Danio Rerio Del. Redace adres De Kringloop WK Del

Danio Rerio Del Vereniging van Aquarium En Terrariumlie ebbers Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919

Redac e adres De Kringloop 137 2614 WK Del

Openings(jden Maandag

9.30 - 18.00

Dinsdag

9.30 - 18.00

Woensdag

9.30 - 18.00

Donderdag

9.30 - 21.00

Vrijdag

9.30 - 21.00

Zaterdag

9.00 - 17.30

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT Januari 2014 - nr. 1 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321.

Uitnodiging 1: dinsdag 21 januari 2014 “Guyana-landen” Een lezing door Tonnie Woeltjes. De spreker is een Killyvis en Kikkerlie*ebber. Hij hee talloze trips, ook als reisleider naar Zuid Amerika gemaakt. Hij was onder andere werkzaam bij Ar s, en de Prak jkschool in Barneveld. Thans is hij werkzaam bij RAVON (Rep elen Amfibieën en Vissen Onderzoek Nederland). Vanuit die hoedanigheid weet hij het nodige van de bedroevende situa e van de Vuursalamander in Zuid-Limburg en omgeving.

Uitnodiging 2: dinsdag 4 februari 2014 “Praatavond” Uitnodiging 3: dinsdag 18 februari 2014 “Verenigingsavond lezing nog niet bekend” Uitnodiging 4: dinsdag 4 maart 2014 “Praatavond” Uitnodiging 5: dinsdag 8 maart 2014 “Uitslagavond Districtskeuring” zaterdag 8 maart 2014 Buurthuis de Yp, Wollegras 130 (Ypenburg) 2698 BK Den Haag

Danio Rerio Del

2

Januari 2014

Jaarprogramma 2014 21 Januari 4 Februari 18 Februari 4 Maart 8 Maart 18 Maart 1 April 15 April 6 Mei 20 Mei 3 Juni 17 Juni

Verenigingsavond; Tonnie Woeltjes: Guyana-landen Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Uitslagavond districtskeuring, Loca e: Buurthuis de Yp, Wollegras 130 (Ypenburg) Den Haag Hans Kiers: de gang van zaken bij een grote imVerenigingsavond; porteur/exporteur. Districtsavond;

Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond;

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Evenementen / Tips 8 maart 2014 Uitslagavond Districtskeuring Zuid-Holland Noord 22 en 23 Maart 2014 Beurs Equarium Home Boxx, Nieuwegein

Bezoek ook onze website eens Website: www.groenewegendel .nl E-mailadres: info@groenewegendel .nl

Een echt gezellige Amsterdamse aquariumwinkel

95 nds 18 i s t s i l ia mspec u i r a u Aq

Aquarium

Groot assor ment zee- en zoetwaterdieren En aquariumplanten Leverancier van o.a.: Schwarz-aquaria - Juwel-aquaria Dupla-produkten Jacob van Lennepstraat 64 - 1053 HL Amsterdam Tel. 020-6185563 - Fax 020-6163434 - ’s Maandags Gesloten hKp://www.aquarium-holgen.nl - e-mail: [email protected]

RENO B.V. INDUSTRIESTRAAT 42 2624 BB DELFT

Elektro Technisch Installa(e Bureau

Bekijk ook de 240 000 ar(kelen in onze webwinkel!

www.reno-etbi.nl

Danio Rerio Del

3

Januari 2014

Terugblik verenigingsavond 17-12-13 door Pim Wilhelm. Uitslag verenigingskeuring bij Danio Rerio Delft, door Bram Rozier. Het is misschien een beetje te vroeg om te zeggen dat het keuren bij DRD weer in de li zit. Met trots presenteren we in deze terugblik de drie deelnemers van 2013: Charles van Loenhout, Mart Stuster en Jos Koster. Charles debuteert in het keuringscircus met een Discusbak (categorie A2).

De gehele opbouw en technische installa e is zelKouw. Als uitgangswater wordt leidingwater gebruikt. Met bekende technische ingrepen zoals CO2 en Eikenblad zuur wordt de pH laag gehouden. Zoals u kunt op de foto kunt zien zijn er meerdere kleurvormen aanwezig. Keurmeesters raden dat om een aantal redenen af en dat werd keurig uitgelegd. Verder hee het aquarium een aantal bewoners uit de orde van de meervallen. Ancistrus en Peckol a laten zich geregeld overdag zien terwijl ze over de bodem scharrelen.

Danio Rerio Del

4

Januari 2014

De Sturisoma blij meestal aan een blad of een stuk kienhout hangen. De grote school bloedvlektetra’s waren niet schuw en ook de bijlzalmen waren goed zichtbaar. Voor de laatste soort en ook voor de discus werd aangeraden het wateroppervlak plaatselijk af te dekken met wat drijfplanten.

Het gezelschapsaquarium van Mart Stuster valt op door een fraaie groep bruine Myriophyllum. Die vangen de blik, zoals dat bedoeld is.

De achterwand begroeiing is uitgebreid en de crypto’s doen het goed. Her en der ziMen er rode garnalen van verschillend formaat en lee ijd. De Nannostomus zijn dri ig bezig. De kardinalen zijn fors aan de maat.

Eisenhowerlaan 66, NL - 2625 GK DELFT E-mail: [email protected] mob.: 06 1035 1193 KVK 30.140.040

Voor de professional: • • • • • • • •

Consultancy (aquacultuur, aquaponics, openbare aquaria, wetgeving) Trouble shoo ng, media on Schrijven van projectvoorstellen, ook interna onaal Deelname in projecten Gastdocent Dierverzorging (Vissen, Rep elen, Amfibieën, Aquacultuur) Interim Management Examenbureau Assesor Dierverzorging-examens

Voor de hobbyist/aquarium vereniging: • • •

Lezingen Begeleiding kweekprojecten Begeleiding zelfstudie trajecten

Aquarium – en Terrariumvereniging DANIO RERIO DELFT Opgericht 1 mei 1919 Aangesloten bij de Nederlandse Bond Aqua Terra

DANIO RERIO DELFT De vereniging bevordert het op biologisch en esthe sch verantwoorde wijze houden van zoetwateraquaria, paludaria, terraria, insectaria en vijvers. Wat biedt “Danio Rerio” Maandelijks (met uitzondering van juli en augustus) een bijeenkomst, waarop deskundige sprekers alle faceMen van de lie*ebberij behandelen, al dan niet geïllustreerd met dia’s, PowerPoint, ofwel een avond verzorgd door eigen deskundigen. Daarbij komen de volgende vivaria aan de orde; Gezelschapsaquarium, Speciaalaquarium, Cichliden-aquarium, Terrarium, Paludarium, Insectarium en Vijvers. Praatavonden, excursies en andere bijzondere bijeenkomsten waarop ervaringen kunnen worden uitgewisseld met medeleden. Tweemaal per jaar een veilingavond waarop u voordelig hobby benodigdheden kunt kopen en overtollig materiaal, planten en dieren kunt verkopen. Het maandblad DRD met interessante en leerzame ar kelen, nieuwtjes enz. Het fraai uitgevoerd bondsblad “Het Aquarium” is het officiële in - full colour - orgaan van de Nederlandse bond (NBAT). Het verschijnt elfmaal per jaar. Een goed gesorteerde bibliotheek, waarin ook buitenlandse literatuur is opgenomen en videobanden beschikbaar zijn. Alvorens men aan een werkelijke keuring wil gaan deelnemen kan men eerst gebruik maken van de diensten van de commissie Kijkje in Eigen Keuken, die op verzoek bij leden komt fotograferen en het vivarium bespreken. Een prima gelegenheid voor uitwisseling van ervaringen en adviezen, met als slot een verslag daarvan op een verenigingsavond. Jaarlijks kunt u deelnemen aan de verenigingskeuring door een bondskeurmeester, waarbij verdere doorstroming naar de district- en landelijke keuring tot de mogelijk-heden behoord. De vereniging telt een aantal gespecialiseerde adviesgroepen. Zo is er behalve de Commissie Kijkje in Eigen Keuken een ledenadviesgroep die het jaar rond op verzoek bij u thuis wilt adviseren, een Adviesgroep planten/vissen, de Adviesgroep Terraria / Paludaria, en een Technische Commissie die adviseert in alle voorkomende technische vivariumproblemen, waarbij de veiligheid bij het samengaan van water en elektra hoog staat genoteerd. Voor verdere informa e kunt u zich wenden tot ons secretariaat: M. Stuster Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel, 06-24559677 [email protected]

Danio Rerio Del

5

Januari 2014

Tussen de plantvoeten scharrelen Corydoras adolfoi. Verder herbergt het aquarium een groep jonge leeri’s (nakweek van Jos), die in deze ruimte verder kunnen uitgroeien. De techniek is compact en keurig verzorgd. Jos Koster hee na de Landelijke Keuring zijn Sundaland aquarium ingrijpend gereviseerd. Daarbij is er aandacht gegeven aan de composi e gezien vanaf de linker kopse kant. De grote groep Baclaya is teruggekeerd en bloeit weer

Het ouder paar leeri’s, hier de man en diverse jongen zijn aanwezig. Dat bestand zal geleidelijk aan uitgedund worden. Wat dichter bij en tussen de beplan ng houden zich de Be'a’s en Parosphronemus op. Jammer dat de S phodons zijn verdwenen, maar er komt vast iets spectaculairs voor terug. Voor de opkomende pluisalg wordt de Epalzeorhynchus kallopterus in gezet. De techniek is voor het merendeel weg gewerkt in het kastje rechts van het aquarium.

Danio Rerio Del

6

Januari 2014

Na de pauze was het tijd voor het uitreiken van de cijferlijsten, Charles Loenhout behaalde 373 punten totaal en 59 punten biologisch. Mart Stuster behaalde een mooie 2e plaats met een score van 383 en 61,5 punt. Ook dit jaar was Jos Koster de kampioen van de vereniging met de volgende punten 390 en 62,5 voor het biologische gedeelte. Jos en Mart gaan de vereniging vertegenwoordigen tijdens de districtskeuring eind januari.

Danio Rerio Del

7

Januari 2014

Op bezoek bij Charel van Loenhout. Samen met Jos ben ik eind oktober op pad gegaan naar Den Hoorn, even een bezoekje brengen bij Charel v Loenhout. Terwijl wij naar het aquarium keken , die kon je niet over het hoofd zien 200x60x60 cm. werd de koffie al verzorgd ja nog wel met appeltaart. Tijdens het bezoek is er gesproken over de verenigingskeuring en hebben wij Charel kunnen overhalen om mee te doen aan de verenigingskeuring.

Een geweldig aquarium met 10 Discus vissen een genot om naar te kijken, 5 Marlboro’s van 3 jaar oud en 5 Blue Diamond van 2 jaar oud, waarvan een, een groeiachterstand hee . Maar dat ligt aan de vis zelf want de andere vissen zagen er zeer gezond en wel doorvoed uit, deze vissen hebben al diverse keren eieren gehad maar zonder succes, eenmaal is een legsel uitgekomen, maar de larven waren de volgende dag verdwenen. Verder zagen wij een mooie groep Hyphessobrycon erythros gma “bloedvlek tetra’s” 11 stuks - 2 stuks Zwarte Neon’s (restant uit het verleden) -1 Apistogramma ramirezi - een flinke groep Corydorus sterbai - 2 stuks farlowella “naaldmeerval” - en dan de vissen met de mooie benaming L201 - L333 - L100, je zal maar nr 100 heten dat doet mij ergens anders aan denken en tot slot een groep regenbooggarnalen.

Danio Rerio Del

8

Januari 2014

Aan planten zagen wij een viertal Echinodorus ocelot - Sterrenkruid “Heteranthera zosterifolia” - Eikenbladvaren “Ceratopteris thalictroides”, en als decora e zeer mooi wortelhout. Het licht gaat aan om 10.00 uur en uit om 23.00 uur met een piek van 3 uur.

Danio Rerio Del

9

Januari 2014

Het water wordt gefilterd door een bioloog met een cv pomp en geautoma seerde plantenvoeding met eikenblad zuur en water verversing. Na nog wat foto’s te hebben geschoten gingen wij huiswaarts. Wij bedankten Charel en zijn vrouw voor de gastvrijheid en de koffie met appeltaart. Tekst Mart Stuster Fotografie Jos Koster

KEUREN EN BESTUREN

door J. A. M. Kouwenhoven

In dit ar keltje wil ik het hebben over keuringen en besturen in onze vereniging, het district en de bond. Natuurlijk is mijn mening er ook maar een van de vele, dus iedereen kan daar anders over denken. Allereerst wil ik het hebben over het fenomeen keuringen op zich. Keuren, het beoordelen van vivaria vind ik prima, mits het belang van de levende have daarbij voorop staat en dat er dan adviezen worden gegeven om het welzijn daarvan te bevorderen, waarbij ook het esthe sch verzorgen van een vivarium van belang is. Ik ben er echter geen voorstander van om daarbij het wedstrijdelement te hanteren. Uit ervaring moet ik helaas constateren dat daardoor nog wel eens rare capriolen werden uitgehaald, mijzelf niet uitsluitend en dat was lang niet al jd in het belang van het welzijn van dieren en planten. Dat daarbij ook nog de onderlinge verstandhouding tussen mensen werd geschaad vind ik helemaal in strijd met de bedoeling van het hebben van een hobby in verenigingsverband. Ik denk ook dat het in het belang van de lie*ebberij en de organisa es is dat er verantwoordelijk met planten en dieren wordt omgesprongen. Er is tegenwoordig ook veel meer aandacht voor het dierenwelzijn dan vroeger en ook op het gebied van wetgeving er het e.e.a. veranderd al gebeurt dat wellicht niet al jd met kennis van zaken. Volgens mij is de bedoeling van het gezamenlijke beoefenen van een hobby in verenigingsverband het sociaal contact tussen mensen te bevorderen jdens een gezellig samenzijn en daardoor een zo hoog mogelijk niveau te bereiken in die gezamenlijke lie*ebberij. Nou, daar schorMe het nog wel eens aan. Vaak liep dat dan ook uit op behoorlijke meningsverschillen en conflicten onderling en met keurmeesters. Maar keurmeesters zijn ook maar mensen met hun hebbelijkheden en beperkingen, die echter wel hun moeite, kennis en vrije jd ter beschikking stellen en dat gebeurt meestal niet meer dan tegen kostprijs. Dat mensen zich maar moeilijk kunnen neerleggen bij beslissingen van keurmeesters en scheidsrechters is overigens niet alleen in de vivariumhouderrij een feit. Ook op bestuurlijk terrein is er het nodige gepasseerd. Zelf ben ik ruim 20 jaar penningmeester geweest en sindsdien loop ik nog mee als algemeen bestuurder, maar wat dat laatste betre beperk ik me er slechts toe om zo nu en dan een duit in het zakje te doen jdens de bestuur discussies. Tevens heb ik nog

Danio Rerio Del

10

Januari 2014

enige jd het verenigingsblad technisch helpen verzorgen, wat mij later door onze onvolprezen vicevoorziMer geleidelijk uit handen is genomen. Sinds enige jaren wordt door onze 2e voorziMer een digitale edi e van ons maandblad verzorgd en dat betekent niet alleen minder rompslomp, maar ook de kostenpost van het drukken/verzenden werd daardoor aanmerkelijk verminderd, wat onze financiën aanzienlijk hee verbeterd. Er is er in de loop der jaren dan ook wel het een en ander veranderd. In de jaren 70/80 telde onze vereniging 160 leden en toen ik mijn func e als penningmeester neerlegde waren dat er nog 100 en als ik nu naar onze ledenlijst kijk mag ik blij zijn daar nog 50 leden aan te treffen. In die jaren ging alles nog handma g. Ik had daarbij de zorg voor de met de schrijfmachine uitgetypte acceptgiro’s en adverten econtracten, het betalingsverkeer, de ledenadministra e van de vereniging en naar de bond en de verslagen voor de ALV’s. Dat was heus wel veel werk dat accuraat moest worden gedaan en daarbij zat je vaak leden/adverteerders nogal eens achter de broek om de betaling rond te krijgen. NieMemin konden wij zeggen dat onze administra e beter klopte dan mening andere vereniging of bedrijf. Over het verloop van het aantal leden kun je natuurlijk treuren, maar je moet niet vergeten dat de aquariumhobby zijn hoogste bloei bereikte toen er nog weinig andere mogelijkheden waren. De opkomst van de computer en andere ontspanningsmogelijkheden hee wat dat betre naast posi eve ook nega eve effecten gehad. De vergrijzing van de bevolking en het feit dat jongeren vaak ook geen jd meer hebben omdat zij druk bezig moeten zijn met hun maatschappelijke situa e, want ook wat dat betre is er veel zekerheid weggevallen, zijn andere oorzaken van het teruglopen van de belangstelling. Helaas merkte ik dat het binnen de toen 25.000 leden tellende NBAT niet al jd goed ging en er was daardoor ook nogal wat bestuurlijke heisa van mensen die worstelden met hun ego’s of hun taak niet naar behoren vervulden, wat uiteindelijk nogal schadelijk bleek voor onze hobbyorganisa e. Gelukkig lijkt het thans wat beter te gaan en is de rust binnen onze thans ongeveer 2.500 leden tellende NBAT wat teruggekeerd en van onze voorziMer verneem ik dat het ook financieel weer de goede kant op gaat. Ondanks de soms wat moeizame persoonlijke gang van zaken binnen onze organisa es moeten we al die bestuurders en ac eve leden toch wel waarderen ook al laat men dat niet al jd zo blijken. Zelf heb ik mijn hobby beleefd door het zelf bouwen van een eigen aquariummeubel met een uniek uitwisbaar biologisch filter dat ik van plexiglas in elkaar had gezet. Toen kwam ook de CO2-bemes ng in zwang dat vooral ook door onze overleden oud-voorziMer Toon Albers werd gepropageerd en die ook voor onze vereniging en de NBAT, grote verdiensten hee gehad. In die jaren ben ik een paar maal dan toch verenigings- en eenmaal districtskampioen geweest en heb dus ook een keer meegedaan met de LHK. Dat ik daar nu een beetje met gemengde gevoelens aan terugdenk zal wellicht nu wel

Danio Rerio Del

11

Januari 2014

duidelijk zijn. Later ben ik met de hobby gestopt en heb het geheel verkocht omdat ik er een beetje op was uitgekeken en tevens omdat de vloer van onze woonkamer moest worden vernieuwd. Kortom mijn contact met de hobby/ vereniging kwam op een heel laag pitje te staan, al hield ik door m’n bestuurslidmaatschap nog wel enige voeling met de vereniging. Thans is de oude liefde weer wat teruggekeerd mede doordat ik nu weer wat meer jd heb en dat ik jdens mijn bestuurslidmaatschap toch wel steeds met goede en soms minder goede aquaria werd geconfronteerd en dan gaat het toch weer bij je kriebelen. Ik ben ook weer eens naar een verenigingsavond gegaan en werd daar mede en jdens een lezing door Wim Tomey als een teruggekeerde afgedwaalde zoon ontvangen. Hoe het verder zal verlopen? Ons verenigingslokaal ligt helaas wat onguns ger voor mij dan vroeger en wil ook niet steeds vragen om mee te rijden. Ik heb me in ieder geval voorgenomen, eigenwijs als ik ben, voornamelijk de eigen ideeën uit te voeren bij het opzeMen van een nieuw, kleiner aquarium, al zal ik zeker de adviezen van mensen die er verstand van kunnen hebben, overwegen resp. daarmee mijn voordeel doen en wellicht zal ik u daarvan t.z.t. verslag doen hoe e.e.a. is verlopen. Of ik ooit nog aan een keuring zal meedoen? Laat ik dat maar aan de toekomst overlaten, maar ik denk dan wel met een wat andere inten e.

Interessante presenta(es In ons district Onze vereniging is aangesloten bij het District Zuid-holland Noord, dit loopt van Del tot aan Leiden en als we naar het oosten kijken komen we tot aan Alphen aan de Rijn. De zusterverenigingen hebben afgesproken dat de leden van die verenigingen bij elkaar op bezoek kunnen. Misschien is bij een van onze zusterverenigingen eens een lezing die u wilt zien. Kijk daarom ook eens op hun website of er iets interessants voor u bij zit. Vereniging website LATV de Natuurvriend www.latv-denatuurvriend.nl Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn www.denatuurinhuis.nl Ons Natuurgenot Gouda www.onsnatuurgenot.nl De Rijswijkse, Rijswijk www.avderijswijkse.nl Azolla, Wateringen www.azolla.nl Paluzee, Zoetermeer www.paluzee.nl

Danio Rerio Del

12

Januari 2014

Voedingsbodem in het Hollandse plantenaquarium Tekst: Hans Eijkmans, foto's: Leen van Doorn Aan welke eisen moet een voedingsbodem voldoen? Hierover zijn de meningen verdeeld. De een zweert bij alleen vuil zand en daar overheen een gewassen afdeklaag. De ander voegt aan het grind diverse stoffen toe: vanaf klei tot en met leem en vanaf konijnenkeutels tot en met roes ge spijkers. Of deze toevoegingen al jd het juiste resultaat hebben, is niet al jd posi ef te beantwoorden. In de prak jk blijkt het vrijwel onmogelijk om iedere plant de ideale voedingsbodem te geven. Om te beginnen is het goed om het aanbod van planten eens nader te bekijken en ze in drie groepen in te delen: 1. 2. 3.

echte waterplanten Moerasplanten Kamerplanten

Echte waterplanten Die kunt u herkennen aan de onverharde stengel. Zo kunnen zij met de stroming van het water mee bewegen. De wortels dienen niet alleen om zich vast te zeMen in de bodem, maar ook om voeding uit het water te halen. Ook zijn er soorten die aan de stengel zijwortels krijgen. Waterplanten zijn de belangrijkste planten voor het aquarium, omdat zij bijdragen aan de belangrijkste processen in het aquariumwater; door middel van fotosynthese het aanmaken van suiker (glucose) als voedingsstof door kooldioxide en licht. De bekendste zijn: Cabomba caroliniana, Cabomba aqua ca, Cabomba furcata (synoniem C. pianhyensis), Ceratophyllum demersum hoornblad), Limnophila sessiliflora, Myriophyllum aqua cum (syn. M. brasiliensis), Vallisneria spiralis en Vallisneria americaGoede waterplanten. Midden achter na var. americana (syn. V. gigantea). Moerasplanten Deze leven veelal niet het gehele jaar onder water. De soorten die in ons aquarium gehouden worden, komen uit gebieden waar de naMe en droge moesson heersen.

Limnophila aqua ca, rechts achter de rode Myriophyllum tuberculatum. Een moerasplant die het onder water bij een intensieve belich ng ook nog redelijk doet, ziet u links in de middenzone: Micranthemum umbrosum. Het straatje naar achteren toe is de moerasplant Lobelia cardinalis, die het jarenlang goed bij doen in veel aquaria, mits er voldoende voeding in de bodem zit.

Danio Rerio Del

13

Januari 2014

Tijdens de droge moesson komen de meeste wateren droog te staan. De planten bloeien in deze periode en brengen zaad voort. Vele soorten moerasplanten zijn ook geschikt om langdurig onder water te houden. Zij vermenigvuldigen zich dan bv. door middel van uitlopers. In de handel aangeboden soorten worden vaak als emerse (boven water) vorm aangeboden; in het aquarium moeten zij dan wennen aan de submerse (onderwater)omstandigheden en veranderen vaak van bladvorm. Voor het aquarium geschikte soorten zijn o.a. Cryptocoryne crispatula (syn. C. balansae), Cryptocoryne wend i, Cryptocoryne undulata (syn. C. willisii), Cryptocoryne nevillii, Echinodorus amazonicus, Echinodorus bleheri, Echinodorus osiris, Echinodorus tenellus, Hygrophila corymbosa en Gymnocoronis spilanthoides. Deze lijst van zowel water- als moerasplanten is niet compleet. In jaargangen van Het Aquarium en andere literatuur zijn nog vele soorten te vinden. Kamerplanten Ja, wat moet je ermee? Juist, op de vensterbank horen die thuis en niet in het aquarium, ook al zullen diverse handelaren u vertellen dat zij het een lange jd in het aquarium uithouden. Wat is dan de beweegreden dat men deze planten verkoopt? Ik denk dat geld in het laatje van de kassa het belangrijkste is. En voor degene die deze planten koopt, is het haast al jd onwetendheid; de planten zien er aantrekkelijk uit. De meest aangeboden kamerplanten in de aquariumhandel zijn: Chamaedorea elegans (Mexicaanse dwergpalm), Selaginella plana (syn. S. Wildenowii, mosje), Dracaena sanderiana (drakenbloedboom), Chlorophytum biche?i (graslelie), Syngonium albolineatum (een aronskelkach ge). Waaruit moet een goede voedingsbodem bestaan? Als wij nagaan wat de planten voor voeding in de natuur hebben, is dat een goed uitgangspunt voor een voedingsbodem. Naast de voeding moet u ook nog rekening houden met de leefomstandigheden van diverse plantensoorten. Het is niet zo dat alle planten in de vrije natuur een op maal milieu hebben. In wateren waar de planten van nature voorkomen, zijn er naast bodemsamenstelling ook nog andere criteria, zoals watersamenstelling, licht en CO2. Kalium Het voedsel dat voor aquariumplanten in de voedingsbodem beslist aanwezig moet zijn, is op de eerste plaats kalium (K). Een tekort remt de fotosynthese en hee daardoor een schadelijke invloed op het aquariummilieu. Kalium komt in het leidingwater naargelang van de winplaats van het water in verschillende

Danio Rerio Del

14

Januari 2014

hoeveelheden voor. IJzer IJzer (Fe) is, naast kalium, de belangrijkste voedingsstof in voedingsbodems. IJzer komt o.a. voor in ijzerhoudende grond (lateriet). Naast het ijzer in de voedings- Achter vlnr Limnophila aqua ca, bodem is het ook raadzaam om bij het Blyxa auber i (nauwelijks zichtbaar), waterverversen een ijzerpreparaat toe te Rotala rotundifolia (alle drie goede waterplanten) en uiterst rechts de voegen. Bij het testen van de ijzerwaarde moerasplant Hygrophila corymbosa. komt het zelden voor dat deze te hoog is. Op de voorgrond in het midden een IJzergebrek is vaak de oorzaak van terug- moerasplantje dat het bij goede beng ook goed doet onder water: lopende plantengroei. Dit is aan de plan- lich Hemianthus micranthemoides. ten te zien; de bladeren worden bleek en geel, het assimila eproces (opnemen en verwerken van voedingsstoffen) is verstoord, de plant kan geen koolhydraten meer opbouwen en ster af. Hoeveel ijzer moet het aquariumwater bevaMen? 0,1 mg per liter is ideaal. Regelma g meten is weten. Aan de hand van deze gegevens kan men na verloop van jd een dagelijkse dosering vaststellen. Het toevoegen van het extra ijzer, naast de voedingsbodem, kan automa sch gebeuren door middel van een doseringspompje. Overdosering moet men voorkomen; boven de 1 mg per liter is het schadelijk voor de vissen. Bij het toedienen van ijzer is het van groot belang de pH te testen. Bij een pH boven 7,9 wordt geen ijzer meer opgenomen. En bij waarden van boven 7,5 stagneert het assimila eproces. Andere hoofdvoedingstoffen

Naast ijzer en kalium zijn de volgende hoofdvoedingsstoffen in leiding-water voldoende aanwezig: S kstof (N) Fosfor (P) Zwavel (S) Calcium (C) Magnesium (Mg) Bij een regelma ge waterverversing, 10% per 14 dagen, blijven deze stoffen op peil. Alleen als het leidingwater extreem zacht is, bestaat de kans dat er een tekort aan deze stoffen ontstaat. Een waarschuwing is wel op zijn plaats voor fosfor en s kstof. Een teveel van deze stoffen bevordert de groei van algen. Ook het substraat, de basis van de voedingsbodem, moet grondstoffen bevaMen waar geen nitraten of fosfaten in ziMen.

Danio Rerio Del

15

Januari 2014

Sporenelementen Verder hebben aquariumplanten nog kleine hoeveelheden sporenelementen nodig, o.a. Borium (B) Koper (Cu) Zink (Zn) Molybdeen (Mo) Mangaan (Mn) Toevoegen van deze stoffen is totaal overbodig.

Sommige moerasplanten doen het bij goede voeding en belich ng uitstekend in veel aquaria. Voorgrond, vlnr: het Leidse plantje (Saururus cernuus), de rode Alternanthera reineckii 'Rosaefolia' en Lobelia cardinalis. Op de achtergrond links: Limnophila sessiliflora en rechts Javavaren (Microsorum pteropus). Beide groeien in de natuur in het water, hoewel Bacteriën de Javavaren ook wel eens emers werd aangetroffen. Toch hee de JaHet substraat moet ook organische be- vavaren niet het uiterlijk van een tystanddelen als voedselbron voor bacteriën pische 'waterplant'.

bevaMen. Een poreuze en daardoor een grote interne oppervlakte zorgt naast watercircula e ook voor een aanhechngsfactor voor bacteriën. En de zuurstof in het water zorgt voor de voorwaarden voor een goede bacterieontwikkeling. Wat aanschaffen? Welke stoffen moet u nu aanschaffen om een goede voedingsbodem te verkrijgen? Als u niet op een laboratorium werkt of niet via een kennis die op een laboratorium werkt, de mogelijkheid hebt om grondstoffen te laten onderzoeken, kunt u het beste een kant-en-klare voedingsbodem van een goed merk op aquariumgebied (JBL Sera, Velda) of een ander gerenommeerd merk kopen.

Danio Rerio Del

16

Januari 2014

Danio Rerio Del

Sturisomajongen opfokken

17

Januari 2014

W.A. Tomey

Sturisoma’s en naaste verwanten zijn uitgesproken vegetariërs, die met algen en aangroeisel bezeMe houtstronken, gesteenten en objecten afweiden. Juist dergelijk voedsel is in aquaria meestal niet of schaars aanwezig, dan wel kwalita ef onvoldoende om de jongen van Sturisoma’s groot te brengen. De heer H. Kleijkers in Heerlen, lid van Aqua Tropica Hoensbroek in Zuid Limburg vond op een goede dag een slordige 20 jonge Sturisoma’s in één van zijn kweekbakken. Toen wij daar op bezoek waren vanwege een keuring binnen het District Zuid Limburg, kwam het gesprek op natuurlijk voedsel dat de behoe en van jonge Sturisoma’s voor een snelle groei zou dekken. Ik merkte daarbij op dat darmwier (Enteromorpha intes nalis) vroeger vaak werd gebruikt als rijke voedselbron voor vele aquariumvissen voor wie plantaardig voedsel een essen eel onderdeel van het menu vormt. Bij navraag bleek dit darm- wier, dat in het westen van Nederland tussen eind april tot half juli rijkelijk groei in vrijwel alle sloten waarin ook het hoornblad Ceratophyllum submersum overdadig voorkomt, in Limburg onbekend is. Darmwier, ook bekend als buisvormig groenwier, is licht middengroen van kleur en de wand is slechts één cel dik. Het komt soms vertakt en soms vastziMend, maar veel meer drijvend voor als gekronkelde buizen. Die drijven doordat ze gevuld raken met zuurstoKelletjes als gevolg van de assimila e. Het wier komt vooral massaal voor in sloten die enigszins brak water voeren. (Sinds de singel aan de Laan van Wateringse Veld in het deel Hoge Veld gereed is, komt darmwier daar in de zomer overvloedig voor. Dat het water daar licht brak is, wordt ook beves gd door het voorkomen van Mysis relicta en de wiMe watervlo Sida cristallina. LvdK). Darmwierslierten zijn rijk aan voedingsstoffen en vitaminen, buitengewoon teer van structuur en zo kwetsbaar dat ze een voortreffelijk voedsel vormen voor de jongen van algeneters. Met een (ental Sturisomababy’s naar huis Met darmwier als voedsel in gedachten, werd een ental jonge Sturisoma van ca. drie dagen oud en maximum 13 mm lang met zorg afgeheveld voor de reis naar Den Haag op zes juli 2008. Ze werden ondergebracht in een haringpot met een volume van 2½ liter, die lange jd met regenwater gevuld was en daardoor al spaarzaam begroeid met algen. Het regenwater werd vermengd met uitgerijpt aquariumwater en de jonge Sturisoma’s begonnen direct langs de wanden te grazen. In een sloot rond een sportveld vond ik het al besproken darmwier Enteromorpha intes nalis. Dit werd uitgespoeld en dagelijks in kleine por es verdeeld aan de jonge Sturisoma’s verstrekt. Het resultaat was opvallend: de jonge Sturisoma’s klampten zich eraan vast en aten er zoveel van, dat ze zichtbaar goed gevulde buikjes vertoonden, vol met het boterzachte groen.

