel in staat is tot de arbeidsmarkt toe te treden. Naar schatting zou minimaal een achtste van de niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten (op termijn) in principe (aangepast) werk kunnen verrichten. Voor de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad zou dit neerkomen op respectievelijk 5.500, 400 en 1.100 niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten. Voor de drie gemeenten samen zou dat het dan gaan om 7 duizend


iv

personen, voor de regio als geheel om 11 duizend. Bij arbeidsgehandicapte GSD-cliënten gaat het zowel relatief als absoluut gezien om een veel kleinere groep.1 Als totaalcijfer voor het aantal beschikbare arbeidsgehandicapten hanteren we daarom vooralsnog een schatting van 7 duizend voor de drie gemeenten en 11 duizend voor de hele regio. Deze schatting is vermoedelijk nog te optimistisch. De werkelijke omvang van de populatie die op termijn beschikbaar is voor werk is zeer waarschijnlijk kleiner dan het bovengenoemde aantal van 7 duizend. Niet alle arbeidsgehandicapten die dat zouden kunnen, willen namelijk ook daadwerkelijk weer herintreden in het arbeidsproces. Uit landelijk onderzoek blijkt dat van alle niet-werkende arbeidsgehandicapten ruim een derde (zeer) gemotiveerd is (weer) aan het werk te gaan, een tiende staat er neutraal tegenover en bijna de helft is (in het geheel) niet gemotiveerd.2 Hoewel dus een derde van de arbeidsgehandicapten zegt (zeer) gemotiveerd te zijn, is het percentage dat de kans (zeer) groot acht binnen één jaar weer aan het werk te komen gering (ongeveer een tiende). Aan het gebrek aan motivatie liggen vaak begrijpelijke redenen ten grondslag (leeftijd, teleurstelling/frustratie, angst/onzekerheid etc.). In een aantal gevallen is ook sprake van echte onwil. Bij de arbeidsgehandicapten die wél gemotiveerd zijn, spelen intrinsieke motieven (zoals het af willen zijn van het stigma van arbeidsongeschiktheid, het hebben van een zelfstandig inkomen, sociale contacten en herwinnen van eigenwaarde) veelal een belangrijkere rol dan financiële motieven. Uit het eerdergenoemde landelijk onderzoek komt het weer willen deelnemen aan het maatschappelijk leven als belangrijkste motief naar voren. Het verhogen van het inkomen is slechts voor een enkeling een doorslaggevend motief, zo blijkt uit dat onderzoek. De niet-werkende arbeidsgehandicapten die (op termijn) kunnen én willen herintreden kunnen vervolgens nog te maken krijgen met belemmerende omgevingsfactoren. In dit verband kan worden gedacht aan de ingewikkelde weten regelgeving, bureaucratie, gebrekkige afstemming tussen instanties, de geringe prioriteit voor arbeidsgehandicapten bij de uvi’s, het gevaar van afroming door reïntegratiebedrijven, het ontbreken van specifieke expertise bij de reïntegratiebedrijven, vooroordelen/houding van werkgevers (en collega’s) etc. Reïntegratie De totale populatie van arbeidsgehandicapten is te segmenteren op basis van een drietal kenmerken: 1. de instantie die verantwoordelijk is voor de uitkering en eventuele reïntegratie van de betrokkene; 2. het soort uitkering ; 3. de inschatting door uitkeringsinstanties van de positie/kansen op de arbeidsmarkt

1

Zelfs indien voor de Abw-ers hetzelfde (en voor deze groep onwaarschijnlijke) beschikbaarheidspercentage zou gelden als voor de uvi-clienten gaat het om maximaal 2.000 personen in de drie gemeenten tezamen. Waarschijnlijker is echter dat het om slechts enkele honderden gaat. 2 Naast motivatie spelen ook andere psychologische/subjectieve factoren een rol, zoals het zelfbeeld van arbeidsgehandicapten, hun houding t.o.v. werk en hun algemene instelling (positivisme/negativisme).


v

Dit leidt tot een indeling in zes segmenten1: Segment

1

2

3

4

5

6

Reeds werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten Door uvi’s (relatief) kansrijk geachte nietwerkende uvi-cliënten

Categorieën

dienstverband, WSW, art 44. WAO, zelfstandige. reeds in bemiddeling, tijdelijk niet bemiddelbaar, fase 1, bemiddelings-populatie Rea. Door uvi’s kansarm fase-4, 55+ en de vollegeachte niet-werkende dig arbeidsongeschikten uvi-cliënten die niet behoren tot fase 2/3 Arbeidsgehandicapte ABW-ers mét arbeidsAbw-ers verplichtingen en ABWers zonder arbeidsverplichtingen IOAW-ers en IOAZ-ers I.h.a. ouderen die niet meer beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Arbeidsgehandicapten ingeschrevenen bij de zonder uitkering of arbeidsbureaus. met een Anw-uitkering totaal

Kansen

Aantal in A’veen, A’dam en Zaanstad

Aantal in regio

24.000

38.000

7.000

11.000

relatief kansarme groep.

47.000

75.000

deels relatief kansrijk en deels relatief kansarm

15.000

24.000

relatief kansarme groep.

1.000

1.600

kansrijke groep

vrijwel nihil

vrijwel nihil

94.000

150.000

afgezien van de categorie WSW kansrijke groep. relatief kansrijke groep

Hoewel door de uitkeringsinstanties zeker al activiteiten worden ontplooid om niet werkende arbeidsgehandicapten weer aan het werk te krijgen, lijken de mogelijkheden die (met name) de Wet Rea biedt nog niet volledig te worden benut. Het aantal Rea-trajecten dat in opdracht van de uvi’s en de gemeenten wordt uitgevoerd, is in vergelijking met het totaal aantal arbeidsgehandicapten nog relatief beperkt. De plaatsingsresultaten van de Rea-trajecten laten ook nog te wensen over. Verder wordt door werkgevers lang niet altijd gebruik gemaakt van de Rea-plaatsingssubsidies en komt job coaching nog maar mondjesmaat voor. Slotbeschouwing Hoewel een aanzienlijk deel van de niet-werkende arbeidsgehandicapten door de uitkeringsinstanties als kansarm wordt beschouwd, mag worden aangenomen dat ook onder hen nog enig potentieel zit. Dwars door de (uitkerings-)instanties en het soort uitkering heen kunnen naar kansrijkheid en inzetbaarheid voor de arbeidsmarkt de volgende groepen arbeidsgehandicapten worden onderscheiden:

1

Ex-WSW-ers en personen die voor de WSW op de wachtlijst staan, komen verspreid voor in de segmenten 2 t/m 6, met name in de segmenten 3 en 4. WSW-ers voorzover niet bij een uvi als arbeidsgehandicapt geregistreerd, vallen niet onder de in de Wet Rea gehanteerde definitie van arbeidsgehandicapte en zijn in dit overzicht niet opgenomen.


vi

1. arbeidsgehandicapten die reeds een (reguliere dan wel additionele) baan hebben; 2. arbeidsgehandicapten die objectief gezien nog (enige) kansen hebben op de arbeidsmarkt én gemotiveerd zijn. Hieronder vallen naast kansrijke ook relatief kansarme arbeidsgehandicapten, die hun ‘kansarmoede’ compenseren door een zeer sterke motivatie; 3. arbeidsgehandicapten die objectief gezien nog (enige) kansen hebben op de arbeidsmarkt, maar niet (voldoende) gemotiveerd zijn als gevolg van (teleurstellende) ervaringen in verleden en/of angst/onzekerheid; 4. arbeidsgehandicapten die objectief gezien nog (enige) kansen hebben op de arbeidsmarkt, maar uit onwil niet gemotiveerd zijn; 5. arbeidsgehandicapten die objectief gezien géén kansen meer hebben op de arbeidsmarkt. Theoretisch gezien wordt het eventueel beschikbare potentieel voor de arbeidsmarkt gevormd door de groepen 2, 3, 4. In een mogelijk vervolgonderzoek op individueel cliëntniveau kan deze voorlopige typologie worden getoetst en eventueel aangepast/verfijnd, kan meer inzicht worden verkregen in (de omvang en achtergronden van) de te onderscheiden (sub-)groepen en in de manier waarop deze (sub-)groepen het best kunnen worden aangepakt.

1

1

ACHTERGROND EN OPZET VAN HET ONDERZOEK

1.1

Achtergrond

Arbeidsgehandicapten staan sinds de herziening van de WAO in het middelpunt van politieke en maatschappelijk belangstelling. Het debat spitst zich daarbij vooral toe op methoden om de instroom in de WAO te beperken én op de mogelijkheden voor reïntegratie van arbeidsgehandicapten in het arbeidsproces. Als gevolg van het aanhoudende gunstige economische tij is het reservoir van bemiddelbare (niet arbeidsgehandicapte) werkloze werkzoekenden momenteel nagenoeg leeg. Om op de krappe arbeidsmarkt aan personeel te komen, moeten werkgevers andere bronnen aanboren. Een mogelijk bron is de groep arbeidsgehandicapten. De vraag is echter in hoeverre deze groep in staat en bereid is (weer) aan het arbeidsproces deel te nemen. Naast arbeidsparticipatie krijgen ook de maatschappelijke en financieeleconomische positie van de groep arbeidsgehandicapten in toenemende mate aandacht. Bij (de problematiek rondom) de groep arbeidsgehandicapten zijn naast de uitvoeringsinstellingen sociale zekerheid (uvi’s) ook de gemeenten betrokken.1 De gemeenten Zaanstad, Amsterdam en Amstelveen en de provincie Noord-Holland willen in de nabije toekomst extra aandacht besteden aan de problematiek van de arbeidsgehandicapten. Voordat (beleids)initiatieven (kunnen) worden ontwikkeld specifiek gericht op arbeidsgehandicapten, is meer inzicht nodig in de omvang en samenstelling van deze groep, hun arbeidsmarktpositie en hun financieel-economische situatie. Met name relevant is antwoord te krijgen op de vraag in hoeverre arbeidsgehandicapten kunnen en willen reïntegreren in het arbeidsproces. Namens de gemeenten Zaanstad, Amsterdam en Amstelveen en de provincie Noord-Holland heeft het regionale samenwerkingsverband Werknet, Arbeidsmarkt Noord-Holland Zuid2 Research voor Beleid daarom gevraagd onderzoek te verrichten naar de groep arbeidsgehandicapten in de regio Noord-Holland Zuid. Het onderzoek beoogt een representatief beeld te geven van de arbeidsgehandicapten in genoemde regio.3 In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van het eerste deel van deze studie, een oriënterend vooronderzoek.

1.2

Doel- en vraagstelling totale onderzoek

Het doel van het totale onderzoek (vooronderzoek én mogelijk vervolgonderzoek) is meer inzicht te verkrijgen in de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad, teneinde deze gemeenten beter in staat te stellen specifiek gemeentelijk beleid voor arbeidsgehandicapten te ontwikkelen.

1

Gemeenten zijn (beleidsmatig) betrokken bij arbeidsgehandicapten op grond van de Wet Reïntegratie Arbeidsgehandicapten (Wet Rea), de nieuwe Wet Sociale Werkvoorziening (nWSW) en de verantwoordelijkheden die de gemeenten krijgen in het kader van de vernieuwing van de sociale zekerheid. 2 WerkNet, Arbeidsmarkt Noord-Holland Zuid is geen instantie, maar een structuur om mensen en organisaties met elkaar in contact te brengen en kennis en informatie uit te wisselen op het terrein van de (regionale) arbeidsmarkt. 3 De ‘WerkNet’-regio Noord-Holland Zuid omvat de volgende gemeenten: Almere, Amstelveen, Amsterdam, Beverwijk, Diemen, Haarlemmermeer, Heemstede, Hilversum, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Velsen, Waterland en Zaanstad.

Achtergrond en opzet van het onderzoek

2

Om aan deze doelstelling te kunnen voldoen, dient antwoord te worden gegeven op de volgende concrete onderzoeksvragen: 1. Hoe groot is de groep arbeidsgehandicapten? 2. Hoe is de groep arbeidsgehandicapten samengesteld naar: a. persoonskenmerken; b. aard en mate van arbeidshandicap; c. arbeidsmarktpositie; d. financieel-economische situatie (inkomen/uitkering)? 3. Welke relevante deelpopulaties/segmenten zijn te onderscheiden? 4. In hoeverre zijn arbeidsgehandicapten (op termijn) beschikbaar voor (aangepast) werk? a. Welke persoonsgebonden belemmeringen (anders dan hun handicap) ondervinden arbeidsgehandicapten om te reïntegreren in het arbeidsproces? b. In hoeverre zijn arbeidsgehandicapten intrinsiek gemotiveerd om (weer) aan het werk te gaan? c. In hoeverre spelen financiële motieven bij (her-)intrede in het arbeidsproces een rol? 5. Zijn er omgevingsfactoren die (her-)intrede in het arbeidsproces in de weg staan? 6. In hoeverre is de groep arbeidsgehandicapten reeds daadwerkelijk bezig met reïntegratie in het arbeidsproces? Wat zijn de (voorlopige) resultaten van deze reïntegratieactiviteiten?

1.3

Afbakening vooronderzoek

Het vooronderzoek was verkennend van aard. Doel van deze verkenning was vooral een eerste inzicht te verkrijgen in de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten en hun beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt (onderzoeksvragen 1 t/m 5 in paragraaf 1.2). De reïntegratie-inspanningen (onderzoeksvraag 6 in paragraaf 1.2) zijn zijdelings aan de orde geweest. Verder is in het vooronderzoek de beschikbaarheid/bruikbaarheid van bronnen voor een mogelijk vervolgonderzoek in kaart gebracht. Binnen de totale groep van arbeidsgehandicapten is onderscheid te maken tussen drie deelpopulaties: de arbeidsgehandicapten die een uitkering ontvangen van een uvi, arbeidsgehandicapten met een uitkering bij de gemeentelijke sociale dienst en arbeidsgehandicapten die staan ingeschreven bij het arbeidsbureau. Bij laatstgenoemde deelpopulatie gaat het om arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anw-uitkering. Dit is een qua omvang verwaarloosbare groep, die in het vooronderzoek grotendeels buiten beschouwing is gelaten. Het vooronderzoek was deels kwantitatief deels kwalitatief van aard (zie paragraaf 1.4 voor de gehanteerde onderzoeksmethoden). In het kwantitatieve deel heeft de nadruk gelegen op verwerking van de relatief makkelijk toegankelijke bestandsgegevens van de uvi’s. Gemeenten beschikken ook over achtergrondgegevens van hun arbeidsgehandicapte cliënten. De verwerking daarvan vergde echter aanvullende analyses die in het kader van het vooronderzoek nog niet konden worden uitgevoerd. Voor deze populatie moest daarom wat de kwantitatieve ge-


3

gevens betreft veelal worden volstaan met globale schattingen en/of kwalitatieve indicaties. In een mogelijk vervolgonderzoek zullen de gemeentelijke bestandsgegevens nader worden geanalyseerd.

1.4

Opzet van het vooronderzoek

In het kader van het vooronderzoek zijn de volgende onderzoeksactiviteiten uitgevoerd: • literatuurstudie; • kwantitatieve analyse bestandsgegevens; • gesprekken met sleutelinformanten; • integrale analyse. Literatuurstudie Begonnen is met een korte desk research. Bestudeerd zijn relevante weten regelgeving, knipselarchieven en resultaten van diverse onderzoeken naar (de positie van) arbeidsgehandicapten. Onderzocht zijn onder meer (landelijke, regionale en lokale) aanbodsanalyses. De resultaten van deze onderzoeken zijn vertaald naar de lokale situatie in de drie onderzoeksgemeenten. Kwantitatieve analyse bestandsgegevens De kwantitatieve analyse heeft zich in het vooronderzoek, zoals reeds vermeld, vooral toegespitst op de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s. Gebruik is gemaakt van door het Lisv aangeleverd op gemeentelijk niveau geaggregeerd cijfermateriaal over de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad (peildatum 12-12-1999). Gesprekken met sleutelinformanten Doel van de gesprekken met sleutelinformanten was het verzamelen van aanvullende kwantitatieve maar vooral kwalitatieve informatie over de groep arbeidsgehandicapten in betreffende gemeenten. Op basis van de resultaten van de expertinterviews is het beeld van de groep arbeidsgehandicapten, zoals dat uit literatuurstudie en kwantitatieve analyse naar voren kwam, verder aangescherpt. In totaal zijn zo’n 20 gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van bij (arbeidsmarkttoeleiding van) arbeidsgehandicapten betrokken partijen. Deels betrof het face-to-face interviews, deels is telefonisch een gesprek gevoerd. De keuze van de gesprekspartners heeft plaatsgevonden in overleg met (leden van) de begeleidingscommissie. Bij de selectie van de sleutelinformanten is niet zozeer uitgegaan van hun formele positie als wel van hun concrete kennis en ervaring op het terrein van (arbeidsmarkttoeleiding van) arbeidsgehandicapten. Gesproken is zowel met personen op management- en beleidsniveau als met meer direct bij de uitvoering betrokkenen. Onder meer zijn interviews gehouden met vertegenwoordigers van het Lisv/uvi’s, gemeentelijke sociale diensten, sociale werkvoorziening, reïntegratiebedrijven/toeleidingsorganisaties, een arbodienst en belangenorganisaties van arbeidsgehandicapten. Voor een meer gedetailleerd overzicht van de betrokken organisaties wordt verwezen naar bijlage 2. De checklist die in de interviews als leidraad heeft gefungeerd, is opgenomen in bijlage 3.


4

Integrale analyse In de laatste fase van het onderzoek zijn de resultaten van de literatuurstudie, kwantitatieve analyse en de gesprekken met sleutelinformanten met elkaar in verband gebracht en is een aantal conclusies getrokken.

1.5

Leeswijzer

Het rapport is als volgt opgebouwd. Nadat in dit hoofdstuk is ingegaan op de achtergrond en opzet van het onderzoek, wordt in hoofdstuk 2 een beeld geschetst van de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op beschikbaarheid van arbeidsgehandicapten voor de arbeidsmarkt. Daarna komen in hoofdstuk 4 kort de reïntegratiekansen en daadwerkelijke reïntegratieactiviteiten (ten behoeve) van arbeidsgehandicapten aan bod. Ten slotte wordt in hoofdstuk 5 een aantal inhoudelijke conclusies getrokken en een voorlopige typologie gepresenteerd van arbeidsgehandicapten naar kansrijkheid en inzetbaarheid voor de arbeidsmarkt. Aan het rapport is een uitgebreide tabellenbijlage toegevoegd betreffende de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s. Een samenvatting van de onderzoeksresultaten is te vinden voor in het rapport.

5

2

OMVANG EN SAMENSTELLING VAN DE ARBEIDSGEHANDICAPTENPOPULATIE

2.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. Allereerst wordt in paragraaf 2.2 de doelgroep beschreven. Het begrip arbeidsgehandicapte wordt nader gedefinieerd en de totale groep arbeidsgehandicapten wordt uiteengelegd in een drietal deelpopulaties, te weten arbeidsgehandicapte uvi-cliënten, arbeidsgehandicapte GSD-cliënten en arbeidsgehandicapten die onder verantwoordelijkheid van de arbeidsbureaus vallen. Vervolgens worden in paragraaf 2.3 tot en met 2.5 de omvang en samenstelling van de drie deelpopulaties beschreven. Daarbij wordt gebruik gemaakt van verschillende bronnen. De beschrijving van de omvang en samenstelling van de deelpopulatie van de uvi’s is gebaseerd op cijfermateriaal van het Lisv (peildatum 15-12-1999). Bij de beschrijving van de omvang en samenstelling van de deelpopulaties van de sociale diensten en de arbeidsbureaus is gebruik gemaakt van meer kwalitatieve bronnen. Ten slotte wordt in paragraaf 2.6 op basis van de gegevens uit paragraaf 2.3 tot en met 2.5 een schatting gemaakt van de totale omvang van de arbeidsgehandicaptenpopulatie in de drie gemeenten en in de regio Noord-Holland Zuid als geheel.

