De kunst van het vliegwieleren Nunspeet, 9 oktober 2006 Presentatie voor afdeling leefbaarheid & participatie Gemeente Zwolle Jos van der Lans
Basisschema Opmars (emancipatie, bevrijding, ontketening) BURGERS + Terugtreding (professionals, gezag, instituties) PUBLIEKE VERTEGENWOORDIGERS = ZELFBEDIENINGSZAAK NEDERLAND
Moderne burgers Van ondergeschikte naar zelfbeschikker z Van statisch naar dynamisch z Van voorgeprogrammeerd naar zelfontplooiing z Van vertikaal naar horizontaal De Swaan: overgang van bevelshuishouden naar onderhandelingshuishouden PRAATHUIS NEDERLAND z
MODERNE PROFESSIONALS Nieuwe omgangsvormen tussen burgers en professional(s)/instituties -
-
Horizontaal / gelijkheid / gelijkwaardigheid (je/jij-en) Anti-autoritair / anti-paternalistisch Leefwereld (private wereld) als no-go-area Bewuste afzijdigheid: bemoei je er niet mee
PRIVACY Overheid/ instituties op afstand Bescherming persoonsgegevens Huurbescherming Ontslagbescherming KONING BURGER & RECHTSZEKERHEID
taboe op huisbezoek z z z z
Privé wereld = no-goarea De beweging wordt omgedraaid: Vroeger: naar mensen toe Moderne tijd: mensen naar de professionals toe
afzijdigheid als norm Niet-bevoogdend z Respect voor zelfbeschikking z Baas in eigen huis / buik z Lof der onaangepastheid z Moet kunnen z Reactief optreden z Geen dwangmiddelen z
BELEIDSWOORDEN Decentralisatie – zo dicht mogelijk bij de burger z Van aanbodgestuurd naar VRAAGGESTUURD (na 1985) – klant is koning – individueel MAATWERK (zorg op maat) z VERMAATSCHAPPELIJKING – zelf regie over je eigen ziekte/probleem in zo normaal mogelijke omstandigheden (PGB) z
FRONTVERWAARLOZING Surveillance politie z Huurophalen corporaties z Huisbezoek jeugdzorg z Verpleegwerk / Thuiszorg z Veldwerk / onderzoekswerk z Junioren / senioren systemen z Bewaken in de gevangenissen z
als katalysator z z z z z z z
Uit naam van Koning Klant/Burger Werden professionele interacties (mensenwerk) als een productieproces behandeld Dat leidde tot massavorming en schaalvergroting Dus tot beheersing: ‘planning and control’ Dus tot grotere inzet management Dus tot interne bureaucratie Dus (opnieuw) tot een beweging naar binnen in plaats van naar buiten
Opbrengst van 20 jaar vraagsturingsdenken
z
schaalvergroting fixatie op interne organisatie beheersing belangrijker dan ontwikkeling registratiegevangenis functies/producten belangrijker dan personen en competenties overhead groei / managementinflatie topzware organisaties verwaarlozing handwerk / frontwerk continuiteitsonzekerheid / aanbestedingen
z
Zie rapporten WRR / verkiezingsprogramma’s
z z z z z z z z
opmars burgers + aftocht professionals = ZELFBEDIENINGSZAAK NEDERLAND = braakliggend publiek domein = het private overwoekert het publieke = impliciete normen = afwezig gezag = consumentistisch burgerschap = zelfregulering en zelfcorrectie EXPLOSIEF ONBEHAGEN OVER PUBLIEKE RUIMTE OMGANG BURGERS – BESTUUR NORMEN & WAARDEN - debat Agressie tegen hulpverleners publieke sector
afwezigheidscrisis Afwezigheid van waarden en normen z Respect en fatsoen z Sociale cohesie z Gemeenschapszin z Zelfverantwoordelijkheid z Veiligheid z
NOSTALGISCHE VERLEIDING
De kloof
Er wordt aan gewerkt z z z z z z z
Klantvriendelijkheid ISDO-certiciering Eén loket Wijkgerichtheid / kantelen Beter communiceren / voorlichters Interactieve beleidsvorming Burger als co-producent van beleid Suggestie: wij zijn er voor u / wij komen naar u toe Naar een vriendelijke politieke gemeenschap
publiek leiderschap stem geven aan de publieke zaak
Niet luisteren, maar vertellen Niet veronderstellen, maar expliciteren Koning Burger vraagt om weerwerk / weerstand Confrontatie aangaan Mondigheid aan verantwoordelijkheid koppelen privaat en publiek ontkoppelen
REINVENTING PUBLIC SPHERE
Tien ontwerpprincipes 1. Zoek de frontlinie op 2. Maak reële zeggenschap mogelijk 3. Geef professionals de ruimte 4. Hou bureaucratische verplichtingen binnen de perken 5. Beloon loyaliteit van burgers
Tien ontwerpprincipes 6. Geef professionals een gezicht, durf kleinschalig te denken 7. Expliciteer regels en zet aansprekende professionals aan het werk 8. Leg verantwoording af aan burgers 9. Handel oplossingsgericht en proactief, fouten maken mag 10. Behandel burgers zoals jezelf behandeld wenst te worden (warm of koud).