Danio Rerio Del

18

Januari 2014

Dat ze kleur herkennen is zeker, want ze associëren groen steevast met voedsel. Ze lijken ook over een scherpe gezichtszin te beschikken, want soms proberen jonge vissen in de stroming langskomend voedsel uit het vrije water op te vangen, maar dat lukt vrijwel nooit. Het groeiproces werd in gang gezet door het licht verteerbare darmwier en een week daarna waren ze al circa 23 mm lang. Intussen was het darmwier in de sloot vers kt. Daarom werd het menu aangevuld met gistvlokken, die ook dri ig als voedsel werden geaccepteerd. Op het balkon staan sinds jaren emmers als jdelijke opslag voor verse, zelf geschepte watervlooien waarvan de wanden niet meer schoon te krijgen zijn van de groene algen die zich daarop hebben geves gd. Door de dikke groene laag met een zijdelingse haal van een scheermesje af te schrapen beschikte ik feitelijk over het meest door Sturisoma’s geprefereerde voedsel, ze bleken er dol op maar het kleurde ook het water ietwat groen, overigens zonder schadelijke bijwerkingen. Na 18 dagen waren de grootste exemplaren ruim 38 mm lang en kon het experimenteren met vervangend voedsel beginnen. Daartoe werd een RVS staaldraadje op maat geknipt en een haakje eraan gebogen, zodat het precies paste over de rand van de pot om het op zijn plaats te houden. Om te voldoen aan voldoende plantaardig voedsel bood het draadje plaats aan respec evelijk vers gekookte, in de lengte gehalveerde sperziebonen, met kokend water overgoten bladeren van paardensla, vers gekookte broccoli en spinaziebladeren. Deze werden op het draadje gestoken en in het water gehangen. Tot mijn verbazing bleken ze aan alles te grazen, van de sperziebonen bleef alleen het naakte schilletje bestaan. Maar dat was nog niet alles, ook een kruimeltje gekookte aardappel werd dri ig gegeten en verder ook vlokken en verkorrelde algentableMen en Spirulina werden opgenomen. Als levend voedsel werden bij uitzondering microkaartjes uitgeprobeerd en ik observeerde met een sterk vergrotende loep dat ook deze werden gegeten als ze op de algen waren vastgelopen. Het voedingsregime In de natuur bestaat niet zoiets als een vast omlijnd voedingsregime, wel door het klimaat gedicteerde periodieke overvloeden aan voedsel afgewisseld met ongewisse jden waarin het aanbod slechts gering is. Als bovenvermeld, zijn Sturisoma’s en verwante soorten in de natuur overwegend nachtac ef en dat blijkt voor volgroeide exemplaren in het aquarium onveranderd. De jongen eten evenwel dag en nacht, afgewisseld met willekeurige perioden van rust die ze vastgezogen aan hun ondergrond doorbrengen en dan vaak weinig van plaats veranderen. In een aquarium geboren jongen leren echter snel het door de verzorger toegepaste voedingsritme te accepteren. Voeren op vaste jden herkennen ze al na circa een week en richten hun ac viteit daarop. Bovenstaand ar kel is bewerkt door Loek van der Klugt

Danio Rerio Del

19

Januari 2014

PHELSUMA MADAGASCARIËNSIS GRANDIS Het geslacht Phelsuma's komen voor op en rond het eiland Madagaskar, de Seychellen en de komoren. Deze soorten zijn dagac ef, terwijl vrijwel alle andere soorten gekko's nachtac ef zijn. Deze kleurrijke gekko's zijn tegenwoordig redelijk veel in de terrariumhobby verkrijgbaar. Er zijn ca. 66 (onder)soorten Phelsuma's. De grandis is de grootste Phelsuma en kan een lengte behalen tot 30 cm, althans dat geldt voor de mannen. Vrouwtjes worden hooguit een cen meter of 22. Ze zijn grasgroen van kleur en hebben vaak allerlei oranje bruine vlekken en/of s ppen over de kop rug en staart lopen. De hoeveelheid vlekken kan erg verschillend zijn. Ondanks de felle kleuren zijn ze toch goed gecamoufleerd tussen de struiken en bomen waar ze in leven. Vanwege hun grooMe kunnen deze gekko's met grote levende insecten gevoerd worden. Denk bijvoorbeeld aan krekels, rozenkeverlarven, wasmotlarven, meelwormen, sprinkhanen en kakkerlakken. Ook kunnen ze worden bijgevoerd met zachte stukjes fruit. Hier eten ze niet echt van maar likken er aan. In plaats van fruit kan ook zo nu en dan een flessendopje roosvicee worden gevoerd. Hier kun je meteen de vitamines doormixen. Er zijn ook kant en klare mixjes in de handel zoals Phelsumax. De levende insecten zijn het hoofdvoer en kunnen zo'n 3 á 4 keer per week gevoerd worden. Voer ze dan niet te veel daar worden ze erg lui van. Drinken doen ze niet veel, ze likken de druppels van de ruiten na het sproeien. Phelsuma's zul je zelden op de bodem vinden zelfs niet om te drinken. Bij de juiste verzorging kan deze soort een lee ijd behalen van zo'n 15-20 jaren. Het mannetje is te onderscheiden van het vrouwtje door de duidelijk zichtbare pre-anale en femoraalporieën. Dit is een soort kammetje die vanuit beide achterpoten naar de cloaca lopen. Dit kun je duidelijk zien wanneer de gekko tegen de ruit aanzit. Een ander verschil is dat de mannetjes een dikkere staartwortel hebben dan de vrouwtjes. Het beste kan men deze soort gewoon in de verhouding van 1 man en 1 vrouw houden. De paring kan er vrij agressief aan toe gaan en gaat met veel bijten in de nek gepaard. Binnen enkele weken na de paring zal het vrouwtje haar eitjes ergens vast plakken op een verscholen plek. Het beste kun je de eitjes voorzich g verwijderen en zelf opkweken om te voorkomen dat de eieren of de uitgekomen jongen worden opgegeten. In een krekelbakje met een graadje of 30 verwarmd en een redelijk hoge luchtvoch gheid zullen de eieren na enkele maanden uitkomen. Huisvest de grandis in een minimaal terrarium van 60x40x80 voor een koppeltje, maar een groter terrarium is al jd beter. Richt deze in met veel gladde stammen als bijvoorbeeld bamboe. Dit voorkomt dat ze veel tegen de ruiten aanziMen wat klapstaarten en ondergepoepte ruiten als gevolg kan hebben. Ze poepen namelijk redelijk veel en dun.

Danio Rerio Del

20

Januari 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleMer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op Postbankrekening 77-6919 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Het ‘kunstrif’ van Hellevoetsluis voor al uw: Aquariumbenodigdheden (zoet- en zeewater), Aquaria (nano, standaard en maatwerk), Zoetwatergarnalen, Killies. Miya Mare, Rijksstraatweg 52, 3223 KA Hellevoetsluis. T 0181-391315. F 0181-391305. Web www.miya.nl .E-mail [email protected]

Wij keuren volgens de ARBO-wet Keuringen voor elektrische handgereedschappen en machines volgens de norm EN 50110 / NEN 3140 Keuringen voor ladders en steigers volgens de norm NEN 2484-EN1004 en de NEN 2718 Verkoop van alle merken ladders en steigers. Uw specialist sinds 2000 voor het keuren van elektrische handgereedschappen, sta onaire machines, steigers, ladders, trappen en valbeveiliging. Alles wat wij keuren en verkopen repareren wij ook. Om deze reden kunnen we u al jd garanderen dat uw apparatuur in opperste staat is. Eventuele grote repara es vinden plaats bij ons in de werkplaats. Hee u interesse neem dan contact met ons op. Weesmeesterstraat 20 2645 MC Delfgauw Tel: 06-24559677

www.delmast.nl

Danio Rerio Del

21

Januari 2014

Plaats het terrarium op een lichte plek in huis en verwarm het d.m.v. van spotjes. Overdag mag de temperatuur oplopen tot zo'n 25-30 graden. 's Nachts mag die tot hooguit 18 graden zakken. Om de luchtvoch gheid op zo'n 65-75 procent te houden kan men 1 maal per dag, bijv. 's morgens vroeg sproeien. Zorg voor voldoende ven la eroosters om schimmels te voorkomen. Veel schuilplaatsen en groen in het terrarium zullen ze zeker waarderen. De grandis is een goed te houden dag-gekko die regelma g wordt aangeboden en gekweekt. Ook voor de beginnende hobbyist een goede keuze. Deze gekko's worden niet handtam, maar het uit de hand voeren lukt al vrij snel. Ze zijn vrij snel aan de mens gewend en niet schuw. Zeker wanneer het nakweek betre . Hanteer deze gekko's alleen wanneer noodzakelijk en gebruik bij verhuizen een plas c bakje. De huid laat bij hanteren snel en gemakkelijk los wat liMekens veroorzaakt. Ook hebben ze de mogelijkheid om hun staart af te zeMen (Autotomie). Deze groeit wel weer aan, maar wordt nooit meer zo mooi als voorheen. Een veelvoorkomend probleem bij deze soort is vitaminegebrek. Zorg dus voor voldoende vitamine D3. Dit is verkrijgbaar in vloeibare versie wat door het sproeiwater gemengd kan worden. Er is ook vitaminepreparaat in de handel in poedervorm wat over de voedseldieren gestrooid kan worden. Deze bevat ook veel kalk. Ook UV-verlich ng is zeker aan te raden bij deze gekko's om extra vitamines aan te maken. Vervellen doen ze vrij regelma g. Ze eten dan hun oude huid vaak op. Dit is geen probleem, deze zit namelijk vol met vitamines en mineralen. Gelezen op site AV Aquavisie Geldrop

INHOUD Uitnodiging 1: Een lezing door Tonnie Woeltjes Uitnodiging 2: Praatavond Uitnodiging 3: Verenigingsavond spreker nog niet bekend Uitnodiging 4: Praatavond Uitnodiging 5:Uitslagavond Districtskeuring Jaarprogramma

1

2

Terugblik verenigingsavond 17-12-13 door Pim Wilhelm. Uitslag verenigingskeuring bij Danio Rerio Delft, door Bram Rozier.

3

Op bezoek bij Charel van Loenhout, door Mart Stuster. Keuren en besturen, door Hans Kouwenhoven.

7 9

Voedingsbodem in het Hollandse plantenaquarium, door Hans Eijkmans.

12

Sturisoma jongen opfokken, door W.A. Tomey

17

Voor u gelezen; Phelsuma Madagascariensis Grandis

19

Bestuur

22

Danio Rerio Del

22

Januari 2014

BESTUUR: VoorziKer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziKer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] Penningmeester [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT Februari 2014 - nr. 2 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321.

Uitnodiging 1: dinsdag 18 februari 2014 “Algemene ledenvergadering” De maand februari staat ook dit jaar in het teken van de Algemene leden vergadering, de notulen van de ALV van 2013 en het verslag van de secretaris kunt u lezen in dit maandblad. Het verslag van de penningmeester wordt op de avond uitgedeeld. Het voltallig bestuur wil graag hun verantwoording met u delen. Hee u misschien een voorstel of wilt u iets veranderen in de opzet van bijvoorbeeld de verenigingsavonden dan kunt u hier een voorstel in dienen.

Uitnodiging 2: dinsdag 4 maart 2014 “Praatavond” Uitnodiging 3: zaterdag 8 maart 2014 “Uitslagavond Districtskeuring Zuid Holland Noord” Buurthuis de Yp, Wollegras 130 (Ypenburg) 2698 BK Den Haag Aangezien Danio Rerio dit jaar de respectabele lee ijd van 95 jaar hee bereikt grijpen we als bestuur de gelegenheid om de Uitslagavond weer eens te organiseren. We hebben met de loca e - buurthuis de Yp - een hele mooie ruime zaal ter beschikking. De parkeergelegenheid en bereikbaarheid zijn uitstekend. Laat dat dus niet het excuus zijn om niet te komen. Als extraatje hebben we onszelf als vereniging een nieuwe (lekker breed) diascherm cadeau gedaan. Dat zal die avond gebruikt worden voor de presenta e van de vivaria. Voor zover bekend kunnen de bakken dus full size getoond worden. Nieuw is ook dat de bar in eigen beheer gerund wordt. Wij zoeken nog gezellige bardames en barheren!

Danio Rerio Del

24

Februari 2014

Jaarprogramma 2014 18 Februari 4 Maart 8 Maart 18 Maart 1 April 15 April 6 Mei 20 Mei 3 Juni 17 Juni

Verenigingsavond; Algemene Ledenvergadering Praatavond; Uitslagavond districtskeuring, Loca e: Buurthuis de Yp, Wollegras 130 (Ypenburg) Den Haag Hans Kiers: de gang van zaken bij een grote imVerenigingsavond; porteur/exporteur. Districtsavond;

Praatavond; Verenigingsavond; Gezamenlijke Voorjaarsveiling loca e “Emerald” Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond;

2 September Praatavond; 16 September Verenigingsavond;

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Evenementen / Tips 8 maart 2014 Uitslagavond Districtskeuring Zuid-Holland Noord 22 en 23 Maart 2014 Beurs Equarium Home Boxx, Nieuwegein

Danio Rerio Del

25

Terugblik verenigingsavond 21-01-14

Februari 2014 door Lo y Sonnenberg

Tonnie Woeltjes: De Vuursalamander en de Guyana-landen. Foto’s: Tonnie Woeltjes Tonnie Woeltjes bracht ons vanavond twee lezingen waarvan de eerste ging over de vuursalamander die in ons land op de rand van uitsterven staat. Tonnie is bioloog en werkt voor de S ch ng RAVON. Hier doet hij o.a. onderzoek naar de vuursalamander. De vuursalamander is een tot 20 cm grote, zwart -geel gevlekte salamander. Hij hee de voorkeur voor wat koudere gebieden, is eierlevendbarend en zet zijn larven af in het voorjaar. De vuursalamander komt in ons land alleen voor op drie loca es in Zuid-Limburg, waarvan het Bunderbos de belangrijkste is.

Hier worden door Ravon al jarenlang vuursalamanders geteld. Vanaf 2010 gingen de aantallen echter hard achteruit. Ook werden er toen dode dieren gevonden, wat heel vreemd is. Werden er in 1999 nog 241 dieren gezien, in 2011 waren dat er nog maar 4. Het was duidelijk dat er iets vreemds aan de hand was en dat er onderzoek gedaan moest worden. Vanaf 2012 zijn er dieren opgevangen en werden alle gevonden exemplaren gefotografeerd en geregistreerd, zodat ze via een computerprogramma konden worden geïden ficeerd, als ze weer werden gevonden. Er werd hard naar een oorzaak gezocht. Het nitraatgehalte in de beken bleek verhoogd. Kon dat een reden zijn, of was het een andere ziekte of vergi iging?

Danio Rerio Del

26

Februari 2014

In die jd hadden ook veel kikkers een schimmelziekte: Chytridiomycosis, ook wel kortweg Chytrid genoemd. Deze uit de tropen aOoms ge ziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Batrachochytrium dendroba dis. De gevonden salamanders werden geswabt, dit is met een waPenstokje over de huid wrijven, waarna dit in het laboratorium kan worden onderzocht. Er kwam echter niets uit. Ondertussen verzorgde Tonny meerdere dieren in een klimaatkamer. Ze werden allen apart in een box ondergebracht, onder makkelijk te verschonen omstandigheden. De vrouwtjes kregen daarbij ook een wat dieper bakje water, voor het geval ze larven moesten afzePen. Een vrouwtje bracht in zo’n box 46 larven ter wereld! Maar na korte jd gingen enkele dieren toch vreemd gedrag vertonen en verkrampten daarbij. Na enkele dagen s erven zij. Ook deze dieren werden geswapt en dit werd in Gent op de universiteit onderzocht. Er werd o.a. ook getest op de kikkerschimmel. Er kwam echter niets uit. Toen zijn er ook enkele zieke dieren naar Gent gebracht, zodat na hun overlijden gelijk wat huid op kweek gezet kon worden. Er bleek toch sprake te zijn van een schimmel. Hoewel de schimmel na onderzoek wel verwant bleek te zijn aan de kikkerschimmel, was er toch zo veel verschil dat het vaststaat dat deze schimmel vele miljoenen jaren geleden al van de kikkerschimmel moet zijn afgescheiden en zich daarna verder ontwikkelde. De wetenschappers die het onderzoek deden, hebben deze schimmel Batrachochytrium salamandrivorans genoemd. Er zijn ook duidelijke verschillen. De kikkerschimmel hecht zich vooral op de opperhuid van de kikker en groeit hier verder. De salamanderschimmel boort zich echter veel dieper in de huidlagen en veroorzaakt hierbij kleine verwondingen. Hier kunnen makkelijk ook andere ziekteverwekkers naar binnen komen. Voor de kikkerschimmel is ondertussen een medicijn en de kikkers zijn goed te behandelen. Om de salamanderschimmel te doden is echter een envoudige dosis hiervan nodig en dan nog ben je er niet zeker van dat het afdoende is. Ook is bij testen gebleken dat de schimmel zeer besmePelijk is en alleen al het laten lopen van een gezonde salamander over een ssue waar een ziek dier over gelopen hee is voldoende om hem te besmePen. Tot voor kort leek de schimmel alleen nog voor te komen in Zuid-Limburg. Helaas is echter in de eerste week van januari ook een geval van B. salamandrivorans vastgesteld in Eupen in België, in een gebied dat grenst aan meerdere natuurgebieden waar de vuursalamander voorkomt. Ondertussen is er ook al aardig wat nakweek, maar deze dieren kunnen voorlopig niet uitgezet worden omdat dit veel te riskant is. Ze worden momenteel verzorgd in een klimaatkamer in de Radbout universiteit in Nijmegen en in het Kasteelpark Born. Binnenkort gaan er ook een aantal naar DoeZoo in Groningen. Het is een heel grote stap voorwaarts dat de veroorzaker van de ster e is gevonden, er moet echter nog heel veel onderzoek gedaan worden naar de oorsprong en verspreiding van de schimmel. Er zijn nog heel veel vraagtekens.

Danio Rerio Del

27

Februari 2014

Een geluk is dat vuursalamanders heel oud kunnen worden. In de natuur 20 tot 25 jaar en in gevangenschap nog veel ouder. Laten we echter hopen dat die gevangenschap niet te lang hoe te duren en er een oplossing komt voor dit probleem. We wensen Ravon en de onderzoekers daarbij veel succes. Kijk voor een prach g filmpje over de geboorte van vuursalamanders op: hPp://www.youtube.com/watch?v=bkBh7QFXSVg&feature=youtu.be (wel op volledig scherm zePen!) De tweede lezing ging over de Guyana-landen. Met oud studiegenoten ging Tonnie natuurreizen organiseren naar Zuid-Amerika. Zelf organiseerde hij verschillende reizen naar de Guyana-landen. Bij een bezoek in 1990 aan de tropische vissenexpert Herbert Axelrod kwamen de killivissen van Venezuela ter sprake. Killivissen leven in heel kleine en meestal jdelijke watertjes. Verschillende soorten leven ook maar één seizoen, om die reden worden het ook wel seizoenvissen genoemd. In de regen jd zePen zij hun eitjes af, die dan overblijven in de op opdrogende grond (soms wel 8 maanden!). De ouderdieren sterven dan. In het volgende regenseizoen komen de eitjes uit, en de visjes groeien zeer snel op om nog datzelfde jaarge jde zich te kunnen voortplanten. Herbert sponserde een reis naar Venezuela om naar killi’s te gaan zoeken. Het werd een boeiende trip waar veel werd gezien. In restwateren en jdelijke poeltjes werden meerdere soorten killivissen gevonden. De dieren eten heel veel muggenlarven en zijn hierbij dus nuZg voor de malariabestrijding. Ook werden pantsermeervallen, karperzalmpjes, dwercichliden en mesvissen gevonden. In de verte werden zwarte bergen gezien en na het oversteken van de Rio Orinoco werden deze ook bezocht. Het zijn granietbulten van soms wel 1000 meter hoog, met een plaPe bovenkant. Zogenaamde tafelbergen. Ze behoren tot het Guyanaschild dat de ondergrond vormt van het Hoogland van Guyana en meer dan 2 miljard jaar oud is. Hier hee hij bij indianen geslapen en cassavebier gedronken. Bij een beekje werden pijlgiOikkertjes gezien: Dendrobates leucomelas. Ook zwommen hier Characidiums en nog een andere kleine soort: de Candiru. Van deze visjes, die graag tegen de stroom opzwemmen wordt wel beweerd dat ze dat ook doen als je in het water staat te plassen, waarbij de vis dan in de penis beland, wat een pijnlijke ervaring is. Dit verhaal is echter nergens onderbouwd. Bij de Rio Sipapo zag Tonnie Rinoloricaria’s kleine killi’s met blauwe ogen en entallen Piranha’s. Tussen de Rio Negro en de Rio Orinoco lopen vele verbindingsriviertjes. Hier werd o.a. Hoplosternum thoracatum gevonden. Deze vis heet inmiddels H. punctatum. Boven op de Maagdenrots groeien ook Bromelia’s tot 2,5 meter hoog. Een fluitkikker die hier gevonden werd is de Leptodactylus rugosus. Deze kikker plant zich bijzonder snel voort. Eitjes worden afgezet in het van de berg

Danio Rerio Del

28

Februari 2014

afstromende water. Binnen drie dagen zijn deze tot kikkertjes ontwikkeld van 3 tot 4 mm, die overal rondliepen. Op de weg naar Gran Sabana werd zelfs in de modder op het pad nog een visje gevonden. Op de vlakte groeien hier veel orchideeën en ook vleesetende Bromelia’s. De indianen drinken het vocht met de insecten dat in de kelken zit, ook wel op. In 1996-1997 werd er een reis naar Suriname ondernomen. Hierbij werd ook de Voltzberg bezocht. Ook dit is een granieten tafelberg. Bovenop groeien in de scheuren schiPerende cactussen en ook vele bromelia’s. Beneden in de beekjes werden verschillende rivulussoorten gevonden, maar ook rode kikkerlarven van de Phylomedusa bicolor. Dit is een vuistgrote kikker. In een kreekje bij Hollandse Kamp werden veel roodach ge visjes gezien: spatzalmen. Zo rood zie je alleen maar in de natuur. Via de Coppenamerivier werd Foengoe eiland bezocht. Dit is momenteel een heel leuk toerissch centrum. In een mooie poel waar Tonnie aan het baden was, waren heel veel lantaarnvisjes, die ijverig aan hem begonnen te poetsen. Ook kwam er plotseling een sidderaal, maar gelukkig gebeurde er niets naars. De humuslaag in het oerwoud is maar heel dun en de bomen wortelen heel breed om te kunnen blijven staan. Die dunne humuslaag is er ook de oorzaak van dat er na houtkap, ook na verloop van jaren geen nieuwe bomen meer gaan groeien. De humuslaag spoelt gewoon weg en er blij geen vruchtbare bodem voor nieuwe groei meer over. Gekapt oerwoud is dus gewoon voor al jd weg. Doordat er door de hoge bomen niet veel licht meer op de bodem komt, groeien er boven in die bomen ook heel veel planten die daar wel volop van het licht kunnen profiteren. Er is een heel groot hoogteverschil van het water jdens de droge en de naPe jd. Dit kan wel meer dan 20 meter bedragen. Hierdoor komen er in de naPe jd heel grote oppervlakten onder water te staan. Dit is een signaal voor de vissen om af te zePen, omdat er dan ook een groot voedselaanbod is voor de jongen. De Brownsberg is een prach g natuurgebied in Suriname met meerdere wandelwegen. Tussen de wortels van plankwortelbomen waren poeltjes ontstaan en zelfs hier kwamen Rivulussoorten voor. In open gebied worden veel levendbarenden gevonden en in de open riolen van Paramaribo kun je zelfs guppen vinden. De Kawberg in Frans-Guyana is ook een natuurreservaat. Hier komen meerdere

Danio Rerio Del

29

Februari 2014

variëteiten van de Dendrobates nctorius voor (een pijlgiOikker). Ook hier weer een genot om naar Rivulussen te zoeken, want die zijn er ook in meerdere soorten. Het was leuk om met Tonnie weer even door de overweldigende natuur van de Guyanalanden te trekken. Bedankt Tonnie.

Dendrobates (nctorius Naamgeving: Deze variëteit is jaren lang een zelfstandige soort geweest sinds Hoogmoed het dier in 1969 beschreef als Dendrobates azureus. Het grootschalige onderzoek van Grant et. al. in 2006 hee de al lang bestaande vermoedens dat het om een nctorius-morph gaat beves gd. Sinds 2006 gaat het dus om een Tictorius variant en niet meer om Dendrobates azureus Voorkomen Deze ctorius-morph komt uitsluitend voor aan de voet van de vier gebroeders gebergt op de Sipaliwini-savane in Suriname. Omdat het om een rela ef kleine strook bos gaat (de savanne is droog en bos-arm, de bergen zelf ook droog en boom-arm) hebben deze dieren een uitermate klein natuurlijk leefgebied en het is dan ook zeer waarschijnlijk dat er inmiddels meer exemplaren van deze morph in gevangenschap leven dan dat er in de natuur voorkomen. Kenmerken Dendrobates nctorius var. azureus is de beroemde azuurblauwe kikker. Er kan eigenlijk geen misverstand bestaan omtrent de determina e van deze ondersoort. Het is een vrij grote kikker (tot 60 mm) met de herkenbare kromme rug van de nctorius groep Huisves(ng Door de behoorlijke afme ng van deze soort en de onderlinge agressiviteit kunnen de dieren het beste paarsgewijs in een terrarium worden gehouden. Voor een par zou 40*40 cm bodemoppervlak voldoende kunnen zijn als het terrarium is ingericht met voldoende schuilplaatsen. Wat Petri schaaltjes gevuld met en met halve kokosnoot, bladeren op de bodem, wat klim- en klautermogelijkheden en een klein waterbassin moeten voldoende zijn voor deze dieren. Een jdelijk drogere periode komt de dieren alleen maar ten goede maar is niet noodzakelijk.

Danio Rerio Del

30

Februari 2014

Voortplan(ng: Vooral door de bijzonder fraaie kleur is deze morph sinds hij zijn intrede in de terrariumhouderij deed zeer veel gekweekt. Mede door de aanhoudend vrij hoge prijzen en het rela eve gemak waarmee de dieren te kweken zijn is er een groot aantal kwekers en zijn de dieren goed verkrijgbaar. Zoals gezegd verdient het de aanbeveling de dieren paarsgewijs te houden. Geslachtsonderscheid is zoals gebruikelijk alleen met 100% zekerheid te zeggen door het “roepen” van het mannetje, een zachte “buzz”. Verder zijn de vrouwtjes vrijwel al jd groter en zwaarder gebouwd en hebben wat kleinere vingeruiteinden. De dieren kunnen jdelijk in een groepje worden gehouden in een wat groter terrarium met veel schuilmogelijkheden en van daaruit kunnen koppels worden geselecteerd. De dieren leggen 2-14 eieren die na een dag of 10 uitkomen bij 25 graden. Het opkweken van de dieren is vaak wat las ger dan bij veel andere soorten. Voeding: Ondanks dat het vrij grote dieren betre geven zij de voorkeur aan klein voer waarbij bijvoorbeeld de bonenkever als absolute maximale maat moet worden gezien. De dieren zijn dol op springstaarten maar ook bladluizen en kleine fruitvliegen zijn zeer geliefd, grotere fruitvliegen worden ook met graagte gegeten. In de natuur lijken de dieren zich voornamelijk tegoed te doen aan mieren en termieten.

Algen! – Algenbestrijding?

Door J.A.M. Kouwenhoven

Langzamerhand weten we allemaal wel dat water, algen en bacteriën de basis zijn van het leven. Wetenschappers zijn vooral nieuwsgierig of op planeten die levensvoorwaarden aanwezig zijn en ook op onze planeet is van daar uit het leven ontstaan en hee zich, onder het licht van de zon, verder kunnen ontwikkelen tot wat het nu is. Maar voor ik het over die algen ga hebben, iets over het aquariumhouden zelf en om te beginnen: ons aquarium is geen echte natuur maar een kunstma g onderwatertuintje. Onder aquariumhouden versta ik niePemin het op een verantwoorde wijze houden van vissen, planten en verdere levende have en wel zodanig dat die door de andere huisgenoten als preZg, in ieder geval niet als storend, wordt ervaren, want je hebt ook binnen onze hobby hebbers, lie*ebbers en preZg gestoorden, zij die blijkbaar niet kunnen rela veren. Dus het aquarium mag nimmer leiden tot een twistpunt binnen een gezin, want dan zijn we verkeerd bezig! Het aquarium mag ook geen sta-in-de-weg zijn binnen de woonruimte en ook niet zodanig dat de hobby een te dominante plaats gaat innemen in aandacht en budget.