2.2

Beschrijving doelgroep

Arbeidsgehandicapt op basis van de Wet Rea zijn alle werkzoekenden die door ziekte of gebrek verminderde kansen hebben op de arbeidsmarkt. Het gaat om een ruime doelgroep. Tot de doelgroep van de Wet Rea behoren: • mensen met een - volledige of gedeeltelijke - arbeidsongeschiktheidsuitkering (WAO/ WAZ/Wajong); • mensen met (subsidie voor) een voorziening voor behoud, herstel of bevordering van de arbeidsgeschiktheid1; • ex-WSW-ers en mensen die zijn geïndiceerd voor de WSW (d.w.z. op de wachtlijst staan voor een WSW-baan); • mensen die niet behoren tot voorgaande groepen, maar bij wie op grond van een medisch-arbeidskundige beoordeling (de zogenaamde arbeidsgehandicapten- of Rea-toets) is vastgesteld dat ze arbeidsgehandicapt zijn. De beoordeling of sprake is van een arbeidshandicap wordt gedaan door (of in opdracht van) de uitkeringsinstantie (uvi of gemeente). In geval men geen uitkering of alleen een Anw-uitkering heeft, is de beoordeling in handen van het arbeidsbureau.2

1

Het gaat hier om (vergoedingen voor) werkplekgebonden en/of persoonsgebonden voorzieningen op grond van de artikelen 15 respectievelijk 22 en 31 van de Wet Rea. Bij voorzieningen moet worden gedacht aan technische hulpmiddelen, speciaal vervoer voor woon-werkverkeer, omscholing etc. 2 Om tot de doelgroep van de Wet Rea te kunnen behoren, moeten mensen zonder uitkering of met alleen een Anwuitkering als werkloos werkzoekend staan ingeschreven bij het Arbeidsbureau.

Omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie

6

Bovenstaande groepen behoren tot de doelgroep van de Wet Rea tot 5 jaar nadat de uitkering, subsidie, voorziening of het WSW-dienstverband is beëindigd. In het onderhavige onderzoek wordt het begrip arbeidsgehandicapte nog ruimer opgevat, dan in de Wet Rea het geval is. Tot de doelgroep worden ook gerekend personen met alleen een bijstandsuitkering, bij wie sprake is van medische/psychische belemmeringen maar die (nog) niet medisch-arbeidskundig zijn beoordeeld (dus [nog] geen REA-status hebben). Deze kunnen worden beschouwd als potentiële Rea-klanten. De totale groep arbeidsgehandicapten kan naar verantwoordelijke uitkeringsinstantie worden uiteengelegd in een drietal deelpopulaties: • deelpopulatie arbeidsgehandicapten uvi’s; • deelpopulatie arbeidsgehandicapten sociale diensten; • deelpopulatie arbeidsgehandicapten arbeidsbureaus. In de hiernavolgende paragrafen wordt ingegaan op de omvang en samenstelling van deze deelpopulaties.

2.3

Omvang en samenstelling deelpopulatie uvi’s

Op basis van door het LISV aangeleverd cijfermateriaal (peildatum 15-12-1999) is onderstaand overzicht gemaakt van de omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s De (GAK, Cadans, GUO, SFB en USZO) in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. Meer gedetailleerde informatie is te vinden in de tabellen in bijlage 1. Omvang Tot de arbeidsgehandicaptenpopulatie (Rea-populatie) van de uvi’s worden de volgende categorieën gerekend: • arbeidsgehandicapten met een lopende arbeidsongeschiktheidsuitkering (WAO-, WAZ- of Wajong); • personen van wie de arbeidsongeschiktheidsuitkering is beëindigd (tot vijf jaar na beëindiging tellen deze mee als arbeidsgehandicapt); • personen van wie de aanvraag voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering is afgewezen omdat men minder dan 15% arbeidsgehandicapt is (ook deze groep telt tot 5 jaar na afwijzing mee als arbeidsgehandicapt); • ‘andere categorieën’ (ex-WSW-ers, loondispensatie, loonkostensubsidie, werkvoorzieningen eigen werk, woonwerkvoorzieningen, scholing en overige reïntegratie-inspanningen).1 Het gaat bij de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s dus niet uitsluitend om personen met een lopende arbeidsongeschiktheidsuitkering. Wel vormen deze personen de grootste groep. Landelijk gezien bestaat de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s voor 80% uit mensen met een lopende arbeidsongeschiktheidsuitkering en voor 16% uit mensen van wie de arbeidsongeschiktheidsuitkering in de afgelopen vijf jaar is beëindigd.2

1 2

Zie voor een nadere definitie van deze doelgroepen schema B1 in bijlage 1. Lisv, Jaaroverzicht gehandicapten 1998, Amsterdam: augustus 2000.


7

De omvang van de totale arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad bedroeg ultimo 1999 respectievelijk 60.324, 4.743 en 12.664 personen. Voor de drie gemeenten samen ging het dus om zo’n 78.000 personen (zie tabel 2.1. De drie onderzochte gemeenten vertegenwoordigen samen 63% van de totale beroepsbevolking in de regio Noord-Holland Zuid. Vertalen we het aantal arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de drie gemeenten naar de regio als geheel, dan zou het naar schatting gaan om zo’n 123.000 personen.1 Tabel 2.1

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad (absolute aantallen en als percentage van de beroepsbevolking)

Gemeente

Beroepsbevolking

Arbeidsgehandicapte

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten als

(15-64 jaar)*

uvi-cliënten**

% van de totale beroepsbevolking

Amsterdam

521.400

60.324

12%

Amstelveen

50.987

4.743

9%

Zaanstad

92.369

12.664

14%

664.756

77.731

12%

Totaal

Bron: * CBS Statline (peiljaar 1999) ; ** Lisv (peildatum 15-12-1999)

In tabel 2.1 is het aantal arbeidsgehandicapte uvi-cliënten gerelateerd aan de beroepsbevolking (de leeftijdscategorie 15-64 jaar). In de drie gemeenten samen zijn de arbeidsgehandicapte uvi-cliënten goed voor zo’n 12% van de totale beroepsbevolking. Het percentage voor Zaanstad is iets hoger en dat voor Amstelveen iets lager (respectievelijk 14% en 9%). Samenstelling Figuur 2.1 geeft inzicht in de samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s in de drie gemeenten naar geslacht.2 Wordt gekeken naar het totaal van de drie gemeenten, dan zijn mannen en vrouwen even sterk vertegenwoordigd. In de gemeente Amstelveen zijn vrouwen enigszins oververtegenwoordigd. Figuur 2.1

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten naar geslacht (Bron: Lisv, 15-12-1999)

Totaal Zaanstad

Mannen Vrouwen

Amstelveen Amsterdam 0%

1

20%

40%

60%

80%

100%

Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad tellen samen zo’n 665.000 inwoners in de leeftijdscategorie 15-64 jaar. Het totaal van alle 14 gemeenten in Noord-Holland Zuid bedraagt 1.058.000 personen (Bron: CBS Statline [peiljaar 1999]). De gegevens ui de figuren in deze paragraaf zijn in tabelvorm opgenomen in bijlage 1 (zie tabel B4a tot en met B4f).

2


8

Uit figuur 2.2 kan worden afgeleid dat de groep van arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de drie gemeenten relatief oud is. Het zwaartepunt ligt bij de categorieën 45-54 jaar en 55 jaar en ouder: beide vertegenwoordigen iets minder dan een derde van de arbeidsgehandicapten. De categorie 55+ is in Amstelveen relatief gezien iets groter dan in Amsterdam en Zaanstad. In Zaanstad komen onder de arbeidsgehandicapte uvi-cliënten relatief wat meer jongeren voor dan in de andere twee gemeenten. Figuur 2.2

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten naar leeftijd (Bron: Lisv, 15-12-1999)

Totaal T/m 24 jaar 25-34 jaar

Zaanstad

35-44 jaar Amstelveen

45-54 jaar 55 jaar e.o.

Amsterdam 0%

20%

40%

60%

80%

100%

De samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s in de drie gemeenten naar wet wordt weergegeven in figuur 2.3. Bijna acht van de tien arbeidsgehandicapte uvicliënten vallen onder de WAO, een twaalfde onder de Wajong en een kleine minderheid (3%) onder de WAZ. Van een achtste is de wet waaronder men valt niet bekend.1 Figuur 2.3

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten naar wet (Bron: Lisv, 15-12-1999)

Totaal WAO

Zaanstad

WAZ Wajong

Amstelveen

Onbekend Amsterdam 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Opvallend is dat in Amstelveen aanzienlijk meer vrouwen in de WAO zitten dan mannen. In de twee andere gemeenten is de verdeling min of meer gelijk. In de WAZ en Wajong zijn in alle drie de gemeenten mannen oververtegenwoordigd. Wat leeftijd betreft, kan worden opgemerkt dat in de WAO en met name de WAZ ouderen zijn oververtegenwoordigd. In de Wajong zitten logischerwijze relatief veel jongeren (zie tabel B1a, B2a en B3a respectievelijk B1b, B2b en B3b in bijlage 1).

1

Het gaat daarbij voornamelijk om de categorieën ex-arbeidsongeschikt en minder dan 15% arbeidsongeschikt.


9

Figuur 2.4 geeft inzicht in de mate van arbeidsongeschiktheid van de arbeidsgehandicapte uvicliënten. Het merendeel (70%) is volledig arbeidsongeschikt, een kwart is gedeeltelijk arbeidsongeschikt. Daarnaast staat 5% van de arbeidsgehandicapten te boek als niet arbeidsongeschikt. Opvallend is dat in Amstelveen relatief weinig volledig en relatief veel gedeeltelijk arbeidsongeschikten voorkomen. Figuur 2.4

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten naar mate ao (Bron: Lisv, 15-12-1999)

Totaal Deels ao

Zaanstad

Geheel ao Amstelveen

Niet ao

Amsterdam 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Uit tabel B1c, B2c en B3c in bijlage 1 blijkt dat mannen en vrouwen elkaar wat betreft het arbeidsongeschiktheidspercentage niet veel ontlopen. Alleen in Zaanstad blijken vrouwen relatief vaker dan mannen geheel arbeidsongeschikt te zijn. Bij 55-plussers gaat het in alle drie de gemeenten relatief vaker om volledige arbeidsongeschiktheid dan bij de andere leeftijdscategorieën. Jongere arbeidsgehandicapten staan relatief vaak te boek als niet arbeidsongeschikt (zie tabel B1d, B2d en B3d in bijlage 1). De aard van de arbeidshandicap wordt weergegeven in figuur 2.5. Deze figuur geeft inzicht in de samenstelling naar diagnosegroep. Onder diagnose wordt verstaan de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid zoals die door verzekeringsgeneeskundigen is vastgesteld bij (of omstreeks) de aanvang van de arbeidsongeschiktheidsuitkering.1 De ‘diagnose top vijf’ is in alle drie gemeenten dezelfde. Meest voorkomend zijn psychische klachten. In meer dan een derde van de gevallen wordt deze diagnose gesteld. In een vijfde van de gevallen gaat het om klachten betreffende het bewegingsapparaat (rugklachten, RSI etc.). Bij een wat omvang betreft vergelijkbare groep wordt de diagnose ‘symptomen’ gesteld.2 Verder komen nog relatief veel voor de diagnosegroepen letsels en hart- en vaatstoornissen. Uit de figuur kan worden afgeleid dat het in Zaanstad relatief wat minder vaak gaat om psychische klachten en relatief vaker om klachten betreffende het bewegingsapparaat.

1

Deze diagnose wordt door de verzekeringsgeneeskundigen vervolgens omgezet in een diagnosecode conform de van de International Classification of Diseases (ICD) afgeleide CAS code. 2 Het gaat daarbij om alle (erkende) medische klachten, waarvan de artsen de oorzaak niet precies kunnen achterhalen.

Omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie Figuur 2.5

10

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten naar diagnosegroep (Bron: Lisv, 15-12-1999)

Totaal

Psychisch Bewegingsapp.

Zaanstad

Symptomen Letsels

Amstelveen

Hart- en vaat Overig/onbekend

Amsterdam 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Klachten met betrekking tot het bewegingsapparaat, letsels en hart- en vaatstoornissen komen bij mannen relatief vaker voor dan bij vrouwen. Bij vrouwen gaat het relatief gezien iets vaker om psychische klachten. Psychische klachten komen onder 55-plussers minder vaak voor dan onder de andere categorieën. Naarmate de arbeidsgehandicapten ouder zijn, is relatief vaker sprake van klachten met betrekking tot het bewegingsapparaat en hart- en vaatstoornissen (zie tabel B1e, B2e en B3e respectievelijk B1f, B2f en B3f in bijlage 1). Uit figuur 2.6 kan worden afgeleid dat veel arbeidsgehandicapte uvi-cliënten al geruime tijd ‘in de uitkering zitten’. Bij ruim tweederde van de lopende uitkeringen (WAO, WAZ, Wajong) bedraagt de uitkeringsduur vijf jaar of meer. In Amstelveen is deze groep iets kleiner dan in de andere twee gemeenten. Figuur 2.6

Uitkeringsduur lopende ao-uitkeringen (Bron: Lisv, ultimo 1999)

Totaal Zaanstad

< 5 jaar => 5 jaar

Amstelveen Amsterdam 0%

2.4

20%

40%

60%

80%

100%

Omvang en samenstelling deelpopulatie sociale diensten

Omvang De arbeidsgehandicaptenpopulatie van de gemeentelijke sociale diensten bestaat uit arbeidsgehandicapten met een Abw-, IOAW- of IOAZ-uitkering. De gemeentelijke sociale diensten blijken op dit moment nog geen duidelijk beeld te hebben van de totale omvang van hun arbeidsgehandicaptenpopulatie. Men heeft doorgaans wel zicht op het aantal cliënten dat formeel de Rea-status heeft:

Omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie •

•

•

11

In Amsterdam zijn ruim 50.000 bijstandsgerechtigde personen. Sinds de inwerkingtreding van de Wet Rea op 1 juli 1998 zijn in totaal om en nabij de 1.500 GSD-cliënten doorverwezen naar Kliq AI (voorheen Arbeidsvoorziening AI) voor een medisch-arbeidskundige beoordeling. In veruit de meeste gevallen is daarbij de Rea-status vastgesteld; Zaanstad telt zo’n 2.700 bijstandsontvangers. Z’aanbod in Zaanstad heeft naar eigen zeggen 755 klanten waarvan men vermoedt dat deze in aanmerking komen voor de Wet Rea. Daarvan zijn er op dit moment 470 aangemeld voor een Rea-toets. Bij 237 daarvan is die toets reeds uitgevoerd én is de Rea-status vastgesteld; Het totaal aantal bijstandscliënten in Amstelveen is ruim 800. De afdeling Werk en Activering van de Sociale Dienst van Amstelveen had ten tijde van het onderzoek 18 Reacliënten in de bak zitten.

Hoe groot de totale groep cliënten met medische/psychische belemmeringen is (dus inclusief de cliënten die [nog] géén arbeidsgehandicaptentoets hebben ondergaan), is voor gemeentelijke sleutelinformanten moeilijker aan te geven. Dit hangt samen met het feit dat in de gebruikte geautomatiseerde (cliëntvolg-)systemen niet wordt aangegeven of cliënten wel of geen medische/psychische belemmeringen hebben. Wél is duidelijk dat het aantal formeel vastgestelde Rea-klanten ‘het topje van de ijsberg’ vormt. Een belangrijk deel van de arbeidsgehandicapten heeft (nog) niet formeel het ‘Rea-stempel’ en is dus min of meer ‘verborgen’. Een eerste indicatie voor de omvang van de totale groep arbeidsgehandicapten wordt gevormd door de groep bijstandsgerechtigden die om medische/psychische redenen is vrijgesteld van arbeidsverplichtingen (inschrijvingsplicht bij het arbeidsbureau en sollicitatieplicht). In de gemeente Amsterdam waren dat er in 1999 ongeveer 10.000.1 Dit komt neer op ongeveer 20% van het totaal aantal bijstandsgerechtigden in Amsterdam. Aangezien er onder de bijstandscliënten mét arbeidsverplichtingen ook personen zullen voorkomen met medische/psychische belemmeringen, moet dit percentage worden gezien als een ondergrens. Een recent uitgevoerde screening van bijstandsgerechtigden in Regio Zuid van de Sociale Dienst Amsterdam wijst ook in deze richting. In het kader van deze screening zijn de dossiers van 1.098 cliënten gelicht. Daarvan bleken er 300 (27%) als arbeidsgehandicapt te kunnen worden aangemerkt. Uit verschillende andere aanbodanalyses komen vergelijkbare (of zelfs hogere) percentages naar voren.2 De meeste sleutelinformanten noemen een percentage van 30% een reële schatting. Al met al lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat (minimaal) 30% van de totale groep bijstandscliënten (dus zowel die met als die zonder arbeidsverplichtingen) medische/psychische belemmeringen heeft en dus in principe als arbeidsgehandicapt kan worden aangemerkt. Uitgaande van dit percentage is een schatting gemaakt van het totaal aantal arbeidsgehandicapte uitkeringsontvangers van de sociale diensten (Abw-ers en IOAW/IOAZ-ers) in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. De resultaten worden weergeven in tabel 2.2.

1

Zie: Sociale Dienst Amsterdam, Quick Scan Arbeidstoeleiding SDA-cliënten. Januari – September 1999. Amsterdam: maart 2000. Zie in dit verband onder meer Gemeente Landgraaf, Arbeidsmarktanalyse gemeente Landgraaf, Landgraaf: 1997; M. Grootscholte en J.A. Bouwmeester, Nulmeting externe evaluatie ‘Inzet Bos en Lommer’, Leiden: 1999; Stichting Mens en Werk, Aanbodanalyse fase 4-cliënten gemeenten Appingedam en Delfzijl, 1999; en diverse rapportages van Arbeidsvoorziening in het kader van het Project Aanbodanalyse (1998/1999).

2


12

Tabel 2.2

Schatting aantallen arbeidsgehandicapte uitkeringsontvangers van de sociale diensten van de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad

Gemeente

Abw-ers*


50.685 825 2.670

Schatting aantal arbeidsgehandicapte ABW-ers (30% van kolom 1) 15.206 248 801

IOAW-ers*

IOAZ-ers*

730 45 155

125 0 25

Schatting totaal aantal arbeidsgehandicapte cliënten sociale dienst (kolom 2+3+4) 16.061 293 981

16.255

930

150

17.335

Totaal * Bron: CBS Statline (peiljaar 1999)

Naar schatting telt de sociale dienst van Amsterdam in totaal zo’n 16.000 arbeidsgehandicapte uitkeringsontvangers. Voor Amstelveen en Zaanstad gaat het naar schatting om respectievelijk zo’n driehonderd en duizend cliënten. De raming voor de drie gemeenten gezamenlijk bedraagt ruim 17.000. Vertalen we het aantal arbeidsgehandicapte GSD-cliënten in de drie onderzochte gemeenten naar de gehele regio, dan zou het voor Noord-Holland Zuid gaan om zo’n 27.500. Tabel 2.3

Gemeente

Arbeidsgehandicapte cliënten van de sociale diensten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad (absolute aantallen en als percentage van de beroepsbevolking) Beroepsbevolking (15-64 jaar)*

Schatting totaal aantal arbeidsgehandicapte cliënten sociale dienst


521.400 50.987 92.369

16.061 293 981

Schatting totaal aantal arbeidsgehandicapte cliënten sociale dienst in % van de beroepsbevolking 3% 1% 1%

Totaal

664.756

17.335

3%

Bron: * CBS Statline (peiljaar 1999)

In tabel 2.3 is het aantal arbeidsgehandicapte cliënten van de sociale diensten afgezet tegen de totale beroepsbevolking in de drie gemeenten. De arbeidsgehandicapte GSD-cliënten vertegenwoordigen naar schatting zo’n 3% van de totale beroepsbevolking in de drie gemeenten samen. Amstelveen en Zaanstad scoren met elk 1% lager dan Amsterdam met 3%. Samenstelling De eerder gememoreerde screening in Amsterdam Zuid geeft enig kwantitatief inzicht in de achtergrondkenmerken van de arbeidsgehandicapte bijstandscliënten. Tot nu toe zijn van 178 van de 300 arbeidsgehandicapten de dossiers nader onderzocht.1 De resultaten voor de groep onderzochte cliënten worden weergegeven in onderstaande tabel.

1

Met een deel van deze 178 cliënten is ook een gesprek gevoerd. Uiteindelijk wil men alle 300 arbeidsgehandicapten aan een nader ‘onderzoek’ onderwerpen.

Omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie Tabel 2.4

13

Achtergrondkenmerken (leeftijd, werkloosheidsduur en uitkeringsduur) arbeidsgehandicapte bijstandscliënten in Amsterdam Zuid

Gemiddelde leeftijd Oudste cliënt Gemiddeld jaar aanvang uitkering Gemiddelde duur uitkering Gemiddeld jaar aanvang werkloosheid Gemiddelde duur werkloosheid Langste duur uitkering Langste duur werkloosheid

45 61 jaar 1988 13 jaar 1988 13 jaar 29 jaar 34 jaar (N=170)

Bron: SDA (2001)

Figuur 2.7 Arbeidsgehandicapte bijstandscliënten in Amsterdam Zuid naar geslacht (N=170) (Bron: SDA, 2001)

45%

man vrouw

55%

Figuur 2.8 Arbeidsgehandicapte bijstandscliënten in Amsterdam Zuid naar leeftijd (N= 174) (Bron: SDA, 2001)

14%

0% 1% 1%

< 23

15%

< 35 35 – 55 > 55 > 57½ 69%

Figuur 2.9

> 65

Arbeidsgehandicapte bijstandscliënten in Amsterdam Zuid naar opleidingsniveau (N=98) Geen BO (Bron: SDA, 2001) BO LB0 22%

1%

MAVO

8%

MBO 24%

HAVO VWO HBO

17% 5%

9%

3%

11%

WO


14

Ten aanzien van de samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten in Amsterdam Zuid kunnen de volgende conclusies worden getrokken: • vrouwen zijn enigszins oververtegenwoordigd; • de gemiddelde leeftijd is relatief hoog. Het merendeel behoort tot de categorie 35-55 jaar; • de gemiddelde uitkerings- en werkloosheidsduur is erg lang; • onder de arbeidsgehandicapten bevinden zich relatief veel laaggeschoolden en tegelijkertijd ook veel hoger opgeleiden. Vermoedelijk hangt dit laatste samen met het feit dat Amsterdam veel HBO/WO-opleidingsinstituten herbergt. Uit de gesprekken met sleutelinformanten uit Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad komt het volgende (kwalitatieve) beeld naar voren: • onder de arbeidsgehandicapten zijn mannen en vrouwen min of meer gelijk verdeeld; • doorgaans gaat het om oudere cliënten; • het opleidingsniveau is in het algemeen laag; • veel cliënten zijn langdurig werkloos en dus al lange tijd afhankelijk van een uitkering; • hoge leeftijd, laag opleidingsniveau en langdurige werkloosheid blijken vaak samen te gaan. De afstand tot de arbeidsmarkt is in het algemeen dan ook groot; • onder de arbeidsgehandicapten bevinden zich (met name in Amsterdam) relatief veel allochtonen1; • eenoudergezinnen en alleenstaanden zijn oververtegenwoordigd. Wat betreft de mate van de arbeidshandicap (gedeeltelijk of volledig arbeidsongeschikt) kunnen op basis van het vooronderzoek geen uitspraken worden gedaan. Wel is wat te zeggen over de aard van de arbeidshandicap van de arbeidsgehandicapte bijstandsgerechtigden. Volgens de meeste sleutelinformanten zijn onder arbeidsgehandicapte bijstandscliënten op dit moment lichamelijke en psychische klachten min of meer gelijkelijk verdeeld.2 Wel zou sprake zijn van een toenemend aantal cliënten met psychische/psychiatrische problematiek. Ook uit de screening van cliënten in Amsterdam Zuid blijkt dat medische en psychische belemmeringen redelijk evenwichtig zijn verdeeld.3 (zie tabel 2.5). Tabel 2.5

Aard van de arbeidshandicap van de arbeidsgehandicapte cliënten van de sociale dienst regio Amsterdam Zuid (2001)

Aard belemmering

mannen

vrouwen

Totaal

Medische belemmeringen Psychische belemmeringen Verslaving Psychische en medische belemmeringen Combinatie Onduidelijk beeld/anders

23 21 6 1 1

25 29 1 2 8 2

48 50 7 2 9 3

Totaal

52

67

119

Bron: SDA

1

Zo is volgens Commit Keuringen naar schatting 70% van de cliënten die men in opdracht van de GSD van Amsterdam keurt van allochtone afkomst. 2 Wat de lichamelijke klachten betreft, gaat het volgens Kliq net als bij de uvi-cliënten relatief vaak om rugklachten. 3 De aard van de belemmering is vastgesteld op basis van de subcategoriesering van cliënten.


15

Uit de tabel kan verder worden afgeleid dat vrouwen en mannen elkaar niet veel ontlopen wat betreft de aard van de arbeidshandicap. Onder mannen komt relatief meer verslavingsproblematiek voor. Bij vrouwen is vaker sprake van een combinatie van belemmeringen. Volgens de sleutelinformanten gaat het voor veel arbeidsgehandicapte bijstandscliënten om medische en/of psychische problemen van structurele aard. Daar komt bij dat in veel gevallen de (duurzame) medische en/of psychische klachten gepaard gaan met problemen van andere aard (sociaal, financieel, huisvesting etc.). Er is met andere woorden sprake van een opeenstapeling van belemmeringen en problemen (zie ook paragraaf 3.3). Opgemerkt door NV Werk wordt dat het feit dat vaak sprake is van meervoudige problematiek nog onvoldoende wordt onderkend door de politiek en in de opzet van werkgelegenheidsprojecten voor de doelgroep.

2.5

Omvang en samenstelling deelpopulatie arbeidsbureaus

Omvang Het arbeidsbureau is verantwoordelijk voor de reïntegratie van bij hen ingeschreven werkloos werkzoekende arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anw-uitkering. Deze groep heeft geen arbeidsverplichtingen en heeft zich vrijwillig aangemeld bij het arbeidsbureau. De afdeling onderzoek van Arbeidsvoorziening Nederland geeft aan dat het landelijk gezien een heel kleine groep betreft. Precieze cijfers zijn niet voorhanden. TNO Arbeid meldt in de evaluatie van de Wet Rea eveneens dat over betreffende deelpopulatie geen aantallen bekend zijn. Ook volgens TNO Arbeid zou het landelijk gezien echter om een zeer kleine groep gaan.1 Volgens vertegenwoordigers van de locatie Amsterdam van Kliq AI (voorheen Arbeidsvoorziening AI) zouden voor Amsterdam en omliggende gemeenten tot op heden ‘enkele tientallen’ medisch-arbeidskundige beoordelingen zijn uitgevoerd voor arbeidsgehandicapten behorende tot de ‘eigen doelgroep’ van de arbeidsbureaus. Vermoedelijk zal deze groep in de regio Noord-Holland Zuid de honderd dan ook niet overtreffen. Vergeleken met de deelpopulaties van de uvi’s en de gemeenten gaat het dus om een (wat omvang betreft) verwaarloosbare groep. Samenstelling Volgens TNO Arbeid gaat het landelijk gezien vaak om personen zonder uitkeringsrechten die lang thuis hebben gezeten, met name vrouwen.2 Op dit moment wordt door het ministerie van SZW onderzoek verricht naar de nietuitkeringsgerechtigde ingeschreven werkloos werkzoekenden. Mogelijk dat dit onderzoek te zijner tijd ook meer licht zal werpen op de omvang en samenstelling van de groep bij het arbeidsbureau ingeschreven arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anwuitkering.

1

Zie: C.W.J. Wevers, J.J.M. Besseling en E.L. de Vos. De Realiteit. Integrale rapportage evaluatie Wet Rea. Februari 2001. Zie: C.W.J. Wevers, J.J.M. Besseling en E.L. de Vos, o.c.

2


2.6

16

Totale omvang arbeidsgehandicaptenpopulatie

De totale omvang van de arbeidsgehandicaptenpopulatie kan worden bepaald door de verschillende deelpopulaties bij elkaar op te tellen. Idealiter gaat het om de volgende optelsom: + + + + =

Aantal arbeidsgehandicapte uvi-cliënten (bekend); Aantal arbeidsgehandicapte Abw-ers (te schatten) Aantal IOAW-ers en IOAZ-ers (bekend) Aantal arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anw-uitkering (verwaarloosbaar klein) Totaal aantal arbeidsgehandicapten

Bij deze optelsom moet wel rekening worden met een zekere overlap tussen de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s en de groep arbeidsgehandicapte Abw-ers. Zo zal een deel van de Abw-ers een bijstandsuitkering ontvangen als aanvulling op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Verder is het mogelijk dat onder de uvi-categorieën ex-ao en <15% ao bijstandscliënten zitten. In Amsterdam blijken ongeveer 2.000 Abw-ers (ongeveer 4% van alle Abw-ers) een bijstandsuitkering te ontvangen als aanvulling op hun WAO-uitkering. Uit landelijk onderzoek blijkt dat 5% van alle (al dan niet arbeidsgehandicapte) uitkeringsgerechtigden twee (of meer) uitkeringen ontvangt.1 Bij de schatting van de totale omvang van de arbeidsgehandicaptenpopulatie in de drie gemeenten is dit laatste percentage gebruikt om te corrigeren voor de overlap tussen de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s en de groep arbeidsgehandicapte Abw-ers. De deelpopulatie arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anw-uitkering is bij de schatting buiten beschouwing gelaten. Deze is zoals vermeld verwaarloosbaar klein. De resultaten van de schatting worden weergegeven in tabel 2.6. Tabel 2.6

Schatting totale omvang arbeidsgehandicaptenpopulatie in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad (exclusief groep arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met een Anw-uitkering).

Gemeente

Arbeidsgehandicapte uvicliënten *


60.324 4.743 12.664

Schatting aantal arbeidsgehandicapte Abw-ers (minus 5% overlap met uvi’s) (0.95x15.206=) 14.446 (0.95x248=) 236 (0.95x801=) 761

Totaal

77.731

15.443

IOAW-ers en IOAZ-ers** 855 45 180

Schatting totaal aantal arbeidsgehandicapten (kolom 1+2+3) 75.625 5.024 13.605

1080

94.254

* Bron: LISV (peildatum 15-12-1999); ** Bron: CBS Statline (peiljaar 1999);

Naar schatting tellen de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad respectievelijk zo’n 75.500, 5.000 en 13.500 arbeidsgehandicapten. In de drie gemeenten samen gaat het dus om ruim 94.000 arbeidsgehandicapten. Er van uitgaande dat de drie gemeenten samen goed zijn voor 63% van de totale bevolking in de regio Noord-Holland Zuid zou dit voor deze regio als geheel neerkomen op zo’n 150.000 arbeidsgehandicapten.

1

Zie: Arbeidsvoorziening, Hoe Zoeken Ingeschrevenen 1997. Managementsamenvatting, Zoetermeer: 1998.

17

3

BESCHIKBAARHEID VOOR DE ARBEIDSMARKT

3.1

Inleiding

In het vorige hoofdstuk is een beeld geschetst van de omvang en samenstelling van de arbeidsgehandicaptenpopulatie in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de beschikbaarheid van (de deelpopulaties van) arbeidsgehandicapten voor de arbeidsmarkt.1 Van de totale arbeidsgehandicaptenpopulatie is slechts een gedeelte nog beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Een aantal arbeidsgehandicapten is reeds aan het werk. Deze groep komt aan de orde in paragraaf 3.2. Van de niet-werkende arbeidsgehandicapten is een deel alleen al door hun arbeidshandicap of door een combinatie van die arbeidshandicap en andere persoonsgebonden belemmeringen/beperkingen niet in staat tot arbeid. Op deze belemmeringen wordt ingegaan in paragraaf 3.3. Paragraaf 3.4 geeft vervolgens een indicatie van de groep niet-werkende arbeidsgehandicapten die (op termijn) in principe wél (weer) aan het werk zouden kunnen. Van deze groep zal een deel niet (voldoende) gemotiveerd zijn voor herintrede. De intrinsieke motivatie en financiële motieven om al dan niet (her) in te treden vormen het onderwerp van paragraaf 3.5. Ten slotte gaat paragraaf 3.6 in op omgevingsfactoren die reïntegratie van de groep (op termijn) wél beschikbare en gemotiveerde arbeidsgehandicapten nog in de weg kunnen staan.

3.2

Reeds werkende arbeidsgehandicapten

Deelpopulatie arbeidsgehandicapten uvi’s Uit diverse onderzoeken blijkt dat landelijk gezien ongeveer een vijfde van de uvi-cliënten met een arbeidsongeschiktheidsuitkering reeds werkt. Volgens een verkennende analyse van de Stichting van de Arbeid (STAR) werkten begin 2000 zo’n 160.000 van de 900.000 WAO-ers (18%). Het betrof daarbij vaak ‘kleine’ banen (gemiddeld 12 uur per week).2 Volgens onderzoek van het LISV werkte begin 2000 22% van alle arbeidsongeschikten in ons land. De percentages voor gedeeltelijk en volledig arbeidsongeschikten waren respectievelijk 52% en 10%. Uit dit onderzoek blijkt dat mannen vaker dan vrouwen een uitkering met een dienstverband combineren (26% respectievelijk 16%).3 De arbeidsparticipatie van de arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad wordt weergegeven in tabel 3.1. Van alle 78.000 arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de drie gemeenten samen blijken 24.000 (bijna eenderde) een dienstverband te hebben.4 De arbeidsparticipatie van de arbeidsgehandicapte uvi-cliënten is in Amsterdam lager dan in Zaanstad en Amstelveen (respectievelijk 30%, 34% en 37%). Vertalen we

1

De analyse in dit hoofdstuk spitst zich toe op de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s en die van de sociale diensten. De verwaarloosbaar kleine groep arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met alleen een Anw-uitkering blijft grotendeels buiten beschouwing. 2 ‘Stille reserve’ wao-ers is kansloos op arbeidsmarkt. Telegraaf 20-01-2000. 3 H. Bruinsma en H. de Jongh. Werkenden in de WAO. ESB 25-02-2000. 4 Inclusief WSW-dienstverbanden.

Beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt

18

het aantal werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de drie onderzochte gemeenten naar de gehele regio Noord-Holland Zuid, dan zou het naar schatting gaan om een kleine 38.000. Tabel 3.1

Aantal arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad met en zonder dienstverband

Gemeente

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten zonder dienstverband

Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten met dienstverband

Totaal aantal arbeidsgehandicapte uvi-cliënten

Amsterdam

42.348 (70%)

17.976 (30%)

60.324 (100%)

Amstelveen Zaanstad

2.995 (63%) 8.394 (66%)

1.748 (37%) 4.270 (34%)

4.743 (100%) 12.664 (100%)

53.737 (69%)

23.994 (31%)

77.731 (100%)

Totaal Bron: Lisv (peildatum 15-12-1999)

In de onderzochte gemeenten blijken arbeidsgehandicapte mannen en vrouwen elkaar nauwelijks te ontlopen wat betreft arbeidsparticipatie (zie tabel B1g, B2g en B3g in bijlage 1). Jongeren blijken vaker een arbeidsongeschiktheidsuitkering te combineren met een dienstverband dan ouderen (zie tabel B1h, B2h en B3h in bijlage 1). Deelpopulatie arbeidsgehandicapten sociale diensten De algemene indruk van de sleutelinformanten is dat van de arbeidsgehandicapte bijstandsclienten op dit moment slechts een klein gedeelte werkt. Precieze cijfers zijn niet te geven. Het gaat bij arbeidsgehandicapte bijstandsgerechtigden die werken altijd om parttime werk. Wanneer ze fulltime werken, hebben ze immers geen recht meer op een uitkering. Een indicatie van het aantal arbeidsgehandicapten dat parttime werkt is het gebruik dat wordt gemaakt van inkomstenvrijlating. In Amsterdam geldt voor uitkeringsgerechtigden met een arbeidshandicap (Rea-status) bij parttime werk inkomstenvrijlating. Van genoemde groep genoten er in 1999 zo’n 200 inkomstenvrijlating.

3.3

Persoonsgebonden belemmeringen voor niet-werkende arbeidsgehandicapten

Een aanzienlijk deel van de arbeidsgehandicapten werkt dus niet. Voor een deel van de arbeidsgehandicapten is dit volledig toe te schrijven aan de arbeidshandicap. Er zijn ook arbeidsgehandicapten die naast hun handicap andere persoonsgebonden belemmeringen ondervinden die reïntegratie in de weg (kunnen) staan. Zoals reeds vermeld gaat het daarbij vaak om een combinatie/opeenstapeling van belemmeringen. Uit de gesprekken met de sleutelinformanten komt het volgende scala van mogelijke belemmeringen/beperkingen naar voren: • hoge leeftijd; • laag opleidingsniveau vaak in combinatie met geringe schoolbaarheid; • grote afstand tot arbeidsmarkt. Met name arbeidsgehandicapte bijstandscliënten hebben vaak een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Veelal gaat het daarbij om een combinatie van geen/weinig werkervaring en/of langdurige werkloosheid, hoge leeftijd en laag opleidingsniveau; • geringe sociale vaardigheden; • gebrek aan doorzettingsvermogen/gebrek aan geduld;

Beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt •

• • • •

•

•

3.4

19

geringe taalvaardigheden van allochtonen. De taalachterstand van allochtonen gaat in veel gevallen gepaard met een laag opleidingsniveau en een geringe schoolbaarheid, waardoor het vaak moeilijk is leden van deze groep toe te leiden naar de arbeidsmarkt; sociale factoren/thuissituatie (bijvoorbeeld gebrek aan kinderopvang, relatieproblemen, scheidingsperikelen); financiën (schuldenproblematiek); huisvesting; acceptatie (van gevolgen van) handicap (voor functioneren op de arbeidsmarkt). Voor uvi-cliënten is veelal sprake van uitval uit werk. Terugkeer in de oude functie/op het oude niveau is meestal niet meer mogelijk. Deze cliënten moeten afscheid nemen van het verleden en een omslag maken. Zij moeten hun aspiratieniveau verlagen. Dat is vaak moeilijk en kost tijd; gebrekkig/negatief zelfbeeld. Een deel van de arbeidsgehandicapten weet niet wat men wil en wat men kan. Naast een gebrekkig zelfbeeld gaat het vaak ook om een negatief zelfbeeld (geen perspectief). Aan de andere kant zijn er natuurlijk ook arbeidsgehandicapten die zichzelf te hoog inschatten en dingen willen die niet realistisch zijn; teleurstelling in (contacten met) instanties/werkgevers. Met name arbeidsgehandicapten die al lang aan de kant staan, zijn vaak teleurgesteld in en gefrustreerd over (hun contacten met) instanties/werkgevers;

Niet-werkende arbeidsgehandicapten die (op termijn) in principe (weer) werk kunnen verrichten

Door hun arbeidshandicap of een combinatie van die arbeidshandicap en één of meer andere persoonsgebonden belemmeringen (zie paragraaf 3.3) is een deel van de op dit moment nietwerkende arbeidsgehandicapten niet in staat werk te verrichten. Bij een ander deel zijn de arbeidshandicap en eventuele andere persoonsgebonden belemmeringen echter niet zo ernstig dat (her-)intrede in het arbeidsproces in de weg wordt gestaan. In het vooronderzoek is getracht een eerste inzicht te krijgen in de omvang van de groep niet-werkende arbeidsgehandicapten die (op termijn) in principe (weer) al dan niet aangepast werk zou kunnen verrichten. Arbeidsgehandicaptenpopulatie uvi’s Op basis van nog niet gepubliceerde cijfers (maart 2000) van de afdeling Statistiek en Onderzoek van GAK Nederland BV kan voor de GAK-regio Noord-Holland Zuid de volgende indeling worden gemaakt van arbeidsgehandicapte GAK-cliënten naar het (op termijn) beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt: 1. reeds werkende arbeidsgehandicapten (categorieën: dienstverband, WSW, art. 44 WAO en zelfstandige). In de regio Noord-Holland Zuid gaat het om een kwart van de arbeidsgehandicapte GAK-cliënten; 2. kansrijke niet-werkende arbeidsgehandicapten (categorieën: reeds in bemiddeling, tijdelijk niet bemiddelbaar en fase 1). Het betreft een kleine minderheid (zo’n 4%) van de arbeidsgehandicapte GAK-cliënten in de regio Noord-Holland Zuid. Dit is een redelijk kansrijke groep die (op relatief korte termijn) zonder reïntegratietraject weer aan de slag zou kunnen; 3. ‘Bemiddelingspopulatie Rea’: een groep van ongeveer 6% die volgens het GAK beschikbaar is voor reïntegratie, d.w.z. bij reïntegratie-inspanningen een relatief grote kans heeft op succes. Deze groep komt in aanmerking voor een Rea-traject;


20

4. relatief kansarme niet-werkende arbeidsgehandicapten (fase 4, 55+-ers en volledig arbeidsongeschikten die niet tot fase 2 of 3 behoren). Dit is de grootste groep. In totaal gaat het in Noord-Holland Zuid om tweederde van de arbeidsgehandicapte GAK-cliënten. Deze groep is volgens het GAK niet beschikbaar voor reïntegratie in het kader van de Wet Rea. Naast de Bemiddelingspopulatie Rea (categorie 3) zijn ook de cliënten die reeds in bemiddeling zijn, tijdelijk niet bemiddelbare cliënten en fase 1 cliënten (categorie 2) in principe (op termijn) beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Tellen we beide categorieën bij elkaar op dan zou in totaal een tiende van alle arbeidsgehandicapte GAK-cliënten in Noord-Holland Zuid (op termijn) beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.1 Zetten we deze groep af tegen de groep nietwerkende arbeidsgehandicapte GAK-cliënten dan is het percentage 13%. Aangetekend moet worden dat bij bovenstaande benadering van het GAK ervan wordt uitgegaan dat géén van de arbeidsongeschikte cliënten behorend tot de categorieën fase 4, 55+ of ‘volledig arbeidsongeschikten niet behorend tot fase 2 of 3’ (op termijn) beschikbaar is voor de arbeidsmarkt. Volgens de woordvoerder van het GAK zijn dit voor de uvi’s momenteel (nog) geen doelgroepen voor reïntegratie in het kader van de Wet Rea. De uvi’s sluiten op dit moment dus (nog) grote groepen arbeidsgehandicapten uit van reïntegratie. Aangenomen mag echter worden dat ook onder deze categorieën nog aan te boren potentieel zit. Dat blijkt onder meer uit een experiment van het GAK in de regio Venlo. Daar is men recentelijk met 50 leden van de groep volledig arbeidsongeschikten met een visuele of lichamelijke handicap aan de slag gegaan. Alle 50 leden bleken veel aandacht en persoonlijke begeleiding nodig te hebben, maar uiteindelijk kon na acht maanden maar liefst 40% van betreffende groep worden geplaatst.2 Voor een deel van de door het GAK als kansarm aangemerkte Uvi-cliënten zijn dus wel degelijk kansen op reïntegratie. In veel gevallen zal het wel gaan om intensieve/langdurige en dus dure trajecten. Het GAK-percentage van 13% is gebruikt om een schatting te maken van de aantallen nietwerkende arbeidsgehandicapte cliënten van alle uvi’s in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad, die (op termijn) beschikbaar (kunnen) zijn voor de arbeidsmarkt (zie tabel 3.2). Gezien de hierboven gemaakte kanttekening over het op dit moment door de uvi’s (nog) van reïntegratie uitsluiten van grote groepen arbeidsgehandicapten gaat het hierbij om een ondergrens.

