In uw lessen besteedt u aandacht aan het thema voeding. De les Voedselverleiding! is bedoeld als aanvulling op die lessen. De leerlingen hebben in de reguliere lessen geleerd wat gezonde en minder gezonde voeding is, maar er zijn in het dagelijks leven zoveel verleidingen om het doel van een gezonde leefstijl nog even uit te stellen… Jongeren blijken vaak wel te weten wat gezond is, maar het ook uitvoeren is een volgende stap. We maken namelijk de hele dag door keuzes en worden continue verleid om iets te eten. Met wat slimme trucs kun je hier beter mee omgaan. Maar welke strategieën werken wel en welke niet? Met name ‘zelfregulatie’ is hierbij erg belangrijk. Het Voedingscentrum heeft een les ontwikkeld met aandacht voor onze omgeving en inzicht in hoe we keuzes maken. Het Voedingscentrum vindt het belangrijk dat eerlijke informatie over eten voor iedereen beschikbaar is, omdat goede voeding een belangrijke basis is voor een gezond leven. Ze bieden daarom al 70 jaar onafhankelijke informatie, met een wetenschappelijke onderbouwing. In de adviezen houdt het Voedingscentrum rekening met zowel gezondheid als duurzaamheid en veiligheid. Het Voedingscentrum streeft ernaar dat de gezonde keuze de gemakkelijke keuze is. Gezond eten moet voor iedereen bereikbaar zijn, ook als je weinig tijd hebt, weinig geld of je niet wilt verdiepen in gezonde voeding. Als de omgeving gezond is, kost het nauwelijks moeite om gezond te kiezen. ‘Gezond eten’ wordt ‘Normaal eten’.
De les is ontwikkeld door:
In opdracht van:
In samenwerking met:
Omschrijving De les ‘Voedselverleiding’ wil jongeren bewust maken van invloeden uit de omgeving op hun voedselconsumptie. Ze worden continue verleid om iets te eten en maken de hele dag door keuzes om wel of niet aan de verleidingen toe te geven. De afwegingen maken ze in het licht van wat zij in de lessen over voeding hebben geleerd, maar ook vanuit hun kennis uit het informele leren. In deze les staat het groepsgesprek centraal, de docent is hierin de facilitator, de gespreksleider en wordt daarbij ondersteund door een PowerPoint op het digibord. In deze digibordles worden filmpjes en stellingen getoond. Hierdoor worden de leerlingen gestimuleerd om hun meningen, kennis en ervaringen te delen. In de bijgeleverde handout worden didactische aanwijzingen en achtergrondinformatie voor de docent gegeven. Om een optimaal resultaat te behalen is het belangrijk de les af te sluiten met een prestatie waarin de leerlingen praktisch aan de slag gaan met het onderwerp en de opgedane kennis en inzichten toepassen.
Doelgroep Leerjaar 1 en 2 VO
Lesdoelen ‐ ‐ ‐
De leerling legt een verband tussen de lesstof over voeding en het eigen eetgedrag. (methodekoppeling) De leerling is zich bewust van factoren en principes die verleiden tot het eten van (minder gezonde) voeding. (bewustwording en attitude) De leerling stelt een persoonlijk “als‐dan plan” op waarin kennis ten aanzien van gezonde voeding wordt toegepast. (handelingsperspectief, persoonlijk doel)
Voorbereiding & benodigdheden
Een lokaal met een digibord en internetverbinding. De PowerPoint staat op www.codenamefuture.nl/voedselverleiding. Neem de les kort door en selecteer een verwerkingsopdracht die bij uw leerlingen past. Kopieer de werkbladen. NB. Leerlingen gebruiken hun smartphones voor het reageren op stellingen. Zorg voor Wifi verbinding! Maak eventueel een Mentimeter‐account aan op www.mentimeter.com en zet de stellingen uit de les in Mentimeter.