Danio Rerio Del

31

Februari 2014

Anderzijds wil ik het ook niet, zoals je vaak op de achtergrond ziet bij reportages op de tv, namelijk het houden van visjes en planten zonder enig biologisch en esthe sch benul. Het moet structureel een op behoorlijk biologisch en esthe sch niveau staand mooi biotoopje zijn, wat een goede propaganda is voor onze hobby en waardoor dierenorganisa es geen argument in handen krijgen om tegenmaatregelen te bepleiten. Een echte aquariaan wordt ook steeds kri scher, al zal hij het nooit 100% naar zijn zin krijgen, want de natuur laat zich niet dwingen. Algen zijn ook uit ons aquarium niet weg te denken, laat staan te verdrijven, ze kunnen hoogstens in meer of mindere mate (latent) aanwezig zijn, maar ze zijn er wel, laten zich ook niet verjagen en wachten slechts op een guns ge omstandigheid voor een massale uitbraak. Trouwens, als we dat wel met allerlei middelen proberen, dan zullen we merken dat ook onze planten wel eens ten gronde kunnen gaan, want planten zijn ook niet meer dan zeer veredelde algen. Alle algen die wij in ons aquarium aantreffen, zijn ook in de natuur aanwezig. Als iemand blij zegt dat zijn aquarium algenvrij is, dan spreek ik hem/haar niet tegen, want ik laat graag mensen blij zijn en in hun waarde, maar denk zelf dat hij/zij dan een bar ongezonde bak hee . Of men een gezonde bak hee wordt uiteindelijk alleen bepaald door de groei van de planten en dan bedoel ik niet die planten die je pas van kweker of handel in je bak hebt gezet, want die groeien nog op de ‘reserves’ van de kweker, maar dan bedoel ik de planten van de tweede genera e die je door middel van stekken of uitlopers hebt verkregen. Mocht je constateren dat het met je planten wat minder gaat, dan ben je in ieder geval al te laat, maar nog niet zo laat dat je kan proberen de groeiomstandigheden te verbeteren. De condi e van het water is eventueel te constateren d.m.v. meten. Als vaste regel kunt je dus aannemen dat in een echt gezond biotoopje de algen geen kans krijgen om overheersend/storend te worden, maar helemaal uitbannen kun je vergeten en dat is ook niet erg, want algen zijn heel natuurlijk en ze houden ons alert. Natuurlijk mag iemand, die door algen de wanhoop nabij is, naar algenbestrijdingsmiddelen grijpen om de toestand weer enigszins de baas te worden, maar een uiteindelijke oplossing is het niet en algen hoeven/mogen een aquariaan ook niet tot wanhoop of moedeloosheid drijven, want dan doet hij/ zij toch echt iets heel erg fout. Blauwe algen zijn, zoals we ook weten, geen algen maar bacteriën en die moeten we helaas bestrijden door grondig ontsmePen met een an bio ca-houdend middel, anders krijgen we die bacteriën niet dood, maar later moeten we dat middel d.m.v. ac eve kool er weer uit filteren en de oorzaak van die blauwe alg wegnemen, anders helpt die maatregel na korte jd niet en komt die s nkende smurrie weer even snel terug. Dus we moeten er alles aan doen om de boel weer gezond te krijgen, want door an bio ca-houdende middelen doden we niet alleen de verkeerde

Danio Rerio Del

32

Februari 2014

maar ook de goede bacteriën en door het over ac eve kool filteren halen we niet alleen de verkeerde stoffen, maar ook de plantenvoeding uit het water. Het toepassen van chemische middelen mag en kan ook nimmer een compensa e zijn voor de mindere aandacht/verzorging van ons biotoopje, maar hoogstens een zeer incidentele noodgreep. Na het ui`ilteren van die medicijnen moeten we er dus weer voor zorgen dat we, eventueel d.m.v. van een bacteriepreparaat, de bacteriefauna weer op gang krijgen, want de goede bacteriën zijn door de an bio ca morsdood en ook alle nuZge stoffen zijn uit het water gefilterd en moeten dus weer voorzich g worden ingebracht. Het is tevens aan te bevelen om die bacteriefauna periodiek aan te sterken en te onderhouden, bij voorkeur d.m.v. een vloeibaar preparaat. Trouwens, ook wat de andere plantenvoedingsstoffen betre geef ik de voorkeur aan vloeibare producten. Over dat laatste wil ik het verder niet hebben, want vrees dat we dan in een oeverloze discussie terecht komen. Dus iedereen moet maar door zelf uitproberen er achter zien te komen of de belo en, die bij zo’n middel worden gedaan, ook waar wordt gemaakt in de prak jk en door een constant schouwen van vissen en planten merk je vanzelf wel hoe die op de lange duur op deze middelen reageren. Wel ben ik er een voorstander van om het dan bij één merk te houden, want je mag aannemen dat de verschillende producten van dat merk op elkaar zijn afgestemd. Ook over de toepassing van CO2 bestaan verschillende meningen. Niet alle planten ziPen om CO2 verlegen, zeker crypto’s niet. Zelf ben ik een gema gd voorstander van CO2 en gebruik daarvoor spaarzaam de suiker/gist-methode en als ik wat langer van huis ben, een weggooiflesje, want ben zelf niet zo gecharmeerd van een grote koolzuurfles, wat in geval van verwaarlozing/ ondeskundig behandelen, in een heel enkel geval als een bom kan reageren en dan is het de vraag of de verzekering dat wel wil accepteren. Feit is wel dat mijn planten het met CO2 beter doen dan zonder CO2, maar zoals opgemerkt, dat ligt ook aan het soort plantenbestand dat je in je aquarium houdt. Verder is mogelijk, maar heel moeilijk vast te stellen, dat planten onderling stoffen in het water lozen om zo concurrenten te bestrijden, dwars te ziPen. Als men merkt dat een of andere alg esthe sch niet mooi is, laat staan de overhand gaat krijgen, dan moeten allereerst die maatregelen worden genomen die we ook zo langzamerhand wel kunnen dromen: 1. Voedsel beperken 2. Het visbestand beperken 3. De hoeveelheid meststoffen verminderen 4. In redelijke mate water verversen, echter ook niet teveel waardoor het

Danio Rerio Del

33

Februari 2014

biotoopmilieu kan worden verstoord en b.v. planten gaan verslijmen. 5. In publica es wordt wel eens aangeraden te stoppen met levend en diepvriesvoer. 6. Het inbrengen van algen etende vissen zoals: Crossocheilus siamensis, Ancistrus- en Otocinclussoorten. De eerste is voornamelijk geschikt voor grotere bakken met wat robuuste vissen, want ze zijn nogal beweeglijk. Van deze algen etende vissen mag je echter toch niet verwachten dat ze jouw algenprobleem helemaal zullen oplossen; ze zijn hoogstens een deel van de oplossing, terwijl deze vissen toch ook weer een verdere belas ng van het water vormen. 7. En verder vult u dit lijstje zelf maar aan. Daarnaast kan men eventueel door grondig ‘bladplukken’ of het verwijderen van hele besmePe planten proberen die alg wat in te perken. Die verwijderde planten kun je natuurlijk weggooien, maar planten weggooien doe ik niet, want ik heb ook nog een klein bakje met garnalen zonder CO2 + ook nog een onverwarmd bakje zonder kunstlicht en daar doe ik die in ongenade gevallen planten in, waaraan al spoedig nieuwe gezonde toppen groeien. Maar steeds geldt dat men vooral eerst de omstandigheden voor algengroei, in welke vorm dan ook, zo onguns g mogelijk moet maken. Helemaal leeghalen en grondig reinigen van het aquarium is echt niet nodig, want ook in zo’n ‘steriele’ bak zal binnen korte jd de alg zich weer ves gen, dat kun je echt niet voorkomen. Bovendien is een steriele/pas opgestarte bak heel kwetsbaar en hee minder weerstand tegen algen, net als mensen wiens weerstand door het gebruik van an bio ca wordt verminderd/afgebroken. Belangrijk is ook dat het oppervlaktewater stromend en schoon/helder is, dus zonder kaamlaag, dit om de wisselwerking van zuurstof met water te bevorderen, wat ook heel belangrijk is voor onze levende have. Zelf had ik eerst de stroming in het water willen brengen d.m.v. de geperforeerde uitstroombuis die bij het filter werd geleverd, maar later heb ik die afgekoppeld en nu stroomt het water met maximale kracht aan de oppervlakte de bak binnen. De oppervlakteafzuiging gebeurt apart d.m.v. een oppervlakte afzuigapparaat en een klein filter, zodat de kaamlaag alleen in dat filter wordt weggezogen, terwijl het grote filter een bodemafzuiging hee , dus die afzuiging vindt van onderaf plaats. Belangrijk is ook dat alle decora ematerialen als kienhout en versteend hout makkelijk uitneembaar zijn voor periodieke reiniging. Mijn bodemgrond bestaat uit een donkere kwartsgrind met een kleine diameter en verder niets, want ik ben geen voorstander van voedingsbodems, kleiballetjes en anderszins, met alleen maar meer kans op vertroebelen/ opdwarrelen van stof en vuil dat weer op de planten terecht komt en daar dus weer een voedingsbodem voor alg vormt, of het dichtslibben van die bodem met alle gevolgen van dien. Trouwens die bodem wordt in de loop der jd toch

Danio Rerio Del

34

Februari 2014

wel voedselrijk door de afvalstoffen die in die bodem zinken. Een aquariumboden moet daarom, net als in je tuintje, luch g worden gehouden, zodat de zuurstof er makkelijk doorheen kan, wat belangrijk is voor een gezonde bacteriefauna in de bodem en daardoor het omzePen van afval in voor de planten opneembare stoffen wordt bevorderd en is ook belangrijk voor het behoud van gezonde wortels van de planten. Wel heb ik de afzuigbuis in de bodem afgeschermd en ook verder afgedekt met een laag steentjes van versteend hout om te voorkomen dat de bodemgrond het filter wordt binnengezogen Aquariumhouden is een moeilijke hobby en niet geschikt voor gemakzuch ge en ook niet al jd echt goedkoop, maar daar is wellicht een mouw aan te passen door de mogelijkheden binnen een aquariumvereniging. Dagelijks is klein en wekelijks wat meer onderhoud nodig omdat het een kunstma g biotoopje is, waarbij we, in tegenstelling met de natuur, gebruik maken van recirculerend water. Verder is tegenwoordig naast de bestaande lectuur en de ervaring van andere aquarianen, ook veel informa e te halen via internet. Houdt ook de voorruit mooi gaaf en schoon en gebruik daarvoor b.v. een stukje kunststof horrengaas en gaat het wat moeilijker, dan een stukje staalwol 0000, maar let erop dat daar niets in/tussen komt wat een lelijke kras op je voorruit kan veroorzaken. Begin bij dat schoonmaken daarom al jd eerst aan de bovenkant en dan pas het laatst het kleine strookje aan de onderkant van de bak en gooi dat stukje staalwol weg. Zeker bij de aanschaf van het aantal en de soorten vissen en planten moet men zelbeheersing tonen en slechts dat wat het in jouw biotoopje wil doen en verantwoord is. Meestal is de aanbeveling van zoveel gram vis per liter aan de veel te hoge kant, dus neem een ruime marge, dat voorkomt narigheid. Als voer gebruik ik bij voorkeur, in zeer beperkte hoeveelheid, een ruime variae droogvoer van één merk, diepvries- en levend voer, maar wees met dat laatste voorzich g, weet b.v. waar het vandaan komt en of het zuiver is. Verder houd ik voor het geval ook een luchtpomp achter de hand, want je weet maar nooit. Door de veelheid aan informa e in de media is het ook steeds eenvoudiger geworden om zelf vissen en planten te kweken, al mag je gerust zo nu en dan wel eens een plantje vervangen of dieren ter aanvulling aanschaffen. Aquariumhouden is zoals gezegd, onder-water-tuinieren. Wil in ons tuintje niet alles groeien wat we willen; in het aquarium is dat niet anders, want elke plant hee nu eenmaal zijn specifieke behoe en en dat kun je nooit allemaal tegelijk waarmaken. Trouwens in de natuur komen er in een bepaald biotoop ook maar een zeer beperkt aantal soorten planten en vissen voor en op het droge zie je ook niet zoveel dieren tegelijk als in een natuurfilm. Helaas zijn er nog steeds mensen die allerlei planten uit de natuur halen en die in hun eigen tuintje zePen, waar ze dan na verloop van jd toch dood gaan.

Danio Rerio Del

35

Februari 2014

Waarom blijven ze er niet met hun handen af?, dan kunnen andere mensen daar ook nog van genieten! Algen! – Algenbestrijding?, is niet voor niets de tel van dit ar keltje. Algen!, horen is het aquarium, ja ook die vervelende groene en rode algen en ze ziPen er beslist al latent in en zo niet, dan komen ze er op termijn heus wel in. Algenbestrijding?, is het lot en een con nue voortdurende taak van de aquariaan om door een zo goed mogelijke verzorging de algen zo min mogelijk kans te geven om esthe sch hinderlijk, laat staan overheersend te worden en dan wel bij voorkeur op een milieuvriendelijke manier, al zal dat bij blauwe alg moeilijk zonder an bio ca gaan. Wie toch zegt dat hij/zij een algenvrij aquarium hee komt er vanzelf wel achter of dat werkelijk zo is. Tot slot: natuurlijk is hetgeen hierboven geschreven maar één mening van velen, lang niet volledig en iedereen kan daar anders over denken, maar wellicht kan men er wat uit halen en daarmee zijn voordeel kan doen. Dit ar kel is ook maar een momentopname, want door ervaringen, het steeds uitproberen en de nooit s l staande ontwikkelingen op vivariumgebied, zal ik er over enige jd wellicht weer anders over denken. Ook iedere keurmeester mag zijn mening kenbaar maken en wellicht kan je er, net als uit dit ar kel, er je voordeel mee doen. Trouwens, door mee te doen met keuringen heb ik in het verleden ook de nodige ervaring opgedaan, daarbij hoef je natuurlijk niet alle aanbevelingen van een keurmeester op te volgen, want het is jouw biotoopje en het gaat er tensloPe om dat jij uit je hobby maar voldoende plezier en ontspanning haalt.

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Danio Rerio Del

36

Februari 2014

Dinsdag 18 februari 2014

Jaarlijkse Algemene Ledenvergadering bij Sportcafé Emerald, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker)

Agenda 1. Opening door de voorzitter om 20.15 uur. 2. Bestuur mededelingen. 3. Notulen van 19 maart 2013. 4. Jaarverslag van de Secretaris 5. Jaarverslag van de Penningmeester. 6. Verslag Kascontrolecommissie. 7. Verkiezing bestuursleden. 8. Begroting 2014. 9. Benoemingen van commissies en overige functionarissen. 10. De leden aan het woord. 11. Rondvraag. 12. Sluiting. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

Bij binnenkomst dienen de leden een presentielijst te tekenen. Tevens zal hen een exemplaar van de financiële stukken worden overhandigd. Punten die zeker aan de orde zullen komen zijn het 95e verenigingsjaar. Zie voor de Notulen van 2013 pagina 37 in dit blad. Zie voor het Verslag van de Secretaris pagina 38 in dit blad. Financieel verslag over het jaar 2013 is op de vergadering aanwezig. Het verslag van de Kascommissie. Statutair aftredend zijn: in de even jaren de 2e voorzitter, en secretaris. Ton Zwartjens en Mart Stuster hebben zich herkiesbaar gesteld. De Begroting 2014, waarbij een toelichting zal worden gegeven. De volgende commissies moeten worden (her-)benoemd: - Kascontrolecommissie 2014. - Redactie. - Bibliothecaris - Commissie Huisbezoeken en Keuringen. 10), 11) en 12). Vloeien voort uit het verloop van de vergadering.

Danio Rerio Del

37

Februari 2014

Verslag van de ALV – DRD, 19 maart 2013 1. Opening: 20:00 uur Aanwezigen bestuursleden: Pim Wilhelm - John Zandbergen en Mart Stuster. Aanwezigen Leden: Jos Koster - Leen van Doorn - Lotty Sonnenberg George Schalkwijk - Severt Stedehouder - Harry Lausberg - Trees Selten Afwezig met afmelding: Ton Zwartjens 2. Bestuur mededelingen. Pim, Toelich ng over de verandering van de zaal naar het bar gedeelte. 3. Notulen van 19 maart 2012. De notulen worden goedgekeurd. 4. Jaarverslag van de Secretaris 2012. Het verslag van de secretaris wordt goedgekeurd. 5. Jaarverslag van de Penningmeester 2012. Het verslag van de penningmeester wordt goedgekeurd. 6. Verslag van de kascontrole commissie. Jos Koster, is van mening dat er al jd een ledenlijst aanwezig dient te zijn jdens de kascontrole. Om de afdracht aan de NBAT, en de inkomsten van het aantal leden te kunnen controleren. Het verslag werd goedgekeurd door de kascontrole commissie, en gaf het advies het bestuur te dechargeren over het boekjaar 2012. 7. Verkiezingen bestuursleden. De aftredende bestuursleden zijn, Pim Wilhelm en John Zandbergen beide bestuursleden en stellen zich herkiesbaar voor een volgende periode. 8. Begroting 2013 Ook dit jaar is er weer financiële ruimte om een bedrag van € 500,00 toe te voegen aan de reserve voor het jubileum jaar.

Danio Rerio Del

38

Februari 2014

9. Benoemingen van commissies en overige functionarissen. Hans Kouwenhoven stopt met zijn ondersteunende bestuurs taken. De kascontrolecommissieleden voor het jaar 2013 zijn Jos Koster en Danny Stolk. Redac e: Ton Zwartjens en LoPy Sonnenberg. Bibliothecaris: Severt Stedehouder. 10. Leden aan het woord. George Schalkwijk, wil meer contact met de leden b.v. huisbezoek. Dit wordt opgepakt door Mart Stuster en Jos Koster de eerste contacten zijn al gelegd. Wij gaan op bezoek, geven eventueel adviezen, maken foto’s en maken er een verslagje van voor het maandblad. Feestcommissie 2014 95 jaar jubileum / 2019 100 jaar jubileum organisatie ? 11. Rondvraag. Jos, Ton doet 80% van al het werk ! misschien een betere taakverdeling?? 12. Sluiting. 22.10 uur Mart Stuster Secretaris

Jaarverslag Secretaris 2013 De vereniging draaide in 2013 haar 94e verenigingsjaar. Het bestuur is blij met de inzet van de leden, met name de “harde kern”, en dankt ze voor hun inzet het afgelopen jaar. Bestuur; Het bestuur heeft in 2013 vervolgens met onderstaande bezetting en taakverdeling gewerkt. Voorzitter Pim Wilhelm 2e Voorzitter Ton Zwartjens (redactie + ledenadministratie) Penningmeester John Zandbergen Secretaris Mart Stuster Het bestuur vergaderde in 2013 op regelmatige basis bij de bestuursleden thuis.

Danio Rerio Del

39

Februari 2014

Activiteiten; • In 2013 zijn diverse activiteiten georganiseerd. • Verenigingspromotie Bij Aqua-terra event Wellant college aan de Westvliet • Maandelijkse lezingen (zoals gepubliceerd in het maandblad en nog na te lezen op de website van de vereniging). • Veilingavonden, 2 stuks, in samenwerking met de zuster verenigingen (“AV De Rijswijkse” en de “De Natuur in huis”). • Maandelijkse praatavonden. Algemene Ledenvergaderingen 2013; Op 19 maart 2013 is de 'Algemene Ledenvergadering 2013' gehouden. Keuringen; De animo voor de verenigingskeuring was dit jaar beter dan het jaar daar voor, drie deelnemers Charles Loenhout, Jos Koster en Mart Stuster zijn met hun aquariums door de keurmeester Bram Rozier gekeurd. Districtskeuring Zuid-Holland Noord 2013;

Deelnemer Jos Koster

Categorie A2

Totaal 395,5

Biologische 63,0

Landelijke keuring 2013;

Deelnemer Jos Koster

Categorie A2

Totaal Biologische 785(392,5) 126,5(63,25)

Verenigingskeuring december 2013; Deelnemer Categorie Totaal Jos Koster A2 390,0 Mart Stuster A1 383,0 Charles Loenhout A2 373,0

Biologische 62,5 61,5 59

Ledenbestand; Het afgelopen jaar bedroeg het leden bestand:

31-12-2012 01-01-2013 21-12-2013 01-01-2014 A-leden

27

28

31

28

B-leden

4

4

3

3

C-leden

2

2

2

2

D-leden

10

9

9

7

Totaal

43

43

45

40

Danio Rerio Del

40

Februari 2014

Jubilea; In ons 94e verenigingsjaar waren er geen jubilarissen.

Maandblad; In 2013 waren de volgende DRD-leden actief met het schrijven van artikelen: Ton Zwartjens Lotty Sonnenberg Pim Wilhelm Mart Stuster Het redactieteam bracht dit jaar opnieuw 10-maal het maandblad digitaal uit en werd per e-mail verzonden (met kleuren illustraties) aan de leden. Voor een klein aantal die geen e-mail hebben werd een maandblad tegen een kleine vergoeding in eigenbeheer gedrukt. Een maandblad als het onze kan niet zonder de belangrijke bijdragen van adverteerders. In 2013 waren dit: RENO Electro-technisch installatie bureau Trompper Optiek Elektrotechnisch Servicebureau Groenewegen Delmast Keuringen Wilhelm Aquarium Expertise Aquarium Holgen Amsterdam Intratuin Pijnacker Velda MiYa Mare Zeeaquaria Pet Needs Aquariumhuis Romberg District; Op de vergaderingen van het District Zuid-Holland Noord was Danio Rerio als volgt vertegenwoordig. Jos Koster als districtsvoorzitter en Ton Zwartjens als vertegenwoordiger van DRD. Mart Stuster Secretaris

Denkt u bij uw aankopen aan onze adverteerders ? Mede dankzij hen is het verschijnen van ons maandblad mogelijk !

Danio Rerio Del

41

Februari 2014

Uitslagavond Districtskeuring Zuid Holland Noord Keurmeester: W. Tomey Fotografie en Presenta e: J. Koster Organisa e: Danio Rerio Del Datum: Zaterdagavond 8 maart 2014 Loca e: Buurtcentrum De Yp, Oeverwallaan 130, 2498 BK Den Haag PROGRAMMA

19:30 20:00 20:15 20:30 21:45 23:00 23:30

Inloop met koffie Korte presentatie: de kampioenen van de 95-jarige DRD Opening door de Voorzitters van DZHN en DRD Start presentatie van de gekeurde vivaria door W. Tomey Pauze Vervolg presentatie Pauze Presentatie van de uitslag en prijsuitreiking Afronding en napraten

Routebeschrijving

Kies op de A13, de afrit 8 (Del Noord). Houdt tussen tanksta on en bouwmarkt rechts aan rich ng de wijk Ypenburg (u rijdt om het voormalige vliegveld Iepenburg). Rijdt de Rijswijkse Waterweg uit tot en met de bocht naar rechts. U rijdt dan op de Brasserhoutweg. Neem de bocht naar links en dan de 1e weg rechts. Op die hoek staat een groot wit gebouw: Buurthuis de Yp. Er is ruime (gra s) parkeergelegenheid voor het gebouw en achter het gebouw bij de Hockeyvereniging Ypenburg.

Danio Rerio Del

42

Debutanten Keuring

Februari 2014

door Jos Koster

Het lijkt of de stap naar het keuren op NBAT-niveau, volgens de regels van de NBAT-keurwijzer, voor veel aquarianen net een iets te grote eerste stap is. Vanuit AV Ons Natuur Genot is daarom het ini a ef genomen voor een ‘debutanten-keuring’. Deze debutanten keuring wordt georganiseerd samen met het District Zuid-Holland Noord en is bedoeld voor leden van alle verenigingen binnen het district Zuid-Holland Noord. De format voor de keuring is als volgt: ∗ ∗ ∗ ∗

Maximaal 2 leden per AV kunnen meedoen, tot maximaal 8 deelnemers. Deelnemers krijgen bezoek thuis, waarbij de waterwaarden worden gemeten en foto’s worden genomen voor de keuringsavond. Deelnemers moeten zelf (vooraf) een lijst samenstellen van de inhoud aan vissen en planten. De keuring wordt niet thuis gedaan. De keuring vindt plaats op een nader te bepalen avond. Op die avond zelf krijgen alle aanwezigen een stemformulier, waarbij per aquarium op 5 onderdelen een cijfer wordt gegeven: 1. 2. 3. 4. 5.

eerste indruk (esthe ek) keuze decora e materiaal keuze dieren en planten techniek (& veiligheid) waterwaarden (& biologie)

Per stemformulier worden punten gegeven per onderdeel (1-10), waarbij een ‘stemverklaring’ mogelijk is (voor het leereffect). Ook worden bonuspunten gegeven aan de 3 beste aquaria (beste krijgt +3 punten, opvolgende besten respec evelijk +2 en + 1 punt), zoals de beoordelaar dat zelf vindt. Tijdens de pauze worden de stemformulieren gecontroleerd en de scores opgeteld per aquarium geteld, daarbij worden de hoogste en de laagste score per aquarium weggelaten. Vervolgens worden de bonuspunten per aquarium bij de score opgeteld Aansluitend wordt de uitslag (met uitleg )gegeven… Op deze avond kun je dus zelf ac ef zijn bij nadenken over sterke en minder sterke punten in het getoonde aquarium, het beoordelen zelf, het leren van elkaar en het opdoen van nieuwe ideeën voor thuis. Meld u aan bij het bestuur om mee te kunnen doen aan deze debutante keuring.

Danio Rerio Del

43

Februari 2014

Een bidsprinkhaan Een bidsprinkhaan is een insect dat met zijn vangarmen andere insecten vangt. Ze hebben een draaibare kop, grote ogen, grote vangarmen om prooien mee te grijpen en ze kunnen variëren in lengte tussen de 2 en 16 cm. Bidsprinkhanen eten andere insecten door hen te vangen met de vangarmen. Ze hebben geen gif, maar eten de prooien levend op terwijl ze ze stevig vasthouden. Bidsprinkhanen horen tot de orde van de Mantodea. Er zijn ongeveer 2300 soorten bidsprinkhanen ontdekt. Ze komen voor op elk con nent behalve Antarc ca. In Nederland kan je ze niet vinden, hier is het te koud. Veel mensen zien hun eerste bidsprinkhanen op vakan e in Spanje of Frankrijk. Maar de meeste en bijzonderste soorten vind je toch in de tropen, in een stukje jungle kunnen wel 40 verschillende soorten leven! Vasthouden Bidsprinkhanen zijn vooral een huisdier om naar te kijken. Het is heel gaaf om te zien hoe snel ze een prooi grijpen of hoe ze bewegen met hun rare lichaamsvormen. Je kan een bidsprinkhaan uit het hok halen en over je hand laten lopen. Je moet hem nooit vastpakken, hij moet al jd zelf lopen. Pas erop dat mannetjesbidsprinkhanen kunnen wegvliegen! Bidsprinkhanen zijn niet agressief naar mensen toe, wij zijn veel te groot voor ze om gezien te worden als voedsel. Bidsprinkhaan? Dat is toch gewoon een sprinkhaan? Nee, bidsprinkhanen en sprinkhanen zijn heel anders! Een bidsprinkhaan eet andere insecten, hee een draaibare kop en hee vangarmen. Een sprinkhaan kan springen, eet grassen en hee een recht lijf zonder draaibare kop.

INHOUD Uitnodiging 1: Algemene Leden Vergadering Uitnodiging 2: Praatavond Uitnodiging 3: Uitslagavond District Zuid Holland Noord Jaarprogramma

23 24

Terugblik verenigingsavond 21-01-14; Tonnie Woeltjes: De Vuursalamander en de Guyana-landen. door Lo@y Sonnenberg Voor u gelezen; Dendrobates nctorius

25

Algen! – Algenbestrijding? door J.A.M. Kouwenhoven

30

Agenda Jaarlijkse Algemene Leden Vergadering; door Mart Stuster

36

Verslag van de ALV 19 maart 2013; door Mart Stuster

37

Aankondiging Uitslagavond District Zuid Holland Noord; door Pim Wilhelm

41

Debutanten Keuring; door Jos Koster

42

Een Bidsprinkhaan

43

Bestuur

43

29

Danio Rerio Del

44

Februari 2014

BESTUUR: VoorziHer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziHer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] Penningmeester [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT Maart 2014 - nr. 3 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321.

Uitnodiging 1: dinsdag 18 maart 2014 “Waar komen uw vissen vandaan?” “Hans Kiers (De Natuur in Huis, Alphen a/d Rijn) ” De spreker is door uw voorzi4er benaderd om wat te vertellen over de gang van zaken bij één van de grootste export/importeurs van aquariumvissen van Europa. Hij werkt daar zelf. In ruil hiervoor gaat de voorzi4er op 8 April in Alphen a/d Rijn wat te vertellen over zijn werk in de aquacultuur. Uiteraard bent u hiervoor door De Natuur in Huis ook van harte uitgenodigd in Alphen. Zijn verhaal zal uit 2 delen bestaan. Voor de pauze nemen we een kijkje bij de groothandel en de kwekers die voor ons de vissen kweken in de desbetreffende landen. U zult zien dat er heel wat voorwerk wordt verricht voordat de vissen bij u in uw aquarium zwemmen. Na de pauze wil ik graag wat bijzondere vissen voorbij laten komen die je niet snel bij de gemiddelde aquariumvissenhandelaars, - lie*ebbers zult tegen komen maar waar wel een markt voor is. Ook de laatste “nieuwe” soorten zullen voorbij komen.

Uitnodiging 2: dinsdag 1 april 2014 “Praatavond” Op zaterdag 8 maart was de uitslagavond van de districtskeuring, misschien keen mooie gelegenheid om hier nog eens over te praten.

Uitnodiging 3: dinsdag 15 april 2014 “Gezamenlijke Veilingavond” Deze avond zullen ook de naburige verenigingen de Rijswijkse, LATV, Azolla en De Natuur in Huis worden uitgenodigd om ac ef deel te nemen.

Danio Rerio Del

46

Maart 2014

Jaarprogramma 2014 18 Maart 1 April 15 April 6 Mei 20 Mei 3 Juni 17 Juni

Hans Kiers: de gang van zaken bij een grote imVerenigingsavond; porteur/exporteur. Praatavond; Verenigingsavond; Gezamenlijke Voorjaarsveiling loca e “Emerald” Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond;

2 September Praatavond; 16 September Verenigingsavond; 7 Oktober 21 Oktober

Praatavond; Verenigingsavond;

4 November Praatavond; 18 November Verenigingsavond; Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Evenementen / Tips 22 en 23 Maart 2014 Beurs Equarium Home Boxx, Nieuwegein

Danio Rerio Del

47

Maart 2014

De DZHN Districtskeurings Uitslagavond In het Buurthuis van Toekomst, De Yp, werden op zaterdagmiddag 8 maart door DRD en DZHN-bestuursleden de nodige voorbereidingen getroffen op wat weer een fantas sche vertoning beloofde te gaan worden. Een korte opsomming. Het door DRD, vanwege haar 95-jarige jubileum nieuw aangescha e diascherm werd in vol ornaat uitgerold zodat het later die avond ook van achter uit de zaal goed te zien was. De PowerPoint presenta e van Jos Koster werd proefgedraaid en op kleur fijn getuned. Stoelen klaarze4en (4 à 5 per deelnemend vivarium bleek voldoende), en folders waarin de 17 deelnemende vivaria werden getoond werden op de stoel neergelegd en ondertussen de vorderingen bij de catering inspecteren. Om half acht liepen de eerste gasten binnen. De naviga e bleek deze nieuwe plek op het voormalige vliegveld nog niet bij iedereen goed in beeld te hebben. Ondertussen draaide de presenta e van “de Kampioenen van DRD” deze presenta e is tot stand gekomen door samenwerking van Jos en Lo4y. De keurmeester, W. Tomey, ging na de openingsnummers van de 2 voorzi4ers van start met zijn commentaar. Met lovende woorden voor onder andere de pechvogel, bewondering voor speciaalaquaria, superlange vivaria en aanmoedigingen voor de sinds jaren weer aanwezige zeewater deelnemers en deelnemers met te korte vivaria, wist hij zijn gehoor in ruime mate te boeien. Na een pauze volgende de presenta e van de Uitslag, applaus voor de deelnemers en in het bijzonder de winnaars. Als u aquariumhouder bent en u was niet aanwezig dan hebt u iets gemist. Maar, u hebt dit blad nog. Het bestuur van DRD, wenst de winnaars veel succes, jdens de landelijke keuring, en bedankt Jos Koster voor de mooie foto’s. Hierbij een overzicht van de vivaria voorzien van naam, afme ng en watersamenstelling in keuringsvolgorde.