1

Dit percentage komt redelijk overeen met de resultaten van de eerder gememoreerde analyse van de STAR. Daarin werd geconcludeerd dat hooguit 5% tot 9% van de WAO-ers redelijk kansrijk is om (op termijn) een baan te vinden. Gegevens verstrekt door manager reïntegratie van GAK Nederland BV, kantoor Venlo.

2


21

Tabel 3.2

Schatting van het minimaal aantal (op termijn) voor de arbeidsmarkt beschikbare niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad

Gemeente

Totaal aantal arbeidsgehandi- Schatting aantal uvi-cliënten zonder Schatting aantal uvi-cliënten zonder capte uvi-cliënten zonder dienstverband die (op termijn) niet dienstverband die (op termijn) wel dienstverband * beschikbaar zijn voor arbeidsmarkt beschikbaar zijn voor arbeidsmarkt (87% van kolom 1) (13% van kolom 1)


42.348 2.995 8.394

36.843 2.606 7.303

5.505 389 1.091

Totaal

53.737

46.752

6.985

* Bron: Lisv (peildatum 15-12-1999)

Geschat wordt dat in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad respectievelijk minimaal 5.500, 400 en 1.100 niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten (op termijn) nog beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Voor de drie gemeenten samen zou dat neerkomen op 7000 en voor regio Noord-Holland Zuid als geheel op 11.000 niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten. Arbeidsgehandicaptenpopulatie sociale diensten Op basis van het vooronderzoek is moeilijk te bepalen hoe groot de groep arbeidsgehandicapte GSD-cliënten is die (op termijn) (weer) aan het werk zouden kunnen. IOAW-ers en IOAZ-ers zijn, gezien hun leeftijd, in het algemeen niet meer beschikbaar voor de arbeidsmarkt. De algemene indruk die uit de gesprekken met sleutelinformanten naar voren komt, is dat van de arbeidsgehandicapte Abw-ers slechts een zeer beperkt deel (op termijn) nog in aanmerking zou kunnen komen voor een reguliere baan (in enge zin, dus exclusief I/D-banen). Het moge duidelijk dat vooral de relatief kansrijke arbeidsgehandicapte bijstandscliënten (jongere, hoger opgeleide, autochtone cliënten met een niet al te zware medische/psychische problematiek) nog in aanmerking komen voor regulier werk. Niet uitgesloten moet echter worden dat ook onder de als kansarm bestempelde groep (arbeidsgehandicapte bijstandscliënten die zijn vrijgesteld van arbeidsverplichtingen) nog potentieel zit. In het additionele circuit (I/D, Wiw-dienstbetrekkingen, WSW) is volgens de sleutelinformanten in het algemeen nog wél het een en ander mogelijk. Daarbij wordt wel aangetekend dat het veel inspanningen vergt en dus een kostbare zaak is. De doelgroep vraagt om relatieve langdurige en op de cliënt toegesneden trajecten. Naast maatwerk is intensieve (specifieke) begeleiding en ondersteuning van groot belang. Met name geldt dat voor cliënten met psychische/psychiatrische problemen. Zoals vermeld gaat het daarbij vaak om onzekere cliënten met een meervoudige problematiek. Niet alleen het werken moet worden aangepakt, maar ook de organisatie/inrichting van de rest van hun leven. Dat noopt tot een integrale aanpak van de trajecten (gezondheid, wonen, werken, financiën). Na plaatsing op een (additionele) werkplek is goede en vaak langdurige nazorg nodig om terugval te voorkomen. De Wet Rea voorziet daar in principe ook in in de vorm van job coaching (voor een termijn van drie jaar). In de praktijk wordt van deze mogelijkheid echter nog maar weinig gebruik van gemaakt. Voor een aantal arbeidsgehandicapte bijstandscliënten zal echter ook additionele arbeid onder extra begeleiding geen haalbare kaart. De medische/psychische problematiek van deze groep is - in combinatie met andere problemen - zo groot dat (additioneel) werk geen reële optie is.


22

Voor een deel van deze groep zal ook vrijwilligerswerk of een andere vorm van sociale activering niet zijn weggelegd. Met name voor cliënten met psychische/psychiatrische problematiek zal dit het geval zijn. Onder hen bevinden zich veel daklozen, depressieven, schizofrenen etc. Deze groep wil vaak het liefst met rust worden gelaten. De omvang van deze groep echte kansarmen verschilt per gemeente en is in een grote stad als Amsterdam groter dan in gemeenten als Amstelveen en Zaanstad. Het beeld dat uit het onderzoek naar voren komt, is dat de groep arbeidsgehandicapte uvicliënten gemiddeld genomen kansrijker is dan de groep arbeidsgehandicapte GSD-cliënten. Een rol in dit verband speelt ook de minder gunstige financieel-economische positie van arbeidsgehandicapte GSD-cliënten. Een Abw-uitkering is in het algemeen lager dan een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Verder wordt de Abw-uitkering verstrekt aan huishoudens terwijl de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan personen worden versterkt. Bij arbeidsgehandicapte uvi-cliënten kan dus sprake zijn van een aanvullend inkomen van de partner.

3.5

Intrinsieke motivatie en financiële motieven van niet-werkende arbeidsgehandicapten

Het beeld van de intrinsieke motivatie1 van de arbeidsgehandicapten, zoals dat uit de gesprekken met sleutelinformanten naar voren komt, is wisselend. Een deel van de arbeidsgehandicapten die in principe (op termijn) zouden kunnen (her-) intreden is (zeer) gemotiveerd om (weer) aan het werk te gaan. Andere arbeidsgehandicapten zijn niet of nauwelijks gemotiveerd. Bij een deel van deze laatste groep kan gesproken worden van echte onwil. Men vindt het wel best in de WAO of bijstand, heeft zijn/haar hele leven (en dat van het gezin) daarop ingericht en hoeft niet meer zonodig aan het werk. Volgens de sleutelinformanten zou het hier om een betrekkelijk kleine groep gaan.2 Wanneer arbeidsgehandicapten niet gemotiveerd zijn, liggen daar volgens de sleutelinformanten vaak andere (meer begrijpelijke) redenen aan ten grondslag dan pure onwil. Allereerst is de motivatie afhankelijk van leeftijd en arbeidsverleden. Jonge Wajongers zijn doorgaans reuze enthousiast. Voor een oudere WAO-er of arbeidsgehandicapte bijstandscliënt die na 20 of 30 jaar hard werken ‘versleten’ is, hoeft het allemaal niet meer zo. Daarnaast is er een groep die al lange tijd problemen ervaart met de arbeidsbelastbaarheid en mede daardoor al geruime tijd in een uitkeringssituatie zit. Men heeft de ervaring dat solliciteren of werken toch niet lukt, hetgeen kan resulteren in frustratie en berusting/vermijdingsgedrag. Bij weer een andere groep cliënten is sprake van een enorme angst en onzekerheid. Met name is dat het geval bij cliënten met psychische/psychiatrische problemen. Men is gewoon bang om (weer) te gaan werken. Ook voor contacten met instanties bestaat bij deze groep vaak angst.3 Met een actieve, intensieve en vooral zorgvuldige en per-

1

Onder intrinsieke motivatie wordt verstaan de motivatie voor een activiteit die geheel afhankelijk is van de aard van die activiteit en in het geheel niet van een externe beloning voor die activiteit. Naast motivatie spelen ook andere psychologische/subjectieve factoren een rol, zoals het zelfbeeld van arbeidsgehandicapten, hun houding t.o.v. werk en hun algemene instelling (positivisme/negativisme). 2 Dat blijkt ook uit de screening van arbeidsgehandicapten in Amsterdam Zuid. Van de 178 cliënten waren er maar drie ‘die echt niets wilden’. 3 Deze angst en onzekerheid kwam onder meer naar voren bij een pilot voorafgaand aan de eerder gememoreerde screening in Amsterdam Zuid. Vanuit de dossiers zijn toen door de sociale dienst dertig hoger opgeleide arbeidsgehandicapten direct benaderd voor een gesprek. Dat riep bij veel van de betrokken cliënten enorme schrik op. Een deel van hen kwam dan ook niet opdagen. Enkele behandelende psychiaters hebben daarover geklaagd bij de sociale dienst. Op grond daarvan heeft men de oproepprocedure voor het feitelijke screeningsproject aangepast, in die zin dat

(footnote continued)


23

soonlijke benadering is een deel van genoemde groepen waarschijnlijk nog wel te motiveren.1 Het zal wel de nodige tijd en energie kosten om hen ‘over de streep te trekken’. De groep echte ‘niet-willers’ zal vermoedelijk niet (of althans heel moeilijk) te motiveren zijn. Een in december 2000-januari 2001 door Research voor Beleid uitgevoerde landelijke enquête onder arbeidsgehandicapten geeft enig kwantitatief inzicht in hun motivatie en inschatting van de eigen arbeidsmarktkansen (zie figuur 3.1 en 3.2).2 Figuur 3.1 Mate van m otivatie van niet-w erkende arbeidsgehandicapten om w eer aan het w erk te gaan (N=109) (Bron: RvB, Opinieonderzoek WAO-problem atiek, te verschijnen)

8%

zeer gemotiveerd

14%

gemotiveerd 27%

21%

neutraal niet gemotiveerd geheel niet gemotiveerd

10%

20%

w eet niet/geen antw oord

Figuur 3.2 Inschatting door niet-werkende arbeidsgehandiciapten van de kans binnen één jaar werk te vinden (N=109) (Bron: RvB Opinieonderzoek WAO-problematiek, te verschijnen)

11%

7%

4%

zeer groot 6%

groot 9%

neutraal gering zeer gering

63%

weet niet/geen antwoord

Landelijk gezien is ruim een derde van de niet-werkende arbeidsgehandicapten (zeer) gemotiveerd, een tiende staat er neutraal tegenover en bijna de helft is (in het geheel) niet gemotiveerd. Hoewel een derde van de arbeidsgehandicapten zegt (zeer) gemotiveerd te zijn, is het percentage dat de kans (zeer) groot acht binnen één jaar weer aan het werk te komen gering (ongeveer een tiende). Bijna driekwart van de groep schat de kansen op het verkrijgen van men schriftelijk aankondigt dat de cliënt binnen enkele weken een oproep krijgt voor een gesprek. Op die manier kan de cliënt alvast wennen aan het idee en zich mentaal voorbereiden op het gesprek. 1 Een voorbeeld van een actieve benadering is de aanpak van een reïntegratiebedrijf dat voor het GAK regio NoordHolland Zuid werkt. Om te voorkomen dat cliënten niet komen opdagen wordt de intake bij hen thuis gedaan. De ervaringen daarmee zijn positief. 2 Zie: Research voor Beleid. Opinieonderzoek WAO-Problematiek. Onderzoek onder burgers, leidinggevenden en arbeidsgehandicapten. (Leiden, te verschijnen). Doel van dit onderzoek is het verkrijgen van inzicht in kennis, houding en gedrag van werknemers, werkgevers en arbeidsgehandicapten ten aanzien van ziektepreventie en reïntegratie van arbeidsgehandicapten. In het kader van het onderzoek is onder meer een landelijke enquête gehouden onder arbeidsgehandicapten (n=206). Tot de arbeidsgehandicapten worden in betreffend onderzoek gerekend personen die een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen en/of om medische redenen (gedeeltelijk) zijn afgekeurd.


24

een betaalde baan in als (zeer) gering. Deels zal dit samenhangen met de ervaringen die men heeft met sollicitaties. Van de 27 niet-werkende arbeidsgehandicapten die aangaven na te zijn afgekeurd te hebben gesolliciteerd, hebben er zes positieve en 19 negatieve ervaringen met sollicitaties (de overige twee staan er neutraal tegenover). De intrinsieke motieven van de gemotiveerde arbeidsgehandicapten om (weer) aan het werk te gaan zijn min of meer voor de hand liggend. Van belang volgens de sleutelinformanten is vooral: • het af zijn van het stigma/stempel van arbeidsongeschiktheid; • het niet meer geheel of in het geheel niet meer afhankelijk zijn van een uitkering. Naast het hebben van een zelfstandig inkomen, speelt ook een rol dat men af is van alle (papieren) rompslomp rondom de uitkering (‘geen gedoe meer’); • het weer kunnen deelnemen aan de samenleving (‘erbij horen’). Arbeidsparticipatie betekent vaak het doorbreken van een isolement. Men krijgt weer collegiale contacten en daardoor mogelijk ook (meer) andere sociale contacten; • het (weer) hebben van werk en de daarmee gepaard gaande collegiale/sociale contacten dragen bij aan het (terug-)winnen van eigenwaarde. Men ziet zichzelf weer en wordt ook door anderen weer gezien als volwaardig lid van de samenleving. Uit het eerder gememoreerde opinieonderzoek komt het weer willen deelnemen aan het maatschappelijk leven als belangrijkste intrinsiek motief naar voren (zie tabel 3.3). Tabel 3.3

Landelijk Opinieonderzoek WAO-Problematiek: Redenen voor al dan niet gemotiveerd zijn van niet-werkende arbeidsgehandicapten (december 2000-januari 2001)

Reden voor al dan niet gemotiveerd zijn niet in staat te werken door mijn beperkingen niet in staat passende functie te vinden werkgever wil mij niet aannemen persoonlijke reden anders dan beperking ondanks mijn beperking prima in staat te werken wil deelnemen aan het maatschappelijk leven wil inkomen verhogen weet niet/geen antwoord anders Totaal

Percentage 39% 1% 2% 12% 3% 17% 2% 4% 25% (n=109) 100%

Bron: Opinieonderzoek WAO-Problematiek (Research voor Beleid, te verschijnen)

Naast intrinsieke motieven kunnen ook financiële motieven een rol spelen bij de bereidheid tot reïntegratie van niet-werkende arbeidsgehandicapten. Voor een deel van de arbeidsgehandicapten zal herintrede in het arbeidsproces een financiële verbetering betekenen. Een ander deel zal er in financieel opzicht niet of nauwelijks op vooruitgaan (of mogelijk zelfs iets moeten inleveren). Met name is dat geval voor arbeidsgehandicapte bijstandscliënten die werk vinden aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Voor hen ligt de armoedeval op de loer. Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten verspelen bij herintrede in het arbeidsproces op termijn hun WAO-rechten. Het verlies aan WAO-rechten zou voor hen een overweging kunnen zijn om niet in het arbeidsproces her in te treden.


25

Het algemene beeld dat uit de gesprekken met sleutelinformanten naar voren komt, is dat financiële motieven voor arbeidsgehandicapten in de meeste gevallen niet van doorslaggevende betekenis zijn. Voor gemotiveerde niet-werkende arbeidsgehandicapten zijn de intrinsieke motieven veelal belangrijker dan de financiële. De resultaten van het opinieonderzoek onder arbeidsgehandicapten onderstrepen dit (zie tabel 3.3). Volgens een aantal sleutelinformanten is het gevaar van de armoedeval voor arbeidsgehandicapte bijstandsgerechtigden niet denkbeeldig. Meer dan andere bijstandsgerechtigden worden arbeidsgehandicapten bij werkhervatting geconfronteerd met extra kosten (bijvoorbeeld voor aangepast vervoer en andere voorzieningen), die niet in alle gevallen (volledig) worden vergoed. Dit komt dan bovenop het eventueel wegvallen van huursubsidie en vrijstelling van belastingen (en eventueel af te lossen schulden). Andere sleutelinformanten relativeren de armoedeval. Bij gedeeltelijke werkhervatting door bijstandsgerechtigden is er (tot op zekere hoogte) sprake van vrijlating van inkomsten. Ook bij volledige werkhervatting tegen minimumloon zouden alleenstaande bijstandsgerechtigden er niet op achteruit gaan. Voor gezinnen is dat mogelijk wel het geval, maar met overbruggingssubsidies/bijzondere bijstand is het gat redelijk te dichten. Bovendien kan men wanneer het werk onverhoopt weg zou vallen, weer terugvallen op de oude (uitkerings-)situatie. Het verlies van WAO-rechten wordt door een deel van de sleutelinformanten eveneens gerelativeerd. Arbeidsongeschikten kunnen na volledige werkhervatting nog gedurende vijf jaar terugvallen op hun WAO-rechten. Die termijn zou voldoende moeten zijn. Verder wordt art. 44 van de WAO betreffende bijverdiensten en verrekeningen ruim toegepast.