Methodekoppeling De les sluit aan bij het thema voeding uit de verschillende methodes. U kunt deze les inzetten als variatie en aanvulling bij het onderwerp in de methode. We bieden verwerkingsvormen (prestaties) aan uit de methode, waarmee de kennis toegepast wordt. De les ‘Voedselverleiding’ is ook los in te zetten, als u bijvoorbeeld in leerjaar 1 nog niet met het thema bezig bent, maar wil inspelen op de actualiteit. Malmberg ‐ Biologie voor jou – VMBO‐KGT en H/V Leerjaar 2, boek 2a ‐ Thema 2 – Voeding en vertering o 1. Voedingsmiddelen en voedingsstoffen o 3. Gezonde voeding (Schijf van vijf) o 4. Hoeveel moet je eten en drinken? Malmberg – Biologie & verzorging voor jou – VMBO BK Deel 4 Leerwerkboek ‐ Thema 1 – Voeding en vertering o 1. Voedingsmiddelen en voedingsstoffen o 3. Gezonde voeding o 4. Hoeveel is gezond?
Thieme‐Meulenhoff – Bekijk het! – Thema 1 – Eet smakelijk! – 1 THV Biologie/Verzorging Leerjaar 1 ‐ Werkboek pagina 14: o Aanvulling op opdracht 3 – Over gewicht of overgewicht Welke verleidingen zorgen voor overgewicht? ‐ Afsluiting werkboek: o Je weet nu wat gezonde voeding is. Maar de verleiding om ongezond te eten is groot! Hoe werkt dat en hoe kun je dat zelf beïnvloeden? Thieme‐Meulenhoff – Bekijk het! – Bronnenboek 1 ‐ THV Biologie/Verzorging Leerjaar 1 o Schijf van Vijf (blz. 180) o Voeding (blz. 216) o Voeding en additieven (blz. 218) o Voedingsgewoonten (blz. 220)
Lesopbouw De lesdoelen worden bereikt via het doorlopen van de volgende fasen: 1. Digibord/docentgestuurde klassikale introductie (PowerPoint) 2. Inventarisatie en tussenevaluatie 3. Zelfwerkzaamheid ; de leerlingen gaan in groepjes werken (Werkbladen). 4. Presentatie en evaluatie 5. Keuze van een prestatie voor de vervolgles. Deze kan als huiswerk worden opgegeven.
Les 1 1. Digibord/docentgestuurde introductie Een filmpje over een ochtend uit het leven van een jongere is het aangrijpingspunt voor lesmomenten over keuzemomenten en verleidingen. De hoofdpersoon wordt gevolgd tijdens ontbijt, in de gang van school, de kantine, een buitenmoment en de supermarkt. Daarin zitten de volgende aangrijpingspunten: Ontbijt Hoe vaak kies je (bewust/onbewust) op een dag? School Hoe vaak eet je iets tussendoor? Kantine In hoeverre speelt ‘gezond’ een rol in je keuze? Buiten Wat is de invloed van je vrienden? Supermarkt Welke rol spelen reclame en marketing? Elke scène uit dit filmpje wordt geanalyseerd aan de hand van mentimeter‐vragen en –stellingen. Deze maken de persoonlijke keuzes bewust. Achtergrondinformatie zorgt voor duiding. 2. Inventarisatie en tussenevaluatie De verleidingen uit het filmpje worden op een rij gezet. Wat zijn manieren om te reguleren? 3. Zelfwerkzaamheid In groepjes één van de zes zelfregulatiestrategieën verkennen. ‘Als‐dan’‐voorbeelden bedenken. 4. Presentatie en evaluatie In een carrousel aan een ander uitleggen wat de ‘truc’ is achter de zelfregulatiestrategie. (“Je snapt pas iets als je het aan een ander uit kunt leggen.”) De bedachte als‐dan‐plannen bespreken en feedback vragen.
Les 2 5. Prestaties Kies één van de prestaties. In deze vervolgopdrachten worden de principes, kennis en inzichten toegepast binnen het dagelijks leven van de leerlingen. Dit vergroot het bewustzijn en zorgt dat de stof langer beklijft. De leerling zal na de basisles een door de docent gekozen prestatie toegewezen krijgen. Deze kan eventueel als huiswerk worden meegegeven.