Jaap Lie ing, De Natuur in Huis A1 L x B x H : 120 x 50 x 50 cm T.: 25⁰ pH: 7,2 EC: 630 NO3: 25 mg/l GH: 8 °DH KH: 6 °DH

Danio Rerio Del

48

Maart 2014

Jacques de Jong, Paluzee A1 L x B x H :160 x 60 x 55 cm T.: 26 °C pH: 7,2 EC: 730 uS GH: 8 °DH KH: 4 °DH NO3: 0 mg/l

Bart Laurens, Paluzee A1 L x B x H : 310 x 65 x 50 cm T.: 26 °C pH: 7,2 EC: 615 uS GH: 8 °DH KH: 6 °DH NO3: 0 mg/l

Ferry Winter, Paluzee A2 L x B x H : 30 x 30 x 30 cm T.: 22 °C pH: 6,4 EC: 325 uS GH: 3 °DH KH: 3 °DH NO3: 0 mg/lL

Danio Rerio Del

49

Maart 2014

Henk Bretveld, Paluzee A1 L x B x H : 150 x 50 x 50 cm T.: 25 °C pH: 7,2 EC: 555 uS GH: 4 °DH KH: 5 °DH NO3: 25 mg/l

Andre Gijsen, De Natuur in Huis B1/2 L x B x H : 300 x 70 x 60 cm

Districtskampioen in de categorie zeewater-aquarium

Leo van Zanten, Ons Natuurgenot A2 L x B x H : 170 x 110 x 60 cm T.: 26 °C pH: 7,8 EC: 885 uS GH: 12 °DH KH: 6 °DH NO3: 25 mg/l

Danio Rerio Del

50

Maart 2014

Jan van der Heyden, Ons Natuurgenot B1/2 L x B x H: 76 x 54 x 60 cm

Menno Koster, Ons Natuurgenot A2 L x B x H : 200 x 80 x 60 cm T.: 26 °C pH: 6,8 EC: 745 uS GH: 6 °DH KH: 6 °DH NO3: 10 mg/l

Aad de Kremer, Natuurvriend Leiden A1 L x B x H 160 x 60 x 55 cm T.: 23 °C pH: 7,0 EC: 465 uS GH: 6 °DH KH: 6 °DH NO3: 0 mg/l

Danio Rerio Del

51

Maart 2014

Rinus van Rodijnen, Azolla A1 L x B x H : 180 x 50 x 60 cm T.: 24 °C pH: 6,5 EC: 325 uS GH: 4 °DH KH: 4 °DH NO3: 0 mg/l

Paul van Bergenhenegouwen, Azolla A1 L x B x H : 160 x 50 x 60 cm T.: 24,5 °C pH: 7,0 EC: 685 uS GH: 10 °DH KH: 6 °DH NO3: 0 mg/l

Bas van Dijk, Azolla A2 L x B x H : 130 x 50 x 55 cm T.: 26 °C pH: 7,0 EC: 355 uS GH: 5 °DH KH: 6 °DH NO3: 0 mg/l

Danio Rerio Del

52

Maart 2014

Gerrit Spaans, De Rijswijkse A1 L x B x H :160 x 55 x 55 cm T.: 27 °C pH: 7,0 EC: 450 uS GH: 7 °DH KH: 6 °DH NO3: 0 mg/l

Districtskampioen in de categorie gezelschap-aquarium

René van den Berg, De Rijswijkse A2 L x B x H : 160 x 60x 60 cm T.: 25 °C pH: 6,8 EC: 380 uS GH: 7 °DH KH: 3 °DH NO3: 10 mg/l

Districtskampioen in de categorie speciaal-aquarium

Danio Rerio Del

53

Maart 2014

Mart Stuster, Danio Rerio Del A1 L x B x H : 155 x 50 x 50 cm T.: 25 °C pH: 7,2 EC: 610 uS GH: 7 °DH KH: 6 °DH NO3: 25 mg/l

Jos Koster, Danio Rerio Del A2 L x B x H : 240 x 60 x 50 cm T.: 26 °C pH: 6,4 EC: 70 uS GH: <1 °DH KH: 0 °DH NO3: 0 mg/l

Danio Rerio Del

54

Maart 2014

De Rijswijkse De Rijswijkse De Natuur in Huis Ons Natuurgenot De Natuurvriend Paluzee Azolla Danio Rerio Del Paluzee Ons Natuurgenot Paluzee Ons Natuurgenot Danio Rerio De Natuur in Huis Azolla Paluzee Azolla

Verenigingsuitslag Totaal Biologisch 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

De Rijswijkse ONG Paluzee Danio Rerio De Natuur in Huis Azolla De Natuurvriend

797,0 781,0 780,5 775,0 772,0 765,5 391,5

127,0 123,0 124,0 124,0 122,5 122,5 62,5

400,0 397,0 396,5 392,5 391,5 391,0 390,5 390,0 389,5 389,0 387,5 385,5 385,0 375,5 375,0 384,5 368,5

64,0 63,0 62,5 62,5 62,5 61,5 63,0 62,0 62,5 60,5 62,5 61,0 62,0 60,0 59,5 61,0 59,0

Diploma

A2 A1 B1 B1 A1 A1 A1 A2 A1 A3 A1 A2 A1 A1 A1 A2 A2

Biologisch

René van den Berg Gerrit Spaans Andre Gijsen Jan van der Heijden Aad de Kremer Henk Bretveld Paul van Bergenhenegouwen Jos Koster Jaques de Jong Leo van Zanten Bart Laurens Menno Koster Mart Stuster Jaap Lie ing Rinus van Rodijnen Ferry Winter Bas van Dijk

Totaal

Scores District Zuid-Holland Noord

Danio Rerio Del

55

Maart 2014

Tal van standhouders bieden hun dieren en waar aan tegen zeer voordelige prijzen. Uiteraard voorzien zij de bezoekers van alle informa e over hun hobby. Van giXikkers tot en met Baardagamen van tropische vissen tot en met tropische planten voor zowel in de huiskamer als paludaria zijn op deze dag te vinden.

Danio Rerio Del

56

Maart 2014

Doorbraak in LED-verlich(ng Vervanger van Tl-verlich(ng in 2015 verwacht Onderzoekers van Philips hebben een TLED-prototype ontwikkeld (T staat voor Tubular of Tube, aXoms g van TL: Tube Luminescent) die een recordopbrengst van 200 lumen per wa4 aan warmwit licht van hoge kwaliteit produceert (in vergelijking met 100 lm/W voor fluorescen everlich ng en slechts 15 lm/W voor tradi onele gloeilampen). Dit prototype TLED-lamp is tweemaal efficiënter dan voorgaande lampen en halveert in feite het energieverbruik. TLED-lamp De nieuwe TLED-lamp laat voor het eerst zien dat verlich ngstechnici erin zijn geslaagd een verlich ngsrendement van 200 lm/W te bereiken zonder aZreuk te doen aan de kwaliteit van het licht, waarbij alle parameters voldoen aan de strenge eisen voor kantoorverlich ng. “Dit is opnieuw een belangrijke doorbraak op het gebied van LED-verlich ng, die de transforma e van de verlich ngssector verder voortstuwt”, aldus René van Schooten, CEO Light Sources & Electronics van Philips Ligh ng. De 200 lm/W TLED-lamp zal naar verwach ng in 2015 op de markt komen voor kantoor- en industrietoepassingen en zal daarna uiteindelijk ook voor woningen beschikbaar komen. Uitgebreide energie- en kostenbesparingen Aangezien verlich ng verantwoordelijk is voor meer dan 19% van het totale elektriciteitsverbruik op de wereld, beloo deze innova e de bron te worden van aanzienlijke energie- en kostenbesparingen over de hele wereld. Alleen al in de VS verbruiken fluorescen elampen bijvoorbeeld jaarlijks ongeveer 200 terawa4-uren aan elektriciteit. Als al deze lampen zouden worden vervangen door 200 lm/W TLED's, zouden de VS ongeveer 100 terawa4uren minder energie verbruiken (vergelijkbaar met de produc e van 50 middelgrote energiecentrales). Dat zou een besparing opleveren van meer dan 12 miljard dollar en voorkomen dat ca. 60 miljoen ton CO2 in de atmosfeer terechtkomt Bron: Philips, Eindhoven

Danio Rerio Del

57

Maart 2014

Ik walg van alg! Vraag een aquariumlie*ebber naar zijn ergste koortsdromen en zijn antwoord zal zijn: alg in mijn bak! Wie een aquarium hee , hee daarin alg. Als iemand beweert helemaal geen alg te hebben zijn er twee mogelijkheden: hij liegt of hij hee geen aquarium... Nu is een beetje alg geen probleem, integendeel: het is best mooi, zo’n groene waas tegen de achterwand of op het kienhout. Het wordt pas een probleem als de alg gaat overheersen, als de planten, het kienhout en de stenen helemaal overwoekerd worden door alg groei. Dat is niet alleen erg lelijk, de groei van de planten wordt er door aangetast. Dan moet er wat aan gedaan worden! In ieder geval en dat wordt nu al gezegd, een soort alg moet van meet af aan bestreden worden: de blauwalg. Later meer hierover! Wat zijn dat eigenlijk, algen? Algen zijn in principe primi eve planten. Ze behoren dus niet tot de hogere planten. Het zijn eenvoudige organismen die aan fotosynthese doen. Dat wil zeggen dat licht wordt gebruikt om koolstofdioxide en water om te ze4en in glucose en zuurstof. Het gaat te ver om hier het ingewikkelde chemische proces verder te bespreken. Algen zijn voor hun groei a*ankelijk van de volgende factoren: hardheid van het water, watertemperatuur, verlich ng, zuurgraad van het water en de daarin aanwezige voedingsstoffen. Laten dat nou ook de factoren zijn die de groei van de planten in het aquarium beïnvloeden... Dus: wie door manipula e met deze factoren de algen te lijf gaat, oefent ook invloed uit op de planten in zijn bak! Extreem voorbeeld: door de bak een jdje aardedonker te maken zijn de algen gegarandeerd verdwenen. Maar, helaas, de planten even gegarandeerd ook... Algen gelden als bio-indicatoren: ze wijzen op een biologische onevenwich gheid in het aquarium. Welke algensoorten zijn er? In de eerste plaats kennen we de blauwwieren. De ergste soort! Blauwwieren staan dicht bij de bacteriën, aangezien ze ook geen echte celkern hebben. Er zijn diverse oorzaken aan te wijzen voor het ontstaan van blauwwieren in het aquarium, zoals een te hoge belas ng van het water, vooral met nitraat en fosfaat, kaliumgebrek van de planten, te veel voedering met droogvoer, ro4end bodemmateriaal, te veel licht, te weinig kooldioxide en een te hoge pHwaarde. Behalve met chemische middelen (kaliumsulfaat of -chloride) kunnen ze bestreden worden door de pH-waarde te verlagen. Zure pH wordt door deze algen slecht verdragen. En natuurlijk: de oorzaken wegnemen zoals vervuiling door minder vissen in het aquarium te houden, meer echte waterplanten en flinke waterverversingen. Wat betre chemische middelen: eenmaal in de bak gedaan raakt men ze nooit meer kwijt... Een echt paardenmiddel dus! Het middel is waarschijnlijk erger dan de kwaal... En daarnaast is het zo dat die middelen de planten ook niet ongemoeid laten. Algen en de hogere plantensoorten zijn immers sterk verwant! Verder zijn er

Danio Rerio Del

58

Maart 2014

de groenwieren. Deze staan het dichtst bij de hogere planten en bestrijding, zonder de planten in het aquarium te schaden, is moeilijk. Gelukkig groeien groenwieren zelden uit tot een plaag, integendeel: een geringe hoeveelheid groenwieren wijst op een goed en groeivriendelijk klimaat in de bak. De hogere planten hebben wel een groot voordeel op de algen: de hogere planten winnen de voedselstrijd van de algen. Als we het aquariumwater zodanig arm aan voedingsstoffen maken zodat de hogere planten (bijna) alle voeding uit het water halen, dan lijden de algen honger en sterven af. Dat is niet eenvoudig, maar wel mogelijk. Er zijn meerdere soorten groenwieren, de draadwier is het meest bekend. Dit zijn lichtgroene, lange draden die vrij in het water zweven en zich rond waterplanten slingeren. Ze zijn niet mooi maar gelden wel als een teken van een goede waterkwaliteit. Daarnaast moet het groen zweefwier genoemd worden, ook wel waterbloei genaamd. Het water wordt er groenach g troebel door. Bestrijding kan plaatsvinden door slakken en algen-etende vissen in de bak te doen. Ook watervlooien geven soelaas (nog daargelaten dat uw vissen daar verzot op zijn). Verder levert UV-belich ng goede resultaten op. (Denk eraan dat UV-belich ng alle micro-organismen doodt, dus ook de goede bacteriën die we nodig hebben om de afvalstoffen in plantenvoedingsstoffen om te ze4en. Dus: zeer beperkt inze4en.) Draadwier kan men gemakkelijk weg halen met een tandenborstel aan een stokje. Tenslo4e noemen we het groene puntwier. Dit vormt lichtgroene, een paar mm grote schij`es, die zeer sterk vastgehecht zijn. Ze hechten zich aan de planten en het glas. Van het glas zijn ze gemakkelijk te verwijderen: met een hard sponsje of een stukje vitrage. Laat dit wier, als het op de achterzijde van het aquarium zit, vooral ongemoeid: de vissen eten het graag! De volgende soort zijn de roodwieren. Deze komen voornamelijk in zee voor, maar ze kunnen ook in zoet water leven. In het aquarium vormen ze de moeilijkste en meest resistente algensoort. Ze zijn te bestrijden door slakken in het aquarium te doen. Ook een CO ₂ toevoeging is succesvol. Daarnaast is vermindering of verandering van de filteruitstroom aan te bevelen. De laatste soort vormen de kiezelwieren, ook wel bruinwieren genaamd. Een te hoge pH-waarde en te zwakke belich ng gelden als oorzaak voor deze algen. De oplossing ligt voor de hand: zorg voor een lagere pH en een betere belich ng! Een niet erg bemoedigend verhaal... Je zou er moedeloos van worden! Daarom nu snel een stukje over algen etende vissen. Die hebben een dubbelfunc e: behalve dat ze de algen bestrijden zijn ze vaak ook nog erg mooi! We beginnen met de Zoenvis of Zoengoerami (Helostoma temmincki). Deze vis is op zijn gemakje de hele dag bezig met het zoeken naar algen en is dus zeer effec ef bij de algenbestrijding. Hij kan solitair of in groepjes gehouden worden en hij doet geen andere vis kwaad. Voor de kleinere aquaria is hij minder geschikt: hij wordt zo’n 12 tot 14 cm lang (maar dan hee hij al heel wat van de algen in uw bak weggegeten). Zoengoerami (Helostoma temmincki). Ook de Siamese algeneter (Crossocheilus siamensis) moet genoemd worden.

Danio Rerio Del

59

Maart 2014

Een heel bekende algen-consument, vooral in zijn jeugd een ongelooflijke algen(vr)eter! Nadeel: hij is nogal druk, dus niet samen met schuwe vissen te houden. Het liefst lee hij in een klein schooltje, in een wat groter aquarium. Andere algeneters zijn de levendbarende soorten als de Black Molly (Poecilia sphenops), de Zwaarddrager (Xiphophorus helleri) en de Platy (Xiphophorus maculatus). Alle zijn groepsvissen met een heel levendig karakter! Vooral de Platy kan ook in het wat kleinere aquarium terecht. En: nakomelingen zijn te verwachten! Vooral voor de beginnende aquariaan een opsteker: ‘ik doe het kennelijk zo goed dat mijn visjes jonkies krijgen!’. (Alleen: waar laat je nou al die jonge Platy’s...) Ook veel soorten cichliden hebben zich gespecialiseerd in het afgrazen van algen van stenen en kienhout. Voor het gezelschapsaquarium zijn ze niet zo geschikt omdat ze niet alleen de algen belagen maar ook de planten. Hun verblijf moet daarom voorzien zijn van veel steen en alleen planten met harde bladeren. Behalve algen etende vissen zijn er ook algen etende garnalen. Die zijn erg effec ef tegen de alg. Er moet wel met zorg gekeken worden naar de combina e vissen/garnalen, want sommige garnalen eten graag de (kleinere) vissen en sommige grotere vissen zijn verzot op garnalen... Na dit alles: succes met de algenbestrijding en nogmaals: een aquarium zonder algen bestaat niet! Auteur onbekend. Bewerkt door Wim Steinhoff. Uit: Barbus Conchonius.

De Alytes obstetricans vroedmeesterpad Kenmerken De vroedmeesterpad (Alytes obstetricans) is een kleine pad met vrij korte poten. Ze wordt maximum 5 cm groot en hee een gedrongen lichaam en een rela ef grote kop. De grote ogen hebben een ver cale pupil, een kenmerk waarmee ze gemakkelijk kan onderscheiden worden van de gewone pad. De rug is grijs, bruingrijs, of olijXleurig, soms licht van kleur en met donkergroene, roodach ge of geelach ge wratjes. De buik is lichter van kleur. Op de handpalm zijn drie graaXnobbeltjes aanwezig. De larve van de vroedmeesterpad is vrij groot en bereikt een lichaamslengte van 8 tot 9 cm. De larven hebben een brede staartzoom die donker ges ppeld is. Levenswijze De vroedmeesterpad is een warmte minnende soort. Deze pad wordt frequent gevonden in door de mens beïnvloede biotopen: kerkhoven, boerderijen, oude gebouwen en ruïnes. In meer natuurlijke gebieden lee de soort vooral op een rotsach ge bodem. De eieren van de vroedmeesterpad worden niet vrij aangetroffen in het water want het mannetje staat in voor de broedzorg en draagt de eieren gedurende hun gehele ontwikkeling mee op het lichaam en rond de achterpoten. De voortplan ng gebeurt op het land. Het mannetje

Danio Rerio Del

60

Maart 2014

omklemt het vrouwtje in de lendenstreek (lumbaire amplexus). Het mannetje bevoch gt de eieren regelma g in het water van een poel of in de dauw van het gras. Na een 3-tal weken zijn de eieren zo ver ontwikkeld dat de ei strengen kunnen afgezet worden in een waterpar j waarna de larven binnen enkele uren de eieren verlaten. Roep De roep van de vroedmeesterpad is vanaf begin april tot eind augustus te horen. Het is een korte, hoge flui4oon die ongeveer 40 keer per minuut herhaald wordt. Als de padden in koor roepen gelijkt dat enigszins op een "klokkenspel". Het roepen vangt na zonsondergang aan en houdt jdens warme nachten aan tot 1 à 2 uur voor zonsopgang. Bij warm weer roepen de mannetjes soms ook overdag, wanneer ze in hun holletje verscholen zi4en. Verspreiding De vroedmeesterpad komt van naturen Zuid-Limburg voor. Op andere plaatsen in Nederland is hij uitgezet. Een stenige structuur van de bodem is de belangrijkste bepalende factor voor verspreiding. Meer dan 80% van de vindplaatsen in Zuid-Limburg is gelegen in de associa e van krijt- en krijtverweringsgronden. De vroedmeesterpad hee een duidelijke voorkeur voor naar het zuiden geëxponeerde hellingen. België vormt de noordwestelijke grens van het verspreidingsgebied van de vroedmeesterpad. In Vlaanderen hee de soort een sterke achteruitgang gehad. Autochtone popula es komen nu nog voor in de streek ten zuiden en zuidoosten van Brussel, in de grote boscomplexen van het Brabants heuvelland: Hallerbos (Halle, Sint-Genesius-Rode). Verder worden vroedmeesterpadden ook nog aangetroffen in Huldenberg, Borgloon en in de Voerstreek.

Voor u gelezen op de website van Hyla-werkgroep in België

Danio Rerio Del

61

Trichogaster trichopterus - Blauwe Spat

Maart 2014 door John de Lange

De Trichogaster trichopterus, of Blauwe Spat, is een geharde soort die zeer gemakkelijk te houden is en is dan ook zeer geschikt voor beginners. Er moet uiteraard wel rekening gehouden worden met het feit dat deze soort behoort tot de labirint vissen. De temperatuur boven het aquarium mag niet te koud zijn dus het gebruik van dekruiten of een gesloten kap is noodzakelijk. Dit labirint stelt ze in staat om ook boven water adem te halen. Hierdoor kunnen ze ook overleven in s lstaand water zonder zuurstof. Als er een te groot verschil zit tussen de water en lucht temperatuur kunnen ze ziek worden! Dat ze kunnen overleven zonder zuurstof in het water betekend overigens niet dat er geen water ververst hoe te worden. Net als alle andere vissen kunnen ze niet tegen sterk vervuild water. In het wild zijn ze te vinden in ondiep water en bijvoorbeeld ondergelopen rijstvelden waar ze rondzwemmen tussen dichte beplan ng met zeer weinig tot geen stroming. In het aquarium moet je er dan ook voor zorgen dat er niet teveel stroming is. Het aquarium moet verder voorzien zijn van dichte randbeplan ng en wat drijfplanten. Met wat gedempt licht en een donkere bodem komen hun kleuren het best tot hun recht. Zeker als de vissen wat ouder woren kunnen ze onder de drijfplanten een rus g plekje zoeken waar ze rus g in het water blijven hangen. Van de Gourami soorten is de Trichogaster trichopterus de minst vredelievende. Mannen kunnen onderling behoorlijk vechten. Het is dan ook beter één man samen te houden met twee vrouwen. De Blauwe spat is een omnivoor, ze kunnen dus gevoerd worden met muggenlarf, cyclops, artemia, tubifex, vlokken, pellets maar ook groenvoer als geblancheerde sla gaat er wel in. Het betekend ook dat ze kleine visjes eten als ze de kans krijgen. De Blauwe Spat lijkt zo kalm en gracieus maar het zijn uitstekende jagers. Niet combineren dus met hele kleine soorten of hele kleine jongen. De tast draden zijn wel kwetsbaar voor vinnenbijters. Een combina e met bijvoorbeeld sumatranen is dan ook niet aan te bevelen. De kweek van de Blauwe Spat is op zich niet moeilijk maar zal in een gezelschapsbak bijna niet voorkomen. De grootste uitdaging bestaat waarschijnlijk uit het bij elkaar zoeken van een goed koppel. De mannen zijn wat feller gekleurd als de vrouwen.

Danio Rerio Del

62

Maart 2014

De vrouwen hebben een wat rondere buikpar j. De rugvin van de mannen loopt spits toe en is bij de vrouwen rond van vorm. Voor een succesvolle kweek kun je beter een apart kweek aquarium starten met een inhoud van ongeveer 40 liter. Houdt een waterdiepte aan van ongeveer 12 tot 15 cen meter en zeer weinig stroming. De temperatuur opvoeren tot 28 à 30 graden brengt het koppel in de juiste stemming. Het mannetje zal dan flink wat jd gaan besteden aan het bouwen van een schuimnest. De eieren en jongen zijn lichter dan water en blijven dan tussen het schuim drijven. Drijfplanten of planten die het oppervlak raken helpen om het schuimnest op zijn plek te houden. Na het afze4en moetn het vrouwtje worden verwijderd, anders loopt ze het risico te worden gedood door het mannetje. Nadat de eieren zijn uitgekomen kun je het mannetje ook verwijderen. De jongen kunnen worden gevoerd met bijvoorbeeld Liquifry, micro aaltjes, pantoffeldiertjes en stofvoer. De Blauwe Spat staat er om bekend dat hij Planaria eet. Planaria is een heel klein plat en bijna doorzich g wormpje welke je soms op je aquariumruit zeer traag ziet voortbewegen. Heb je dus last van Planaria, dit is je oplossing. Herkomst: Indonesië, Maleisië. Uiterlijk: Lengte 12 cm. Deze gourami is blauwgrijs, met in het midden en op het begin van de staart een donkere zwarte s p. De vinnen hebben vaak geel/grijze s ppen. Ook hee deze gourami twee verlengde buikvinnen (sprieten). De mannetjes zijn feller gekleurd dan de vrouwtjes. Vrouwtjes zijn meer grijzig van kleur en hebben een wat dikkere buik, in de paar jd is de buik van het vrouwtje zachtgeel. Ze zijn ook wel bekend onder de naam Blauwe spat. Inrich(ng: Voor deze vissen is een bak nodig van 1 meter. De bak inrichten met dichte randbeplan ng en drijfplanten, liefst ook met een donkere bodem. Zorg voor zo weinig mogelijk stroming en voldoende schuilplaatsen. Gourami´s kun je niet samenhouden met Barbelen vanwege het vinnenbijten. Ook bij deze vissen geldt dat de temperatuur van het water en de lucht daarboven hetzelfde moet zijn omdat ze anders ziek kunnen worden.

Danio Rerio Del

63

Maart 2014

Water: Temperatuur: 22-27 graden. PH: 6-7,5 GH: 5-19 Voeding: Het zijn alleseters, ze lusten muggelarven, watervlooien, fruitvliegjes, cyclops, artemia en groenvoer. Ook droogvoer als vlokken en s cks gaat er wel in, dus zorg voor voldoende afwisseling. Karakter: De Blauwe gourami is een van de sterkste Labyrintvissen en kan zich goed aanpassen. Houd deze vissen als een koppel of 1 mannetje met meerdere vrouwtjes. Het is een vreedzame rus ge vis, ook tegenover andere soorten. Ze zwemmen in de middelste en bovenste waterlagen. Kweek: De kweek is vrij makkelijk, gebruik een kweekbak en laat de waterspiegel tot 12 cen meter dalen. De temperatuur mag tussen de 26 en 28 graden zijn. Het mannetje bouwt een schuimnest tussen de planten, als het vrouwtje de eitjes gelegd hee , vangt het mannetje deze op en spuugt ze in het schuimnest, het nest zal hij goed bewaken. Na de ei-afzefng het vrouwtje uitvangen, omdat het mannetje dan nogal agressief kan worden tegenover haar. Als de eitjes uitkomen het mannetje ook uitvangen zodat de jongen niet opgegeten worden. Je kunt de jongen opkweken met stofvoer of pantoffeldiertjes. Er zijn van deze vis wel verschillende kweekvormen in de handel, b.v. de Marmergourami.

Danio Rerio Del

64

Maart 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens Voorle4er(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

65

Maart 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als DRD lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Uitnodiging 3: Jaarprogramma

45 46

Doorbraak in LED-verlich ng

56

Ik walg van alg! Auteur onbekend. Bewerkt door Wim Steinhoff. Uit: Barbus Conchonius. De Alytes obstetricans vroedmeesterpad

57

Trichogaster trichopterus - Blauwe Spat

61

Bestuur

door John de Lange

59 66

Danio Rerio Del

66

Maart 2014

BESTUUR: VoorziIer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziIer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] Penningmeester [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT April 2014 - nr. 4 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321.

Uitnodiging 1: dinsdag 15 april 2014 “Gezamenlijke Veilingavond” Deze avond zullen ook de zusterverenigingen de Rijswijkse, LATV, Azolla en De Natuur in Huis worden uitgenodigd om ac ef deel te nemen aan de voorjaarsveiling bij Danio Rerio. Misschien ben u op zoek naar een nieuw visje of een andere plantengroep die een mede aquariaan nu net op de veiling aanbied. Op een veilingavond is ieder die een aquarium hee welkom neem gerust een introducee mee.

Uitnodiging 2: dinsdag 6 mei 2014 “Praatavond” Vooraankondiging Uitje Danio Rerio Toen we 90 jaar waren is het ons goed bevallen: het uitstapje met de echtgenoten naar Burger’s Zoo. Nu we 95 jaar bestaan zijn er soortgelijke plannen. Een dierentuinbezoek (met aquarium) hoort bij de op es, zeker omdat we als bestuur denken aan een datum in de zomerperiode. Een praatavond is een prima gelegenheid zoiets voor te koken. U kunt natuurlijk ook uw sugges e emailen naar het Bestuur.

Uitnodiging 3: dinsdag 20 mei 2014 “Verenigingsavond”

Danio Rerio Del

68

April 2014

Jaarprogramma 2014 15 April 6 Mei 20 Mei 3 Juni 17 Juni

Verenigingsavond; Gezamenlijke Voorjaarsveiling loca e “Emerald” Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond;

2 September Praatavond; 16 September Verenigingsavond; 7 Oktober 21 Oktober

Praatavond; Verenigingsavond;

4 November Praatavond; 18 November Verenigingsavond; 2 December Praatavond; 16 December Verenigingsavond; Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Evenementen / Tips 10 mei 2014 3e Aqua Terra event Aanvang 10.00—15.00 uur ‘t Manneke Leeweg 33 Berkel en Rodenrijs

Danio Rerio Del

69

Terugblik verenigingsavond 18-03-14 door Lo Hans Kiers: Waar komt uw vis vandaan?

April 2014

y Sonnenberg

Hans Kiers is 1 van de 45 medewerkers van Ruinemans Aquarium BV in MonHoort. Hij is al heel lang aquariumhobbyist en doet al jarenlang mee aan de keuringen. Zijn wens was al lange jd om bij de groothandel in vissen Ruinemans te werken. In 2008 was er een vacature en werd hij aangenomen. Nu hee hij eerste keus om de mooiste vissen zelf uit te zoeken. Zijn favoriet is de Discusvis. Bij Ruinemans Aquarium staan 3000 aquaria in lange straten opgesteld. Elke werknemer is verantwoordelijk voor z’n eigen ‘straat’. Voor waterverversing is er 350.000 liter water op voorraad in grote puKen. Aquaria met nieuwe vissen worden met een rode flap gemerkt. Elke bak hee ook een eigen kaart met gegevens over de vissen. Hierop is ook af te lezen wat voor voer de vissen moeten hebben en of er medica e gegeven moet worden. Een rode kaart betekent dat de vissen nog niet vrijgegeven zijn voor de verkoop. Er wordt 3 – 4 x per dag gevoerd naar behoe e en a*ankelijk van de grooKe van de vissen. Het diepvriesvoer komt van visvoerbedrijf RUKO dat ook van Ruinemans is. Vissen die ziek zijn of niet willen eten, krijgen tubifex wat ze s muleert om weer te gaan eten. Er is ook een koudwater afdeling met vijvervissen. Deze zwemmen in grote puKen. Het water wordt gefilterd over grote grintbakken. Bij het geven van medica e worden de filters afgesloten. De vissen worden verkocht aan de aquariumhandel en aan tuincentra in binnen- en buitenland. 75% gaat naar het buitenland. De vissen worden per stuk of met meerdere in zakken verpakt, maar nooit met twee tegelijk, want dat gee agressie en dan loopt het niet goed af. Er gaan twee zakken over elkaar heen, aangevuld met zuurstof en daarna gaan de zakken in polystyreen dozen. Zo kunnen ze ruim 48 uur doorstaan. Voor Nederland en België worden de vissen met eigen vervoer gebracht, waarbij elke dag een andere vaste regio aan de beurt is. In Miami hee Ruinemans een verzamelsta on, waar vissen uit Brazilië worden verzorgd en hiervandaan worden geëxporteerd. Gevangen vissen worden hier in grote buitenbassins verzorgd. Uit diverse landen worden vissen geïmporteerd. Gekweekte goudvissen komen ook uit het buitenland. Guppen komen uit Thailand en zijn meestal een mix van meerdere variëteiten. Voor speciaalzaken worden die dan weer uit gesorteerd.

Danio Rerio Del

70

April 2014

We zagen een kwekerij voor Be a splendens, de mannetjes worden in duizenden flessen per stuk opgekweekt en de vrouwtjes zwemmen met vele duizenden in grote vijvers gezellig bij elkaar. (Je kan toch maar weer beter een vrouwtje zijn ☺. In Singapore zwemmen vele soorten levendbarende in grote vijvers met groen water. Na aankomst in MonHoort worden de vissen al jd met de druppelmethode overgewend, omdat de waterkwaliteit na het vervoer toch wel is achteruit gegaan. Het bedrijf hee een eigen dierenarts die drie keer per week aanwezig is en controles uitvoert. Ook worden er wel vissen hier retour gebracht omdat ze te groot zijn geworden en waar dan een nieuw tehuis voor wordt gezocht. Een voorbeeld was een grote Kaaimansnoek! Ook de overgebleven vissen uit het kortgeleden leeggehaalde groKenaquarium in Valkenburg zijn voorlopig hier terecht gekomen. Omdat de stroom daar was uitgevallen, moesten de vissen met het licht van een zaklantaarn worden gevangen, een hele bedoening! Hans vertelde dat appelslakken tegenwoordig niet meer mogen worden geïmporteerd. Dit omdat de dieren in warmere gebieden prima kunnen overleven. In Spanje zijn uit een kwekerij wat dieren ontsnapt en in een rijstplantage terecht gekomen. Het bleek dat ze de rijstplantjes erg lekker vonden…. De slakken die we nu dus in de handel tegenkomen zijn nakweek van lie*ebbers. In de top-3 van vissen staat bij Ruinemans de goudvis op de derde plaats, de gup op de tweede en de kardinaal op de eerste plaats met een omzet van 2,5 miljoen stuks per jaar! Na de pauze ging het verder met het verhaal: En nog eens vissen. Hierbij zagen we bijzonderheden langskomen en hoorden we wetenswaardigheden. Microgeophagus ramirezi hee ondertussen al meerdere namen gehad. Het is een mooie, maar kortlevende dwergcichlide. Het zijn al jd nakweekvissen, die niet echt meer lijken op de oorspronkelijke wildvang. Ze hadden vaak TBC. Broedzorg is deze dieren vreemd, omdat ze dat nooit hebben geleerd. Momenteel zijn er allerlei kweekvariëteiten, waarbij een fraaie blauwe vorm ook sterker lijkt te zijn en langer lee . Kortgeleden is er weer wildvang beschikbaar gekomen, die nu weer goed nagekweekt kan worden en waarbij weer broedzorg voorkomt.