3.6

Belemmerende omgevingsfactoren voor niet-werkende arbeidsgehandicapten

De niet-werkende arbeidsgehandicapten die in staat zijn te reïntegreren en zich daartoe ook bereid tonen, kunnen te maken krijgen met omgevingsfactoren die (her-)intrede in het arbeidsproces in de weg staan. In de gesprekken met sleutelinformanten is een aantal in deze zin belemmerende factoren naar voren gebracht. Het gaat onder meer om: • ingewikkelde weten regelgeving. De weten regelgeving op het terrein van de sociale zekerheid is ingewikkeld en bovendien nogal eens aan veranderingen onderhevig. Dat geldt ook voor de weten regelgeving met betrekking tot arbeidsgehandicapten. Een en ander komt de bekendheid met de weten regelgeving van en het gebruik van de daarin geboden (subsidie-)mogelijkheden door instanties/werkgevers/arbeidsgehandicapten niet ten goede; • bureaucratie en administratieve rompslomp; • afstemming organisaties. Er zijn veel organisaties in beeld (uvi’s, sociale diensten, GGZ, arbodiensten, sociale werkvoorziening, reïntegratiebedrijven etc.). De afstemming/coördinatie is niet altijd even optimaal, zo merkt een woordvoerder van Stichting Nieuwe Werkvormen Amsterdam (SNWA) op; • geringe prioriteit arbeidsgehandicapten bij uvi’s. Mede als gevolg van het reorganisatieproces, zouden volgens Werkvoorziening Regio Amsterdam (WRA) arbeidsgehandicapten bij het GAK en andere uvi’s momenteel weinig prioriteit hebben. Zo kreeg WRA in het verleden jaarlijks om en nabij de 150 GAK-cliënten aangeleverd, nu zou het gaan om zo’n drie tot vijf per jaar. Ook zou bij doorverwijzing van Uvi-cliënten door de GGZ naar toelei-


•

•

•

•

•

•

26

dingsorganisaties de benodigde formele toestemming daarvoor van het GAK vaak lang op zich laten wachten; privatisering van de reïntegratie. Het gevaar bestaat dat de privatisering van de reïntegratie leidt tot afroming. Reïntegratiebedrijven worden afgerekend op plaatsingsresultaten en zullen zich daardoor in eerste instantie richten op de relatief makkelijk toe te leiden arbeidsgehandicapten. Vermoedelijk zullen de ‘zware gevallen’ meer dan voorheen worden teruggestuurd naar de uitkeringsinstanties. Bovendien zou - door de concurrentie - in de huidige offerteprocedure door een aantal reïntegratiebedrijven ver onder de kostprijs zijn geoffreerd, hetgeen de kwaliteit van de trajecten voor arbeidsgehandicapten niet ten goede komt; ontbreken van specifieke expertise bij reïntegratiebedrijven. Een probleem is verder dat niet alle reïntegratiebedrijven beschikken over voldoende specifiek op de doelgroep van arbeidsgehandicapten gerichte expertise; aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Met name arbeidsgehandicapte bijstandscliënten hebben volgens Kliq qua opleidingsniveau en werkervaring niet altijd te bieden wat werkgevers vragen. Daar komt bij dat de schoolbaarheid van een deel van hen gering is; imago arbeidsgehandicapten. Het imago van arbeidsgehandicapten is in het algemeen niet erg positief. Gesproken kan worden van een stigma. Dat stigma is voor een belangrijk deel het gevolg van de politiek en media; houding werkgevers. Enerzijds gaat het om onbekendheid van veel werkgevers met de groep arbeidsgehandicapten en met de betreffende weten regelgeving. Meerdere sleutelinformanten geven aan dat een deel van de werkgevers niet erg ‘happig’ is op het in dienst nemen van de in veel gevallen niet vol productieve arbeidsgehandicapten. Meestal komen bij werkgevers in het ‘commerciële circuit’ de sociale doelstellingen pas op de tweede plaats. Als men al arbeidsgehandicapten in dienst neemt, dan wil men graag kant-en-klare oplossingen. Eventuele problemen moeten zoveel mogelijk buiten boord worden gehouden. Het is wel zo, dat werkgevers door de krappe arbeidsmarkt steeds meer worden gedwongen zich - in ieder geval voor het laagste segment van de arbeidsmarkt – ook open te stellen voor arbeidsgehandicapten; collegiale acceptatie. Evenmin als werkgevers staan (potentiële) collega’s altijd even welwillend tegenover arbeidsgehandicapten. Het gaat om een doelgroep met ‘gebruiksaanwijzing’. Die gebruiksaanwijzing moeten arbeidsgehandicapten zelf én hun omgeving leren hanteren. Dat vraagt om een mentaliteitsverandering.

27

4

REÏNTEGRATIE

4.1

Inleiding

In het vooronderzoek stonden de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten en hun beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt centraal. Daarnaast is in het onderzoek - zij het meer zijdelings - aandacht besteed aan de feitelijke mogelijkheden tot reïntegratie en de mate waarin arbeidsgehandicapten daadwerkelijk al met reïntegratie bezig zijn. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de reïntegratiekansen van te onderscheiden segmenten van de arbeidsgehandicaptenpopulatie (paragraaf 4.2 en de daadwerkelijke reïntegratieactiviteiten en de (voorlopige) resultaten daarvan (paragraaf 4.3).

4.2

Reïntegratiekansen

Binnen de naar de variabele ‘verantwoordelijke instantie’ (uvi’s, GSD-en en arbeidsbureaus) onderscheiden deelpopulaties kan weer een verdere segmentering worden aangebracht naar de variabelen ‘soort uitkering’ en ‘positie/kansen op de arbeidsmarkt’. In schema 4.1 wordt per segment een globale indicatie (in duizendtallen) gegeven van de omvang van de betreffende groep arbeidsgehandicapten en (de inschatting door uitkeringsinstanties van) hun reïntegratiekansen (zowel voor de drie gemeenten samen als voor de hele regio Noord-Holland Zuid).1 Schema 4.1 Globale indicatie omvang (in duizendtallen) en reïntegratiekansen segmenten arbeidsgehandicaptenpopulatie voor de drie gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Zaanstad (AAZ) en de regio Noord-Holland (Zuid) 1. Reeds werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten (AAZ: 24.000; regio: 38.000) Het gaat hier om de categorieën: dienstverband, WSW, art 44. WAO, zelfstandige. In die zin is reeds sprake van reintegratie. Arbeidsverplichtingen gelden dan ook niet voor deze groep. Ook behoren ze niet tot de bemiddelingspopulatie Rea van de uvi’s. Afgezien van de categorie WSW is sprake van een kansrijke groep. 2. Door uvi’s (relatief) kansrijk geachte niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten (AAZ: 7.000; regio 11.000) Dit segment bestaat uit twee subgroepen: • A. Ten eerste cliënten die reeds in bemiddeling zijn, tijdelijk niet bemiddelbare cliënten en fase 1 cliënten. Afgezien van de tijdelijk niet bemiddelbare cliënten gelden voor deze groep de arbeidsverplichtingen. De groep heeft naar het oordeel van de uvi’s (op termijn) voldoende perspectief op betaald werk. Daarom behoren ze niet tot de bemiddelingspopulatie Rea van de uvi’s (AAZ: 3.000; regio: 5.000) • B. Een tweede subgroep bestaat uit niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten die volgens de uvi’s bij reintegratie-inspanningen een relatief grote kans op succes hebben. Ze komen dan ook in aanmerking voor arbeidsmarkttoeleiding en/of bemiddeling naar (regulier) werk in het kader van de Wet Rea (Bemiddelingspopulatie Rea). Voor deze groep gelden in principe de arbeidsverplichtingen (tijdens het toeleidingstraject vervalt de sollicitatieplicht) (AAZ: 4.000: regio: 6.000).

1

Ex-WSW-ers en personen die voor de WSW op de wachtlijst staan, komen verspreid voor in de segmenten 2 t/m 6, met name in de segmenten 3 en 4. WSW-ers, voorzover niet bij een uvi als arbeidsgehandicapt geregistreerd, vallen niet onder de in de Wet Rea gehanteerde definitie van arbeidsgehandicapte en zijn in het schema niet opgenomen.

Reïntegratie

28

3. Door uvi’s kansarm geachte niet-werkende arbeidsgehandicapte uvi-cliënten (AAZ: 47.000; regio: 75.000) Tot deze groep behoren de categorieën fase-4, 55+ en de volledig arbeidsongeschikten die niet behoren tot fase 2 of 3. De reïntegratiekansen van deze categorieën worden door de uvi’s laag ingeschat. Om die reden behoren ze niet tot de bemiddelingspopulatie Rea van de uvi’s en zijn ze vrijgesteld van arbeidsverplichtingen. Ondanks de lage inschatting door de uvi’s van de kansen op reïntegratie mag worden aangenomen dat onder deze groep nog potentieel zit (zie het eerder gememoreerde experiment van GAK Regio Venlo). Voor het merendeel van deze groep zal (regulier) werk er echter niet meer inzitten. Zij zijn aangewezen op sociale activering (bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk) en zorg. 4. Arbeidsgehandicapte Abw-ers (zonder overlap met uvi’s AAZ: 15.000; regio: 24.000) Dit segment is verder onder te verdelen in de groep arbeidsgehandicapte ABW-ers mét en de groep zonder arbeidsverplichtingen: • A. Bij de arbeidsgehandicapte Abw-ers mét arbeidsverplichtingen gaat het om een relatief kansrijke groep. Vermoedelijk is deze groep wel minder kansrijk dan het vergelijkbare segment binnen de deelpopulatie van de uvi’s (de bemiddelingspopulatie Rea). • B. Arbeidsgehandicapte Abw-ers, die om medische/psychische redenen zijn vrijgesteld van arbeidsverplichtingen hebben duidelijk minder kans op reïntegratie. Toch zit ook onder deze groep vermoedelijk nog potentieel voor (met name additioneel) werk. Daarvoor zijn wel lange/dure trajecten nodig. Voor een deel van de groep is toeleiding (nog) niet aan de orde. Deze cliënten zijn aangewezen op sociale activering (bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk) en zorg. 5. IOAW-ers en IOAZ-ers (AAZ: 1000; regio: 1.600) In het algemeen gaat het hier om ouderen die niet meer beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. De reïntegratiekansen zijn gering. 6. Arbeidsgehandicapten zonder uitkering of met een Anw-uitkering (AAZ: tientallen; regio: minder dan honderd) Het betreft hier de deelpopulatie van de arbeidsbureaus. Het gaat om een verwaarloosbare kleine groep. Deze is in het onderzoek buiten beschouwing gelaten.

4.3

(Resultaten van) reïntegratieactiviteiten

Er staan gemeenten, uvi’s en arbeidsbureaus verschillende instrumenten ter beschikking om hun populatie arbeidsgehandicapten te ondersteunen bij reïntegratie. De wet Rea voorziet onder meer in: • standaard plaatsingsbudget/standaard (her-)plaatsingsbudget/pakket-op-maat; • subsidie voor voorzieningen behoud eigen werk/subsidie voor persoonsgebonden voorzieningen; • proefplaatsing met reïntegratie-uitkering; • reïntegratietraject met reïntegratie-uitkering; • job coaching. Verder kunnen arbeidsgehandicapten die een uitkering hebben via een uvi met behulp van de regeling Starterskrediet arbeidsgehandicapten proberen een eigen onderneming op te zetten.1 Hoewel niet specifiek op hen gericht, kunnen niet-werkende arbeidsgehandicapten ook een beroep doen op de Wet Inschakeling Werklozen (WIW). Deze voorziet onder meer in WIWdienstbetrekkingen, WIW-werkervaringsplaatsen, sociale activering (bijvoorbeeld in de vorm

1

Arbeidsgehandicapte bijstandscliënten kunnen een beroep doen op het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz).

Reïntegratie

29

van vrijwilligerswerk)1 en scholing. Ten slotte kunnen arbeidsgehandicapten worden geplaatst in een I/D- of WSW-baan. Op basis van ander onderzoek is enig inzicht te verkrijgen in de mate waarin arbeidsgehandicapten landelijk gezien reeds met reïntegratie bezig zijn en wat de (voorlopige) resultaten van die inspanningen zijn. Begin dit jaar zijn de resultaten bekend geworden van een landelijke evaluatie van de Wet Rea. Sinds de invoering van de wet medio 1998 zijn landelijk gezien circa 40.000 trajecten gestart, waarvan iets meer dan 19.000 zijn geëindigd. Van deze 19.000 hebben 6.490 geresulteerd in een plaatsing, hetgeen neerkomt op een plaatsingsresultaat van 34%. Begin dit jaar liepen dus nog 21.000 trajecten die mogelijk in de toekomst tot plaatsing leiden. Daarnaast hebben bijna 17.000 arbeidsgehandicapten zelf werk gevonden of behouden met behulp van reïntegratiesubsidies. Het aantal werkhervattingen van arbeidsgehandicapten zonder toepassing van (het instrumentarium van) de Wet Rea is evenwel fors hoger geweest (68.000).2 Uit het eerder gememoreerde Opinieonderzoek WAO-Problematiek blijkt dat landelijk gezien voor ongeveer de helft van de niet-werkende arbeidsgehandicapten3 die na de invoering van de Wet Rea zijn afgekeurd een reïntegratieplan is opgesteld. Verder blijkt dat landelijk gezien één op de zes niet-werkende arbeidsgehandicapten ten tijde van het onderzoek (december 2000-januari 2001) daadwerkelijk door middel van regelingen en voorzieningen bezig is met reïntegratie. Uit de gesprekken met de sleutelrespondenten komt met betrekking tot (de resultaten van) reïntegratieactiviteiten in de drie onderzochte gemeenten onder meer het volgende naar voren: • Zoals eerder vermeld zijn in Amsterdam sinds de inwerkingtreding van de Wet Rea medio 1998 in totaal zo’n 1.500 GSD-cliënten doorverwezen naar Kliq AI (voorheen Arbeidsvoorziening AI) voor een medisch-arbeidskundige beoordeling. In veruit de meeste gevallen is daarbij de Rea-status vastgesteld. Slechts een deel van betreffende cliënten is op een Rea-traject gezet, zo’n 400 bij Kliq en 170 via het gemeentelijke Bureau Scholing en Inkoop (BSI) bij één van de toeleidingscentra4 en Werkvoorziening Regio Amsterdam. Het resultaat qua uitstroom is volgens de GSD van Amsterdam ‘nog niet denderend’. Eind vorig jaar werd van de via BSI gelopen geëindigde trajecten 25% uitstroom naar werk genoteerd. Via Kliq loopt het aantal plaatsingen op werk volgens de GSD ‘nog niet in de verhoopte vele tientallen’, aldus de GSD. Van de 178 arbeidsgehandicapten die in het kader van het screeningsproject in Regio Zuid zijn benaderd, hebben 10 tijdens/na de screening zelf werk gevonden. De vraag is natuurlijk in hoeverre het screeningsproject in dezen een activerende rol heeft gespeeld. Voor

1

Vrijwilligerswerk is niet in eerste instantie gericht op toeleiding naar de arbeidsmarkt. Het door middel van vrijwilligerswerk opdoen van werkervaring kan voor een aantal arbeidsgehandicapten wel een opstapje zijn naar een betaalde baan, zo blijkt uit het gesprek met de Vrijwilligerscentrale van Zaanstad. 2 Er worden in de evaluatie dan ook vraagtekens geplaatst bij de doeltreffendheid en doelmatigheid van de wet. Vermoedelijk zou een niet onaanzienlijk deel van de Rea-plaatsingen ook zonder inzet van het Rea-instrumentarium/de Rea-gelden tot stand zijn gekomen. Zie: C.W.J. Wevers, J.J.M. Besseling en E.L. de Vos. De Realiteit. Integrale rapportage evaluatie Wet Rea. Februari 2001. 3 Zoals eerder vermeld worden in betreffend onderzoek tot de groep arbeidsgehandicapten die personen gerekend die een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen en/of om medische redenen (gedeeltelijk) zijn afgekeurd. 4 Zoals Helios, Telewerkcentrum Amsterdam etc.

Reïntegratie

•

•

•

•

•

1

30

een groep van elf personen zijn motivatie/oriëntatietrajecten bij Start ingekocht, 7 personen zijn bij Kliq of een van de toeleidingscentra op een traject geplaatst1 en 2 op een zelfstandigentraject. Verder volgen nu 5 personen een taalcursus, zijn 6 personen vrijwilligerswerk gaan doen en 3 personen doorverwezen naar de Jellinek; In Amstelveen worden arbeidsgehandicapten door de GSD voor reïntegratie in eerste instantie doorverwezen naar Werk en Activering. Daarna zijn er drie soorten trajecten mogelijkheden: sociale activeringstrajecten (bij Actief op Maat), reïntegratietrajecten bij Vakwerk (WIW) of reïntegratietrajecten bij Kliq; Z ‘aanbod in Zaanstad (onderdeel van Dienst Welzijn, sector sociale zaken) stuurt arbeidsgehandicapte cliënten voor reïntegratie door naar Werktraject of Kliq (een deel van de cliënten blijft bij Z’aanbod voor een voortraject); Het GAK heeft van het LISV de opdracht om tenminste 35% van de Bemiddelingspopulatie Rea weer aan het werk te krijgen. De lat wordt voor de reïntegratiebedrijven waarmee het GAK werkt echter hoger gelegd. Gevraagd wordt een plaatsingspercentage van 50%. Het GAK heeft contracten met elf reïntegratiebedrijven. Deels richten deze zich op specifieke doelgroepen (bijvoorbeeld cliënten met een zwaar lichamelijke handicap, cliënten met psychische problemen, arbeidsgehandicapte vrouwen tussen de 25 en 35 jaar etc.). De Rea-trajecten bij Kliq bestaan uit: 1) intake; 2) medisch-arbeidskundige beoordeling; 3) oriëntatie; 4) kwalificering; 5) bemiddeling; 6) nazorg. Het gaat vooral om vakopleidingen, waarbij de nadruk ligt op automatisering en administratie.2 Uitgangspunt bij Kliq is plaatsing op een reguliere arbeidsplaats. Volgens Kliq lukt dat voor uvi-cliënten relatief vaak. Voor gemeentelijke cliënten is plaatsing op een additionele werkplek (WIW, ID, WSW) vaak de enige mogelijkheid. Concrete plaatsingsresultaten worden niet genoemd (geoffreerd wordt voor 40%); De plaatsingsbudgetten van de Wet Rea worden nog onvoldoende benut. Het blijkt dat werkgevers bij plaatsing van arbeidsgehandicapten lang niet altijd het Reaplaatsingsbudget opvragen waar zij recht op hebben. In Amsterdam is de semigemeentelijke instantie NV Werk verantwoordelijk voor de afhandeling van plaatsingssubsidies. Vanaf de inwerkingtreding van de Wet Rea zijn bij NV Werk slechts 85 aanvragen voor REA-plaatsingsbudgetten ingediend. In 48 gevallen zijn contracten met werkgevers afgesloten, in de resterende 37 gevallen (nog) niet.3 In 36 van de 48 gevallen waarin een contract met een werkgever is afgesloten is de arbeidsgehandicapte ook daadwerkelijk aangemeld, d.w.z. dat NV Werk subsidie verstrekt.4

Waarvan 3 bij Kliq, 2 bij Helios, 1 bij het Brugproject en 1 bij het project voor hoger opgeleiden in Amsterdam Zuid. De laatste tijd komen ook zelfstandigentrajecten meer in zicht. Verder worden veel cursussen Nederlandse taal gegeven 3 Soms bleek het niet om een GSD-cliënt te gaan en is de werkgever doorverwezen naar de uvi. Soms ook is de papierwinkel nog niet in orde (ontbreken van REA-verklaring, arbeidscontracte etc.). 4 Van deze 36 zijn er 4 weer teruggevallen, zodat nog 32 met plaatsingssubsidie aan het werk zijn. 2

Reïntegratie

31

Geconcludeerd kan worden dat, hoewel uitkeringsinstanties zeker al activiteiten ontplooien om niet werkende arbeidsgehandicapten weer aan het werk te krijgen, de mogelijkheden die (met name) de Wet Rea biedt nog niet volledig worden benut. Het aantal Rea-trajecten dat in opdracht van de uvi’s en de gemeenten wordt uitgevoerd, is in vergelijking met het totaal aantal arbeidsgehandicapten nog relatief beperkt. De plaatsingsresultaten van de Rea-trajecten laten ook nog te wensen over. Verder wordt door werkgevers lang niet altijd gebruik gemaakt van de Rea-plaatsingssubsidies en komt job coaching nog maar mondjesmaat voor.