1. Zoek de frontlinie op Leefwereld-orientatie versus systeemwereldeisen Uit- of thuiswedstrijd Gast of gastheer Papieren werkelijkheid of beleefde werkelijkheid (rollatortoekenningen) Tijdwinst of tijdverlies? Beste troepen naar het front? WAT ZOU U DOEN ZONDER STADHUIS / KANTOOR?
2. Maak reële zeggenschap mogelijk Beheer groenvoorzieningen / publieke ruimte / onderhoudsfondsen z ‘Voor de inspraak moet je geen goed ontwerp maken, want dan kan je niks meer veranderen.’ z Maak mensen verantwoordelijk voor het publieke. z Durf los te laten. z
3. Geef professionals de ruimte z z z
Functionele verantwoording Rugdekking en mandaat ‘Medewerkers / ambtenaren tekenen voortaan brieven met hun eigen naam.’
4. Hou bureaucratische verplichtingen binnen de perken z
z
Verantwoording die niet functioneel is voor de professionaliteit is zinloos Laat professionals vooral ook zelf aangeven hoe zij zich willen verantwoorden
5. Beloon loyaliteit van burgers 90% van de energie gaat naar 10% van de mensen Mobiliseer / organiseer publieke stemmen
6. Geef professionals een gezicht, durf kleinschalig te denken z z z z z z
Mensenwerk Relationele betrekking Aanspreekbaar Vertrouwen Herkenbaarheid Anti-bureaucratisch
Maak daar beleid van: visitekaartjes, foto’s, voorstelacties, etc.
PERSOONLIJKE OVERHEID
7. Expliciteer regels en zet aansprekende professionals aan het werk z z
z
www.ongeschrevenregels.nl Maak mensen zelf verantwoordelijk voor hun regels en handhaaf ze dan strikt De Peperclip – R’dam
8. Leg verantwoording af aan burgers z VERPLAATSING
VAN DE DEMOCRATIE
z
U werkt in een glazen huis
9. Handel oplossingsgericht en proactief, fouten maken mag z
Regels zijn er voor de mensen en niet andersom
z
Meedenken
z
Eerst de voordelen dan de nadelen
z
NO-VERHEID
PAARSE KROKODIL
10. Behandel burgers zoals jezelf behandeld wenst te worden WARM OF KOUD? 90 % van de klachten bij de Nationale Ombudsman gaan over bejegening Vergeet: KONING BURGER organiseer vertrouwen
nieuw paradigma Uitgangspunt kleinst mogelijke organisatorische eenheid van de publieke sector BETREKKING TUSSEN BURGER EN PROFESSIONAL relationeel paradigma / ordeningswijze
Lokale uitdaging
TOPOGRAFIE LOKALE WELZIJNS- EN ZORGPRAKTIJKEN
situatie individu
ZEGGENSCHAP
INSPRAAK
SAMENSPRAAK
TOESRPAAK
bestaanszekerheid
redelijk zelfredzaam
afhankelijk
problematisch
Sociale architectuur
grote cohesie
grote diversiteit
grote veranderingen
structurele achterstand
professional als
adviseur
coach
uitvinder
wijkagent
aard interventie
zelforganisatie
begeleiding
stimuleren
corrigeren
beschikbaarheid
laag
regelmatig
projectmatig
hoog
plaats interactie
kantoor
ontmoetingsplekken
ontmoetingsplekken
thuis en op straat
PGB, vouchers, wijkaandelen
scholing, opbouwwerk
organisatie, opbouwwerk
bemoeizorg
geld
kennis
hand- en spandiensten
aandacht
maximaal
te leren
te activeren
minimaaal
situatie buurt
werkvormen transactie keuzevrijheid
Vliegwiel + infrastructuur = wijkkracht / empowerment / zelforganisatie
Publieke dienstverlener als vliegwiel, als aanjager, als organisator, als netwerkverbinder, als informakelaar, als wegwijzer, als corrector, als leefwerelddeskundige
www.josvdlans.nl
