DE KAPITAALVERSCHAFFER ZONDER STEMRECHT IN DE BV
The provider of capital without voting rights of the Dutch private company with liability
PROEFSCHRIFT
ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Maastricht, op gezag van de Rector Magnificus, Prof. dr. L.L.G. Soete volgens het besluit van het College van Decanen, in het openbaar te verdedigen op vrijdag 31 mei 2013 om 14.00 uur
door
Rogier Anton Wolf
INHOUDSOPGAVE
Woord vooraf
V
Inhoudsopgave
IX
I.
Voorwoord
XIX
II.
Lijst van gebruikte afkortingen
XXI
Hoofdstuk 1. Inleiding
1
1.1 1.2
1 3 4 4 5 6
1.5 1.6
Aanleiding tot onderzoek Onderzoeksonderwerp en -vragen Relevantie van onderzoek Onderzoeksmethode Plan van behandeling slot
Hoofdstuk 2. Voorgeschiedenis en introductie van het stemrechtloze aandeel
2.2 2.3 2.4 2.5
Inleiding Het pleidooi voor het stemrechtloze aandeel Het stemrechtloze aandeel in andere landen Uitgangspunten bij de herziening van het BV-recht en de totstandkoming van de wet Het ambtelijk voorontwerp van het wetsvoorstel en de uiteindelijke keuze voor het stemrechtloze aandeel 2.5.1 Inleiding 2.5.2 Het ambtelijk voorontwerp en de aanbevelingen van de Expertgroep 2.5.3 Reacties uit de rechtspraktijk op het ambtelijk voorontwerp van het wetsvoorstel 2.5.4 Reacties in de literatuur op het ambtelijk voorontwerp van het wetsvoorstel 2.5.5 Uiteindelijke keuze van de wetgever wél een stemrechtloos aandeel 2.5.6 Samenvatting en commentaar
7 7 8
18 23 23 24 26 27 29 29
IX
Inhoudsopgave
2.6 2.7 2.8
Het stemrechtloze aandeel op hoofdlijnen Geen stemrechtloos aandeel in het NV-recht Samenvatting en conclusie
29 36 36
Hoofdstuk 3. Kapitaal, aandelen en verwante rechtsfiguren
39
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7
39 39 41 43 45 46 48 48 49 49 49 50 50 51 51 52 53 54 54 54 56 57
3.8
Inleiding Het kapitaal van de BV De dualistische structuur van de BV Eigen en vreemd vermogen Het begrip 'effecten' Het begrip 'aandeel' Soorten aandelen en verwante stukken 3.7.1 Inleiding 3.7.2 Gewone aandelen 3.7.3 Aan gewone aandelen verbonden rechten 3.7.4 (Cumulatief) preferente aandelen 3.7.5 Prioriteitsaandelen 3.7.6 Oprichtersaandelen 3.7.7 Bonusaandelen 3.7.8 Certificaten van aandelen 3.7.9 Oprichters- en winstbewijzen 3.7.10 Letteraandelen 3.7.11 Tracking stock 3.7.12 Loyaliteitsaandelen 3.7.13 Participatiebewijzen 3.7.14 (Converteerbare) obligaties Samenvatting en conclusie
Hoofdstak 4. Kapitaalparticipatie zonder stemrecht
59
4.1 4.2
59 59 59 61
Inleiding Het stemrechtloze aandeel 4.2.1 Inleiding 4.2.2 Commentaar op de wettekst 4.2.3 Kwalificatie van het stemrechtloze aandeel 4.2.4 Mijn definitie van het stemrechtloze aandeel 4.2.5 Het stemrechtloze aandeel met beperkt recht op winst reserves 4.2.6 'Bepaalde soort of aanduiding' 4.2.7 De vergadering van stemrechtloze aandeelhouders
63 64 67 73
Inhoudsopgave
4.2.8
4.3
4.4
4.5 4.6 4.7 4.8 4.9