32

5

SLOTBESCHOUWING

5.1

Voorlopige typologie naar kansrijkheid/inzetbaarheid

In dit rapport is verslag gedaan van een vooronderzoek naar de positie van arbeidsgehandicapten in Noord-Holland Zuid. De arbeidsgehandicapten blijken al met al een omvangrijke groep te vormen. In schema 4.1 in paragraaf 4.2 is deze groep nader gesegmenteerd naar verantwoordelijke uitkeringsinstantie, soort uitkering en inschatting van de reïntegratiekansen door de uitkeringsinstanties. Een aanzienlijk deel van de niet-werkende arbeidsgehandicapten blijkt op dit moment door de uitkeringsinstanties als (relatief) kansarm te worden beschouwd. Toch mag worden aangenomen dat ook onder deze groep nog enige potentiële kandidaten voor (Rea-)trajecten zitten. Onder meer het eerder gememoreerde experiment van GAK Regio Venlo wijst in deze richting. Voor toeleiding van deze personen naar (regulier dan wel additioneel) werk zijn vaak wel lange en dus dure trajecten nodig. Van belang daarbij is een actieve en persoonlijke benadering, extra begeleiding, een integrale aanpak en langdurige nazorg. De kansrijkheid en inzetbaarheid van individuele arbeidsgehandicapten wordt beïnvloed door een aantal factoren. Globaal beschouwd kan onderscheid worden gemaakt tussen: 1. objectieve factoren (‘harde’ persoons- en achtergrondkenmerken): a. specifieke belemmeringen voor arbeidsgehandicapten (aard en mate van de arbeidshandicap); b. persoonskenmerken (geslacht, leeftijd, etniciteit, samenstelling huishouden etc.); c. financieel-economische positie (inkomen, schulden etc.); d. arbeidsmarktpositie (opleidingsniveau, arbeidsverleden, werkloosheidsduur etc.). e. overige belemmeringen (sociale vaardigheden, taalvaardigheden, sociale problemen etc.) 2. subjectieve factoren: a. houding (algemene houding t.o.v. werk, zelfbeeld, motivatie etc.); b. gedrag (zoekgedrag, concrete reïntegratie-inspanningen etc.). Op grond van deze factoren kunnen - dwars door de (uitkerings-)instanties en het soort uitkering heen - naar kansrijkheid en inzetbaarheid voor de arbeidsmarkt de volgende groepen arbeidsgehandicapten worden onderscheiden: 1. arbeidsgehandicapten die reeds een (reguliere dan wel additionele) baan hebben; 2. arbeidsgehandicapten die objectief gezien nog (enige) kansen hebben op de arbeidsmarkt én gemotiveerd zijn. Hieronder vallen naast kansrijke ook relatief kansarme arbeidsgehandicapten, die hun ‘kansarmoede’ compenseren door een zeer sterke motivatie; 3. arbeidsgehandicapten die objectief gezien nog (enige) kansen hebben op de arbeidsmarkt, maar niet (voldoende) gemotiveerd zijn als gevolg van (teleurstellende) ervaringen in verleden en/of angst/onzekerheid; 4. arbeidsgehandicapten die objectief gezien nog (enige) kansen hebben op de arbeidsmarkt maar uit onwil niet gemotiveerd zijn; 5. arbeidsgehandicapten die objectief gezien géén kansen meer hebben op de (reguliere dan wel additionele) arbeidsmarkt.

Slotbeschouwing

33

Voor de categorie arbeidsgehandicapten die objectief gezien geen kansen meer hebben op de (reguliere dan wel additionele) arbeidsmarkt (groep 5) rest alleen sociale activering en/of zorg. Een deel van hen zal ook daar geen beroep op (willen) doen en alleen maar met rust gelaten willen worden. De overige categorieën niet-werkende arbeidsgehandicapten (2 t/m 4) vormen theoretisch gezien - potentieel voor de arbeidsmarkt en komen in principe in aanmerking voor reïntegratie(-trajecten).

5.2

Vervolgonderzoek

Het verkennend vooronderzoek heeft geresulteerd in een schets van de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad en een eerste inzicht in hun kansrijkheid/inzetbaarheid. Verder is in voorgaande paragraaf een voorlopige typologie van arbeidsgehandicapten gepresenteerd. In een mogelijk vervolgonderzoek op individueel cliëntniveau kan deze voorlopige typologie worden getoetst en eventueel worden aangepast en/of verfijnd. Vervolgens kunnen dan de omvang, achtergronden en (on)mogelijkheden van de naar kansrijkheid/inzetbaarheid te onderscheiden (sub)groepen worden vastgesteld. Daarna kan worden bepaald welke actie op welke groep dient te worden ondernomen. Op basis van het vooronderzoek kan met betrekking tot eventueel te ondernemen acties in ieder geval al het volgende worden opgemerkt: • De (meervoudige) problematiek van arbeidsgehandicapte uvi-cliënten en GSD-cliënten is in veel gevallen vergelijkbaar. Het beleid zou zich dan ook in eerste instantie moeten richten op bepaalde kenmerken/categorieën van arbeidsgehandicapten en niet zozeer gebonden moeten zijn aan de verschillende uitkeringsinstanties. Een en ander pleit voor een gezamenlijke aanpak van (de problematiek van) arbeidsgehandicapten door gemeenten en uvi’s.1 Een dergelijke gezamenlijke aanpak sluit ook aan bij de recente ontwikkelingen op het terrein van de sociale zekerheid; • Gezien de vaak complexe, meervoudige problematiek van arbeidsgehandicapten lijkt een ‘één-op-één’ benadering waarbij wordt uitgegaan van de (on)mogelijkheden van de betreffende arbeidsgehandicapte meer aangewezen dan een vraaggerichte aanpak. Het vervolgonderzoek zal resulteren in meer concrete aanbevelingen. Voor een mogelijke opzet van het vervolgonderzoek wordt verwezen naar bijgevoegd onderzoeksvoorstel.

1

Een gezamenlijke aanpak sluit ook aan bij de recente ontwikkelingen op het terrein van de sociale zekerheid. Gedacht zou bijvoorbeeld kunnen worden aan een gezamenlijke, wijkgerichte aanpak waarbij naast arbeidsgehandicapte GSD-cliënten ook arbeidsgehandicapte uvi-cliënten worden benaderd

34

BIJLAGE 1 TABELLEN ARBEIDSGEHANDICAPTEN UVI’S Toelichting bij de tabellen In deze bijlage zijn de volgende tabellen opgenomen: Tabel B1a

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, wet en geslacht, 1999

Tabel B1b

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, wet en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B1c

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, mate ao en geslacht, 1999

Tabel B1d

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, mate ao en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B1e

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999

Tabel B1f

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, diagnosegroep en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B1g

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, arbeidsparticipatie en geslacht, 1999

Tabel B1h

Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, arbeidsparticipatie en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B1i

Uitkeringsduur lopende uitkeringen, Amsterdam, ultimo 1999

Tabel B2a

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, wet en geslacht, 1999

Tabel B2b

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, wet en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B2c

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, mate ao en geslacht, 1999

Tabel B2d

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, mate ao en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B2e

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999

Tabel B2f

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, diagnosegroep en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B2g

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, arbeidsparticipatie en geslacht, 1999

Tabel B2h

Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, arbeidsparticipatie en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B2i

Uitkeringsduur lopende uitkeringen, Amstelveen ultimo 1999

Tabel B3a

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, wet en geslacht, 1999

Tabel B3b

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, wet en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B3c

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, mate ao en geslacht, 1999

Tabel B3d

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, mate ao en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B3e

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999

Tabel B3f

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, diagnosegroep en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B3g

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, arbeidsparticipatie en geslacht, 1999

Tabel B3h

Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, arbeidsparticipatie en leeftijdsklasse, 1999

Tabel B3i

Uitkeringsduur lopende uitkeringen, Zaanstad, ultimo 1999

Tabel B4a

Arbeidsgehandicapten in de drie gemeenten naar geslacht, 1999, in %

Tabel B4b

Arbeidsgehandicapten in de drie gemeenten naar leeftijd, 1999, in %

Tabel B4c

Arbeidsgehandicapten in de drie gemeenten naar wet , 1999, in %

Tabel B4d

Arbeidsgehandicapten in de drie gemeenten naar mate van ao, 1999, in %

Tabel B4e

Arbeidsgehandicapten in de drie gemeenten naar diagnosegroep, 1999, in %

Tabel B4f

Uitkeringsduur lopende uitkeringen in de drie gemeenten, ultimo 1999, in %

Bijlage 1


35

Bron van de tabellen is steeds het LISV. Indien niet anders wordt aangegeven, hebben de totaalcijfers betrekking op de totale arbeidsgehandicaptenpopulatie (Rea-populatie) van de uvi’s in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. Peildatum is, indien niet anders wordt aangegeven, steeds 15-12-1999. In onderstaand schema wordt weergegeven uit welke categorieën de totale arbeidsgehandicaptenpopulatie van de uvi’s is opgebouwd. Schema B1 Definitie categorieën arbeidsgehandicapten uvi’s A. Ao-uitkering Deze groep bevat alle personen die op de peildatum een lopende WAO-, WAZ- of Wajong-uitkering hadden. B. Ex-ao-uitkering Bij deze categorie gaat het om beëindigde arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Deze mensen tellen mee tot 5 jaar na de beëindiging, mits ze in die periode niet 65 jaar geworden zijn en mits er intussen niet een nieuwe lopende uitkering is ontstaan. C. <15% ao Deze categorie omvat de afgewezen aanvragen. Hieronder vallen alle mensen die een aanvraag voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebben ingediend en bij wie bij de eindewachttijd claimbeoordeling bepaald is dat men minder dan 15% arbeidsongeschikt is. Deze groep telt mee tot 5 jaar na afwijzing. D. Andere categorieën: Hieronder vallen de volgende categorieën: •

Ex-WSW-ers: Deze categorie betreft de beëindigde WSW-dienstverbanden. Deze tellen mee tot 5 jaar na beëindiging, mits intussen niet 65 jaar geworden en mits er geen sprake is van een nieuw, lopend WSW-dienstverband;

•

Loondispensatie: Loondispensatie houdt in dat een werkgever een arbeidsgehandicapte werknemer, die duidelijk minder presteert dan een niet-arbeidsgehandicapte collega in dezelfde functie, een lager loon mag uitbetalen dan het CAO-loon of het wettelijk minimumloon. Loondispensatie kan worden toegekend voor maximaal 5 jaar. Nadat de loondispensatie is beëindigd, tellen deze mensen nog 5 jaar mee, mits hetzelfde dienstverband in stand blijft;

•

Loonkostensubsidie: Mensen met een loonkostensubsidie werden voorheen niet in beeld gebracht maar behoren wel tot de arbeidsgehandicapten. In de Wet Rea zijn de loonkostensubsidies een onderdeel van het pakket op maat;

•

Werkvoorzieningen eigen werk: De werknemers met een werkvoorziening tellen mee zolang het dienstverband bij dezelfde werkgever in stand blijft en tot 5 jaar nadat het dienstverband is beëindigd;

•

Woonwerkvoorzieningen: Voor deze groep geldt hetzelfde als de voorgaande categorie;

•

Scholing: De groep mensen die scholing volgen, telt mee zolang de scholing duurt en tot 5 jaar daarna;

•

Overige reïntegratie-inspanningen: De wet Rea kent nog andere reïntegratie-inspanningen, bijvoorbeeld (her)plaatsingsbudgetten of persoonlijke ondersteuning. Deze zijn bij elkaar gevoegd in deze laatste categorie.

Bron: Lisv, Jaaroverzicht arbeidsgehandicapten 1998, Amsterdam: augustus 2000

In de tabellen in deze bijlage kan één en dezelfde persoon in meerdere categorieën zijn geteld (bijvoorbeeld een gedeeltelijk arbeidsongeschikte cliënt die parttime werkt met een loonkostensubsidie). Voor dubbeltellingen is in de totalen van de tabellen echter gecorrigeerd: betreffende personen worden in de totalen maar één keer geteld. Onder de categorie ao-uitkering bevindt zich ook een aantal gedeeltelijk arbeidsongeschikte cliënten die naast hun arbeidsongeschiktheiduitkering ook nog een uitkering van de GSD hebben. Ook onder de categorieën ex-ao-uitkering en <15% ao en de andere categorieën kunnen zich GSD-cliënten bevinden. In die zin is sprake van een zekere overlap met de arbeidsgehandicaptenpopulatie van de GSD’s.

Bijlage 1


36

Tabel B1a Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, wet en geslacht, 1999 categorie

wet

mannen

vrouwen

Ao-uitkering

WAO WAZ Wajong subtotaal

21.834 1.072 2.536 25.442

20.928 596 2.068 23.592

42.762 1.668 4.604 49.034

Ex- ao-uitkering

WAO WAZ Wajong onbekend subtotaal

1.162 19 46 2.344 3.571

1.525 71 37 3.337 4.970

1 1

2.687 90 83 5.682 8.542


758 28 26 250 1.062

1.268 20 20 296 1.604

3 0 1 0 4

2.029 48 47 546 2.670

<15% ao

andere categorieën alle categorieën

1

onbekend

totaal

subtotaal

3.193

2.636

25

5.854

WAO WAZ Wajong onbekend

23.532 1.037 2.562 3.141

23.348 651 2.094 3.930

3 0 1 25

46.883 1.688 4.657 7.096

Totaal

30.272

30.023

29

60.324

1

personen kunnen in meerdere categorieën geteld zijn; deze worden bij het totaal achter maar één keer geteld. Het totaal is dus geen optelsom van de categorieën.

Tabel B1b Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, wet en leeftijdsklasse, 1999 categorie

Wet

ao-uitkering

WAO

240

3.333

8.569

14.447

16.173

42.762

WAZ

6

65

200

521

876

1.668

ex- ao-uitkering

659

1.086

1.146

1.112

601

4.604

905

4.484

9.915

16.080

17.650

49.034

62

690

1.005

722

208

2.687

Wajong

44

14

7

90

10

16

1

83

66

1.183

2.447

1.568

418

5.682

143

1.939

3.506

2.320

634

8.542

WAO

109

658

731

406

125

2.029

WAZ

1

8

14

15

10

48

22

10

4

9

2

47

9

191

214

109

23

546

subtotaal

141

867

963

539

160

2.670

subtotaal

503

1.423

1.980

1.510

414

WAO

396

4.538

10.068

15.426

16.455

WAZ

7

92

248

510

831

1.688

Wajong

696

1.127

1.143

1.110

581

4.657

onbekend

277

1.541

2.876

1.845

533

24

7.096

1.376

7.298

14.335

18.891

18.400

24

60.324

Totaal 1

25 41

subtotaal

onbekend

alle categorieën

0 15

onbekend

Wajong

1

totaal

subtotaal WAZ

andere categorieën

onbekend

Wajong WAO

<15% ao

t/m 24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar e.o.

24

5.854 46.883


Bijlage 1


37

Tabel B1c Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, mate ao en geslacht, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering

deels ao

ex- ao-uitkering

mannen

vrouwen

onbekend

totaal

6.095

5.099

geheel ao

19.347

18.493

11.194 37.840

subtotaal

25.442

23.592

49.034

deels ao

1.499

2.151

0

3.650

geheel ao

2.072

2.819

1

4.892

subtotaal

3.571

4.970

1

8.542

<15% ao

niet ao

1.062

1.604

4

2.670

andere categorieën

onbekend

3.193

2.636

25

5.854

alle categorieën

1

deels ao

7.570

7.244

0

14.814

21.228

21.196

1

42.425

niet ao

1.474

1.583

28

3.085

totaal

30.272

30.023

29

60.324

geheel ao

1


Tabel B1d Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, mate ao en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering

deels ao

ex- ao-uitkering

55

1.001

2.686

4.191

3.261

3.483

7.229

11.889

14.389

37.840

subtotaal

905

4.484

9.915

16.080

17.650

49.034 3.650

16

601

1.556

1.185

292

127

1.338

1.950

1.135

342

4.892

subtotaal

143

1.939

3.506

2.320

634

8.542

141

867

963

539

160

503

1.423

1.980

1.510

414

71

1.600

4.239

5.366

3.538

geheel ao

976

4.790

9.096

12.927

14.636

niet ao

329

908

1.000

598

226

24

3.085

1.376

7.298

14.335

18.891

18.400

24

60.324

deels ao

totaal 1

11.194

geheel ao niet ao 1

totaal

850

andere categorieën subtotaal alle categorieën

onbekend

geheel ao deels ao

<15% ao


2.670 24

5.854 14.814 42.425


Bijlage 1


38

Tabel B1e Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999 Categorie

diagnose

ao-uitkering

infectieziekten

591

408

999

nieuwvormingen

309

481

790 167

ziekten bloed

vrouwen onbekend

totaal

62

105

endocrien

255

248

503

psychisch

9.245

9.765

19.010

zenuwstelsel

617

723

1.340

oogziekten

178

106

284

oorziekten

164

121

285

1.177

567

1.744

468

296

764

spijsvertering

541

338

879

huidziekten

152

94

246

5.296

4.200

9.496

129

292

421 285

hart en vaatst. ademhaling

bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap

0

285

172

176

348

symptomen

4.061

3.851

7.912

letsels

1.363

921

2.284

aangeboren afw.

onbekend subtotaal ex- ao-uitkering

mannen

infectieziekten

662

615

1.277

25.442

23.592

49.034

47

67

114

nieuwvormingen

29

74

103

ziekten bloed

15

21

36

endocrien

28

39

67

psychisch

1.069

1.646

2.715

zenuwstelsel

53

59

112

oogziekten

14

8

22

oorziekten

17

7

24

hart en vaatst.

89

69

158

ademhaling

58

54

112

spijsvertering

92

62

154

huidziekten

22

26

48

778

755

1.533

bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap aangeboren afw.

21

61

82

0

205

205

18

10

28

symptomen

810

1.333

2.143

letsels

171

139

onbekend

240

335

3.571

4.970

subtotaal

1

311

1

8.542

575

Bijlage 1


39

Tabel B1e Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999 Vervolg Categorie

diagnose

<15% ao

7

5

4

8

12

ziekten bloed

2

3

5

1

6

7

psychisch

108

235

343

10

18

28

3

2

5

oorziekten

2

5

7

hart en vaatst.

7

15

22

spijsvertering huidziekten bewegingsapp.

9

3

12

15

8

23

0

3

125

224

urogenitaal

4

9

zwangerschap

0

54

aangeboren afw. symptomen letsels onbekend

4

4

399

433

3 1

350

1

55

1

833

13 8

33

38

71

329

531

860

subtotaal

1.062

1.604

4

2.670

subtotaal

3.193

2.636

25

5.854

infectieziekten

643

478

1

1.122

nieuwvormingen

341

556

897

79

128

207

endocrien

283

292

575

psychisch

ziekten bloed

10.331

11.548

21.879

zenuwstelsel

665

786

1.451

oogziekten

191

114

305

oorziekten

183

132

315 1.905

hart en vaatst.

1.260

645

ademhaling

533

350

883

spijsvertering

636

401

1.037

huidziekten

174

120

294

6.148

5.100

150

358

0

526

192

189

bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap aangeboren afw.

1

11.249

1

527

508 381

symptomen

5.186

5.559

1

10.746

letsels

1.529

1.062

1

2.592

onbekend

1.748

1.679

24

3.451

30.272

30.023

29

60.324

totaal 1

13

endocrien

ademhaling

1

1

totaal

infectieziekten

zenuwstelsel

alle categorieën

vrouwen onbekend

nieuwvormingen

oogziekten

andere categorieën

mannen


Bijlage 1


40

Tabel B1f


categorie

mate ao

ao-uitkering

infectieziekten

5

78

210

326

380

999

nieuwvormingen

5

55

119

273

338

790

ziekten bloed

2

23

54

42

46

167

endocrien

6

50

78

161

208

503

psychisch

476

2.134

4.397

6.313

5.690

19.010

44

183

307

414

392

1.340

oogziekten

3

25

41

91

124

284

oorziekten

11

16

39

94

125

285

hart en vaatst.

1

45

148

531

1.019

1.744

ademhaling

4

34

131

243

352

764

spijsvertering

4

65

169

288

353

879

huidziekten

0

15

53

82

96

246

38

446

1.283

2.994

4.735

9.496

5

29

72

158

157

421 285

zenuwstelsel

bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap aangeboren afw. symptomen letsels

t/m 24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55 jaar e.o. onbekend

totaal

9

108

127

34

7

48

74

98

70

58

348

132

653

1.752

2.791

2.584

7.912

32

204

432

807

809

2.284

onbekend

80

247

405

368

177

1.277

subtotaal

905

4.484

9.915

16.080

17.650

49.034

2

28

37

32

15

114

nieuwvormingen

0

17

33

30

23

103

ziekten bloed

0

9

16

10

1

36

endocrien

1

5

27

28

6

67

psychisch

37

551

1.234

742

151

2.715

zenuwstelsel

1

24

42

34

11

112

oogziekten

0

3

12

6

1

22

oorziekten

0

3

10

8

3

24

hart en vaatst.

1

13

40

61

43

158

ex- ao-uitkering infectieziekten

ademhaling

1

24

53

21

13

112

spijsvertering

2

33

64

45

10

154

huidziekten bewegingsapp.