Danio Rerio Del

71

April 2014

Zoetwaterroggen met een gi ige stekel op de staart zijn bijzondere vissen. Er zijn verschillende aparte tekeningen op de rug met fraaie vlekpatronen. Ook zijn er zwarte met wiKe s ppen. Een heel bijzondere ondersoort daarbij hee ook nog een rij kleine wiKe s pjes rondom langs de vinnen. De prijs voor deze vis kan wel €1000 bedragen! Op een beurs werd een aquarium voor de roggen ingericht. Bijlzalmen die erbij gedaan werden bleven alleen niet boven zwemmen maar gingen naar de onderste waterlagen. De roggen dreven ze gezamenlijk in een hoek en pakten ze daarna. Dat was dus geen succes. Harnasmeervallen zijn er in heel veel soorten en varianten. Ze worden vaak met een L + nummer aangeduid. We zagen een heel stel mooie soorten, zoals een zwarte met gele s ppen en gele zomen langs de vinnen. Maar ook nog andere fraai ges ppelde soorten. Vaak verdwijnt de s ppeltekening bij het volwassen worden. Er zijn echter vaak heel bijzondere patronen te zien. De Zebra pantsermeerval L46 is een populaire, maar dure vis. Je moet hierbij wel op de neus leKen, want bij nakweek is die vaak recht en dat hoort niet. Deze vissen mogen niet meer worden geïmporteerd. Pterophyllum altum is een mooie maanvissoort, die lange jd gold als niet na te kweken. Tegenwoordig lukt dat echter wel. Aplocheilus blockii is een goed te houden killivis, die aan de oppervlakte zwemt. Doordat het een kleinere soort is, is hij goed te houden in een gezelschapsaquarium. Van de populaire Pun'us denisonii is er sinds kort ook een ‘goud’ variant. Deze is ontstaan door selec eve kweek. De Panda gobi is een leuke kleine zwart-wit gestreepte gobius. Bij het volwassen worden, veranderen de dwarsstrepen in een lengtestreep. Een nog niet lang geleden geïmporteerde pseudomugil soort is de Pseudomugil paskai. Ook wel ‘Red Neon’ genoemd. Het is een heel fraai visje met veel oranje en een oplichtende blauwe streep op de rug. Filmpje: hKp://youtu.be/lA-r9crBsAk Een nieuwe BeKa variëteit is de Be a splendens ‘koi’. Zo maakten we kennis met heel wat nieuwe en leuke importen. Het was volgens Hans echter slechts een frac e van wat er te vertellen was.

Danio Rerio Del

72

Aquariumhouder – of toch niet ?

April 2014

door Jaap Lie!ing

Een gezond, florerend plantenbestand in een aquarium levert onmiskenbaar een sterke posi eve bijdrage aan het aquarium milieu. Echter, en als plantenlie*ebber valt het mij zwaar dit toe te geven, noodzakelijk daarvoor zijn planten niet. Een goed aquarium milieu is zonder de hulp van planten prima te realiseren, onder meer door water verversen en een op zijn taak berekend filter systeem. Dat brengt ons op de tweede func e van een mooi plantenbestand, en dat is de decora eve waarde. Niet voor niets is categorie A1, de 'plantenbak' ofwel het gezelschapsaquarium veruit het populairst onder aquariumhouders. De eerste indruk van zo'n type aquarium staat of valt met de kwaliteit van het planten bestand. Bij nadere beschouwing valt het oog op de vissen en eventuele andere bewoners, waarna de interesse voor de planten al snel vervliegt. De vissen eisen de aandacht op omdat ze zichtbaar op hun omgeving reageren (niets leuker dan dat te testen door op de ruit te kken of ze te voeren) en specifiek gedrag vertonen, soms zelfs tot op het niveau van individuele exemplaren. De beginnende aquariumhouder kan daarop zijn fantasie de vrije loop laten, en de dieren allerlei eigenschappen toekennen die waarschijnlijk te hoog gegrepen zijn voor het zenuwstelsel waar onze visjes het mee moeten doen. Vissen die tegen de stroom van het filter inzwemmen zijn vrolijk of speels, een territoriale vis is de baas, vissen die samen de enige schuilplaats in het aquarium delen zijn vriendjes. Het kan ook nog gebeuren dat de plaatselijke dierenshop een schoonmaakploeg in de aanbieding hee . Een Otocinclus voor de planten, een Corydoras voor de bodem, en een Gastromyzon voor de ruiten. Geen enkele plant kan ooit op zo'n wijze onze verbeelding prikkelen.

Danio Rerio Del

73

April 2014

De aandacht voor de vissen en hun levenswijze kan snel uit de hand lopen. Gedreven door de wens zoveel mogelijk vissoorten te houden en bestuderen, komt het ene na het andere aquarium het huis binnen. Hier is zelfs een naam voor: MTS (Mul ple Tank Syndrom). Aan het feit dat hier een Engelse term voor bestaat is al te zien hoe weidverbreid deze aandoening is. Meestal gaat het weer over, indien niet goedschiks dan wel kwaadschiks. Serieuze verdieping treedt op wanneer men een aquarium inricht dat is afgestemd op de eisen van een bepaalde soort. Een 'speciaal' bakje waarin de dieren alle faceKen van hun gedrag tot expressie kunnen brengen. Territorum aanleg, partnerkeuze, balts, paring, ei afze[ng, broedzorg, opgroei van de jongen, etc. Of men legt zich toe op de kweek, vaak met het ideaal zo hoog mogelijke kwaliteit vissen te produceren. Als het gaat om een decora ef aquarium dan zal de hobbyist zich allereerst richten op het zogenaamde 'aquascapen'. Dat betekent: Een aquarium inrichten. Dat daar nu een Engelse term voor is, gee al een beetje aan dat er interna onale belangstelling is voor dat inrichten. Zelfs Engeland, dat qua plantenbakken nooit veel om het lijf hee gehad, hee een enthousiaste schare aquascapers'. Die allemaal graag gezonde en florerende planten in hun aquarium willen. De keuze voor een inrich ng in de 'Hollandse' s jl wordt steeds minder gemaakt, maar de belangstelling voor methoden en technieken om fraaie plantengroepen in het aquarium te laten groeien is er niet minder om. Zoals de houder van een 'speciaal aquarium' zich interesseert voor alle aspecten in het gedrag van een bepaalde vissoort, kan de planten lie*ebber nieuwsgierig zijn naar de volledige levenscyclus van een (aquarium) plantensoort. Dus groei, bloei, bestuiving, zaadze[ng, kiemen en opgroei van de jonge plantjes. En voor moerasplanten komen daar nog bij: Aanpassing van emers (boven water) naar submers (ondergedompeld), en vice-versa.

Danio Rerio Del

74

April 2014

En natuurlijk kan de plantenlie*ebber zich ook toeleggen op de kweek van aquariumplanten. Hebben we het dan nog steeds over de aquarium hobby vraagt u zich misschien af ? Misschien niet helemaal, maar feit is wel dat het prima lukt in een oud aquarium ! Landplanten – Moerasplanten – Waterplanten Dat is zo'n beetje het onderscheid dat gemaakt wordt. En zeker, er zijn uitgesproken landplanten die niets moeten hebben van teveel water. Die zelfs allerlei mechanismen hebben ontwikkeld om het beetje water dat ze af-en toe toch nodig hebben, ten volle te benuKen. Denk aan cactussen en vetplanten, om er maar eens een paar te noemen. Echte waterplanten daarentegen, kunnen absoluut niet overleven als ze niet con nue ondergedompeld zijn. Het andere uiterste van de schaal dus. Daar tussenin zijn de grenzen niet zo scherp. Er zijn soorten die zich hebben aangepast aan het leven in gebieden die periodiek voor korte jd overstroomd worden. Vocht minnende landplanten, die indien nodig (heel) lang hun adem in kunnen houden. Andere soorten staan gewoonlijk het hele jaar in het water, zelfs ondergedompeld, en zijn er prima tegen bestand als hun leefgebied een bepaalde periode droog staat. Deze groep, die van de moerasplanten, is de groep waar de aquariumhandel de meeste aquariumplanten uit geselecteerd hee . En niet uit de groep echte waterplanten zoals je misschien zou verwachten. De verschillen tussen het leven boven water en het leven onder water zijn enorm. Goed beschouwd is het een hele presta e van moerasplanten om zich zo aan te kunnen passen dat beide mogelijk is. Er zijn geen andere organismen die deze truc beheersen. Hoe doen die moerasplanten dat nu eigenlijk ? Laten we eerst eens kijken naar de waterhuishouding en de rol die water speelt in het bestaan van een plant.

Danio Rerio Del

75

April 2014

Waterhuishouding Planten zien kans om water vanaf de wortels naar de bladeren te transporteren. In dit water ziKen de mineralen opgelost, die door de wortels uit de bodem zijn gehaald. Het transport gaat via vaatbundels, welke goed zichtbaar zijn in een doorgesneden stengel. Het vaatstelsel dat het water transporteert wordt xyleem genoemd. Een tweede vaatstelsel transporteert fotosynthese producten, hormonen, etc. Dit tweede vaatstelsel wordt floëem genoemd. De structuur van de vaatbundels hangt samen met het type waartoe de plant behoort, éénzaadlobbig of tweezaadlobbig. Bij éénzaadlobbigen of monocotylen ontkiemt het zaad met één sprietje, zoals gras bijvoorbeeld. Bij tweezaadlobbigen of dicotylen ontkiemt het zaad met twee blaadjes, zoals bij een bruine boon. Bij éénzaadlobbigen komen de vaatbundels verspreid in de stengel voor zoals rechts te zien is. Bij tweezaadlobbigen zijn de vaatbundels ringvormig gerangschikt. Op de foto aan de linkerkant bestaat de lichter gekleurde ring uit de vaatbundels. Alles wat binnen de ring van de vaatbundels ligt, noemt men het merg van de stengel. Aan de buitenkant van de stengel bevindt zich de opperhuid (epidermis). Eénzaadlobbige aquariumplanten zijn onder meer Aponogeton, Vallisneria, SagiKaria, Anubias, Echinodorus en Cryptocoryne. De meeste stengelplanten zijn tweezaadlobbig, evenals Nymphaea, Nymphoides en andere. Waterpest daarentegen is dan weer éénzaadlobbig. Een plant hee dus het nodige leidingwerk om water te transporteren. Maar dat moet tegen de zwaartekracht in, van de wortels naar de bladeren. Daartoe maakt een plant gebruik van een aantal mechanismen die als pomp werken. De eerste is de capillaire werking van de dunne vaten in de plant. Daarnaast is er de osmo sche druk. Osmo sche druk ontstaat tussen twee oplossingen met verschillende ion concentra es, gescheiden door een membraan.

Danio Rerio Del

76

April 2014

Water zal zich naar de oplossing met de hoogste ion concentra e willen begeven. Aangezien in het xyleem van de plant rela ef veel mineralen in oplossing zijn, hee water uit de omgeving van de plant, met een lagere ion concentra e, de neiging de plant in te willen dringen. Dit levert een drukverschil op dat het water in de plant omhoog stuwt. Als het water in het blad is aangekomen dan kan het daar verdampen onder invloed van de zon. Zo blij het transport op gang. (Om water bovenin een 100 meter hoge boom te krijgen zijn nog andere mechanismen nodig maar het gaat te ver die hier te bespreken.) De opwaartse druk van het water in de plant kan zo groot zijn dat niet alle water dat naar de bladeren gevoerd wordt, daar kan verdampen. Het teveel aan water wordt uitgescheiden via zogenaamde waterporiën (hydathoden) aan de punt of de rand van het blad. Er verschijnen waterdruppels aan de rand van de bladeren. Dit verschijnsel heet guKa e. Er is zelfs een waterplant die aan de druppeltjes aan de boven water stekende delen zijn Nederlandse naam hee ontleend: Parelvederkruid (Myriophyllum aqua cum). Gasuitwisseling In het blad ziKen kleine open ruimten tussen de cellen (intercellulaire holten) Hierin verdampt water tot waterdamp. Uit deze holten wordt ook de CO2 opgenomen voor de fotosynthese. De verbinding tussen de intercellulaire holten en de buitenlucht wordt geregeld via de huidmondjes. Dit zijn openingen in het blad, die naar behoe e kunnen worden geopend en gesloten. Als de huidmondjes open zijn, kan de waterdamp vervliegen en kan de CO2 voorraad worden aangevuld. Het blad is verder afgesloten met een wasach ge laag. Bij planten die hun water liefst zo min mogelijk kwijt willen zoals cactussen en vetplanten, is die laag extra dik. Bij planten die gemakkelijker aan het benodigde water komen zal het blad zelf zo'n 5% van de verdamping veroorzaken, de rest gaat via de huidmondjes.

Danio Rerio Del

77

April 2014

Gasuitwisseling en verdamping kunnen niet ona*ankelijk geregeld worden. Als er CO2 nodig is dan moeten de huidmondjes open, en dan verdampt er ook water. Planten die in droge gebieden moeten overleven nemen s 'nachts CO2 op, en laten overdag de huidmondjes gesloten. Het bestaan onder water Bij een ongedompeld bestaan zal de plant een paar flinke aanpassingen moeten maken. Allereerst is er het probleem dat bij de wortels veel minder zuurstof beschikbaar is dan op het land. Daarnaast is er het probleem van de gasuitwisseling aan het blad. Het is onder water veel las ger zuurstof kwijt te raken en koolzuur op te nemen dan in lucht. En dan is er ook nog het probleem dat de lichtsterkte snel afneemt in dieper water, terwijl een groot deel van het licht sowieso al door het wateroppervlak gereflecteerd wordt. De plant onder water zal dus minder licht krijgen dan een plant die een eindje verder op de kant staat. Een plant kan aanzienlijke hoeveelheden zuurstof naar de wortels transporteren. Uit de bodem onder een veldje Cryptocorynen in het aquarium kan regelma g een forse bel gas ontsnappen. Dat hee over het algemeen niets te maken met ro[ngsgas maar met gas dat door de plant naar de wortels is getransporteerd en daar aan de bodem werd afgegeven. Het probleem dat gasuitwisseling in water minder makkelijk gaat dan in lucht moeten planten oplossen door hun vorm aan te passen. Dat is een bekend verschijnsel bij planten die in de aquarium winkel gekocht werden. Die zijn meestal boven water gekweekt, en zullen in het aquarium aanpassingen ondergaan. Soms zelfs zo ingrijpend dat de oorspronkelijke plant niet meer te herkennen is. Om de gasuitwisseling te verbeteren hebben moerasplanten een aantal verschillende maatregelen tot hun beschikking. Allereerst zal de plant andere bladeren gaan maken. Die nieuwe onderwater bladeren hebben een groter oppervlak, zodat meer oppervlak ter beschikking staat om de gasuitwisseling te realiseren.

Danio Rerio Del

78

April 2014

Hygrophila difformis ontleent zelfs zijn naam aan het enorme verschil tussen de boven- en onderwater vorm. De tweede maatregel hee te maken met het blad oppervlak. Landplanten ademen door huidmondjes, en het blad is verder afgesloten met een waslaagje op de buitenste laag van de opperhuid (cu cula). Dit kan een plant onder water zich niet permiKeren. Bladeren die aangepast zijn aan een bestaan onder water hebben een zeer dunne opperhuid (epidermis) en al helemaal geen afsluitend waslaagje. In de a_eelding (van een blad van een landplant) is onder de epidermis een laagje ver cale cellen te zien (pallisaden parenchym) Die laag cellen kan in onderwater bladeren ook nog verdwijnen. Door het verlies van de afsluitende werking door cu cula, epidermis en pallisaden parenchym, komen de intercellulaire ruimten gemakkelijk in contact met het water en wordt de gasuitwisseling op een voldoende niveau gebracht. Om de gasuitwisseling nog verder te ondersteunen, of beter gezegd voor een deel onnodig te maken, kunnen planten die een ondergedoken bestaan moeten leven een uitgebreid stelsel luchtkanalen en sterk vergrote intercellulaire ruimten aanleggen. Echte waterplanten zijn hier meesters in. Zuurstof en koolzuur kunnen zich via deze luchtkanalen heel gemakkelijk door de plant bewegen, en ook worden opgeslagen. Dat betekent dat de overdag geproduceerde zuurstof kan worden bewaard voor de nachtelijke ademhaling. In de nacht door de plant zelf geproduceerd koolzuur kan de volgende dag worden gebruikt voor fotosynthese. De gassen die op die manier gerecycled worden hoeven niet met het water uitgewisseld te worden. In aanvulling op dit alles hebben onderwater bladeren van moerasplanten en echte

Danio Rerio Del

79

April 2014

waterplanten, heel kleine plekjes op de bladeren, waar de epidermis een speciale structuur hee die sterk waterdoorlatend is. Zulke plekjes heten hydropoten. Ze zijn klein, maar het kunnen er heel veel zijn. Deze water doorlatende plaatsen lijken tot doel te hebben dat het blad water en de daarin opgeloste mineralen kan opnemen. Planten met een sterk ontwikkeld wortelgestel (bv. Cryptocorynen) hebben duidelijk minder hydropoten dan echte waterplanten die het met weinig of geen wortels moeten doen ( Ceratophyllum, Utricularia, etc.)

Dwergcichliden in het aquarium. Het hoeven geen grote cichliden te zijn die ons weten te boeien en die voor heerlijke opwinding weten te zorgen. Grote cichliden willen nog wel eens lekker woelen in de bodem en/of het plantenbestand behoorlijk uitdunnen. De kans hierop is bij Dwergcichliden een stuk kleiner. Dit samen met het interessante gedragspatroon, maakt dat zij als ideale gezelschapsvis worden ervaren door de aquariaan. De kersenbuik cichlide is misschien wel de bekendste Dwergcichliden. Het plezier dat je hebt, jdens de verzorging en de kweek van de Dwergcichliden is groot. Al ziKen er ook echt vissen tussen die ons voor problemen stellen, zelfs voor de ervaren aquariaan. Dwergcichliden onderscheiden zich in dit opzicht en doen het goed in een beplant aquarium. Daarnaast is het belangrijk dat zij zich verdraagzaam opstellen naar hun medebewoners. Bij een voldoende groot aquarium (100x50x40) is de voortplan ng en territoriumgedrag, wat dit met zich meeneemt, geen probleem. In de meeste gevallen kleuren de vissen, die een paartje gevormd hebben, extra mooi. Zij gaan een bepaalde zone in het aquarium verdedigen. Meestal volgt kort daarop de ei-afze[ng. Bij de Apistogramma ramirezi verdedigen de ouders een z’n groot mogelijke zone rond het ei afze[ngsgebied. Dit kan deels beïnvloed worden door goed te werken met decora e als kienhout, stenen en planten. Als het aquarium voor de vissen minder overzichtelijk is, accepteren de vissen een kleiner territorium. De jongen worden fana ek verdedigd in dit gebied. In een groot aquarium willen de ouders nog wel eens op stap gaan met hun jongen op zoek naar voedsel. Bij muilbroeders uit het geslacht Pseudocrenilabrus is er een ander gedrag. Gedurende een korte jd nemen de mannetjes een klein afzetgebied, welke zij fana ek verdedigen. Als de eieren zijn afgezet neemt het wij`e de eieren in de mond en verlaat de broedplaats.

Danio Rerio Del

80

April 2014

Danio Rerio Del

81

April 2014

Na z’n veer en dagen willen de jongen de bek van de moeder verlaten, daarom zoekt zij een rus g plekje in het aquarium waar het de jonge grut de vrijheid krijgt. De jongen zwermen uit op zoek naar voedsel, bij dreigend gevaar komt het aan op hun oriënta e om zo snel mogelijk in de bek van hun moeder te zwemmen. Bij dit territorium is er een scheiding tussen de vader en de moeder met kinderen. Wat geld voor alle vissen en dus ook zeker bij Dwergcichliden, om eerst te informeren welke eisen ieder soort op zich stelt en/of hieraan voldaan kan worden. Dwergcichliden hebben graag schuilplaatsen. Een bloempot of kokosnoot is een simpele maar doeltreffende toepassing. Natuurlijk is het te begrijpen dat als een aquarium mooi en fraai wordt ingericht, deze hulpmiddelen wel eens zouden kunnen misstaan. Houdt u er dan “met het gebruik van andere decora e materialen” rekening mee dat zij hun hol graag wat groter of dieper willen maken en het zand er onder proberen weg te graven. Verzakkingen of instor ng van de decora e is dan niet ondenkbeeldig en kan lekkage tot gevolg hebben. Leg daarom dragende stenen nooit op het zand maar al jd op een dun laagje piepschuim. Stevig bouwen en zo nodig de materialen aan elkaar vast kiKen. Test stenen al jd even of ze kalkhoudend zijn, u kunt dit doen door een klein beetje zoutzuur er op te druppelen, als dit gaat bruisen zit er kalk in en zijn ze voor het aquarium ongeschikt. De hoeveelheid vissen is a*ankelijk van de bak. Huisvest er in elk geval nooit te veel in. Daar zij in de paar jd een territorium vormen moeten andere vissen wel ruimte hebben om te kunnen vluchten en elders een eigen plekje te vinden. De combina e met andere vissen zoals de Bijlzalmen en Spatzalmen gee de Dwergcichliden een gevoel van veiligheid. Een aquarium alleen ingericht met Dwergcichliden maakt ze onrus g en schuw. Het aantal soorten Dwergcichliden is meer dan honderd en kent zo’n 13 geslachten. Deze zijn weer onder te verdelen in: Holbroeders, Muilbroedersen Opensubstraatbroeders. De Apistogramma is duidelijk in de meerderheid en een van de bekendste. Het verspreidingsgebied is de Amazone, deze gigan sche rivier doorkruist maar liefst 5 landen te weten; Brazilië, Bolivia, Peru, Equator en Colombia. Maar ook in Venezuela, Guyana en Paraguay komen ze voor. Borelli is een andere bekende Dwergcichlide. Deze vis komt voor in Paraguay. Het is een pracht van een vis waarvan het mannetje 3 cm wordt en het vrouwtje 5 cm. Een echte Dwergcichlide.

Danio Rerio Del

82

April 2014

In verschillende aquariumzaken kunt u soorten vinden als Cacatoides, Nijssensi, Macmasterie. Toch zijn er ook soorten die niet zo makkelijk te vinden zijn zoals Pertensis, Diplotaenia en Elizabetha. Deze drie laatste leven in kleine afgelegen riviertjes, maar wij kunnen ze bewonderen vanaf een foto. Onder de Discrossus ziKen een aantal zeer aantrekkelijke Dwergcichliden. Deze komen voor in de Rio Negro. Deze stroomt van Colombia naar Brazilië waar deze uitmondt in de Amazone. De vis hee een onvoorstelbare kleurenpracht welke in zeer korte jd kan worden aangepast. De vis hee een volwassen grooKe van zo’n 7 a 8 cm. Voor de kweek gee men aan dat het belangrijk is om de pH gevoelig te verlagen daar anders de eieren beschimmelen. De vissen moeten niet in een groep gehouden worden daar er anders kans is op een slachtveld. Het advies is 1 mannetje en 2 vrouwtjes. Dan is er nog Teaniacara candidi, in deze groep is de vis alleen. Dit maakt hem speciaal, maar niet alleen daarom. Ook om zijn fragiele bouw, gedrag en wat te zeggen van zijn maximale 6 cm in volwassen staat. Transport schijnt voor deze vis ongelofelijk veel stress op te leveren, dus als u hem ziet in een aquariumzaak, houd hier dan rekening mee. Het is een vis die het beste alleen kan worden gehouden, ze zijn dan meer op hun gemak. De boeiende wereld van de Dwergcichliden. Waar je, als je je goed voorbereid, eindeloos veel plezier van kunt beleven.

Lygodactylus williamsi door Hans Meulblok Lygodactylus williamsi is een hagedis uit de familie van de Gekkonidae . De gekko komt voor in Afrika; in Tanzania en meer speciek in de regio Morogoro uit het Kimboza Reservaat. Het is een endemische soort wat betekent dat het diertje alleen in dit gebied voorkomt. Het is een opvallend diertje door zijn veel kleinere formaat in vergelijking met een gemiddelde gekko en de aparte kleuren. Ze zijn ook minder schuw dan de meeste gekko’ s. Na verloop van jd kan je ze uit de hand voeren.

Danio Rerio Del

83

April 2014

De volwassen dieren zijn ongeveer 6 tot 10 cm lang. De jongen zijn bij de geboorte ongeveer 2 tot 3 cm lang. De kleur van hun buik is oranje-geel. De dominante mannetjes zijn helder blauw van kleur, en de vrouwtjes hebben een koperach ge of bruine kleur met soms wat donkergroene nten. Jonge exemplaren zijn groen/blauw. Het echte onderscheid kan gemaakt worden door te leKen op de aanwezigheid van de uitstulpingen van de hemipenis net onder de staartwortel, en de Femoraalporien poriën met een (brede) V-vorm tussen de achterpoten. Ook is de keel van het mannetje meestal donker gestreept, of zo goed als geheel zwart terwijl die van het vrouwtje nauwelijks zwart of licht gestreept is. Het houden van Lygodactylus williamsi kan in een tropisch ingericht terrarium met overdag een temperatuur van 25°C tot 33°C en ‘s nachts ongeveer 18°C tot 22°C. De lichtcyclus kan op 12u gedurende het hele jaar worden ingesteld. Deze dieren leven in de natuur in gebieden met ma ge tot naKe bos savannes. Hier is de rela eve luchtvoch gheid vrij constant 60-70% overdag en 90 % ‘s nachts. Er zal dus regelma g gesproeid moeten worden of eventueel gebruik worden gemaakt van mist-/nevel apparaten. Als de lichten uitgaan kan er het beste nog gesproeid worden om de luchtvoch gheid omhoog te brengen en de temperatuur te laten dalen. In het terrarium zijn bromelia’s ideaal als schuil- en zonplaatsen. Ook andere tropische planten zoals Tillandsia’ s, orchideeën en begonia’ s zijn bruikbaar. Ze eten onder meer fruitvliegjes, krekeltjes, bladluizen, springstaartjes en andere kleine insecten. De voedseldieren moeten afwisselend bepoederd worden met een calcium,- en vitamine supplement, dit is erg belangrijk. In de natuurlijke leefomgeving eten de gekko’s vele insecten soorten, waarmee ze alle noodzakelijke voedingstoffen binnen krijgen. Maar dit is niet het geval met voedseldieren die ze van ons krijgen. Verder is het ook raadzaam om vitamine en een proteïnen preparaat te geven. Dit vinden de gekko’s lekker en het is een goede aanvulling op hun voeding. Bovendien eten de fruitvliegjes e.d. er ook van. Het is ook goed af en toe een speciaal voor de daggekko’s gemaakt papje te geven, wat een mix is van fruit,

Danio Rerio Del

84

April 2014

babyvoedsel, honing en vitamines. De eieren van L. williamsi zijn 3 tot 5 cm groot. Ze worden vastgeplakt op een beschuKe plek tussen of tegen bladeren, schors, takken, achterwanden e.d.. Het beste kunnen de eieren in het terrarium worden gelaten. Ze kunnen makkelijk beschadigen bij het verwijderen. De temperatuurschommelingen zijn guns g voor het jong. Wel is de incuba e jd langer en duurt dan meestal 85 tot 100 dagen. In een broedstoof met een constante temperatuur en luchtvoch gheid ongeveer 60-80 dagen. Zodra het jong uit het ei is, moet het zo snel mogelijk worden overgezet in een ander onbewoond regenwoudterrarium. De ouders willen de jongen nog wel eens opeten. Daarnaast is het makkelijker de dieren apart te houden omdat ze kleiner voedsel eten en meer schuilplaatsen nodig hebben. Het jong zal na een week of wat voedsel willen en dan moeten kleine (stof) krekeltjes en fruitvliegjes worden gevoerd. Er moet voldoende kalk worden gegeven, dit is belangrijk voor de vorming van het skelet en voorkomt rachi s. In mijn terrarium loopt hij regelma g over het dekglas van mijn terrarium. Hij kan dus net als een Phelsuma’ s over zeer gladde oppervlakten lopen. Meerdere vrouwen in mijn terrarium 175 x 70 x 150 cm is geen probleem. In combina e met Dendobrates Leucomelas evenmin. Kortom een mooie en goed houdbare hagedis waar je veel plezier aan kan beleven en goed kan na kweken.

Danio Rerio Del

85

April 2014

De Bruine kikker, Beschrijving De bruine kikker (Rana temporaria) is een middelgrote vrij robuuste kikker met een stompe snuit. Hij hee een kleine zachte graabnobbel op zijn achterpoot (veel kleiner dan de hel van de 1e teen). Hij is variabel van kleur (bruin, roodbruin, geelbruin, grijsbruin, etc.) met een patroon van donkere vlekken en een lichte gemarmerde buik. En hij kan tot 11 cm groot worden. Verspreiding en leefwijze De bruine kikker komt voor in tal van watertypen, mits deze zon beschenen, ondiepe oeverzones bevaKen. Deze oeverzones zijn belangrijk voor de voortplan ng. De bruine kikker kan worden aangetroffen tot in stedelijke gebieden en behoord tot de meest algemeen voorkomende amfibieënsoorten in Nederland. Voor een goed landbiotoop is de aanwezigheid van bosjes en ruigten in een kleinschalig landschap van groot belang. De eiklompen worden in maart afgezet Dit gebeurt vaak met enkele entallen klompen tegelijk op slechts enkele vierkante meters. De mannetjes van de bruine kikkers maken daarbij een zacht, brommend geluid. Na de voortplan ng gaan de volwassen dieren al weer snel het land op. Bruine kikkers overwinteren zowel op het land als in het water. Bescherming De soort hee de status 'thans niet bedreigd' in de Rode Lijst (Staatscourant, 2009 cf. van Del et al., 2007). De bruine kikker is in tabel 1 van de Flora- en faunawet opgenomen. De bruine kikker is ook opgenomen als beschermde soort in bijlage 3 van de conven e van Bern. Methode van monitoren De bruine kikker is samen met de heikikker de eerste kikker, die in het voorjaar aan voortplan ng begint. In maart kunnen roepende mannetjes waargenomen worden. Ook de ei-klompen zijn dan te vinden. Deze zijn vaak makkelijk te tellen omdat de ei-klompen op warme ondiepe plekken worden afgezet en aan de oppervlakte drijven. April en mei zijn de beste maanden om de larven te zoeken. Vanaf eind juni kunnen de pas gemetamorfoseerde kikkertjes, soms massaal, aan de oevers worden gevonden.

Danio Rerio Del

86

April 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleKer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

87

April 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Uitnodiging 3:

67

Jaarprogramma

68

Terugblik; Hans Kiers: Waar komt uw vis vandaan? Door Lo y Sonnenberg

69

Aquariumhouder – of toch niet ? door Jaap Lie ing

72

Voor u gelezen; Dwergcichliden in het aquarium.