Vastlegging van besluiten van de vergadering van houders van stemrechtloze aandeelhouders 4.2.9 Het stemrechtloze aandeel en het aandeel met een gedifferentieerd stemrecht Het stemrechtloze aandeel bezien in het licht van enkele wettelijke bepalingen 4.3.1 Inleiding 4.3.2 De berekening van meerderheden en quora (art. 2:24d BW) 4.3.3 Het begrip 'dochtermaatschappij' (art. 2:24a BW) 4.3.4 Het begrip 'groepsmaatschappij' (art. 2:24b BW) 4.3.5 Het begrip 'deelneming' (art. 2:24c BW) 4.3.6 Het begrip 'afhankelijke maatschappij' (art. 2:63a, en 2:262 BW) 4.3.7 Het verzwakte stmctuurregime van art. 2:265a BW 4.3.8 De uitzondering op het toestemmingsvereiste van art. 1:88 lid 5 BW 4.3.9 De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en de Wet toezicht trustkantoren (Wtt) 4.3.10 De (art. Fw) Het begrip 'in overwegende mate bij machte' in Boek 1 BW 4.3.12 Publiekrechtelijke wetgeving 4.3.13 Overige wijzigingen in de wet Overgangsrecht Certificaten van aandelen 4.4.1 Inleiding 4.4.2 Wat zijn certificaten? 4.4.3 Certificaten met of zonder vergaderrecht 4.4.4 Niet-royeerbare, beperkt royeerbare en royeerbare certificaten 4.4.5 Levering van een certificaat van aandeel (met vergaderrecht) 4.4.6 Overgangsrecht 4.4.6.1 Inleiding 4.4.6.2 Overgangsrecht algemeen 4.4.6.3 Overgangsrecht specifiek 4.4.6.4 Conclusie Het aandeel waarbij het stemrecht is overgedragen aan de vruchtgebruiker Het aandeel waarbij het stemrecht is overgedragen aan de pandhouder Het participatiebewijs Belang van de kwalificatie van de rechtsfiguren zonder stemrecht Verdere afbakening 4.9.1 Inleiding en algemene opmerkingen 4.9.2 Beslag op aandelen 4.9.3 Opschorting van stemrecht
77 79 80 80 80 82 83 84 85 86 90
106 111 112
114 117 121 123 123 124 135 136
146 146
XI
Inhoudsopgave
4.10 4.12
Terminologie: de kapitaalverschaffer zonder stemrecht Het aandeelhoudersregister (art. Vermelding in de jaarrekening en het jaarverslag (art. 2:392 lid 1 sub f BW) Samenvatting en conclusie
153
Hoofdstuk 5. Interne verhoudingen in de BV 5.1 5.2 5.3
5.4
5.5
5.6 5.7
Inleiding Principal-agent theory De beslotenheid van de BV 5.3.1 Inleiding 5.3.2 Aard van de samenwerking in de BV 5.3.3 Beslotenheid van de (flex-)BV 5.3.4 Conclusie Het vennootschappelijk belang 5.4.1 Inleiding 5.4.2 De holistische opvatting 5.4.3 De resultante-benadering 5.4.4 De gecombineerde opvatting 5.4.5 De leer van de leegte 5.4.6 Functie van het vennootschappelijk belang 5.4.7 Het vennootschappelijk belang in de 5.4.8 Conclusie De dualistische structuur van de BV en de instructiebevoegdheid van de algemene vergadering 5.5.1 Inleiding 5.5.2 Bestuursautonomie 5.5.3 Instructiebevoegdheid van de algemene vergadering 5.5.4 Instructiebevoegdheid en het orgaanbegrip van art. 2:189a BW 5.5.5 Conclusie De grens van het dienen van het eigen belang door de aandeelhouder Samenvatting en conclusie
159 159 162 162 162 166 168 168 168 170
171 171 173
173 174 175 176 180 181
Hoofdstuk 6. De rechten van de kapitaalverschaffer zonder stemrecht 6.1 6.2
XII
Inleiding De stemrechtloze aandeelhouder 6.2.1 Inleiding 6.2.2 Aard van de rechtsfiguur 6.2.3 Rechten van de stemrechtloze 6.2.3.1 Algemeen
187 187 188 189 189
Inhoudsopgave
6.2.3.2 6.2.3.3
6.3