3

14

22

6

3

48

25

310

592

475

131

1.533

urogenitaal

0

13

34

28

7

82

zwangerschap

2

90

102

11

0

205

aangeboren afw. symptomen letsels

2

9

11

6

0

28

32

504

852

585

170

2.143

9

102

102

76

22

311

onbekend

25

187

223

116

24

575

subtotaal

143

1.939

3.506

2.320

634

8.542

Bijlage 1


Tabel B1f

41


Vervolg categorie

mate ao

<15% ao

infectieziekten

2

3

7

1

0

13

nieuwvormingen

0

1

6

3

2

12

ziekten bloed

0

0

4

0

1

5

endocrien

0

2

1

4

0

7

psychisch

17

108

137

63

18

343

zenuwstelsel

3

9

9

5

2

28

oogziekten

0

0

3

2

0

5

oorziekten

1

1

0

4

1

7

hart en vaatst.

0

5

5

6

6

22

1

2

6

2

1

12

spijsvertering

0

9

6

7

1

23

bewegingsapp.

0

1

1

0

3

129

106

73

24

350

0

4

5

2

2

13

zwangerschap

3

26

26

0

0

55

symptomen letsels

0

3

3

2

0

8

66

267

279

176

45

833

6

18

26

12

9

71

onbekend

23

280

333

176

48

860

subtotaal

141

867

963

539

160

2.670

andere categorieën

503

1.423

1.980

1.510

414

infectieziekten

9

109

253

358

393

1.122

nieuwvormingen

5

73

156

302

361

897

24

5.854

ziekten bloed

2

32

74

52

47

207

endocrien

7

56

105

193

214

575

psychisch

527

2.745

5.702

7.072

5.833

21.879

47

206

345

450

403

1.451

oogziekten

3

28

55

94

125

305

oorziekten

12

20

49

105

129

315

hart en vaatst.

2

62

192

592

1.057

1.905

ademhaling

5

60

186

266

366

883

spijsvertering

6

103

233

333

362

1.037

huidziekten

3

29

75

88

99

294

78

856

1.940

3.509

4.866

11.249

5

45

109

186

163

508

zwangerschap

14

219

242

45

7

527

aangeboren afw.

50

86

110

77

58

381

229

1.404

2.834

3.508

2.771

10.746

45

319

545

867

816

2.592

zenuwstelsel

bewegingsapp. urogenitaal

symptomen letsels onbekend totaal 1

1 18

urogenitaal aangeboren afw.

1

totaal

ademhaling huidziekten

alle categorieën


219

411

501

306

123

24

1.584

1.376

7.298

14.335

18.891

18.400

24

60.324


Bijlage 1


42

Tabel B1g Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, arbeidsparticipatie en geslacht, 1999 Categorie

wet

ao-uitkering

geen dienstverb. dienstverband subtotaal

ex- ao-uitkering

ex-WSW-ers

loondispensatie

werkvoorziening

woonwerkvoorz.

<15% ao

alle categorieën

5.074

10.327 49.034

1.615

dienstverband

2.221

3.355

1

5.577

subtotaal

1

8.542

2.965

3.571

4.970

geen dienstverb.

298

135

433

dienstverband

110

28

138

subtotaal

408

163

571

0

0

0

dienstverband

17

38

55

subtotaal

17

38

55

geen dienstverb.

58

42

24

124

dienstverband

286

196

0

482

subtotaal

344

238

24

606

geen dienstverb.

40

39

79

dienstverband

56

76

132

subtotaal

96

115

211

geen dienstverb.

22

22

44

dienstverband

58

36

94

80

58

138

geen dienstverb.

223

249

472

dienstverband

285

279

564

subtotaal

508

528

geen dienstverb.

268

330

3

601

dienstverband

794

1.274

1

2.069

1.062

1.604

4

2.670

geen dienstverb.

878

740

1

1.619

dienstverband

862

756

0

1.618

1.740

1.496

1

3.237

21.865

20.456

27

42.348

8.407

9.567

2

17.976

30.272

30.023

29

60.324

geen dienstverb. dienstverband totaal

1

5.253

23.592

subtotaal 1

38.707

1.350

subtotaal ov. reint.inspan.

totaal

18.518

25.442

subtotaal Scholing

vrouwen onbekend

20.189

geen dienstverb.

geen dienstverb.

loonkostensubsidie

mannen

Het totaal is dus geen optelsom van de categorieën.

1.036

Bijlage 1


43

Tabel B1h Arbeidsgehandicapten Amsterdam naar categorie, arbeidsparticipatie en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering


691 214 905

3.241 1.243 4.484

7.218 2.697 9.915

12.205 3.875 16.080

15.352 2.298 17.650

38.707 10.327 49.034

ex- ao-uitkering


48 95 143

579 1.360 1.939

1.205 2.301 3.506

816 1.504 2.320

317 317 634

2.965 5.577 8.542

ex-WSW-ers


3 9 12

61 25 86

98 47 145

97 38 135

174 19 193

433 138 571

loondispensatie


0 1 1

0 6 6

0 15 15

0 26 26

0 7 7

0 0

0 55 55

loonkostensubsidie geen dienstverb. dienstverband subtotaal

3 44 47

19 96 115

38 162 200

30 148 178

10 32 42

24 0 24

124 482 606

werkvoorziening


21 1 22

21 31 52

20 49 69

11 39 50

6 12 18

79 132 211

woonwerkvoorz.


19 0 19

6 21 27

10 31 41

5 24 29

4 18 22

44 94 138

Scholing


44 39 83

137 182 319

184 209 393

100 124 224

7 10 17

472 564 1.036

<15% ao


51 90 141

194 673 867

198 765 963

110 429 539

48 112 160

601 2.069 2.670

ov. reint.inspan.


122 197 319

380 438 818

578 539 1.117

484 384 868

55 60 115

1.619 1.618 3.237

geen dienstverb. dienstverband

850 526

4.037 3.261

8.618 5.717

13.131 5.760

15.688 2.712

24 0

42.348 17.976

1.376

7.298

14.335

18.891

18.400

24

60.324

alle categorieën

1

totaal


totaal

1


Tabel B1i

Uitkeringsduur lopende uitkeringen ultimo 1999

Amsterdam WAO WAZ Wajong

13.593 495 793

29.339 1.157 3.760

Toelichting Bovenstaande cijfers zijn afkomstig uit de Atlas SV 1999. Het gaat hier om de lopende ao-uitkeringen, ultimo 1999. Ten behoeve van de samenstelling van het arbeidsgehandicaptenbestand wordt een iets andere selectie gedaan, waardoor het aantal uitkeringsgerechtigden niet precies overeenkomt met de aantallen in de andere tabellen.

Bijlage 1


44

Tabel B2a Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, wet en geslacht, 1999 Categorie

wet

ao-uitkering


ex- ao-uitkering

<15% ao


1

1

mannen

vrouwen onbekend

totaal

1.371 155 214 1.740

1.865 64 183 2.112

3.236 219 397 3.852


89 1 3 130 223

137 16 5 283 441

226 17 8 413 664


59 1 2 21 83

108 1 4 38 151

167 2 6 59 234

subtotaal

226

208

3

437


1.509 138 217 191

2.080 77 191 338

2

3.589 215 408 531

totaal

2.055

2.686

2

4.743


Tabel B2b Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, wet en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

wet

ao-uitkering


13 0 63 76

219 8 119 346

563 21 100 684

1.011 63 73 1.147

1.430 127 42 1.599

3.236 219 397 3.852

ex- ao-uitkering


2 1 1 6 10

39 6 6 91 142

82 7 1 152 242

73 1 0 111 185

30 2 0 53 85

226 17 8 413 664

<15% ao


5 0 3 1 9

37 0 3 23 63

60 1 0 19 80

48 1 0 12 61

17 0 0 4 21

167 2 6 59 234

subtotaal

40

111

124

123

36

3

437


19 1 67 20

281 13 126 129

692 26 100 179

1.124 59 73 140

1.473 116 42 61

0 0 0 2

3.589 215 408 531

107

549

997

1.396

1.692

2

4.743


1

totaal 1



totaal

Bijlage 1


45

Tabel B2c Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, mate ao en geslacht, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering

deels ao

ex- ao-uitkering

584

588 1.524

2.680

subtotaal

1.740

2.112

3.852

1.172

deels ao

383

136

247

geheel ao

87

194

281

subtotaal

223

441

664

niet ao onbekend deels ao geheel ao niet ao totaal

1

totaal

1.156

<15% ao 1

vrouwen onbekend

geheel ao


mannen

83

151

226

208

234 3

437

715

835

1.550

1.226

1.714

2.940

114

137

2

253

2.055

2.686

2

4.743


Tabel B2d Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, mate ao en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering

deels ao

ex- ao-uitkering

6

93

250

407

416

70

253

434

740

1.183

2.680

subtotaal

76

346

684

1.147

1.599

3.852 383

deels ao

1

60

152

126

44

9

82

90

59

41

281

subtotaal

10

142

242

185

85

664

niet ao subtotaal

1

1.172

geheel ao <15% ao 1

totaal

geheel ao



deels ao

9

63

80

61

21

40

111

124

123

36

234 3

437

7

153

402

531

457

1.550

geheel ao

79

332

520

795

1.214

2.940

niet ao

21

64

75

70

21

2

253

totaal

107

549

997

1.396

1.692

2

4.743


Bijlage 1


46

Tabel B2e Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999 categorie

diagnose

ao-uitkering

infectieziekten

17

48

65

nieuwvormingen

35

65

100

ziekten bloed

vrouwen onbekend

totaal

4

12

16

endocrien

20

26

46

psychisch

622

827

1.449

zenuwstelsel

65

74

139

oogziekten

14

11

25

oorziekten

10

9

19

105

47

152

ademhaling

24

17

41

spijsvertering

36

35

71

5

9

14

319

353

672

13

29

42 28

hart en vaatst.

huidziekten bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap

0

28

23

15

38

symptomen

248

338

586

letsels

110

96

206

aangeboren afw.


mannen

infectieziekten

70

73

143

1.740

2.112

3.852

4

3

7

nieuwvormingen

4

5

9

ziekten bloed

0

2

2

endocrien

2

4

6

psychisch

66

120

186

zenuwstelsel

1

2

3

oogziekten

2

0

2

oorziekten

1

1

2

11

1

12

ademhaling

3

2

5

spijsvertering

3

5

8

huidziekten

1

2

3

40

84

124

hart en vaatst.

bewegingsapp. urogenitaal

1

6

7

zwangerschap

0

14

14

aangeboren afw.

2

1

3

symptomen

50

137

187

letsels

10

17

27

onbekend

22

35

57

subtotaal

223

441

664

Bijlage 1


47

Tabel B2e Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999 Vervolg categorie

diagnose

<15% ao

0

0

0

1

1

2

ziekten bloed

0

0

0

endocrien

0

0

0

psychisch

9

19

28

zenuwstelsel

0

0

0

oogziekten

0

0

0

oorziekten

0

0

0

hart en vaatst.

2

1

3

ademhaling

0

0

0

spijsvertering

1

1

2

huidziekten

0

0

0

bewegingsapp.

5

26

31

urogenitaal

1

1

2

zwangerschap

0

4

4

letsels onbekend

1

0

1

1

35

37

72

4

0

4

25

60

85

subtotaal

83

151

subtotaal

226

208

infectieziekten

21

51

72

nieuwvormingen

40

71

111

ziekten bloed

234 3

437

4

14

18

endocrien

21

30

51

psychisch

690

960

1.650

zenuwstelsel

64

76

140

oogziekten

16

11

27

oorziekten

11

10

21 161

hart en vaatst.

114

47

ademhaling

26

19

45

spijsvertering

40

40

80

6

11

17

357

457

814

14

34

48

0

45

45

25

17

42

huidziekten bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap aangeboren afw. symptomen

329

507

836

letsels

122

112

234

onbekend totaal 1

totaal

infectieziekten

symptomen

alle categorieën

vrouwen onbekend

nieuwvormingen

aangeboren afw.

andere categorieën

mannen


155

174

2

331

2.055

2.686

2

4.743

Bijlage 1


Tabel B2f

48


categorie

mate ao

ao-uitkering

infectieziekten

0

6

11

15

33

65

nieuwvormingen

2

6

13

34

45

100

ziekten bloed

0

2

3

4

7

16

endocrien

1

5

8

11

21

46

psychisch

55 jaar e.o. onbekend

totaal

38

147

268

425

571

1.449

zenuwstelsel

5

20

23

46

45

139

oogziekten

0

3

3

10

9

25

oorziekten

0

1

2

2

14

19

hart en vaatst.

0

1

16

33

102

152

ademhaling

0

3

10

14

14

41

spijsvertering

1

3

9

27

31

71

huidziekten

0

1

1

7

5

14

bewegingsapp.

1

35

79

195

362

672

urogenitaal

0

4

14

8

16

42

zwangerschap

0

10

15

3

0

28

aangeboren afw.

8

11

6

6

7

38

12

53

116

190

215

586

7

17

55

65

62

206

symptomen letsels

ex- ao-uitkering

t/m 24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar

onbekend

1

18

32

52

40

143

subtotaal

76

346

684

1.147

1.599

3.852

0

2

0

5

0

7

infectieziekten nieuwvormingen

0

1

2

4

2

9

ziekten bloed

0

1

1

0

0

2

endocrien

0

2

3

1

0

6

psychisch

1

38

78

47

22

186

zenuwstelsel

0

2

1

0

0

3

oogziekten

0

0

2

0

0

2

oorziekten

0

1

0

1

0

2

hart en vaatst.

0

0

1

4

7

12

ademhaling

0

0

3

1

1

5

spijsvertering

0

1

1

5

1

8

huidziekten

0

1

2

0

0

3

bewegingsapp.

3

26

38

41

16

124

urogenitaal

1

2

1

2

1

7

zwangerschap

1

5

7

1

0

14

aangeboren afw.

0

1

0

1

1

3

symptomen

0

38

76

46

27

187

letsels

2

9

5

7

4

27

onbekend

2

12

21

19

3

57

subtotaal

10

142

242

185

85

664

Bijlage 1


Tabel B2f

49


Vervolg Categorie

mate ao

<15% ao

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1

1

2

ziekten bloed

0

0

0

0

0

0

endocrien

0

0

0

0

0

0

psychisch

1

4

12

8

3

28

zenuwstelsel

0

0

0

0

0

0

oogziekten

0

0

0

0

0

0

oorziekten

0

0

0

0

0

0

hart en vaatst.

0

0

1

1

1

3

ademhaling

0

0

0

0

0

0

spijsvertering

0

1

0

0

1

2

huidziekten

0

0

0

0

0

0

bewegingsapp.

0

9

13

7

2

31

urogenitaal

1

0

0

0

1

2

zwangerschap

0

2

1

1

0

4

aangeboren afw.

0

0

0

1

0

1

symptomen

5

14

21

26

6

72

letsels

1

1

1

0

1

4

onbekend

1

32

31

16

5

85

9

63

80

61

21

40

111

124

123

36

3

infectieziekten

0

8

11

20

33

0

72

nieuwvormingen

2

7

15

39

48

0

111

ziekten bloed

0

3

4

4

7

0

18

endocrien

1

7

11

12

20

0

51

psychisch

234 437

40

186

355

475

594

0

1.650

zenuwstelsel

5

21

24

45

45

0

140

oogziekten

0

3

5

10

9

0

27

oorziekten

0

2

2

3

14

0

21

hart en vaatst.

0

1

18

38

104

0

161

ademhaling

0

3

12

15

15

0

45

spijsvertering

1

4

10

32

33

0

80

huidziekten

0

2

3

7

5

0

17

bewegingsapp.

4

65

128

240

377

0

814

urogenitaal

1

6

14

10

17

0

48

zwangerschap

1

16

23

5

0

0

45

aangeboren afw.

8

12

6

8

8

0

42

symptomen

17

103

209

261

246

0

836

letsels

10

26

61

71

66

0

234

onbekend totaal 1

totaal

infectieziekten

subtotaal 1


nieuwvormingen



17

74

86

101

51

2

331

107

549

997

1.396

1.692

2

4.743


Bijlage 1


50

Tabel B2g Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, arbeidsparticipatie en geslacht, 1999 Categorie

wet

ao-uitkering

geen dienstverb.

2.800

517

535

1.052

1.740

2.112

3.852

58

120

178

dienstverband

165

321

486

subtotaal

223

441

664

11

6

17

6

1

7 24

geen dienstverb.


loondispensatie

loonkostensubsidie

werkvoorziening

woonwerkvoorz.

17

7

geen dienstverb.

0

0

0

dienstverband

4

8

12

subtotaal

4

8

12

geen dienstverb.

3

3

2

8

dienstverband

27

16

0

43

subtotaal

30

19

2

51

geen dienstverb.

3

6

9

dienstverband

5

8

13

subtotaal

8

14

22

geen dienstverb.

Scholing

<15% ao

3

6

9

dienstverband

15

5

20

subtotaal

18

11

29

geen dienstverb.

16

14

1

31

dienstverband

27

37

0

64

subtotaal

43

51

1

95

9

16

25

dienstverband

74

135

209

subtotaal

83

151

234

geen dienstverb.

ov. reint.inspan.

geen dienstverb.

50

42

92

dienstverband

56

56

112

106

98

204

1.283

1.710

2

2.995

772

976

0

1.748

2.055

2.686

2

4.743

subtotaal alle categorieën

1

geen dienstverb. dienstverband totaal

1

totaal

1.577

subtotaal

ex-WSW-ers

vrouwen onbekend

1.223

dienstverband ex- ao-uitkering

mannen


Bijlage 1


51

Tabel B2h Arbeidsgehandicapten Amstelveen naar categorie, arbeidsparticipatie en leeftijds klasse, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering


58 18 76

241 105 346

437 247 684

764 383 1.147

1.300 299 1.599

2.800 1.052 3.852

ex- ao-uitkering


3 7 10

36 106 142

63 179 242

40 145 185

36 49 85

178 486 664

ex-WSW-ers


0 0 0

1 0 1

6 3 9

4 3 7

6 1 7

17 7 24

loondispensatie


0 0 0

0 4 4

0 5 5

0 2 2

0 1 1

0 12 12


1 3 4

0 12 12

4 11 15

0 13 13

1 4 5

werkvoorziening


5 0 5

2 3 5

1 3 4

0 7 7

1 0 1

9 13 22

woonwerkvoorz.


2 0 2

1 4 5

0 8 8

3 8 11

3 0 3

9 20 29

Scholing


5 3 8

10 18 28

7 24 31

7 16 23

1 3 4

<15% ao


2 7 9

6 57 63

9 71 80

4 57 61

4 17 21

25 209 234

ov. reint.inspan.


6 15 21

23 33 56

22 30 52

31 29 60

10 5 15

92 112 204


67 40

285 264

504 493

806 590

1.331 361

2 0

2.995 1.748

107

549

997

1.396

1.692

2

4.743

alle categorieën

1


totaal

2 0 2

1 0 1

totaal

8 43 51

31 64 95

1


Tabel B2i Amstelveen WAO

Uitkeringsduur lopende uitkeringen ultimo 1999 tot 5 jaar

vanaf 5 jaar

1.150

2.090

WAZ

64

155

Wajong

67

290


Bijlage 1


52

Tabel B3a Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, wet en geslacht, 1999 Categorie

wet

ao-uitkering


ex- ao-uitkering

<15% ao

mannen

1

1

totaal

4.346 101 395 4.842

9.077 344 826 10.247


305 6 14 559 884

286 11 0 774 1.071

591 17 14 1.333 1.955


115 7 3 74 199

203 1 2 68 274

318 8 5 142 473


vrouwen onbekend

4.731 243 431 5.405

881

519


5.109 230 439 719

4.778 103 389 887

totaal

6.497

6.157

12

1.412 9.887 333 828 1.616

10

12.664


Tabel B3b Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, wet en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

wet

ao-uitkering


76 1 206 283

904 10 285 1.199

1.559 27 186 1.772

2.936 101 90 3.127

3.602 205 59 3.866

9.077 344 826 10.247

ex- ao-uitkering


23 0 3 24 50

164 5 9 333 511

184 8 0 516 708

171 2 2 351 526

49 2 0 109 160

591 17 14 1.333 1.955

<15% ao


23 0 3 10 36

105 1 2 69 177

89 3 0 39 131

76 3 0 19 98

25 1 0 5 31

318 8 5 142 473


1

1


onbekend

totaal

172

353

390

387

98

12

1.412


117 0 212 58

1.151 15 294 419

1.795 37 175 597

3.158 95 91 409

3.666 186 56 123

10

9.887 333 828 1.616

totaal

387

1.879

2.604

3.753

4.031

10

12.664


Bijlage 1


53

Tabel B3c Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, mate ao en geslacht, 1999 Categorie

mate ao

mannen

ao-uitkering

deels ao

1.648

912

geheel ao

3.757

3.930

7.687

subtotaal

5.405

4.842

10.247

ex- ao-uitkering

vrouwen onbekend

totaal 2.560

deels ao

439

405

844

geheel ao

445

666

1.111

subtotaal

884

1.071

1.955

<15% ao

niet ao

199

274

andere categorieën

onbekend

881

519

deels ao

2.074

1.315

3.389

geheel ao

4.154

4.562

8.716

269

280

559

6.497

6.157

alle categorieën

1

niet ao totaal 1

473 12

1.412

10

12.664


Tabel B3d Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, mate ao en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

mate ao

ao-uitkering

deels ao

ex- ao-uitkering

19

259

505

966

811

264

940

1.267

2.161

3.055

7.687

subtotaal

283

1.199

1.772

3.127

3.866

10.247

deels ao

11

151

353

263

66

844

39

360

355

263

94

1.111

subtotaal

50

511

708

526

160

1.955

niet ao subtotaal deels ao geheel ao

1

2.560

geheel ao <15% ao 1

totaal

geheel ao



36

177

131

98

31

172

353

390

387

98

473 12

1.412

30

410

858

1.222

869

3.389

301

1.289

1.594

2.407

3.125

8.716

niet ao

56

180

152

124

37

10

559

totaal

387

1.879

2.604

3.753

4.031

10

12.664


Bijlage 1


54

Tabel B3e Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999 Categorie ao-uitkering

diagnose

vrouwen onbekend

totaal

infectieziekten

62

56

118

nieuwvormingen

58

90

148

ziekten bloed

12

16

28

endocrien

57

42

99

psychisch

1.715

1.806

3.521

130

158

288

38

23

61

zenuwstelsel oogziekten oorziekten hart en vaatst.