79

Lygodactylus williamsi door Hans Meulblok

83

Voor u gelezen; De bruine Kikker

85

Bestuur

88

Danio Rerio Del

88

April 2014

BESTUUR: VoorziHer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziHer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] Penningmeester [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT Mei 2014 - nr. 5 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. Uitnodiging 1: dinsdag 20 mei 2014 “Verenigingsavond Jubileumlezing” Historisch verleden van de aquaris ek en recente bronnen van inspira e Door: W. Tomey. Speciaal voor de gelegenheid van het 95 jarig jubileum van DRD is deze spreker aangezocht. Als geen ander zal hij historische beelden en recente beelden verbaal weten te koppelen. Een deel van wat wij ons van oude (naoorlogse) aquaris ek herinneren is verbonden aan de voortschrijdende fototechniek. Wij hebben nu een spreker die toen ook al fotografeerde en de verhalen die erbij horen kent. De introduc e van nieuwe soorten vissen en planten in de lie*ebberij hee hij van dichtbij meegemaakt. Ook de recente aquaris ek is hem door zijn keuringsprak jk niet vreemd Met een periode van veel vrije jd in het vooruitzicht een mooie gelegenheid uw aquaris ek te updaten.

Uitnodiging 2: dinsdag 3 juni 2014 “Praatavond” De laatste praatavond voor dat de officiële vakan e periode van de vereniging begint, sommige leden zijn vroeg in het jaar al vakan e geweest anderen gaan laat of misschien wel voor een tweede keer. Staat de vakan e misschien in het teken van de hobby, en wilt u dit delen met de leden, misschien hee u nog een oppas nodig voor de dagen dat u op vakan e ben. Op deze avond kunt u dit allemaal regelen.

Uitnodiging 3: dinsdag 17 juni 2014 “Verenigingsavond Waterkwaliteit meten” De “harde kern” is deze week in Limburg voor de Natuurstudieweek. Voor de achterblijvers organiseren we een avond waar de waterkwaliteit van het eigen aquarium nog eens degelijk doorgenomen kan worden.

Uitnodiging 4: zondag … 2014 “ Excursie Diergaarde Blijdorp te RoDerdam” Zie de aankondiging op pagina 90

Danio Rerio Del

90

Mei 2014

Jaarprogramma 2014 20 Mei 3 Juni 17 Juni

Verenigingsavond; Wim Tomey, Praatavond; Verenigingsavond;

2 September Praatavond; 16 September Verenigingsavond; 7 Oktober 21 Oktober

Praatavond; Verenigingsavond;

4 November Praatavond; 18 November Verenigingsavond; 2 December Praatavond; 16 December Verenigingsavond;

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Excursie, Diergaarde Blijdorp Ter gelegenheid van het jubileum organiseert het DRD bestuur een excursie naar Diergaarde Blijdorp te Rotterdam. We denken aan een van de volgende dagen: Zondag 22 of 29 juni. Graag vernemen we zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk 28 mei. van u op welke dagen u kunt. We reizen met eigen vervoer (carpoolen), introducés kunnen mee, DRD draagt bij in de kosten.

Danio Rerio Del

91

Onderhoud zoetwateraquaria

Mei 2014

door J. A. M. Kouwenhoven

Dit ar kel is eigenlijk een aanvulling op een vorig ar kel ge teld: ‘Algen! – Algen?’, omdat je na het schrijven en/of publiceren van een verhaal al jd wel blij doordenken of omdat je b.v. wat hebt vergeten en alles toch zo compleet mogelijk wilde weergeven, maar helemaal volledig kun je nooit zijn en heb dat ook aan het eind van dat ar kel geschreven. Trouwens het bestrijden van algen is ook een van de belangrijke aspecten m.b.t. het onderhouden van een plantenbak. Als je aan een vivarium wilt beginnen dient men zich wel eerst af te vragen of men voldoende jd en middelen beschikbaar hee om een biotoopje goed te onderhouden. Het houden van een mooi, esthe sch en biologisch verantwoord zoetwateraquarium is ook niet weggelegd voor gemakzuch ge mensen die vies zijn van een beetje onderhoud en men mag zich tevens niet laten ontmoedigen als het soms niet direct gaat zoals jij dat wilt, want de natuur laat zich niet dwingen en ook hier is geduld een schone zaak. De waarde van een goed vivarium is uiteindelijk een constante goede kwaliteit op lange termijn, al hoe dat ook weer niet al jd op topniveau te zijn. Verder moeten we ons realiseren dat vivarium houden niet natuurlijk, maar een vorm van cultuur is. Het is gewoon onder water tuinieren, waarbij we allerlei planten en levende have bij elkaar brengen zoals je ze in de natuur nooit zult zien. Bovendien is de lichMoevoer niet alleen kunstma g van boven af, maar ook van een of meerdere zijkanten, wat ook al niet in de natuur voorkomt, of we passen al dan niet wanden en voedingsbodems toe of bodems die niet zo natuurlijk zijn, maar omdat we die wat donkerder willen hebben om de kleuren van planten en vissen wat beter uit te laten komen. De beplan ng van ons vivarium is ook vaak helemaal ingesteld op de ‘zichtzijde’ met verschil in hoogte, kleuren, bladvorm en inrich ng en ook meer soorten dan in de natuur tegelijk naast elkaar voorkomen. Bij dit alles komen we op het terrein van wat we wel of niet goed en mooi vinden en daarover zijn de meningen vaak heel verschillend, daarom laat ik het hier maar bij. Verder hebben we te maken met het grootste mankement, namelijk dat we geen constante aanvoer hebben van vers water van dezelfde samenstelling en temperatuur. Het leidingwaterwater, wat wij gewoonlijk gebruiken, is verre van natuurlijk. We moeten ons dus behelpen met dat circulerende leidingwater, dat we d.m.v. filters enigszins ‘zuiver’ proberen te houden en dan is dat nog niet natuurlijk. Wellicht proberen wij daarbij dan ook nog dat water te condi oneren met allerlei stoffen om dat voor de planten en levende have zo goed mogelijk te doen zijn en/of we voegen eventueel nog gedes lleerd- of flessen bronwater toe.

Danio Rerio Del

92

Mei 2014

Over al die zaken wil ik het echter hier niet hebben, omdat dit al gauw kan leiden tot een oeverloze discussie. Iedereen moet maar, door zelf steeds uit te proberen, bepalen wat het beste is voor haar/zijn biotoopje, want ieder vivarium is anders. Dus iedereen moet maar doen wat hij leuk en mooi vindt, als het belang van planten en dieren maar voorop staat. Daarbij kun je ook nog gebruik maken van de ervaringen van anderen of informa e opdoen via literatuur en internet. Openbare aquaria in dierentuinen en elders zijn meestal zoutwateraquaria met vissen in de bekende spectaculaire kleuren of heel grote zoutwaterbassins met veel en vooral grote vissen en haaien, wat voor dierentuinen ook interessant is, want daarmee trek je kijkerspubliek en daar moeten die dierentuinen het toch van hebben. Het zijn dus bijna nooit zoetwateraquaria en als die er zijn, dan zijn die, althans voor aquarianen, vaak niet om aan te zien. Dat is ook niet zo verwonderlijk, want de aquaria in dierentuinen hebben als eerste een educa eve func e. In een gewoon zoetwateraquarium komen ook veel kleinere vissen voor met minder spectaculaire kleuren. Bovendien, en dat is wellicht de belangrijkste reden, het goed onderhouden van een plantenbak is een hoofdstuk apart dat veel onderhoud vergt en kostbaar is, dus beginnen ze er maar niet aan of men maakt gebruik van kunststof planten, die net als kunstbloemen, steeds beter op echte gaan lijken. Voor we onderhoud aan een aquarium willen plegen is het belangrijk daar goed op voorbereid te zijn. Om te beginnen: koop een flink stuk tafelzeil ter bescherming van de vloer/vloerbedekking. Heb je een houten of kunststof vloer en staat je aquarium niet op poten, dan is het misschien nuQg de onderrand met die vloer af te dichten, natuurlijk zorgvuldig en zoveel mogelijk onzichtbaar, met een dun streepje transparante siliconen, zodat het water niet onder het meubel kan komen voor het geval dàt. Gaat het eventueel toch een fout, houdt dan een aantal handdoeken/dweilen bij de hand, zodat je snel kunt ingrijpen. Ook is het wellicht handig, eveneens om de vloerbedekking te sparen, om een paadje met handdoeken/dweilen te leggen om druppels op te vangen jdens transport naar/vanaf de kraan. Verder een kleine en een grote emmer (een grote voor het afzuigen van vuil en een kleine om overtollige planten in water te deponeren, zodat die niet uitdrogen), een afzuigslang (er zijn er in de handel die voorzien zijn van een handpompje en een klem, zodat de slang aan de rand van de emmer kan worden beves gd en aldus in de emmer blij hangen en bovendien met het voordeel dat de zuigkracht niet zo groot is dat je planten uit de bodem lostrekt), een stukje kunststof horrengaas of staalwol 0000 (om de voorruit mee schoon te maken), een fijnmazig schepnetje (om klein drijvende groendeeltjes, dode vissen en andere ongerech gheden mee weg te vangen), een slangenrager (om slangen meer schoon te maken), spons en zeem

Danio Rerio Del

93

Mei 2014

(natuurlijk om de voorruit mee schoon te maken) en eventueel een radiatorkwast met een lange steel (waarmee je eventueel grond of vuil van de planten kunt afvegen). Voor het afzuigen kun je natuurlijk ook een gewone slang gebruiken, maar zorg er dan wel voor dat het uiteinde van de slang aan de binnenkant van de emmer, b.v. door een beugel, aan de emmer vast zit, zodat een ‘waterballet’ wordt voorkomen. Verder kun je natuurlijk nog een plantentang of een eigen gemaakt plantvorkje en een grijparmpje paraat houden, zodat je niet al jd met je arm in het water hoe te komen. Belangrijk is ook dat, als je de lichtkap open zet, die goed ‘gezekerd’ is, zodat die niet jdens het onderhoud op het aquarium kan vallen met wellicht desastreuze gevolgen. Wellicht overbodig: maar zeker als je een wat oudere poXilter hebt, plaats overal bij aanslui ngen met buizen/slangen, slangklemmen. Ik weet wel dat filters vaak worden uitgerust met schroefslui ngen, maar plaats toch maar een extra slangklem voor het geval dat, want niets is zo vervelend als lekkage/ overstroming. Als je een filter gaat loskoppelen, haal dan, na het uitzeMen van het filter, allereerst de slangen uit het aquarium, waarbij je die natuurlijk wel boven het waterniveau moet vastzeMen en zet het filter voor het loskoppelen wel eerst in een emmer, zodat daar het eventueel uitstromende water in kan lopen en maak daarna eerst de onderste slang, dus de aanzuiging, en tensloMe de uitstroomslang los, zodat het water aan de onderkant eerst weg kan en niet aan de bovenkant eruit spuit. Het kan trouwens ook geen kwaad om zo nu en dan alle slangklemmen te controleren of die nog wel goed vast ziMen. Nieuwe grote poXilters hebben een eenvoudiger manier van loskoppelen, maar ook daar moet je voorzich g en met beleid te werk gaan. Pot- of biologische filters hoeven niet zo vaak te worden schoongemaakt, hooguit eens per half jaar, want daarmee vernie g je ook een heel nuQge bacteriefauna, wat weer een ongewenste verstoring oplevert. Verder is het nuQg eens per kwartaal die bacteriecultuur door een goed vloeibaar bacteriemiddel te onderhouden/aan te vullen Belangrijk is ook dat de elektrische installa e goed geïsoleerd, geaard en beveiligd is tegen overbelas ng en dat die installa e, zeker als die zich onder het aquarium is aangebracht, zoveel mogelijk in een apart en goed waterdicht compar ment is ondergebracht. Losse draden en niet-geaarde stopcontacten moeten daarbij worden voorkomen. Ook is het nuQg er voor te zorgen dat je jdens dat onderhoud zelf goed geïsoleerd staat, b.v. op een rubber ondergrond, want je weet maar nooit als je onverwachts tegelijk met elektriek en water in aanraking komt. Voor het goed onderhouden van een aquarium is het noodzakelijk dat men elke dag niet alleen de vissen voert, maar de bak, naast misschien wat klein

Danio Rerio Del

94

Mei 2014

onderhoud, ook goed schouwt. Dus planten en vissen controleert op gezondheid en eens per week wat uitgebreider zorg besteedt aan het onderhoud: schoonhouden, water verversen, het weer aanvullen en het op peil brengen van CO2, plantenvoedsel, vissen beschermende stoffen enz. Ik geef daarbij de voorkeur aan vloeibare middelen van hetzelfde merk, want die middelen zijn vaak op elkaar afgestemd. Bij dit alles is echter voorzich gheid en geleidelijk toepassen van middelen en hoeveelheden geboden. Het toedienen van CO2 is a*ankelijk van het plantenbestand dat men hee , want niet alle planten zijn daarvan gediend. Je kunt jdens dat onderhoud natuurlijk ook planten inkorten, maar doe dat niet voordat die het wateroppervlak hebben bereikt. Geef die planten toch eens de jd om uit te groeien! Veel planten gaan dood door te veel aandacht! Bovendien gee ook het inkorten van planten weer een soort verstoring en dat moeten we zoveel mogelijk voorkomen. Ja maar, ik wil de hoogteverschillen handhaven! Dat kan wel wezen, maar doe dat maar enige jd voor een keuring, want verder zal niemand daar veel aandacht aan besteden. Bovendien wat is er mooier in een aquarium, naast gezonde vissen, mooi uitgegroeide planten? Voor het schoonhouden is het handig als je de decora estukken makkelijk uit de bak kunt halen voor een periodieke schoonmaak, b.v. onder stromend water met behulp van een ‘groen lapje’ of een staalborstel. Verder al het vuil van de bodem en wanden zoveel mogelijk afzuigen. Wel zullen sommigen zeggen, dan zuig je alle voedingsstoffen voor de planten weg! Nou, dat vuil moet toch eerst worden omgezet in goed opneembare voedingsstoffen en bovendien krijg je het aquarium niet zo schoon, dat er al jd wel wat vuil achterblij en zoveel van dat soort ‘voedingsstoffen’ hebben je planten echt niet nodig, want het gaat alleen maar om heel kleine hoeveelheden van een scala aan voedingsstoffen. Trouwens, in de loop der jaren verzamelt zich toch steeds meer vuil in de bodem, dus zuig de boel maar goed af, dat kan echt geen kwaad. Te veel voedingsstoffen is alleen maar nuQg voor de algen. Zorg er voor ook niet in een keer te veel water af te zuigen, waardoor je met veel meer water moet aanvullen, wat het hele watermilieu weer gaat verstoren. Een of twee emmers water bij een meter bak lijkt mij een limiet en als het meer moet zijn, doe het dan eventueel in fases. Verder kun je nog de overtollige, dode, beschadigde of bealgde planten/bladeren verwijderen. Denk overigens niet dat je alle algen uit een aquarium kunt verwijderen, want dat ga je echt niet lukken Algen horen thuis in een aquarium; je moet er alleen maar voor zorgen dat algen niet de overhand krijgen en aldus esthe sch hinderlijk worden en dat vraagt al genoeg aan zorg. Als dat wel het geval is, dan kan men in het ergste geval misschien zijn toevlucht nemen tot chemische middelen, maar er is dan toch wel iets mis en moeten we daarna wel proberen

Danio Rerio Del

95

Mei 2014

de oorzaak weg te nemen en het aquarium weer in op male condi e proberen te krijgen. Natuurlijk kun je radicaal te werk gaan door de hele bak leeg te halen en te ontsmeMen, maar of dat de oplossing is, is maar de vraag. Men haalt dan wel de gevolgen van je verkeerde onderhoud/verzorging weg, maar enige zelYri ek is dan wellicht meer op zijn plaats. Mocht men zich echt helemaal geen raad meer weten met een algenprobleem, dan gee tensloMe een al zeer oud middel, door het aquarium een week lang helemaal donker te zeMen, een oplossing. Men kan dan tevens een algenbestrijdingsmiddel toevoegen en het aquarium gedurende die week ook goed doorluchten. Wel moet men dan natuurlijk wel eerst de ac eve kool, turf e.d. uit het filter halen. Ook is het van belang dat men de bijsluiter bij die middelen goed leest en de dosering aanhoudt. Na zo’n kuur het aquarium goed afzuigen, het filter schoonmaken en de bacteriefauna weer op peil brengen. Ook kan het wellicht geen kwaad het lichtniveau wat terug te brengen. Uiteindelijk gee dat ‘paardemiddel’ wel een goed resultaat, al zullen mogelijk de planten wat zijn teruggelopen, maar als je de verzorging van het aquarium niet verbetert dan zit je na enige jd weer met hetzelfde probleem. De voorruit maken we b.v. schoon met een stukje kunststof horrengaas en als het echt moeilijk gaat, met een stukje staalwol 000 dat geen krasjes veroorzaakt, maar zorg bij dat laatste er voor dat er geen scherp korreltje in de staalwol komt, want dan krijg je gegarandeerd wèl krassen. Het schoonmaken beginnen we aan de bovenkant en gaan geleidelijk naar onderen en tot slot het laatste randje vlak boven de bodemgrond en gooi dat stukje staalwol dan weg. Verder is het toch al verstandig om alle scherpe voorwerpen en stenen van de voorruit weg te houden. Let er natuurlijk ook op dat er wat dat betre ook aan de buitenkant niets fout kan gaan. Let daarbij eventueel ook op kinderen/ kleinkinderen, want tegen een zwaar/scherp voorwerp is het glas wellicht niet helemaal bestand. Kaamlagen liefst afzuigen naar een apart filter zodat het grote filter niet onnodig wordt belast. Verder dient in een aquarium ‘Schraalhans’ keukenmeester te zijn, zowel wat voeren als het toedienen van planten- en andere stoffen betre . Ook een goede doorstroming in het water, vooral aan de oppervlakte en door de bodem, is van belang voor het gezond houden van planten en vissen. Wat de verlich ng betre kun je volstaan met lampen die gedurende ongeveer 12 uur branden. Over verlich ng zullen trouwens ook wel verschillende meningen bestaan en moet men zelf maar, aan de hand van eigen ervaringen, uitmaken wat goed is of wat men mooi vindt.

Danio Rerio Del

96

Mei 2014

Met het voeren van levend en diepvriesvoer moet men extra voorzich g zijn. Van levend voer moet je zeker weten dat het ‘schoon’ is van ongewenste bacteriën/insecten enz. en beide soorten voer zijn extra vervuilend als het in te grote doses wordt gegeven. In de literatuur wordt zelfs, in geval van overtollige algenvorming, aangeraden om enige jd helemaal met levend of diepvriesvoer te stoppen. Belangrijk is ook dat het vissen- en/of andere levende have bestand niet te groot is. Hoe groter dat bestand planten en vissen is, des te meer kans op problemen. Alle ramingen ten spijt hee men vaak toch een veel te groot bestand. Dus ook hier geldt: met zel\eheersing toont zich de meester. Ga bij het veranderen/schoonhouden ook niet in een keer te rigoureus te werk, maar doe het geleidelijk, want elke verandering brengt dwarrelend stof en een verstoring teweeg, wat weer nieuwe problemen kan veroorzaken en daar zit je natuurlijk niet op te wachten. Voorkom al jd zo veel mogelijk vertroebeling, want dat dwarrelende vuil gaat op de planten ziMen, wat weer een voedingsbodem voor alg is. Verder kun je door meten een inzicht krijgen in de condi e van het water, zodat je jdig maatregelen kan nemen, al ben je dan in feite natuurlijk toch al te laat. Het onderhouden van vivaria is dus een kwes e van regelmaat en voortdurende controle. Bovendien duurt het al jd weer enige jd voordat de ‘natuur’ zich weer hee hersteld. Maar geduld is een schone zaak en zelfdiscipline is voor een vivariaan een onontbeerlijke eigenschap. Tot slot: uit dit verhaal kan men opmaken dat ik nogal beducht ben voor verstoring van het milieu en dat daarvoor in ons toch al heel kleine biotoopje maar heel weinig nodig is, ook al hee men een bak van 3 meter of groter. Hetgeen hierboven geschreven is slechts een aantal gedachten, waar iedereen anders over kan denken en wellicht betere ideeën over hee . Bovendien is het natuurlijk ook nu nog niet compleet, maar mogelijk kan men dat voor zichzelf aanvullen of uit het bovenstaande iets halen waarmee men haar/zijn voordeel kan doen bij het onderhouden van een vivarium en dan is het doel van dit ar kel meer dan bereikt. Mocht u na het lezen van dit of andere ar kelen van mij denken: ‘Die man zal wel een perfect aquarium hebben!’ Nee dus, want hier geldt ook het bijbelse woord: ‘Hij die denkt dat zij/hij staat, ziet toe dat zij/hij niet valt’. Er is al jd wel wat aan te merken, het blij immers mensenwerk waar we ons moeten behelpen met veel minder mogelijkheden dan die de natuur ter beschikking staat, maar dat gee niet, als je aan je hobby maar plezier kan beleven. Verder heb ik respect voor de mensen die hun vivarium jdens een keuring aan de goegemeente durven tonen en het onderwerpen aan een kri sche beschouwing van de keurmeester. Ik kon daar al jd wel mijn voordeel mee

Danio Rerio Del

97

Mei 2014

doen. Als men aan een keuring deelneemt moet men dus tegen eventuele kri sche uitla ngen van de keurmeester of derden kunnen, want anders moet je niet aan zo’n keuring meedoen. De keurmeester is ook maar een mens die fouten kan maken, maar we moeten zijn mening wel al jd respecteren en hij verdient al jd een voorkomende en vriendelijke bejegening, dat hoort gewoon bij spor viteit en beschaving! Uiteindelijk stelt die keurmeester wel zijn vrije jd en kennis ter beschikking om de deelnemers in hun hobby op een hoger niveau te brengen. Ik wens u bij het onderhoud van uw vivarium veel succes!

WAAROM VECHTEN VISSEN Vaak zien we vissen in een aquarium vechten. Waarom? Met wie? De vechtdrang of agressie richt zich tegen de individu in de omgeving waarvan men last hee . In de meeste gevallen zal dit een soortgenoot zijn en dan wordt er niet alleen door de zogenaamde. vechtlus ge soorten gevochten, maar ook door de meer vreedzame soorten zoals tandkarpers en zalmen. Het vechten is geen privilege van de mannetjes, want als er concurren e in het spel is, doen ook de vrouwtjes er aan mee. Gevechten tussen twee verschillende soorten worden soms ook gezien, wanneer de ouders hun jongen verdedigen of als een hol-bewonende soort indringers uit zijn omgeving verjaagt. Dan zijn die verschillende soorten elkaars concurrenten, wat individuen van dezelfde soort al jd zijn, al was het alleen maar broodnijd. Ze zijn immers op hetzelfde voedsel aangewezen. Ook kan het om een vrouwtje of een schuilplaats gaan. Met soortgenoten wordt dan ook he ig gevochten. Bepaalde vechtmethoden kunnen alleen maar met succes aangewend worden tegen gelijksoor ge tegenstanders. Als de ene vis zou drukken en de andere zou trekken hee het hele gevecht geen zin. Voornaamste inzet bij de meeste gevechten is het territorium, het gebied rondom een bijzonder object, dat ook voedsel kan zijn. Bij vissen is het in de regel het nest of een vrouwtje. Zo hee het afstand houden het nuQg maken van alle beschikbare mogelijkheden tot gevolg. Gevechten van het territorium zijn zichtbare tekens bijv. stenen of planten. Verplaatsen we die tekens, dan hee de vis dat niet in de gaten. Als echter een afstand van der g cen meter tot het territoriumcentrum van één van de twee dier overschreden wordt, houdt het vertrouwen op en wordt de oorspronkelijk grens weer verdedigd. Visgevechten vinden gewoonlijk volgens speciale regels plaats. Vooral als de tegenstanders over gevaarlijke wapens beschikken of waarbij de sterke wint zonder dat als regel de verliezer wordt gedood. Meestal zijn de

Danio Rerio Del

98

Mei 2014

verwondingen niet erns g. Bij de Cichliden hebben de grotere soorten een gevaarlijk gebit. Eerst wordt gedreigd door de vinnen te spreiden. Het kan best zijn dat dan al één van de dieren die zich de zwakkere voelt, het hazenpad neemt. Dan is de strijd beslist. Een aquarium hee maar een beperkte vluchtmogelijkheid, zodat vaak één van de dieren toch wordt afgemaakt. Iets wat in de natuur nooit voorkomt. De vechtdrang is dus het gevolg van de onnatuurlijke toestand die in het aquarium heerst en de eigenaar dient het zwakkere dier dan ook uit de bak te verwijderen, omdat het niet zoals in de natuur kan vluchten. Vechten kan op allerlei manieren gebeuren. Met het gebit, de staart, bekken trekken, enz. Soms zijn de dieren even sterk en kan de strijd vele uren duren. Gevechten dienen ook om de rangorde onder de dieren te bepalen. Zulke rangorden zijn het meest bij tandkarpers bekend. Bij zwaarddragers en guppen is dit prach g te bestuderen. Voorop gesteld dat de bak groot genoeg is. In een te kleine bak worden de sociale verhoudingen namelijk sterk vertekend. Heel mooi is de rangorde te zien in een kleine groep mannetjes van de Malabarbarbeel. Doet men er ongeveer en in een ma g beplant aquarium van. 60x35x35 cen meter, dan kan men de rang waartoe elk dier afzonderlijk behoort herkennen aan de stand die het inneemt. Hoe lager het dier in rang is, des te schuiner het met zijn kop omhoog gericht moet staan (tot 45 graden toe). Dit is speciaal het geval als een hogere in rang hem passeert. De verslagenen vluchten doorgaans steeds naar een gebied, dat voor een bepaalde vissoort minder belangrijk is. Zijn de nesten op de bodem, dan is het oppervlak vluchtgebied. Bij vissoorten met drijvende nesten is dat de bodem. Wide kempvissen vechten zelden langer dan 12 tot 20 minuten, maar doorgeselecteerde exemplaren houden het wel drie tot zes uren vol en er schijnen zelfs individuen te bestaan die het vechten vierentwin g uren onafgebroken presteren. Het zal je vrouw maar wezen. Gelezen in maandblad van Aquavo, Purmerend

VISSENWIND, SCHEET MAAKT HARING WELBESPRAAKT Haringen communiceren met elkaar door ’s nachts scheten te laten. Canadese biologen ontdekten de winden op geluidsopnamen en camerabeelden. Volgens de onderzoekers hebben de kneMerende geluiden een sociale func e. Ook vissers kunnen baat hebben bij deze ontdekking. Er borrelt iets eigenaardigs in de oceaan. Haringen hebben de gewoonte om, vooral ’s nachts, gasbelletjes uit hun anale opening te persen. Ze laten

Danio Rerio Del

99

Mei 2014

scheten, zoals dat heet, en flinke ook. Canadese zeebiologen ontdekten dit toen ze het gedrag van haringen bestudeerden met camera’s en microfoons. Volgens de onderzoekers hebben de scheten een sociale func e, maar wat de dieren er precies mee zeggen blij een raadsel. De haringscheten klonken als een levendig kneMerend geluid, waarvan de duur en toonhoogte nogal konden verschillen. De frequen e van het geluid lag tussen de 1,5 en 22 kilohertz, grotendeels binnen het gehoorbereik van de mens. Gemiddeld duurde een haringwind 2,5 seconden, maar er waren ook uitschieters tot wel acht seconden. De onderzoekers noemen zelf de geluiden geen scheten, maar “fast repe ve cks” – afgekort ‘FRT’, en dat lijkt wel weer erg op het Engelse woord fart. De haringwinden ontstaan waarschijnlijk niet door gasvorming in het darmstelsel, denken de Canadezen. Pas gevoerde haringen lieten net zoveel winden als hun uitgehongerde soortgenoten. De biologen onderzochten bovendien of de vissen winden lieten uit angst. Maar toen ze de geur van een haai in hun zwemwater mengden bleef het aantal scheten opnieuw gelijk. De zeebiologen nemen aan dat de winden een sociale func e hebben en dienen als communica emiddel. Dat leiden ze af uit camerabeelden waarop ze zagen dat de vissen vooral winden lieten in het donker, als ze elkaar niet konden zien. Daarnaast nam het aantal winden per haring toe als hij meerdere soortgenoten om zich heen had. En ten sloMe kunnen haringen zulke geluiden ook gewoon horen. Het geluid van de winden valt precies in hun gehoorbereik, terwijl de meeste andere vissoorten deze frequen es niet kunnen waarnemen. Bescherming tegen roofdieren bieden de winden niet. Zeezoogdieren die een harinkje op z’n jd lusten, zoals walvissen en zeehonden, kunnen het geluid mogelijk wel horen. Van veel vissen is bekend dat ze allesbehalve zwijgend door het leven gaan. Sommige soorten gebruiken bijvoorbeeld extreem lage geluiden en trillingen om zichzelf aantrekkelijk te maken voor hun soortgenoten. Dit doen ze met een orgaan dat de zwemblaas heet, een ballon van bindweefsel die zich in hun buik bevindt. Door deze te laten opzwellen of leeglopen houden de vissen hun drijfvermogen in de hand. Maar wanneer ze hiermee geluid of luchtbellen produceren, komen die vrij uit de mond en niet, zoals bij haringen, uit het achterwerk. Toch gebruiken haringen hun zwemblaas, schrij Ben Wilson, leider van de Canadezen, in het jdschri Biology LeMers. Bij haringen staat de zwemblaas in verbinding met anus, zodat ze uitgeperste lucht naar hun achterste kunnen leiden. Het Canadese onderzoek toont volgens Wilson als eerste dat aan dat vissen geluid kunnen maken met hun achterwerk. Zeebiologen blij, en wellicht hee ook de visserij wat aan deze ontdekking. Door met speciale geluidsapparatuur de zee af te speuren naar FRT’s, kunnen vissers misschien makkelijker scholen haring opsporen. Gelezen in maandblad van Xiphophorus, Oss

Danio Rerio Del

100

Mei 2014

Wintergroene orchideeën; Bokkenorchis Bericht uitgegeven door Werkgroep Europese Orchideeën op dinsdag 4 februari 2014 De winter is vaak een grauwe en grijze periode voor plantenlie*ebbers. Wat veel mensen niet weten is dat er in Nederland een aantal zogenaamde ‘wintergroene’ orchideeënsoorten voorkomen.

Bokkenorchis in de Kennemerduinen ( foto: Jos Lammers) Close up A. Brand van Druten,

In het eerste deel belichten we de Bokkenorchis. De Bokkenorchis (Himantoglossum hircunum) onderscheidt zich van andere soorten door de karakteris eke bloemen die voorzien zijn van een lang spiraalvormig gewonden lip. De grote planten zijn makkelijk te herkennen in de doorgaans vrij rijke vegeta e. De plant dankt zijn naam aan de bokkengeur die door de bloemen verspreid wordt. De bloei kan al half mei beginnen, met een uitloop tot eind juni begin juli. De bladeren van de plant zijn stevig en breed maar beginnen al jdens de bloei geel te kleuren. Groeicyclus In het vroege najaar komen de planten al boven de grond en vormen rela ef grote bladrozeMen. In de loop van de maand mei ontwikkelt zich vanuit het bladrozet een bloeiaar. De ervaring leert dat dit alleen met de grote bladrozeMen gebeurt, met vijf of meer rozetbladeren en een doorsnede van soms meer dan 20 cen meter. Eenmaal in volle bloei kan de Bokkenorchis een hoogte van wel 80 cen meter bereiken. Na de bloei ontwikkelen zich, a*ankelijk van het succes van de bestuiving, een aantal zaaddozen en ster de plant bovengronds geheel af. Verspreiding De afgelopen jaren zijn er steeds meer meldingen van vondsten van de Bokkenorchis in ons land. Waren er tot de jaren vij ig van de vorige eeuw af en toe meldingen uit Zuid-Limburg en de duinstreek ter hoogte van IJmuiden, tegenwoordig reiken de waarnemingen tot op Terschelling. De Bokkenorchis is

Danio Rerio Del

101

Mei 2014

daarmee te vergelijken met de, naar het noorden uitbreidende, Bijenorchis (Ophrys apifera). De Bokkenorchis komt op enkele plaatsen in wegbermen voor. Het toegepaste maaibeheer moet met deze weMelijk beschermde plant rekening houden. In het bloeiseizoen kan dan vanzelfsprekend niet gemaaid worden. Maar bovendien is het zaak het maai jds p af te stemmen op de rijping van het zaad en op de aanwezigheid van de rozeMen. Dat betekent dat gemaaid moet worden na de zaadzeQng en voordat de rozeMen uitkomen die met maaien flinke schade zouden oplopen. Begin september is dan de beste periode. Vrijwilligers Jos Lammers is sinds enkele jaren ini a efnemer van een groepje vrijwilligers die de gemeente helpt bij het beheer van Bokkenorchis. Door doelsoortsynchronisa e toe te passen en de gemeente van gerichte beheeradviezen te voorzien hee de popula e Bokkenorchis zich uitgebreid. Ook weten hoe je orchideeënbiotopen buiten natuurgebieden beheert? De W.E.O. hee onlangs een prak jkgids uitgegeven. Deze is nog te bestellen middels het forum van de Werkgroep. Binnenkort verschijnt hier ook een pdf-versie van de gids.