Recht op winst reserves Benoeming, schorsing, ontslag en de vaststelling van de bezoldiging van (een) bestuurder(s) door de vergadering van stemrechtloze aandeelhouders 6.2.3.4 Benoeming, schorsing, ontslag en de vaststelling van de bezoldiging van (een) commissaris(sen) door de vergadering van stemrechtloze aandeelhouders 6.2.3.5 Het voorkeursrecht van de stemrechtloze aandeelhouder 6.2.3.6 Bescherming van de stemrechtloze aandeelhouder bij bepaalde besluiten 6.2.3.7 Enkele beschermingsregels nader bezien 6.2.3.8 Besluitvorming buiten vergadering 6.2.3.9 De statutaire van art. 2:192 BW 6.2.3.10 Aanbiedingsregeling 6.2.3.11 Uitkoopregeling 6.2.3.12 Conversie van het stemrechtloze aandeel 6.2.3.13 Omzetting van de BV in een andere rechtspersoon 6.2.3.14 'Omzetting' (inbreng) van de BV in een personenvennootschap en andersom 6.2.3.15 Fusie: de stemrechtloze aandeelhouder in de verdwijnende vennootschap 6.2.3.16 Splitsing en de positie van de stemrechtloze aandeelhouder 6.2.3.17 Enquêtebevoegdheid 6.2.3.18 Geschillenregeling 6.2.3.19 Redelijkheid en billijkheid en vernietiging van besluiten 6.2.4 Slotopmerking De houder van certificaten met en zonder vergaderrecht 6.3.1 Inleiding 6.3.2 Aard van de rechtsfiguur 6.3.3 Rechten van de certificaathouder Algemeen 6.3.3.2 Het stemrecht 6.3.3.3 Het vergaderrecht 6.3.3.4 Het ontnemen van het vergaderrecht aan het certificaat 6.3.3.5 Besluitvorming buiten vergadering 6.3.3.6 Het wettelijk pandrecht ex art. 3:259 BW
194
196
203 204 207 209 220 223 228 228 229 230 242 243 252 258 259 259 260 260 260 260 262 262 267 267 269 271 271
XIII
Inhoudsopgave
6.3.3.7 6.3.3.8 6.3.3.9
6.4
6.5
6.6 6.7 6.8
Royeerbaarheid van certificaten 274 Omzetting van de BV in een andere rechtspersoon 275 'Omzetting' (inbreng) van de BV in een personenvennootschap en andersom 276 6.3.3.10 Fusie 277 6.3.3.11 Splitsing 280 6.3.3.12 Recht van enquête 280 6.3.3.13 Geschillenregeling 281 6.3.3.14 Redelijkheid en billijkheid en vernietiging van besluiten 281 De aandeelhouder wiens stemrecht is overgedragen aan de vruchtgebruiker of de pandhouder 282 6.4.1 Inleiding 282 6.4.2 Aard van de rechtsfiguur 282 6.4.3 Rechten van de aandeelhouder wiens stemrecht is overgedragen aan de vruchtgebruiker of de pandhouder 282 De houder van een participatiebewijs 282 6.5.1 Inleiding 282 6.5.2 Aard van de rechtsfiguur 283 6.5.3 Rechten van de houder van een participatiebewijs 284 6.5.3.1 Algemeen 284 6.5.3.2 Uitgifte van het participatiebewijs en de grondslag voor de (winst)uitkering 285 6.5.3.3 Het recht op winst en/of uitkering 287 6.5.3.4 Het recht op liquidatieoverschot 288 6.5.3.5 Het vergaderrecht 288 6.5.3.6 Het recht van instemming 289 6.5.3.7 Het voorkeursrecht 289 6.5.3.8 Inkoop en intrekking 290 6.5.3.9 Omzetting, fusie en splitsing 290 6.5.3.10 Recht van enquête en geschillenregeling 291 Redelijkheid en billijkheid en vernietiging van besluiten 292 Aansprakelijkheid van de kapitaalverschaffers zonder stemrecht ex art. 2:216 lid 3 BW 292 Het afzien van de uitoefening van het vergaderrecht 298 Samenvatting en conclusie 302
Hoofdstak 7. Redelijkheid en billijkheid en zorgplichten in de BV 7.1 7.2
xrv
Inleiding Principal-agent theory
313 314
7.3 7.4
7.5
7.6