Maak een keuze uit onderstaande prestaties voor de vervolgles Belangrijk is om te zorgen dat de leerling het aangeleerde of aan te leren kennis op zichzelf betrekt en daar ook een handelingsperspectief aan ontleent. Om bewustwording ten aanzien van voeding te creëren is het belangrijk om prestaties aan te gaan. Hiermee worden de leerlingen uitgedaagd hun kennis toe te passen in het dagelijkse leven. Uitdaging ‐ Pilotopdracht – Maak een filmscript! Het filmpje wat je hebt gezien in de les, waarin je een peuter volgt op een dag willen opnieuw maken maar dan met jongeren. Daarvoor hebben we een nieuw script voor nodig. Hoe ziet jouw dagindeling er uit en welke verlokkingen van ongezond eten kom jij tegen op één dag? Schrijf een script, fotografeer je dag en plak de foto’s erbij. Stuur jouw verhaal en je naam, klas en school op naar:
[email protected]. Wie weet wordt jouw script verfilmd! Methodeopdracht* ‐ Practicum: Turflijst voedingsmiddelen Malmberg, BVJ 2a – VMBO‐KGT werkboek : Opdracht 4 en 5 (blz. 33 – 36) Malmberg, BVj 2a – H/V werkboek: Opdracht 1 en 2 (blz. 36 ‐38) Malmberg, Biologie en verzorging voor jou 4 leerwerkboek vmbo‐bk: Opdracht 1 (blz. 9 – 12) Methodeopdracht* ‐ Gezonde voeding – Schijf van vijf Malmberg, BVJ 2a – VMBO‐KGT werkboek: Opdracht 4 (blz. 33 – 35), opdracht 10, 11 en 12 (blz. 42 – 44) Malmberg, BVJ 2a – H/V werkboek: Opdracht 1 (blz. 36 – 38), opdracht 8, 9 en 10 (blz. 45 – 47) Malmberg, Biologie en verzorging voor jou 4 leerwerkboek vmbo‐bk: Opdracht 1 (blz. 9 – 12) en opdracht 13 (blz. 25) en 18 (blz. 30 – 31) Methodeopdracht* ‐ Hoeveel moet je eten? Malmberg, BVJ 2a – VMBO‐KGT werkboek: Opdracht 4 (blz. 33 – 35) en opdracht 13, 14 en 15 (blz. 45 – 49) Malmberg, BVJ 2a – H/V werkboek: Opdracht 1 (blz. 36 – 38), opdracht 11, 12 en 13 (blz. 48 – 52) Malmberg, Biologie en verzorging voor jou 4 leerwerkboek vmbo‐bk: Opdracht 1 (blz. 9 – 12) en opdracht 20 (blz. 34) Hoeveel scheelt het als je niet toegeeft aan de verleiding van de tussendoortjes?
Methodeopdracht* ‐ ThiemeMeulenhoff – Bekijk het! – Thema 1 ‘Eet smakelijk’ werkboek Te veel snacks te koop op Nederlandse scholen Extra opdracht 2 (blz. 11 en 12) Lees het krantenartikel over de verkoop van voedingsmiddelen in schoolkantines en maak de opdrachten a, b en c . Methodeopdracht* ‐ ThiemeMeulenhoff – Bekijk het! – Thema 1 ‘Eet smakelijk’ werkboek De colatest Extra opdracht 11 (blz. 41 en 42) Als je cola koopt, kies je misschien voor een bepaald merk. Maar waarom kies je dat merk? Om hier achter te komen ga je in groepjes vijf merken cola onderzoeken. Welk merk cola wordt het liefste gedronken? En waarom is dat? Maak de opdracht en onderzoek de eventuele invloed van reclame / merken.
* Indien de lesstof van de methode eerder is behandeld kunnen de opdrachten gemaakt worden. Indien u met de leerlingen nog niet deze lesstof heeft behandeld, vorm deze opdracht dan om naar een onderzoeksopdracht: laat de leerlingen de kennis uit het handboek gebruiken om de opdrachten te maken.
Uitdaging ‐ The Personal Food Battle Welke verlokkingen van ongezond eten kom jij tegen op één dag? En hoe moeilijk is het om niet stiekem aan die verleidingen toe te geven? Film of fotografeer gedurende één dag alle voedselverleidingen: reclames, winkels, etalages, vrienden die je lekkers aanbieden, je ouders die je ongezond eten voorzetten, enzovoorts. Laat ook zien hoe je je verzet tegen die verleidingen. Op school spreek je een manier af hoe de filmpjes of het fotoverslag beoordeeld worden. Bespreek met de klas de drie beste filmpjes of fotorapportages. Wat kun jij er van leren?