Wintergroen? Formeel gezien is wintergroen wellicht niet geheel de juiste benaming voor deze groep planten. Wintergroen wordt vaak gebruikt voor een groep planten die bladhoudend is. Wintergroene orchideeën zijn niet bladhoudend maar overwinteren wel als bladrozet. De komende periode belicht de W.E.O. de duo's Bijenorchis - Vliegenorchis, Harlekijn - Hondskruid en Aapjesorchis - Poppenorchis.

Bokkenorchis hee opvallende bloemen waarbij de lip lang en spiraalvormig is. Van een (echte) winter is dit jaar geen sprake meer. Met de komst van de meteorologische lente nemen we nogmaals de wintergroene orchideeën onder de loep. Ditmaal worden Bijen- en Vliegenorchis belicht.

Danio Rerio Del

Vliegenorchis

102

Mei 2014

Bijenorchis (foto’s: Mark Engels)

Van alle inheemse orchideeën spreken Bijenorchis (Ophrys apifera) en Vliegenorchis (Ophrys insec fera) het meest tot de verbeelding. Met name de vorm van de bloem wijkt af van andere inheemse soorten die veelal een rijkbloemige bloeiaar beziMen. Dit in tegenstelling tot Bijenorchis en Vliegenorchis waarbij de bloem op een insect en de bloeiaar rela ef armbloemig is. Bijenorchis hee een vrij bolle lip, met roze bloemdekbladen. Hoewel je met veel fantasie er een bij in zou kunnen ontdekken hee de bloem van de Bijenorchis geen specifieke func e. Vliegenorchis daarentegen bezit een minder kleurrijke bloem. De lip is nagenoeg donkerbruin met een donker- tot lichtblauwe spiegel. De bloemdekbladen zijn groen van kleur, net als de rest van de plant. Bij Vliegenorchis hee de bloem wel een func e, namelijk het lokken van mannelijke graafwespen. Deze zien de bloem voor een vrouwtje aan en zullen al snel proberen met de bloem te paren. Naast visuele verleiding verspreid de bloem ook feromonen. Dit zijn sekslokstoffen die de mannetjes van ver ruiken. Doordat de mannetjes wild de liefde bedrijven met de bloem krijgen zij stuifmeelklompjes opgeplakt. De mannelijk graafwespen trappen nog vaak in deze val waardoor de stuifmeelklompjes verspreid worden. Groeicyclus 



 In de vroege herfst (medio oktober) zijn de eerste bladrozeMen van Bijenorchis reeds bovengronds aanwezig. Vliegenorchis volgt pas veel later. Omstreeks de kerstdagen verschijnen de eerste bladen bovengronds. ‘s Winters vindt er een winterrust plaats. Dit houdt in dat het bladrozet niet verder groeit. Pas in het late voorjaar ontwikkelt zich een bloeiaanzet. Het voorjaar is overigens de beste periode om te zoeken naar deze planten. De omringende vegeta e is dan laag, en de frisgroene rozeMen vallen dan sneller op in de nog grauwe omringende vegeta e. Een bijkomend voordeel is dat je in het voorjaar ook de jonge planten mee kan tellen. Deze planten zullen niet bloeien en worden om

Danio Rerio Del

103

Mei 2014

deze reden vaak gemist met tellingen. Verspreiding 



 De afgelopen decennia is het aantal vindplaatsen van Bijenorchis enorm toegenomen. De soort hee zich inmiddels al op enkele Waddeneilanden geves gd. Het aantal vindplaatsen van Vliegenorchis daarentegen toont een tegenovergestelde trend. De afgelopen der g jaar is het aantal vindplaatsen van 19 teruggelopen naar 5. Daarnaast worden op de meeste plekken ieder jaar slechts één of een handjevol planten aangetroffen waardoor deze popula es erg kwetsbaar zijn. Hierdoor hebben natuurorganisa es een hoge verantwoordelijkheid ten opzichte van het behoud en herstel van vliegenorchispopula es. Iets dat helaas soms gepaard gaat met vallen en opstaan. Beheer De werkgroep zet zich sinds enkele jaren samen met Staatsbosbeheer in voor behoud en herstel van een popula e Vliegenorchis in Zuid-Limburg. Door samen kleinschalig beheer toe te passen in een kalkgrasland lijkt een kwetsbare popula e weer op te krabbelen en zijn de aantallen bloeiende planten vertweevoudigd. Wintergroen? 



 Formeel gezien is wintergroen wellicht niet geheel de juiste benaming voor deze groep planten. Wintergroen wordt vaak gebruikt voor een groep planten die bladhoudend is. Wintergroene orchideeën zijn niet bladhoudend maar overwinteren als bladrozet. De komende periode belicht de W.E.O. nog de duo's, Harlekijn - Hondskruid en Aapjesorchis - Poppenorchis. Bokkenorchis ging hen al voor in een eerder natuurbericht.

Gelezen in de Nieuwsbrief Natuurgroep RoDerdam Tekst: Mark Meijrink, Werkgroep Europese Orchideeën

Danio Rerio Del

104

Mei 2014

Drijvende waterplanten Zelden wordt over deze soort beplan ng geschreven, alhoewel het een veel gebruikte en zeer interessante manier van beplan ng is. Al naargelang het doel, kan men kiezen welke soort we gaan gebruiken. De keuzemogelijkheden zijn ruim en van sommige soorten kunnen we dezelfde plant zowel boven als onder water gebruiken. Hierna volgt een opsomming van de bekendste soorten met wat uitleg bij elke soort. Eikenbladvaren - Ceratopterus thalictroides Dit is vast een van de bekendste drijfplanten uit de aquaris ek. Deze uit Azië aYoms ge waterplant kan zowel drijvend als submers worden gehouden. Onder water vraagt het een zeer lichte plaats en vertonen de bladeren een zeer diepe insnijding, eigen aan varens. Drijvend gehouden kunnen deze planten vrij grote oppervlaktes innemen, soms wel met een diameter van meer dan 30 cm. De wortels geven een zeer mooi zicht onder water en bieden een goede schuilplaats aan eventueel jongbroed. Deze plant groeit welig bij een goede belichng en tochtvrij gehouden, doch is vrij eenvoudig in de hand te houden. Vermeerdering geschiedt door het ontstaan van kleine plantjes in de insnijdingen van bladeren en bladranden (sporenontwikkeling?). Deze plant is zeker een aanrader, voor diegenen die levendbarenden verzorgen, als schuilplaats voor het jongbroed. Klein Kroosvaren - Azolla caroliniana Een minder bekende drijfplant, aYoms g uit Amerika, met kleine, ronde, fluweelach ge bladeren welke in groepjes van 6 tot 12 aan elkaar ziMen. Zij kunnen soms egaal groen zijn, doch ook wel roodach g van kleur, dit als naargelang de intensiteit van de verlich ng. Zij planten zich voort door uitlopers, dit kan, zoals bij vorige soorten, zeer snel gaan bij een geschikte temperatuur en belich ng. Waterhyacint - Eichhornia crassipes Hiervan hebben wij alleen reeds gehoord, doch deze plant, een typische drijfplant, komt toch niet veelvuldig in onze aquaria voor. AYoms g uit Brazilië is het een tropische plant die veel licht en voldoende warmte vraagt. In paludaria is hij wel regelma g te zien, dit milieu is beter geschikt voor deze plant daar hij hoger boven de waterspiegel uitgroeit en de lage waterstand gee hem de

Danio Rerio Del

105

Mei 2014

kans in de bodem te wortelen, dit om aan zijn voedselvoorziening tegemoet te komen. Bij ideale omstandigheden zal deze gast‘ ons belonen door zijn prach ge blauwvioleMe bloemen, zijn naam liet het ons reeds vermoeden. Mosselplant - Pis(a stra(otes Dit is weer een beter bekende soort onder de drijfplanten, een der boegbeelden zelfs, en toch zullen wij deze plant niet zo vaak in aquaria tegenkomen, meer in binnenhuisvijvertjes daar ook deze plant, zoals Drijvende waterplanten. Zelden wordt over deze soort beplan ng geschreven, alhoewel het een veel gebruikte en zeer interessante manier van beplan ng is. Al naargelang het doel, kan men kiezen welke soort we gaan gebruiken. Deze hiervoor vermeld, vrij groot kan worden en het beste gedijt op aquaria zonder dekglas. Zoals bij het eikenbladvaren vormt ook deze plant een ‗mooi‘ en uitgebreid wortelgestel. De bladeren staan rozetvormig en zijn fluweelach g olijfgroen. De voorplan ng gebeurt door uitlopers en bij goede belich ng en voldoende voedselvoorziening kan dit tot een overwoekering van het wateroppervlak leiden. Deze soort is eveneens zeer goed geschikt als schuilplaats voor allerlei jongbroed. Dit vroeger vrij algemeen in onze aquaria voorkomende plantje is nu nagenoeg niet meer terug te vinden. Dit is een mosach g‘ drijfplantje dat bij goede belich ng kan uitgroeien tot een waar tapijt op het wateroppervlak, dit is in tegenstelling tot de hiervoor genoemden een zeer goede zuurstof-producent. Dit wortel loze, lichtgroene plantje‘ plant zich vegeta ef voort en kan eveneens on der water gedijen, het dient hier dan wel vast gestoken te worden en voldoende licht dient eveneens voorhanden te zijn, op deze manier is het een bijzonder aMrac eve en nuQge verschijning in ons aquarium. Deze opsomming en korte beschrijving van deze, in vele gevallen miskende, plantengroep, kan misschien leiden tot een herwaardering van deze nuQge planten. Wat te doen als de zuurstofplanten niet of slecht groeien. Hier zijn vele scenario´s mogelijk . Allereerst kan de ligging van de vijver een probleem vormen. Zuurstofplanten hebben zonlicht nodig om te groeien. Als het zonlicht te veel wordt weggenomen door schaduw van bomen en gebouwen, Kunt u de zuurstofplanten (indien mogelijk) een meer zonnige standplaats geven. Een tweede oorzaak kan een overmaat aan algen zijn. Algen beginnen in het vroege voorjaar eerder te groeien dan de zuurstofplanten, die daardoor te weinig licht krijgen en afsterven. De remedie is simpel. Met een netje de algen verwijderen. (deze wel even nakijken op levend organisme) en daarna de zuurstofplanten algenvrij houden tot ze weer gaan groeien.

Danio Rerio Del

106

Mei 2014

Wanneer de overma ge plantengroei het resultaat is van vervuiling door bijvoorbeeld roMende planten, niet opgegeten voer of uitwerpselen van eenden of andere watervogels rest vaak slechts het grotendeels of geheel verversen van het vijverwater. Als u na zo´n verversing voldoende zuurstofplanten aanbrengt en de oorzaak van de vervuiling bestrijd komt het resultaat vanzelf Een aantal soorten Ik noemde zojuist al enkele soorten zuurstofplanten voor de vijver. Hieronder volgt een beknopte lijst van de meest gangbare zuurstofplanten voor de vijver. Potamogeton lucens (Glanzend fonteinkruid) Dit is één van de beste zuurstofplanten voor de vijver. Plantdiepte 30 tot 150 cen meter. Deze vormt tussen juni en augustus donker groene bloeiaren boven water waaruit zich gemakkelijk zaad vormt. Potamogeton natans (drijvend fonteinkruid) de glanzende drijvende bladeren hebben een grote sierwaarde en zorgen voor schaduw in de vijver. Plantdiepte 30 tot 80 cen meter. Net als P. lucens en vele andere soorten fontein kruid vormen zich ook hier bloeiaren boven het water. Ceratophyllum (Hoornblad) groeien hoornblad is in twee variëteiten verkrijgbaar. Ceratphillum demersum gedoornd) met harde stekelige groeistengels en Ceratphillum submersum (ongedoornd) met fijnere en zachte groeistengels. Deze uitstekende zuurstofplanten beschikken niet over een wortelgestel, maar drijven als het waren los in het water, waarbij veel vertakkingen worden gevormd. Regelma g de dichte bossen uitdunnen en de verse scheuten in de vijver laten zakken. Plantdiepte: kan in iedere waterdiepte worden uitgezet. Ranunculus aquailis Waterranonkel Dit is een van de weinige soorten die mooi bloeien. De wiMe bloemen met een gele kern zijn vooral in de maanden mei en juni te bewonderen, en steken ongeveer vijf cen meter boven het wateroppervlak uit. Na de bloei vormen ze drij\laadjes met worteltjes, die na enige jd loslaten en dan een nieuw plantje

Danio Rerio Del

107

Mei 2014

vormen. Deze fijn vertakte bladeren zijn gevoelig voor algengroei. Plantdiepte 30 tot 100 cen meter. Elodea/egeria Waterpest Deze grote familie van echte waterplanten komt in de gehele wereld in gemagde en tropische delen voor. Deze stengelplant hee de naam waterpest gekregen naar aanleiding van de zeer snelle vermeerdering. De bloemetjes zijn te verwaarlozen en onopvallend. Waterpest wordt door vissen gegeten om cons pa e tegen te gaan. Plantdiepte: 30 tot 100 cen meter. HoDonia palustris (waterviolier) Dit is één van de allermooiste waterplanten voor de vijver. De lichtgroenen, en fijn vertakte blaadjes vormen een mooi contrastrijk geheel met de overige, meestal donkergroene onderwaterplanten in de vijver. Als de planten goed gedijen zijn de bladrozeMen zelfs in de winter groen. De prach ge roze tot lila bloemen staan op steeltjes boven het wateroppervlak en lokken veel insecten. De bloei jd valt in de zelfde periode als de hiervoor genoemde waterranonkel, mei en juni. Wie dus in de lentemaanden massa´s bloemen in de vijver wenst, kan er voor kiezen om beide soorten aan te planten. Wie echter veel slakken in de vijver hee of last hee van algen kan deze schoonheid beter niet aanschaffen. Want tegen beide kwalen zijn ze niet goed bestand. Plantdiepte 20 tot 50 cen meter. Callitriche Sterrenkroos Deze soorten vormen in tegenstelling tot de drijvende soorten kroos. Zeer fraaie en nuQge zuurstofplanten in de vijver. Zoals de Nederlandse naam al zegt zijn de blaadjes stervormig. En zullen door de snelle groei dichte lichtgroene gordijnen in de vijver vormen. Deze inheemse planten voelen zich het preQgst in wat harder water met een modderbodem: Plantdiepte 20 tot 80 cen meter. Voor gelezen in Hugo Aqua Nieuws

Danio Rerio Del

108

Mei 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleMer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

109

Mei 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Uitnodiging 3: Uitnodiging 4:

89

Jaarprogramma:

90

Terugblik: Onderhoud zoetwateraquaria; door J. A. M. Kouwenhoven

91

Voor u gelezen: Waarom vechten vissen; Aquavo, Purmerend

97

Voor u gelezen: Vissenwind, scheet maakt Haring Welbespraakt; Xiphophorus, Oss

98

Voor u gelezen: Wintergroene orchideeën; Bokkenorchis. Nieuwsbrief Natuur100 groep Ro9erdam Voor u gelezen: Drijvende waterplanten; Hugo Aqua nieuws

104

Bestuur

110

Danio Rerio Del

110

Mei 2014

BESTUUR: VoorziDer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziDer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, Penningmeester, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT Juni 2014 - nr. 6 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigings- en Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. Uitnodiging 1: dinsdag 17 juni 2014 “Verenigingsavond Waterkwaliteit meten” De “harde kern” is deze week in Limburg voor de Natuurstudieweek. Voor de achterblijvers organiseren we een avond waar de waterkwaliteit van het eigen aquarium nog eens degelijk doorgenomen kan worden.

Uitnodiging 2: dinsdag 2 september 2014 “Praatavond” Uitnodiging 3: dinsdag 16 september 2014 “Verenigingsavond”

In de zomermaanden zijn er geen verenigingsavonden. Ook het bestuur geniet van zijn welverdiende rust, en wens iedereen een wel verdiende vakan e.

Danio Rerio Del

112

Juni 2014

Jaarprogramma 2014 17 Juni

Verenigingsavond; Waterkwaliteit meten Pim Wilhelm

2 September Praatavond; 16 September Verenigingsavond; 7 Oktober 21 Oktober

Praatavond; Verenigingsavond;

4 November Praatavond; Verenigingskeuring 18 November Verenigingsavond; 2 December Praatavond; 16 December Verenigingsavond; Presenta e verenigingskeuring

Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Excursie, Diergaarde Blijdorp Ter gelegenheid van het jubileum organiseert het DRD bestuur een excursie naar Diergaarde Blijdorp te Rotterdam. van u op welke dagen u kunt. We reizen met eigen vervoer (carpoolen), introducés kunnen mee, DRD draagt bij in de kosten.

Danio Rerio Del

113

Juni 2014

Terugblik verenigingsavond 20-05-14 door Lo#y Sonnenberg Wim Tomey: aquaris(ek op zijn best. Foto’s: Wim Tomey Wim Tomey bracht ons vanavond een lezing waarin hij ons feliciteerde met ons 95 jarig jubileum. Hiermee zijn we zelfs ouder dan de bond! Hij noemde ons een respectabele en vitale vereniging en hoopt dat we dat nog lang zullen blijven. Het verhaal van vanavond ging over vernieuwingen. De huidige trend is specialisa e waarbij men zich toelegt op het houden op correcte wijze van bijzondere soorten. De eerste bijzonderheid die langs kwam was een fraaie gobiussoort, die een lengte van 9 – 10 cm kan bereiken: de Awaous strigatus. Deze vis komt o.a.voor in Brazilië. Lang geleden hee Wim deze vissen ook zelf gevangen en op het ogenblik verzorgd hij ze ook.

Opvallend zijn de grote lippen en de fraai gekleurde rugvin. De buikvinnen zijn tot één geheel vergroeid. De vis eet uitsluitend levend voer met een voorkeur

Danio Rerio Del

114

Juni 2014

voor wormach gen of larven. Een schuilplaats wordt zeer aangeraden, zeker bij meerdere mannetjes in één aquarium. Deze zijn goed te maken van een aan beide zijden open stuk pvc buis, dat groot genoeg moet zijn om zich in te kunnen omdraaien. Ze zijn mooi aan te kleden met een losgemaakte mosbol, die hier als een tapijtje omheen gewikkeld kan worden en met dun visdraad door van te voren geboorde gaatjes, aan de buis kan worden vastgemaakt. Hoewel de vissen in zoet water leven, kan er in dit water wel zout inwaaien door de hoge golven van de dichtbij zijnde oceaan. Een beetje zout toevoegen, doet de vissen dus goed. Een tweede vis die besproken werd is de Hypseleotris cyprinoides, een vis uit het geslacht van de slaapgrondels. Deze grondels die de borstvinnen wel los hebben komen uit een gebied dat vlak bij de Pacifische Oceaan ligt.

Danio Rerio Del

115

Juni 2014

Als het zand fijn genoeg is willen ze zich ook wel ingraven. De mannen hebben een prach ge transparante rugvin met een rode lijn. De vissen zijn behoorlijke bekkentrekkers en het lijkt of ze hun stemming met hun gezicht kunnen uitdrukken. Ze hebben ook een mond die ongelofelijk ver open kan. Hierna zagen we opnamen van een recent gekregen varentje uit Kameroen. Het blad ziet er wierach g uit en is licht transparant. Langs de randen bleken bij uitvergroten van de foto’s buisvormige orgaantjes, die op een soort mondjes lijken, te ziOen. Het leken bekertjes met omgekrulde randjes. Waarschijnlijk worden hier de sporen gevormd. Na de pauze maakten we een wandeling door de aquaria van de afgelopen districtskeuring, waarbij ook weer allerlei bronnen van inspira e voorbij kwamen. In het aquarium van de heer Lie ing, die graag experimenteert, is al jd wel iets aparts te zien, zoals de Microsporum pteropus ‘trident’, een vertakkende javavaren, die pas kortgeleden is ingevoerd. Het hee een mooi bossige verschijningsvorm. De Cryptocoryne wend!i, ook wel fazantenveertje genoemd vanwege de daarop lijkende bladeren, is ook weer erg in opkomst. Wim wees er op dat de compacte vorm van de Lobelia cardinalis, doorgaans niet compact blij . Veel planten worden gemanipuleerd of met remstoffen behandeld om ze geschikter voor het aquarium te maken. Planten mogen ook niet te veel ingeklemd worden tussen andere groepen. Ze kunnen zich dan niet op maal ontwikkelen. Bij de keuring was ook een bakje van slechts 30 x 30 cm dat ook goed scoorde. Er werden o.a. garnaaltjes in gehouden. Nog een bijzondere plant die we zagen was Helanthium bolivianum ‘Vesuvius’. Deze hee kurketrekkerach ge bladeren en is heel decora ef. Een zeewateraquarium met minimaal gebruik van levend steen, toonde prach ge koralen. De randen hiervan waren duidelijk aan het groeien. Heel bijzonder. Ook de Doopvontschelp had fluorescerende randen. We zagen ook een leuke zeester-etende garnaal. Een kleiner zeeaquarium had heel mooie zachte koralen, er viel ook hier veel in te zien. Een groot, laagstaand aquarium werd belicht met LED-stralers, aangevuld met TL. Hier zwom een mooie congozalmsoort, de Brycinus longipinnis. Mooie opnamen van Pseudomugil furcatus en Iriatherina wernerii, vissen uit de regenboogfamilie, besloten deze show, waar we weer veel van konden opsteken. Bedankt Wim!

Danio Rerio Del

116

Juni 2014

Pis(a stra(otes ( Watersla/ Mosselplantje / schelpbloem ) Deze plant die al entallen jaren als aquarium plant wordt gebruikt wordt de laatste jaren in prak sch elk tuincentrum als vijverplant verkocht. Deze tropische plant wordt door sommige lieden als bedreigend voor onze inheemse flora gezien. In tropische en subtropische wateren raken watergangen, kunstwerken zoals stuwen, sluizen en waterkrachtcentrales door deze planten verstopt. Watersla hee grijsgroene bladeren, een brede korte steel. Ze zijn ongeveer 15 cm lang en hebben de grootste breedte in het midden of daarboven. De bloeiwijze van deze Araseae ( Aronskelkfamilie) behorende familie is onopvallend en zogenaamd okselstandig. In het aquarium is het plantje als drijfplantje heel geschikt. Tussen het fijne wortelgestel mogen jonge visjes graag vertoeven. We dienen er echter voor te waken dat ze niet ongecontroleerd vermeerderen waardoor de gehele oppervlakte dichtgroeit en waardoor de andere planten niet voldoende licht meer ontvangen. Dit geld overig ook voor de vijver. De planten zijn uitermate geschikt als nitraat verwijderaars. Door regelma g de planten uit te dunnen wordt ook een hoeveelheid nitraat verwijderd. Waar de planten niet tegen kunnen zijn waterdruppels op hun bladeren. Dit zal in de prak jk niet zo makkelijk gebeuren omdat de bladeren een schuine stand hebben en fijn behaard zijn. Bij het toepassen van deze planten in de vijver moet men er dus voor zorgen dat eventuele druppels van een fontein de plantjes niet kunnen beschadigen. Dit geldt trouwens ook voor de bladeren van de waterlelies. In het aquarium moet men voorkomen dat planten in contact komen met de warmte van de lampen . Past men dek-ruiten toe dan is het aan te bevelen deze schuin te leggen zodat het condenswater gedwongen wordt na één kant weg te vloeien en dat de condens druppels niet op de drijfplantjes vallen.

Pis a stra otes

Danio Rerio Del

117

Juni 2014

Invasieve planten: waarom deze woorden zo vet en onderstreept geschreven? Hiermee wil ik aangeven dat dit ook betrekking kan hebben in de toekomst op de hiervoor beschreven plant Pis a stra otes. Invasieve planten zijn planten die van oorsprong hier niet thuis horen maar zich door klimaat omstandigheden kunnen handhaven en zelfs vermeerderen, waarbij het kan voorkomen dat inlandse soorten verdrongen worden. (ik heb hieraan eerder een ar kel gewijd.) Dit is een waarschuwing om geen overtollige aquarium- of vijverplanten in de natuur te dumpen. In het Zuid- Holland, in de grachten van Abcoude vindt men deze planten, ook op Terschelling en in een beek bij Oosterwolde (Fr) zijn ze massaal aangetroffen. De vraag of deze plant werkelijk een plaag gaat vormen kan ik niet met ja of nee beantwoorden. Maar het gevaar is wel aanwezig. Wie had ooit gedacht dat de grote waternavel Hydrocotyle ranunculoides zo’n hoofdpijn probleem zou worden voor onze polder bestuurders? Dit ar kel is aangepast voor ons aquarium beleven. Gerard Heuvelink Bron:KNNV ( vereniging voor veldbiologie) Gras is om in te liggen deel 71 acteur: John Bruisma

Het behandelen van nieuwe Aquariumplanten Veel planten die we ons in de handel aanschaffen worden in kas of serre gekweekt, en daar vele van de door ons gebruikte planten moerasbewoners zijn, gebeurt dit opkweken veelal, om niet te zeggen steeds, in droogcultuur. De aldus gekweekte planten vertonen dan ook vaak de bovenwatervorm en kleur. Soms wijken ze zo af van de onderwatercultuur qua vorm en kleur dat men gaat denken, met totaal andere planten te doen te hebben. Brengen we dergelijke planten zo in ons aquarium dan is het beste de volgende maatregel te nemen: steeds dienen we de planten goed af te spoelen. Planten die in serres of kassen gekweekt zijn kunnen behandeld zijn met bestrijdingsmiddelen tegen ongedierte zoals bladluis e.d. Tussen de wortels kunnen resten van gebruikte kunstmest aanwezig zijn en sommige van deze producten kunnen in het aquarium nare gevolgen hebben. Veelal komt het voor dat de planten in potjes zijn geplant, schijnbaar zo gereed om in de bak te brengen. Bestaat het substraat uit potaarde dan is het wederom voorzich gheid geboden. Men wordt dan geadviseerd deze aarde uit te spoelen.

Danio Rerio Del

118

Juni 2014

Hee men turfvezels of glaswol als substraat gebruikt, ook dan zijn nog alle problemen niet opgelost. Al deze materialen dienen voorzich g te worden verwijderd met een tangetje of pincet. Ik ondervond dat op deze manier planaria's en hydra's overgebracht worden. Deze potjes worden namelijk in de serres in grote waterbakken geplaatst die niet al jd vrij zijn van deze parasieten. Geknakte stelen en bladeren verwijderen we dadelijk. Deze roOen toch maar en vooral in pas ingerichte aquaria geven ze maar aanleiding tot algvorming. Indien onze pas verkregen planten enkel bestaan uit wortel-loze boveneinden (toppen) dan kunnen we het best de onderzijde van de bladstengels blad-vrij maken. Dit doen we tot aan de tweede knoop van onderen af te beginnen. Minstens één knoop en beter twee, drukken we in de bodem. Het is op deze plaats dat de plant wortels zal maken. Verwijderen we de bladeren niet, dan drukken we deze mee in de bodem waar ze al snel tot roXng overgaan. Planten en plantendelen gaan we stuk voor stuk planten. Voor sommige soorten kunnen we eventueel twee stengels samen in de bodem drukken, doch dit is een absoluut maximum. Eenmaal in de bodem geplant kunnen we de planten, door middel van een plantenstokje, dichter naar elkaar toe schuiven. Op die manier blij er toch steeds wat bodemgrond en zuurstof tussen de planten aanwezig. Moeilijk aan de groei te brengen planten kunnen we een beetje helpen door de stengels voor het planten te omwikkelen met wat turfpluis. Dit hee een goed effect op de ontwikkeling van de wortels en de plant in het algemeen. Bij het planten dienen we er op te leOen dat bij aanvang de planten niet te dicht bijeen staan. Het licht moet tot op de bodem, tot bij de plantenvoet kunnen doordringen. Dit om roXng te voorkomen. Als de plant goed is aangeslagen (geworteld en gaat groeien) is het risico van roXng nauwelijks meer aanwezig. Slechts bij ziekte of groeistoring zullen zich weer problemen gaan voordoen. Als de plant uitlopers of nieuwe stengels gaat vormen is het raadzaam de dunne stengels met kleine blaadjes, die duidelijk achterblijven bij de dikke, vlezige uitlopers, weg te nemen. Hierdoor zal de plant op den duur steeds voller en mooier worden. Vooral is dit het geval bij Rotala, Ammania e.d. Als planten te lang worden kunnen we ze wat dieper in de bodem duwen. Dit voorkomt het ingrijpende toppen. Dit terugduwen kan men een jdje volhouden waarbij er zich in de bodem een lange stengel gaat vormen. Deze stengel kunnen we ook in een lus ombuigen. Op het stengelgedeelte dat dan boven de bodem komt te liggen zullen zich nieuwe planten ontwikkelen.

Danio Rerio Del

119

Juni 2014

Meststoffen zijn niet aan te raden voor een beginnend aquariaan. Veelal is er plantenvoedsel genoeg in de bodem en zeker bij een pas ingericht aquarium. Bovendien zorgen de vissen ook voor de nodige plantenvoeding. Is de temperatuur in het aquarium 24 C dan zal de temperatuur in de bodem merkbaar koeler zijn. Tracht dan door een of ander systeem ook deze temperatuur iets op te drijven en uw planten zullen een betere groei vertonen. Aquariumplanten houden net als mensen van warme voeten. Bronvermelding: R Sneyers - AV Pristella - Schoten (Belg.)