De vennootschappelijke redelijkheid en billijkheid De kring van betrokkenen in de zin van art. 2:8 BW 7.4.1 Algemeen 7.4.2 Welke kapitaalverschaffers zonder stemrecht behoren tot de kring van betrokkenen? Thema's in de vennootschappelijke redelijkheid en billijkheid 7.5.1 Inleiding 7.5.2 Het gelijkheidsbeginsel 7.5.3 Bescherming van minderheidsaandeelhouders 7.5.4 Besluiten die de rechten op winst reserves raken 7.5.4.1 Inleiding 7.5.4.2 Winstreservering 7.5.4.3 Besluiten omtrent de bezoldiging van bestuurders en commissarissen 7.5.4.4 Overige besluiten die de rechten op winst en/of de reserves aantasten 7.5.5 Verhouding tussen aandeelhouders onderling 7.5.6 De zorgplicht van (het bestuur van) de vennootschap jegens de kapitaalverschaffer zonder stemrecht 7.5.7 Het recht op informatie van de kapitaalverschaffers zonder stemrecht 7.5.8 De zorgplicht van de kapitaalverschaffer met (doorslaggevend) stemrecht jegens de kapitaalverschaffer zonder stemrecht Samenvatting en conclusie
314 321 321 322 327 327 329 333 340 340 340 350 352 354 358 360
370 372
Hoofdstuk 8. Rechtsvorderingen van de kapitaalverschaffer zonder stemrecht
377
8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10
377 378 380 382 387 389 394 395 403 407
8.12
Inleiding Agenderingsrecht Verzoek tot bijeenroepen algemene vergadering Afdwingen van het recht van inlichtingen Vordering tot medewerking tot het nemen van een besluit Vernietiging van besluiten ex art. lid 1 onder b jo. 2:8 BW Gebod of verbod in kort geding Enquêterecht Geschillenregeling Herleven van stemrecht? Restcategorie van niet zijnde rechtsvorderingen Samenvatting en conclusie
412
XV
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 9. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
415
9.1 9.2
415 416
9.3 9.4
Inleiding Conclusies 9.2.1 Wat is de verhouding van de kapitaalverschaffer zonder stemrecht tot de vennootschap, haar bestuur en de kapitaalverschaffers van de vennootschap met stemrecht? 9.2.2 Door welke rechtsnormen wordt verhouding van de kapitaalverschaffer zonder stemrecht tot de vennootschap, haar bestuur en de kapitaalverschaffers van de vennootschap met stemrecht ingevuld? 9.2.3 Hoe kan de kapitaalverschaffer zonder stemrecht op de interne verhoudingen in de BV invloed uitoefenen en zijn rechten waarborgen? Aanbevelingen tot wijziging of interpretatie van de wet Verwachtingen en tot slot
III.
Summary, conclusions and recommendations
441
9.1 9.2
441 442
9.3 9.4
Introduction Conclusions 9.2.1 What is the relationship between the provider of capital without the right to vote and the company, its management board and the company's providers of capital with voting rights? 9.2.2 Which are the standards governing the relationship between the provider of capital without the right to vote and the company, its management board and the company's providers of capital with voting rights? 9.2.3 How can the provider of capital without the right to vote influence relationships within the BV and safeguard his rights? Recommendations for amendment or interpretation of the Expectations and afterword
IV.
Bijlage 1: Aan gewone aandelen verbonden rechten
469
V.
Bijlage 2: Wetteksten Boek 2 oud BW
473
VI.
Bijlage 3: Voor- en nadelen van het stemrechtloze aandeel en aanbevelingen
477
VII.
XVI
Bijlage 4: Voor- en nadelen van het certificaat van aandeel en aanbevelingen
429
433 435 439
442
456
459 462 466
Inhoudsopgave
VIII.
Bijlage 5: Voor- en nadelen van het participatiebewijs en aanbevelingen
IX.
Lijst van geraadpleegde en aangehaalde literatuur
X.
Lijst van geraadpleegde en aangehaalde parlementaire en
485 487
overige stukken XI.
Rechtspraak
523
XII.
Over de promovendus
529
XVII