Thuisopdracht 1 – De voorraadkast Hoeveel eten hebben jullie in huis? Maak daar een filmpje over. Film of fotografeer de voorraadkast, de koelkast, de keukenkastjes, de snoeptrommels en de plekken waar jullie nog meer eten en drinken in huis hebben. Wat vind je van die voorraad? Hoeveel ervan reken je tot ‘gezonde voeding’? Zorgt de voorraad ervoor dat je meer en vaker eet? Laat het filmpje of de diashow van foto’s aan je ouders zien en vraag een reactie: op welke manier houden zij er rekening mee dat jij gezond eet?
Thuisopdracht 2 ‐ Weet wat je eet Maak een eetdagboekje. Schrijf een dag lang op wat je hebt gegeten. Ook als je één dropje eet. Schrijf de tijden er bij. Neem het dagboekje mee naar school. Maak groepjes van twee en lees elkaars dagboek. Geef elkaar eetadviezen. Extra: Voer je consumpties in in de app ‘Eetmeter’ (gratis downloaden op je mobiel). Zoek uit: hoeveel calorieën en welke voedingsstoffen heb je nodig op een dag. Beweeg je voldoende om te verbranden wat je die dag hebt binnengekregen?
Schoolopdracht 1 – De school verleidt Op welke manier worden de leerlingen op school gestimuleerd tot een gezonde leefstijl? Film of fotografeer de plekken waar dit gebeurt. Dit zijn de hotspots. Wat zou de school nog meer kunnen doen? Film of fotografeer ook de plekken waar je binnen school juist tot ongezond eten wort verleid. Dit zijn de notspots. Maak een award voor de hotspots. Hang de awards op die plekken op. Stel een verbeterplan op voor de notspots.
Schoolopdracht 2 – De schoolkantine Wat lunchen de leerlingen op school? Doe een onderzoek. Interview medeleerlingen in de schoolkantine. ‐ Wat zit er in hun lunchpakket? ‐ Wat kopen ze nog (extra) in de kantine? ‐ Hoe belangrijk vinden ze het om gezond te lunchen? Maak er een verslag of een filmpje over. Extra: Breid je onderzoek over de schoolkantine uit. Kijk voor meer ideeën op http://gezondeschoolkantine.voedingscentrum.nl
Verdiepingsopdracht – De verleiding van reclame Verzamel reclame over voedingsmiddelen. Advertenties, foto’s, filmpjes. Zet het verzamelde materiaal op Instagram, een Blog of andere internetpagina. Hoe proberen deze reclames mensen aan te zetten tot (on)gezond eten? Zet bij elk onderwerp een commentaar.
Onderzoeksopdracht 1 – De verleiding van de groep Wat is de invloed van de groep? Kies jij iets anders als je met vrienden in de supermarkt of de snackbar staat dan als je alleen bent? Bedenk een experiment waarmee je dit kunt testen op iemand anders. Bedenk een plan: Hoe kun jij je vriendengroep beïnvloeden na schooltijd geen kapsalon te kopen, maar iets gezonders?
Onderzoeksopdracht 2 – De verleiding van suiker Wie zoet is krijgt lekkers… We vinden alles wat zoet is extra lekker. Zonder dat we het ons bewust zijn, zijn we verslaafd geraakt aan suiker. Hoeveel suiker zit er eigenlijk in de frisdranken? Vruchtensap klinkt gezonder(er), maar hoeveel suiker krijg je dan binnen? Maak een overzicht van de hoeveelheden suikers in diverse soorten drinken. Kijk daarvoor op de etiketten. Maak een top 10 en werk die mooi uit op een poster met kopjes, tekstjes, foto’s en/of tekeningen. Extra: Maak de suikers zichtbaar. Kook de frisdranken in. Overleg met de (scheikunde)docent. Maak foto’s van de fles, met daarnaast een glas en daarnaast een stapel suikerklontjes, net zoveel als er in één glas fris zit.
Tip: Kijk wat de Keuringsdienst van Waarde uitgezocht heeft over suikers. http://keuringsdienstvanwaarde.kro.nl/seizoenen/2012/afleveringen/13‐12‐ 2012/top_10_meest_suikerhoudende_producten Keukenopdracht Maak gezonde hapjes en probeer in de kantine zoveel mogelijk leerlingen te verleiden deze hapjes te kopen (tegen kostprijs).