35

20

55

289

110

399

ademhaling

77

72

149

spijsvertering

88

61

149

huidziekten bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap aangeboren afw.

23

20

43

1.623

1.180

2.803

17

55

72

0

79

79

34

40

74

symptomen

901

811

1.712

letsels

236

176

412

10

27

37


mannen

5.405

4.842

10.247

infectieziekten

11

2

13

nieuwvormingen

13

15

28

ziekten bloed

1

3

4

endocrien

4

8

12

psychisch

177

227

404

18

15

33

oogziekten

5

1

6

oorziekten

5

8

13

hart en vaatst.

26

11

37

ademhaling

15

7

22

spijsvertering

8

8

16

huidziekten

4

3

7

234

217

451

urogenitaal

4

10

14

zwangerschap

0

59

59

aangeboren afw.

2

3

5

301

425

726

45

26

71

zenuwstelsel

bewegingsapp.

symptomen letsels onbekend

11

23

40

subtotaal

884

1.071

1.955

Bijlage 1


55

Tabel B3e Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, diagnosegroep en geslacht, 1999 Vervolg Categorie

diagnose

<15% ao

0

0

0

2

3

5

ziekten bloed

0

2

2

endocrien

0

1

1

psychisch

16

47

63

zenuwstelsel

2

2

4

oogziekten

0

0

0

oorziekten

0

0

0

hart en vaatst.

2

0

2

ademhaling

2

3

5

spijsvertering

0

1

1

1

1

53

73

0

3

3

zwangerschap

0

13

13

symptomen letsels onbekend

1

0

1

76

59

135

3

11

14

75

75

150

subtotaal

199

274

subtotaal

881

519

473 12

1.412

infectieziekten

73

58

131

nieuwvormingen

72

107

179

ziekten bloed

13

20

33

endocrien

61

50

111

psychisch

1.886

2.054

3.940

149

173

322

oogziekten

43

24

67

oorziekten

40

28

68 435

zenuwstelsel

hart en vaatst.

314

121

ademhaling

94

82

176

spijsvertering

96

70

166

huidziekten

27

24

51

1.859

1.433

3.292

20

67

87

0

148

148

35

40

75 2.534

bewegingsapp. urogenitaal zwangerschap aangeboren afw. symptomen

1.252

1.282

letsels

281

207

onbekend

182

169

10

361

6.497

6.157

10

12.664

totaal 1

0 20

urogenitaal aangeboren afw.

1

totaal

infectieziekten

bewegingsapp.

alle categorieën

vrouwen onbekend

nieuwvormingen

huidziekten

andere categorieën

mannen


488

Bijlage 1


Tabel B3f

56


Categorie

mate ao

ao-uitkering

infectieziekten

3

5

16

29

65

118

nieuwvormingen

4

11

19

49

65

148

ziekten bloed

0

4

6

10

8

28

endocrien

3

12

15

30

39

99

psychisch

142

574

691

1.035

1.079

3.521

11

51

65

83

78

288 61

zenuwstelsel


totaal

oogziekten

0

4

11

18

28

oorziekten

1

5

5

18

26

55

hart en vaatst.

0

5

32

129

233

399

ademhaling

2

8

20

48

71

149

spijsvertering

3

15

26

35

70

149

huidziekten

0

5

9

8

21

43

bewegingsapp.

8

148

358

951

1.338

2.803

urogenitaal

0

6

14

19

33

72 79

zwangerschap

1

51

21

5

1

aangeboren afw.

10

12

25

14

13

74

symptomen

79

215

351

526

541

1.712

letsels

16

59

80

103

154

412

onbekend

0

9

8

17

3

37

283

1.199

1.772

3.127

3.866

10.247

infectieziekten

1

3

3

5

1

13

nieuwvormingen

0

3

7

8

10

28

ziekten bloed

0

0

4

0

0

4

endocrien

0

2

4

5

1

12

psychisch

17

98

153

118

18

404

zenuwstelsel

0

8

13

10

2

33

oogziekten

0

1

2

3

0

6

oorziekten

0

2

4

4

3

13

hart en vaatst.

0

6

8

14

9

37

subtotaal ex- ao-uitkering


ademhaling

0

5

7

6

4

22

spijsvertering

0

4

2

7

3

16

huidziekten

0

1

5

1

0

7

bewegingsapp.

7

93

187

126

38

451

urogenitaal

0

4

3

5

2

14

zwangerschap

1

36

19

3

0

59

aangeboren afw.

0

1

3

1

0

5

18

219

244

183

62

726

letsels

3

16

31

16

5

71

onbekend

3

9

9

11

2

34

subtotaal

50

511

708

526

160

1.955

symptomen

Bijlage 1


Tabel B3f

57


Vervolg Categorie

mate ao

<15% ao

infectieziekten

0

0

0

3

2

5

0

0

0

0

0

0

ziekten bloed

2

0

0

0

0

2

endocrien

0

0

0

1

0

1

psychisch

3

22

18

16

4

63

zenuwstelsel

0

1

1

2

0

4

oogziekten

0

0

0

0

0

0

oorziekten

0

0

0

0

0

0

hart en vaatst.

0

0

1

1

0

2

ademhaling

1

0

1

2

1

5

spijsvertering

0

0

1

0

0

1

bewegingsapp.

0

0

1

0

1

25

18

13

6

73

urogenitaal

1

0

2

0

0

3

1

7

5

0

0

13

aangeboren afw.

0

0

0

1

0

1

symptomen

7

45

36

35

12

135

onbekend subtotaal andere categorieën

0

6

6

2

0

14

10

71

42

21

6

150

36

177

131

98

31

172

353

390

387

98

473 12

1.412

infectieziekten

4

8

19

34

66

131

nieuwvormingen

4

14

26

58

77

179

ziekten bloed

2

4

10

9

8

33

endocrien

3

14

19

35

40

111

psychisch

159

686

841

1.161

1.093

3.940

11

60

78

93

80

322

oogziekten

0

5

13

21

28

67

oorziekten

1

7

9

22

29

68

hart en vaatst.

0

11

40

144

240

435

ademhaling

3

13

28

56

76

176

spijsvertering

3

19

29

42

73

166

huidziekten

0

6

14

10

21

51 3.292

zenuwstelsel

bewegingsapp.

23

258

558

1.082

1.371

urogenitaal

1

10

18

24

34

87

zwangerschap

3

92

44

8

1

148

10

13

24

16

12

75 2.534

aangeboren afw. symptomen

104

474

620

729

607

letsels

19

79

114

121

155

onbekend

37

106

100

88

20

10

361

387

1.879

2.604

3.753

4.031

10

12.664

totaal 1

0 11

zwangerschap

letsels

1

totaal

nieuwvormingen

huidziekten

alle categorieën


488


Bijlage 1


58

Tabel B3g Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, arbeidsparticipatie en geslacht, 1999 categorie

wet

ao-uitkering

geen dienstverb.

3.840

3.902

7.742

dienstverband

1.565

940

2.505

subtotaal

10.247

ex- ao-uitkering

ex-WSW-ers

loondispensatie

werkvoorziening

woonwerkvoorz.

4.842

245

363

608

dienstverband

639

708

1.347

subtotaal

1.955

884

1.071

geen dienstverb.

47

14

61

dienstverband

14

9

23

subtotaal

61

23

84

0

0

0

dienstverband

22

14

36

subtotaal

22

14

36

geen dienstverb.

34

11

dienstverband

148

68

subtotaal

182

79

geen dienstverb.

10

12

22

dienstverband

34

13

47

subtotaal

44

25

69

alle categorieën

1

1

56 216

11

272

9

5

14

19

10

29

subtotaal

28

15

43

geen dienstverb.

51

50

dienstverband

98

59

149

109

30

53

83

dienstverband

169

221

390

subtotaal

199

274

473

geen dienstverb.

157

118

275

dienstverband

238

136

374

subtotaal

395

254

649

geen dienstverb.

4.088

4.296

dienstverband

2.409

1.861

totaal

6.497

6.157

geen dienstverb.

ov. reint.inspan.

11

dienstverband

subtotaal <15% ao

totaal

5.405

geen dienstverb.

scholing

vrouwen onbekend

geen dienstverb.

geen dienstverb.

loonkostensubsidie

mannen


1

102 157

1

10

259

8.394 4.270

10

12.664

Bijlage 1


59

Tabel B3h Arbeidsgehandicapten Zaanstad naar categorie, arbeidsparticipatie en leeftijdsklasse, 1999 Categorie

mate ao


ao-uitkering


194 89 283

849 350 1.199

1.237 535 1.772

2.187 940 3.127

3.275 591 3.866

7.742 2.505 10.247

ex- ao-uitkering


15 35 50

138 373 511

197 511 708

168 358 526

90 70 160

608 1.347 1.955

ex-WSW-ers


0 0

6 4

13 9

16 7

26 3

61 23

subtotaal

0

10

22

23

29

84

loondispensatie


13 13

11 11

2 2

7 7

3 3

36 36


30 30

8 46 54

17 64 81

17 63 80

3 13 16

11 11

Totaal

56 216 272

werkvoorziening


1 3 4

5 7 12

9 15 24

4 18 22

3 4 7

22 47 69

woonwerkvoorz.


4 0 4

3 7 10

1 5 6

2 11 13

4 6 10

14 29 43

Scholing


10 15 25

27 50 77

33 52 85

27 35 62

4 5 9

<15% ao


8 28 36

35 142 177

22 109 131

13 85 98

5 26 31

83 390 473

ov. reint.inspan.


32 64 96

71 108 179

71 99 170

83 97 180

18 6 24

275 374 649


222 165

1.022 857

1.444 1.160

2.349 1.404

3.347 684

10

8.394 4.270

totaal

387

1.879

2.604

3.753

4.031

10

12.664

alle categorieën

1

1 1

102 157 259

1


Tabel B3i Uitkeringsduur lopende uitkeringen ultimo 1999 Zaanstad WAO WAZ Wajong

tot 5 jaar 3.001 97 179

vanaf 5 jaar 6.069 253 612


Bijlage 1


60

Tabel B4a Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad naar geslacht (N=77.731) Gemeente

Mannen

Vrouwen

Onbekend

Totaal

Amsterdam

50%

50%

0%

100%

Amstelveen Zaanstad

43% 51%

57% 49%

0% 0%

100% 100%

Totaal

50%

50%

0%

100%

Bron: Lisv (peildatum 15-12-1999)

Tabel B4b Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad naar leeftijd (N=77.731) Gemeente

T/m 24 jaar

25-34 jaar

35-44 jaar

45-54 jaar

55 jaar e.o. Onbekend

Totaal


2% 2% 3%

12% 12% 15%

24% 21% 21%

31% 29% 30%

30% 36% 32%

0% 0% 0%

100% 100% 100%

Totaal

2%

13%

23%

31%

31%

0%

100%


Tabel B4c Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad naar wet (N=77.731) Gemeente

WAO

WAZ

Wajong

Onbekend

Totaal


77% 76% 78%

3% 5% 3%

8% 9% 7%

11% 11% 13%

100% 100% 100%

Totaal

78%

3%

8%

12%

100%


Tabel B4d Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad naar mate van arbeidsongeschiktheid (N=77.731) Gemeente

Deels ao*

Geheel ao**

Niet ao ***

Totaal


25% 33% 27%

70% 62% 69%

5% 5% 4%

100% 100% 100%

Totaal

25%

70%

5%

100%

Bron: Lisv (peildatum 15-12-1999). * 15-80% bij WAO en 25-80% bij WAZ/Wajong; **80-100%; *** <15% bij WAO en <25% bij WAZ/Wajong

Tabel B4e Arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad naar diagnosegroep (aard van de arbeidshandicap) (N=77.731) Gemeente

Psychisch

Bewegingsapparaat

Symptomen


36% 35% 31%

19% 17% 26%

18% 18% 20%

4% 5% 4%

Totaal

35%

20%

18%

4%


Letsels Hart- en vaatstoornissen

Overig / onbekend

Totaal

3% 3% 3%

20% 22% 16%

100% 100% 100%

3%

19%

100%

Bijlage 1 Tabel B4f

Gemeente


61

Uitkeringsduur lopende uitkeringen (WAO, WAZ, Wajong) van arbeidsgehandicapte uvi-cliënten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad, ultimo 1999 < 5 jaar

=> 5 jaar

Totaal


30% 34% 32%

70% 66% 68%

100% (n=49.137) 100% (n= 3.816) 100% (n=10.211)

Totaal

31%

69%

100% (N=63.164)

Bron: Lisv (peildatum 15-12-1999). De cijfers in deze tabel zijn afkomstig uit de Atlas SV 1999. Het gaat hier om de lopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, ultimo 1999. T.b.v. de samenstelling van het arbeidsgehandicaptenbestand is een andere selectie toegepast, waardoor het aantal uitkeringsgerechtigden niet precies overeenkomt met de aantallen in de andere tabellen.

62

BIJLAGE 2 OVERZICHT GEINTERVIEWDE ORGANISATIES Algemeen • Lisv • GAK kantoor Amsterdam • Landelijke cliëntenraad Amsterdam • Sociale Dienst Amsterdam (hoofdkantoor) • Sociale Dienst Amsterdam (Regio Amsterdam Zuid) • NV Werk • Werkvoorziening Regio Amsterdam (WRA) • Stichting Nieuwe Werkvormen Amsterdam (SNWA) • Kliq Arbeidsintegratie • Commit Keuringen • Amsosa Gemeente Amstelveen • Dienst Burgerzaken, Afdeling uitkeringen • Werk en Activering • WAM bedrijven Zaanstad • Z’Aanbod • Werktraject BV • Baanstede Industriële Dienstverlening • BWZ Belangenvereniging WAO Zaanstreek • Vrijwilligerscentrale

63

BIJLAGE 3 CHECKLIST INTERVIEWS

Checklist Interviews Arbeidsgehandicapten NHZ Introductie In opdracht van het samenwerkingsverband WerkNet Arbeidsmarkt Noord-Holland Zuid voert Research voor Beleid onderzoek uit naar de omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten in de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Zaanstad. Het onderzoek beoogt een representatief beeld te geven van de arbeidsgehandicaptenpopulatie in Noord-Holland Zuid. Dit met het oog op het ontwikkelen van specifiek op arbeidsgehandicapten gericht gemeentelijk beleid. In de eerste (verkennende) fase van het onderzoek vindt analyse van statistisch materiaal plaats en worden interviews gehouden met sleutelinformanten. In een mogelijke tweede fase van het onderzoek worden aanvullende kwantitatieve data verzameld (d.m.v. bestandsanalyse en/of dossierstudie en mogelijk een enquête onder arbeidsgehandicapten). Indeling vragenlijst De vragenlijst is als volgt opgebouwd: • omvang en samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten; • beschikbaarheid van arbeidsgehandicapten voor de arbeidsmarkt; • reïntegratieactiviteiten van arbeidsgehandicapten; • bruikbaarheid/informatieve waarde van gegevensbronnen voor dataverzameling in een mogelijke tweede fase van het onderzoek. 1. Achtergrond respondent • Wat is de betrokkenheid van de respondent bij de problematiek (welke invalshoek: reïntegratie, uvi, gemeente, keuring, belangengroep etc.)? • Over welke groep kan de respondent uitspraken doen (dekkingsgraad)? • In hoeverre heeft respondent beeld van de doelgroep (kwantitatief-kwalitatief)? 2. (Inschatting) Omvang en samenstelling groep naar persoonskenmerken • Hoeveel arbeidsgehandicapten zijn er in totaal in de gemeente c.q. in betreffend cliëntenbestand? • Wat is de samenstelling van de groep arbeidsgehandicapten naar: • Geslacht; • Leeftijd; • Opleidingsniveau; • Etniciteit; • Samenstelling huishouden; • Inkomenssituatie. 3. (Inschatting) Samenstelling groep naar mate en aard van de arbeidshandicap • Hoe is de samenstelling van de groep naar volledig-gedeeltelijk arbeidsongeschikt: • Hoe is de samenstelling van de groep naar aard van de handicap (lichamelijk, psychisch, verstandelijk) • Hoe is de samenstelling van de groep naar voorbijgaande aard dan wel structurele aard van de handicap?

Bijlage 3

Checklist interviews

64

4. (Inschatting) Samenstelling groep naar huidige arbeidsmarktsituatie • Hoeveel arbeidsgehandicapten werken er momenteel in de gemeente? • Voor hoeveel uren (parttime/fulltime)? • Hoeveel arbeidsgehandicapten zijn werkzaam in: • een reguliere baan (al dan niet aangepast); • WIW (wep/dienstbetrekking); • ID-baan; • WSW-baan; • Vrijwilligerswerk. 5. (Inschatting) Beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt (‘kunnen en willen’) • Welk deel van de niet-werkende arbeidsgehandicapten zou (op termijn) (weer) (volledig) aan het werk kunnen? • Gaat het hier alleen/hoofdzakelijk om gedeeltelijk of ook om volledig arbeidsongeschikten? • Wat zijn de achtergrondkenmerken van de groep niet-werkende arbeidsgehandicapten die (weer) aan het werk zouden kunnen (geslacht, leeftijd, opleiding enz)? • Voor hoeveel uur zou men weer aan het werk kunnen (parttime/fulltime)? • Op welke termijn? • Zijn er in financieel opzicht belemmeringen om (weer) aan het werk te gaan? • Zijn er naast arbeidshandicap en eventuele negatieve financiële gevolgen nog andere belemmeringen voor arbeidsgehandicapten om (weer) aan het werk te gaan? Zo ja welke? • Zijn arbeidsgehandicapten die kunnen werken voldoende gemotiveerd om (weer) te gaan werken? Welk deel van de arbeidsgehandicapten die kunnen werken wil ook (weer) aan het werk? • Wat zijn hun motieven om (weer) te gaan werken? 6. Feitelijke reïntegratieactiviteiten (‘doen’) • Hoe wordt door de gemeente/uvi/reïntegratiebedrijven omgegaan met de arbeidsverplichtingen voor arbeidsgehandicapten (<80% arbeidsongeschikt)? • Worden arbeidsgehandicapten voldoende gestimuleerd/ondersteund om (weer) aan het werk te gaan? Door wie en op welke wijze? • Wat voor middelen (voorzieningen) worden aangewend om arbeidsgehandicapten (weer) aan het werk te krijgen? • Voor hoeveel arbeidsgehandicapten is jaarlijks sprake van succesvolle reïntegratie? 7. Gegevensverzameling mogelijk vervolgonderzoek • Welke informatie is beschikbaar in cliëntenbestanden voor een mogelijk vervolgonderzoek? Idem in dossiers?

De positie van arbeidsgehandicapten in Noord-Holland Zuid Een eerste verkenning Eindrapport

Recommend Documents