Japanse Sierkarper Symbool van kracht en schoonheid In Kasteeltuinen Arcen op 15, 16 en 17 augustus 2014 Wie hee de mooiste keizer? De Holland Koi Show. De dikke van Dalen kende een paar jaar geleden het woord nog niet, maar inmiddels is het Japanse woordje ‘koi’ in Nederland al aardig ingeburgerd zodat tegenwoordig zelfs “de Dikke” er niet meer omheen kan. Koi is het Japanse woord voor karper. Onder die naam zijn de uit Japan aYoms ge, gekleurde varianten van de karper, bekend geraakt. De koi staat met recht bekend als: ‘de Keizer van de vijver’. Er zijn duizenden Nederlanders in de ban van deze sierlijke vijvervis geraakt. Koihobbyisten geven zonder te blikken of te verblozen enorme bedragen uit aan deze hobby, die door hen meestal wordt ervaren als een soort gekte of een verslaving. Er is een sterk gevoel van verbondenheid tussen de lie*ebbers van ‘Het Levende Juweel’, zoals de vis ook wel wordt genoemd. Veel mensen weten van de koi alleen: ‘dat het van die dure vissen zijn’. Er worden inderdaad fabelach ge bedragen betaald voor topkoi. Daar staat tegenover dat er ook al koi te koop zijn voor bedragen beneden de en euro. Het duur zijn van de koihobby zit hem vooral in de investeringen die men zich moet getroosten om deze prach ge dieren verantwoord te kunnen houden. Een koivijver met toebehoren kost een aardige duit. Dat geld wordt door de dieren terugbetaald met glanzende kleuren en een aandoenlijke tamheid waarmee ze zelfs de meest verstokte visseneter weten te vertederen. Men kan zich afvragen waar de fascina e voor deze vissen vandaan komt. Wellicht appelleert het beziOen van koi aan oeroude ins ncten bij de mens. Het voeren van koi levert bij velen een zeer sterke emo e op. Ook bij hen die niets met vissen hebben. Vrijwel iedereen vindt dit prach g. Sommigen stellen dat er zelfs een seksuele component valt te ontdekken in deze begeestering. In Japan is de vis het symbool voor mannelijke kracht. Men acht daar een koi een geschikt geschenk voor een jonge man die de volwassenheid bereikt. De koi kan men dus ook als een fallussymbool zien. Bij vrouwen zorgt de totale

Danio Rerio Del

120

Juni 2014

a*ankelijkheid van het dier voor een sterk appèl aan het moederins nct. Zeker is dat aan koi heel wat te verzorgen valt. Het gaat niet alleen maar om een leuk gekleurd visje in de vijver. Wie de mooiste Keizers van de vijver wil zien, die er in Europa rondzwemmen, moet op 15, 16 en 17 augustus naar Arcen komen. In dit piOoreske Limburgse plaatsje wordt in de plaatselijke Kasteeltuinen, net als ieder jaar, een show gehouden waarin de allermooiste koi worden getoond. Deze dieren zijn vaak alleen al door hun indrukwekkende afme ngen imponerend. Wanneer men ze in al hun majesteitelijke schoonheid ziet rondzwemmen in hun azuurblauwe bassins, kan men begrijpen waarom zovele duizenden landgenoten volledig in de ban zijn geraakt van deze hobby. De lie*ebber kan behalve schiOerende koi ook tal van zaken bekijken en ook kopen, die met het houden van koi te maken hebben. Het is ook een prima gelegenheid om zich uitgebreid te laten voorlichten over alle aspecten van deze fascinerende hobby. De meer dan honderd koi-handelaren bieden een schat aan informa e en geven u, meer dan waar ook, de gelegenheid om zaken te bekijken en met elkaar te vergelijken. Er worden ook diverse interessante lezingen en workshops georganiseerd. De show wordt gehouden in een ambiance die een Keizer waardig is. De Kasteeltuinen in Arcen bieden een spectrum van rus eke tuinen waarin het heerlijk wandelen is. Voor de kleintjes zijn er volop gelegenheden om zich uit te leven. Behalve een speeltuin zijn er nog veel meer avontuurlijke dingen die erop wachten om door nieuwsgierige kinderogen te worden ontdekt. De inwendige mens kan op tal van plaatsen worden versterkt. Naast de koi krijgen ook andere ui ngen van de Japanse cultuur, zoals onder andere bonsai ruime aandacht en sinds een paar jaar tevens andere aqua sche hobby’s zoals garnalen, BeOa en de aquariumhobby in het algemeen. Of de koi u nu in zijn ban krijgt of niet, als uitstapje voor de hele familie is de Holland Koi Show een echte aanrader. In Japan wordt de karper gezien als het symbool van kracht. In vroegere jden geloofde men dat de vis die tegen een waterval was opgezwommen, veranderde in een draak. Ook menig karper-visser weet dat deze vissoort niet zomaar in het leefnet te krijgen is. Daar gaat een entallen minuten durende strijd aan vooraf. De échte karper-visser zal dan ook al jd met respect over deze vissoort spreken. Vaak geven ze de verschalkte prooi een naam. Het houden van karpers in speciale vijvers is dan ook al een eeuwenoud gebruik. Dit niet alleen vanwege de krach ge uitstraling, maar ook omdat ze gemakkelijk handtam te maken zijn. De Japanse Sierkarpers, door kenners ook wel Nishikigoi of kortweg Koi genoemd, voegen hier nog een dimensie aan toe.

Danio Rerio Del

121

Juni 2014

De Japanse kwekers zijn er namelijk in geslaagd om de simpele karper te transformeren tot hét levende juweel van de vijver. Tot nu toe zijn er zo’n honderdvij ig kleurvarianten bekend. De Kohaku bijvoorbeeld, is een wiOe karper met rode patronen. Zij symboliseert helderheid van gevoel. In een later stadium werden zwarte a ekeningen ingekweekt en de Taisho Sanke ontstond. De Showa Sanshoku, een zwarte karper met rode en wiOe a ekeningen is misschien wel de variant met de meest krach ge en de meest mys eke uitstraling. Showa staat immers niet alleen voor een jdperk aan het begin van de 22ste eeuw, maar is ook de tel van de vroegere heersers van Japan. Dat Nishikigoi mooi zijn kunt u zelf ontdekken wanneer u de 22e Holland Koi Show bezoekt die op 15, 16 en 17 augustus in de Kasteeltuinen Arcen worden gehouden. Deze dagen worden georganiseerd door de Nishikigoi Vereniging Nederland. Belangrijk onderdeel van de Holland Koi Show is de zeer professioneel georganiseerde schoonheidswedstrijd. Hier strijden de mooiste koi van Europa om de ereplaatsen. Juryleden over de gehele wereld zullen uitmaken wie uiteindelijk de mooiste is. Met trots stelt de Nishikigoi Vereniging Nederland dat deze show de drukst bezochte ter wereld is. Naast de duizenden te bewonderen sierkarpers zullen ook koi-ondernemers zo’n 170 stands bemannen. Zij kunnen u wegwijs maken in de geheimen van het houden van koi. Bovendien verkopen zij er het summum aan koimaterialen: voer, filtra e benodigdheden, speciale schepneOen enz. Maar dat is nog niet alles. Er zullen ook diverse demonstra es zoals Japans boogschieten, bonsai, en Japans zwaardvechten worden gegeven.

Met een bezoek aan de 22e Holland Koi Show ontdekt u dus niet alleen de wondermooie koi, ook kunt u zich wegwijs laten maken in de koihobby. De realisa e van een eigen koivijver in de tuin is dan nog maar een kleine stap.

Danio Rerio Del

122

Juni 2014

Rotala Rotala indica Vermeerderen door toppen en zijscheuten. Stelt nagenoeg weinig tot geen eisen aan het water . Groeit in het aquaria tot tegen het water oppervlak, doch hoe hoger hij wordt, hoe kaler wordt de onderkant. Is met zijn rode kleur een ware decora e. Als de plant in zijn op maal formaat is staan de blaadjes paarsgewijs en kruiselinks aan de enigszins bruine stengel. De internodién zijn dan niet groter dan 3 tot 5 mm. De lengte van de blaadjes is dan ongeveer 1,5 cm. De beste kans maken wij als we de plant een niet te schrale bodem geven. De kleur gee al aan dat ze geen hekel hee aan licht, dus een forse belich ng zal haar alleen maar goed doen. Rotala macrandra De groene / rode Rotala macrandra De eerste vondsten van deze Rotala macrandra kwamen uit het tropische noorden van India. Hier heerst in de wintermaanden een lage temperatuur, maar toch een hoge lich ntensiteit. Later zijn in vele andere gebieden deze planten gevonden. Toen ik de plant in de moerassen zag groeien, wist ik niet dat er minder rode vormen bestonden. Achteraf gezien dus een goede beslissing om een stek mee te nemen. Menige aquarist hee veel plezier van de gemakkelijk groeiende Rotala. Er is aan getwijfeld of het wel Rotala macrandra is, nadat er zomaar kleine bloempjes aan de steel kwamen, wat een bekende eigenschap van deze plant is. Als je de plant in moeras kweekt, komen ze aan het eind van de zomer heel gemakkelijk in bloei. Vraagt veel licht i.v.m. de kleur, minder licht minder rood meer groen. De water temperatuur tussen de 22 en de 28°C. Ph waarde tussen de 6 en de 7, Dh waarde tussen de 2 en de 15°. Plant hoogte tot 40 cm. Rotala rotundifolia Stengelplant met kleine lancetvormige bladeren. A*ankelijk van de belich ng zijn de bladeren olijfgroen tot roodach g van kleur, waarbij voor de rode kleur een krach ge belich ng nodig is. Ze mogen ook niet te dicht op een staan. Dit doordat enkel de planten waarvan de toppen enige jd aan het oppervlak gedreven hadden last kregen van puntalgen. Deze planten hadden aan het oppervlak geheel rode bladeren gevormd door de hoge lich ntensiteit aan de wateroppervlakte, die echter nadat deze planten ingekort waren slecht reageerde op de lagere lich ntensiteit in de diepere waterlagen van het aquarium. Mede doordat deze rode bladeren dieper in het aquarium te weinig licht

Danio Rerio Del

123

Juni 2014

ontvingen trokken deze waarschijnlijk gemakkelijk puntalgen aan. De overige planten die slechts een rode nt hadden en niet aan het oppervlak hadden gedreven gaven na het inkorten geen enkele problemen met puntalgen. Na de eerste wat kleine problemen met deze plant hee deze plant het enkele maanden zonder problemen gedaan. Echter nadat ik na het inbrengen van nieuwe vissen in mijn aquarium een ziekte in het aquarium kreeg en medicijnen moest gebruiken reageerde deze plant hier erg slecht op. In de vijf dagen dat ik gebruik heb gemaakt van een combina e van eSHa 2000 en eSHa exit s erven een groot deel van de planten van deze soort in mijn aquarium af, waardoor de groep prak sch gehalveerd werd. Hoewel ik hierna deze plant nog wel enige jd in mijn aquarium gehad heb, lukte het mij toch niet meer een mooie groep te vormen met de resterende planten. Dit was dan ook uiteindelijke de reden dat ik deze soort vervangen heb. Vermeerderen van deze plant door toppen en zijscheuten. Mooiste plek in het aquarium is centraal in het midden. Water temperatuur 22 tot 28°C. Ph waarde 6 – 7°, Dh waarde 2 – 8°. Rotala Wallichii Erg mooie tere, fijnbladige aquariumplant. Onder goede belich ng wordt plant roodach g. Deze plant hee over het algemeen zacht, zuur water nodig om goed te kunnen groeien. Water temperatuur 22°C - 27°C. Deze gevoelige aquariumplant heb ik slechts kort in mijn aquarium gehad. Hoewel de plant zacht, zuur water nodig hee en dit bij mij niet kreeg groeide de plant wel erg goed en kleurde ook erg mooi rood. Deze plant is echter erg gevoelig voor algen, waar ik op dat moment veel last van had. Hierdoor heb ik deze plant slechts een à twee maanden gehad. Ook werd deze plant die vaak als een voorgrond plant wordt aangeduid bij mij toch behoorlijk lang, namelijk zo'n 40 cm.

Danio Rerio Del

124

Juni 2014

Al met al is dit geen plant voor beginners of pas ingericht aquarium. Deze plant is te vermeerderen door de vorming van zijtakken. Zelf heb ik echter geen ervaring met de vermeerdering van deze plant doordat deze plant slechts korte jd in mijn aquarium hee gestaan.

Auteur onbekend www.aquaria-magnificio.nl

DE GLYCERIA MAXIMA, Maximale pracht Om met de deur in huis te vallen. Dit is met recht de mooiste plant voor het aquarium. Een A1 aquarium met een Glyceria maxima, of de Nederlandse benaming: liesgras, geplaatst op de gulden snede samen met een contrasterende solitair is de spreekwoordelijke kers op de taart. Mooier zal het niet worden. Eigenlijk kan ik dit ar kel nu al afsluiten met een foto uit mijn oude bak. De foto spreekt voor zich! Maar ik zal trachten het uit te leggen wat de Glyceria nu precies de mooiste aquariumplant maakt. Dat is simpel, namelijk zijn of haar (al het mooie is vrouwelijk) sierlijke uitstraling. Kijkt u eens naar de foto en ik weet zeker dat u dit zal beamen. De plant groeit recht omhoog waar zijn dunne frisgroene bladeren net onder het wateroppervlak zullen gaan drijven met de stroming mee. Door zijn dunne bladeren die van onder zeer compact op elkaar staan en pas na enkele decimeters los van elkaar komen, hee u te maken met een plant die door zijn gestalte niet dominant overkomt maar wel eentje waar u zeker niet omheen kan. De plant trekt meteen de aandacht en zelfs een grote bos

Danio Rerio Del

125

Juni 2014

van deze plant komt niet storend over. De volgende omschrijving is van de Triglochin procerum, die volgens Kasselman erg veel op een Glyceria lijkt. De omschrijving klopt ook, plus is er twijfel over de juiste benaming van de in de hobby zijnde planten. De Glyceria maxima staat bekend om zijn tot wel 2 meter lange bladeren van slechts 6-8 millimeter breed. De bladeren staan in een rozet met een lange schede. De plant vormt een dun rizoom (Kassellman, 2011). Toch zijn er enkele nadelen verbonden aan de plant. Allereerst is dat de lengte. De plant kan bij op male groei een lengte bereiken van ruim anderhalve meter. Voor het gemiddelde A1 aquarium betekent dat al gauw dat bladeren langs het gehele oppervlakte gaan en in andere plantenafdakjes belanden wat erg rommelig overkomt. Doordat de plant erg slappe dunne bladeren hee is deze ook geheel a*ankelijk van de stroming. Hee u een sterke stroming langs het oppervlak dan zullen de bladeren overal heen geblazen worden en een rommelig aanblik geven. Het beste is om wanneer de bak niet groot is, de bladeren in een ruime cirkel boven de plant te leggen. Succes gegarandeerd. Als laatste en wellicht het grootste minpunt van deze plant. Het is een Europese plant en dat betekent dat deze minder goed bestand is tegen de hoge temperaturen in onze aquariums. De plant zal dan ook regelma g vernieuwd moeten worden, omdat de oudere planten op een gegeven moment op zijn. Gelukkig vormt de plant zeer veel uitlopers aan haar wortelstok. Nog een advies: plaats de Glyceria maxima niet in een zorgvuldig geplant veldje, ze vormt een zeer groot wortelgestel, zeker de oudere planten. Plant deze op een plaats waar u er makkelijk bij kan, bij voorkeur naast planten die regelma g uit de grond zullen moeten om ingekort te worden. Gemiddeld zal iedere maand wel vernieuwing plaats moeten vinden, omdat oude

Danio Rerio Del

126

Juni 2014

bladeren bruin worden en versnoOeren. Het beste snijdt u drie planten los van de wortelstok en plaats deze dicht bij elkaar. Dan hee u iedere week minimaal drie uitlopers en is de kans op uitval kleiner. Nog beter is het om een moederplant te plaatsen in, mocht u het hebben, een onverwarmd bakje. Zo kunt u deze nooit meer kwijtraken. En geloof mij, dat wil u niet. Ik ben de mijne verloren doordat mijn aquarium was ingestort en ben ze helaas nooit meer tegengekomen. In het verleden heb ik regelma g stekken verspreid onder onze leden, dus maak ik meteen gebruik van een oproep. Wie hee deze plant nog in zijn bezit en kan een stekje voor mij missen? Voor u gelezen in het maandblad Ciliata Nieuws, Jeffrey Faber

Het uiterlijk van de vissen De huid van de vissen LeOen we op het uiterlijk van de vissen, dan vallen, naast lichaamsvorm en vinnen, de vaak zo prach ge kleuren en schubben op. Het is de huid, die zeer vele vissen voor onze aquarium lie*ebberij zo aantrekkelijk maakt. Zij wijkt in enkele opzichten af van de huid van de overige gewervelde dieren. Iets ervan merken we direct reeds op, wanneer we proberen een vis beet te pakken. De huid is zo glibberig, dat het vasthouden helemaal niet meevalt. We willen de geheimen van de vissen huid volledig voor u ontwikkelen, om u het wonder van hun kleurenpracht en schubbenkleed duidelijk te maken. De opperhuid

De huid van een gewerveld dier bestaat uit twee lagen: de opperhuid (epidermis) en de lederhuid (corium of cu s). Bij de op het land levende gewervelde dieren bestaat de opperhuid Doorsnede door de huid van een vis, duidelijk zijn de verschillende huidlagen en de over elkaar liggende schubben te zien; a. opperhuid, b. schubben, c. lederhuid zelf ook weer uit twee lagen, een buitenste hoornlaag en een binnenste slijmlaag (laag van Malpighi). De hoornlaag, opgebouwd uit afgestorven, verhoornde slijmlaagcellen, vormt een onmisbare bescherming voor de landdieren, doordat ze het uitdrogen van de er onder liggende levende delen tegengaat. Voor de in het water levende vissen is zij overbodig, behalve natuurlijk in enkele gevallen, waarbij de vis ter afwisseling langere jd vrijwillig op het droge vertoe . Slijkspringers behoren tot deze uitzonderingen. Bij de vissen liggen de levende cellen dus direct aan de buitenkant van het lichaam. Dit zou voor de vis zeer gevaarlijke gevolgen kunnen hebben, als er geen bijzondere voorzie-

Danio Rerio Del

127

Juni 2014

ningen, in de vorm van tol van slijm-afzonderende kliercellen in de opperhuid waren. Zonder dit, het lichaam bedekkende slijmvlies zou de vis te veel last hebben van het omgevende water met de daarin opgeloste zouten. Bovendien zouden allerlei bacteriën en andere microscopisch kleine belagers anders wel heel gemakkelijk in het levende weefsel binnen kunnen dringen. TensloOe maakt het slijm, dat de vissen zo glibberig doet aanvoelen, ook het zwemmen beter mogelijk en verhoogt zijn kansen om aan de greep van aanvallers te ontkomen. Bij de vissen kunnen groepen van kliercellen ook bijzondere func es krijgen. Zo b.v. tot de gifvormende cellen van een giYlier aan de basis van een stekel. Ook maken ze deel uit van de lichtgevende organen, welke vooral bij de diepzeevissen worden aangetroffen. De lederhuid De lederhuid (corium of cu s) is een bindweefselloog, waarin bloedvaten en zenuwen doordringen. In deze laag liggen de schubben, welke, door een dunne, doorzich ge opperhuid heen, bij de meeste vissen gemakkelijk zijn te onderscheiden. Verder bevat deze laag de kleurstofcellen van de huid. a. Schubloze Vissen Er bestaat een klein aantal schubloze vissen. Wegens het ontbreken van het schubbenkleed noemt men de huid "naakt". Een voorbeeld van een naakte vis is de meerval (Siluris glanis). De paling is lange jd als schubloos beschouwt, totdat onze landgenoot Anthony van LEEUWENHOEK (1632-1723) met zijn eigen gemaakte microscoop deze fout hee rechtgezet, door het ontdekken van de zeer kleine schubben onder de dikke opperhuid. b. Schubben De schubben van de tegenwoordige vissen nemen de plaats in van het zware huidpantser, dat de fossiele vissen (Pterichthys e.a.) ter bescherming van het lichaam bezaten. Schubben bieden minder bescherming, maar geven een grotere bewegingsvrijheid. We verdelen de schubben in: tandschubben, ruitvormige schubben, kamschubben en rondschubben. 1. De tandschub Een tandschub of placoidschub (fig. 20) bestaat uit een, vlak onder de opperhuid gelegen, doorboorde beenplaat en een uitwendig met email beklede, kegelvormige tand, welke schuin achterwaarts is gericht en buiten de opperhuid steekt. Een uitloper van de lederhuid dringt tot in de holte, gevormd binnen de tand, door. Deze laag zorgt voor de afscheiding van de beenstof, waaruit de plaat en de tand bestaan. De harde emaillaag is een afscheidingsproduct van de onderste laag (matrix) van de opperhuid. Deze tandschubben komen voor bij haaien en roggen; zij liggen naast elkaar, zonder elkaar te bedekken. De uitstekende tanden maken, dat een haaienhuid zeer ruw aanvoelt, wanneer men met de hand in de rich ng van de kop over de huid strijkt.

Danio Rerio Del

128

Juni 2014

Inlanders gebruiken de haaienhuid bij wijze van schuurpapier voor het polijsten van hun houtsnijwerk.

Fig. 20 Fig. 21a Mediane doorsnede door een placoidschub. a. email. laag, b. den ne c. email orgaan, d. opperhuid, e. lederhuid, f. pulpaholte, g. basaalpaat. Naar HERTWIG Deze schubben van haaien en roggen wijken, behalve in hun bouw, ook nog van de andere visschubben af, doordat ze uitvallen en door grotere worden vervangen. 2. De ruitvormige schub De ruitvormige of rhombische schubben (fig. 21 b), ook wel glans- of ganoidschubben genoemd, komen o.m. voor bij de steur (Acipenser sturio) en de beensnoek (Lepisosteus osseus). Deze schub wordt geheel door de lederhuid gevormd en bestaat uit twee lagen, een onderlaag van gewone beenstof en een bovenlaag van afwijkende beenstof, n.l. met een glanzend emailach ge samenstelling. De schubben liggen naast elkaar of bedekken hoogstens elkaars uiterste randen. 3. De kamschub De kamschubben (cte-noidschubben, fig. 21 c) zijn, hoewel ook nog uit twee lagen opgebouwd, veel dunner dan de bovengenoemde schubben. Ze worden kamschubben genoemd, omdat de achterrand fijne tandjes draagt (vgl. de baars, Perca fluvia lis, en de maanvis, Pterophyllum). Zij bestaan in hoofdzaak uit vertakt bindweefsel. Elke schub ligt in een schubzakje en neemt jdens de groei een schuine stand in ten opzichte van het lichaamsoppervlak. Daardoor bedekken de schubben elkaar dakpansgewijze. 4. De ronde schub Ronde of cycloidschubben (fig. 21 d) verschillen alleen van de vorige soort, doordat de achterranden rond en glad zijn. Voorbeelden zijn de karper (Cyprinus carpio) en de prachtbarbeel (Barbus conchonius), etc. 5. Groeiringen In tegenstelling met de tandschubben worden de drie laatstgenoemde schub-

Danio Rerio Del

129

Juni 2014

vormen niet met tussenpozen vervangen, maar blijven gedurende het gehele leven bestaan. Het aantal schubben, dat een vissoortbezit, blijf dus constant; wel nemen ze met de groei van de vis geleidelijk in grooOe toe. Deze groei kunnen we aan de visschubben opmerken, door te leOen op de ringen of groeistrepen. In perioden van overdadig voedsel groeit de vis snel en worden om de buitenranden van de schubben brede ringen afgezet. Volgt nu een periode, waarin de vis weinig of geen voedsel kan opnemen, dan staat deze omtrekgroei van de schubben en ook de lengtegroei van de vis zelf bijna geheel s l. In voedselarme jden worden slechts smalle ringen gevormd. Een vis op onze breedtegraad vertoont in het voorjaar en zomer perioden van groei en in de herfst en winter perioden van bijna s lstand. Daardoor nemen de schubben in elk levensjaar met enige opeenvolgende brede en een klein aantal smalle ringen (die zich voordoen als een donkere streep) toe. Bij de Europese vissen is hierin meestal zoveel regelmaat, dat men aan de schubbenringen de lee ijd kan bepalen, zoals aan de jaarringen van de stamplanten. Bij tropische vissen, die leven op een breedte, waar voedselarme en voedselrijke jden niet zo scherp zijn te scheiden, is het niet mogelijk door middel van deze jaarringen op de schubben de lee ijd vast te stellen. Ook gaat het bij lang in het aquarium gehouden inlandse vissen vanzelfsprekend niet meer op. Op nog andere wijze kan men de lee ijd van sommige vissen bepalen, waarop bij het bespreken van het gehoor nader zal worden teruggekomen. De zonder regelmaat geplaatste, straalsgewijze verlopende groeven op het schuboppervlak verhogen de buigzaamheid van de schubben. 6. Afwijkende schubben. Bij beenvissen komen op de plaats, waar zich het zijlijnorgaan (nader te bespreken bij de zintuigen) bevindt, afwijkend gebouwde schubben voor, doordat het zintuigkanaal van de zijlijn de schubben doorboort en bovendien bij elke schub een zijtakje afgee , dat door de schub heen naar buiten uitmondt. Op verschillende plaatsen van het lichaam kunnen zich schubben tot grote schilden verenigen (vgl. Gasterosteu). 7. Determineerkenmerk. Bij het op naam brengen van sommige vissen (b.v. haringach gen) is het van nut, ook het aantal schubben langs de zijlijn te tellen. Wanneer dit aantal, dat voor een soort al jd ongeveer constant is, van belang wordt geacht, staat het in de determina e-tabellen vermeld en aangeduid met sq (squamae). 8. Huidpantser. In plaats van schubben treedt bij een aantal vissen een huidpantser van been platen op (vgl. pantsermeervallen, Corydoras, zeepaardje, Hippocampus, koffervissen, Ostracion, e.a.). Dit pantser kan zo volledig en hard zijn, dat de vissen na het wegnemen van de ingewanden in droge toestand kunnen worden bewaard.

Danio Rerio Del

130

Juni 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleOer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

131

Juni 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Jaarprogramma: Terugblik: Wim Tomey: aquaris ek op zijn best.

113

Voor u gelezen: Pis a stra otes ( Watersla/ Mosselplantje / schelpbloem ) Japanse Sierkarper Symbool van kracht en schoonheid, In Kasteeltuinen Arcen op 15, 16 en 17 augustus 2014 Voor u gelezen: Rotala; Auteur onbekend www.aquaria-magnificio.nl

116

122

Voor u gelezen: Ciliata Nieuws; DE GLYCERIA MAXIMA, Maximale pracht

124

Voor u gelezen: Het uiterlijk van de vissen

126

Bestuur

132

119

Danio Rerio Del

132

Juni 2014

BESTUUR: VoorziHer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziHer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, Penningmeester, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT September 2014 - nr. 7 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321.

Uitnodiging 1: dinsdag 16 september 2014 “Verenigingsavond Waterkwaliteit meten” Locatie Activiteitencentrum ‘Aventurijn’ Voor deze eerste avond op de nieuwe locatie aan de Tuindersvaart zal de welbekende spreker W. Tomey op ons maagdelijke witte nieuwe scherm zijn lezing Amazonië presenteren. Het bestaat uit nog niet eerder vertoond beeldmateriaal, met onder andere de biotopen van maanvissen en discusvissen.

Uitnodiging 2: dinsdag 7 oktober 2014 “Praatavond” Loca e Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Uitnodiging 3: dinsdag 21 oktober 2014 “Verenigingsavond”

Danio Rerio Del$

134

September 2014

Jaarprogramma 2014 16 September Verenigingsavond; W. Tomey, Amazonië 7 Oktober 21 Oktober

Praatavond; Verenigingsavond;

4 November Praatavond; Verenigingskeuring 18 November Verenigingsavond; 2 December Praatavond; 16 December Verenigingsavond; Presenta e verenigingskeuring

Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Praat-/Doe-avonden en bibliotheek op de eerste dinsdag van de maand. Verenigingsavond en bibliotheek op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Vivarium 2014 Het grootste evenement van Europa op het gebied van aquaria, terraria, palidaria en vijvers is terug. Zaterdag 22 en zondag 23 november 2014 Homeboxx Nieuwegein Www. Vivariumbeurs.nl

Danio Rerio Del$

135

September 2014

Terugblik Natuurstudieweek 2014 in Landsrade Tekst en foto’s: Lo,y Sonnenberg De NSW vierde dit jaar een jubileum dat heel geslaagd was. Het weer werkte mee en de sfeer was weer als vanouds. De week stond vooral in het teken van de vlinder, waarvan we er opvallend veel gezien hebben. De 60e natuurweek werd gehouden van 13 tot 20 juni en was met 45 deelnemers goed bezet. Natuurlijk was het heel leuk om al de oude bekenden weer te ontmoeten en ook een nieuwe deelnemer te verwelkomen. Iedereen had zijn huis al gauw gevonden en zich geïnstalleerd. Na het avondeten kwamen we om 8 uur weer bij elkaar voor het avondprogramma. Omdat het toch wel een beetje feest was, was er voor iedereen ook vlaai bij de koffie, wat best in de smaak viel. Loek van der Klugt heeJe een ieder welkom en liet al de deelnemers de revue passeren. Hij nam hierna zoals elke avond met behulp van een door hem samengestelde PowerPointpresenta e, de wandeling van de volgende dag door. Routekaartje en belangrijke punten werden hierbij besproken. Iedereen had daarnaast ook een door LoJy Sonnenberg samengestelde krant gekregen, waarbij de route per dag was ingetekend en wat wetenswaardigheden over de omgeving waren vermeld. Zo konden we de volgende dag goed voorbereid op pad. Vanwege het jubileum kregen alle deelnemers een door LoJy samengesteld boekje met daarin als inleiding de historie van de natuurstudieweek samen met alle tot nu toe gebruikte limericks en tekeningen uit de uitnodigingsbrieven. Dit boekje werd ook verstuurd naar vele trouwe oud-deelnemers en oud-commissieleden. Hierna konden we genieten van een door Willebrord Dorresteijn gemaakte 3D presenta e over de Nieuwkoopse plassen, waarna Arjen Spiekstra ons nog trakteerde op eveneens stereobeelden van de Grand Canyon, vorige natuurweken en boomkikkers. Zaterdag stonden we allen om 9 uur weer klaar met rugzak, verrekijker of fototoestel voor een wandeling naar Eys en terug. Door de bossen en langs de bosrand kwamen we bij de Eyser Heuvelrug. Langs de Eyserhof en door Eys ging het verder langs de Eyserbeek waarbij we door het bronnengebied kwamen met de typische vochtminnende plantengroei. Later langs de Gulp vrolijkte het Oranje havikskruid de oever op.

Danio Rerio Del$

136

September 2014

Voorbij Gulpen hadden we een mooi kijkje op de tuinen van kasteel Neubourg.

Langs landerijen en de bosrand kwamen we weer in Landsrade. ’s Avonds was er leerrijk vermaak met de door John en Ellen Bakker samengestelde natuurquiz. Zondag bezochten we de Belgische kant van de St. Pietersberg waar we na een korte klim langs de imposante kalksteenrotsen liepen met de voor dit gebied karakteris eke plantengroei. We werden verrast door de vele Dambordjes die hier vlogen. Het is een vlinder die je niet zo gauw tegenkomt en die natuurlijk druk door iedereen werd gefotografeerd. De vlinders hebben veel nectar nodig en ziJen graag op paarse en roze bloemen.

Danio Rerio Del$

137

September 2014

Onderaan de berg kwamen we langs de meertjes waar veel kikkers zaten en talrijke juffers en libellen druk heen en weer vlogen. Er viel van alles te ontdekken en de belangstelling was dan ook groot.

Verderop bij de weitjes was het genieten van de vele orchideeën, waar je hier helemaal mee omringd was. Hiertussen ook meerdere exemplaren van de Bijenorchis.

Danio Rerio Del$

138

September 2014

’s Avonds verzorgde Ber Onderwater een terugblik over natuurweken van lang geleden waarbij belangrijke en ludieke momenten in beeld kwamen. Hierna ging LoJy ook nog terug in de jd met wat beelden van vroeger. Maandag maakten we een wandeling in Kempen-Broek in België door natuurgebiedjes met ieder een heel eigen aard. In het bos Jagers-borg zagen we meerdere vlindersoorten. Naast de Kleine ijsvogelvlinder en de Phegeavlinder zagen we ook de Eikenpage, die normaal niet veel gezien wordt omdat hij hoog in de bomen lee . De Gewone kameleonspin behoort tot de familie van de krabspinnen. Ze kunnen hun kleur aanpassen aan de ondergrond waar ze op ziJen en kunnen in een paar dagen van wit (met soms rode strepen) knalgeel worden. Ze vangen prooien die veel groter zijn dan zij zelf en verdoven ze. Hierna spuiten ze verterend speeksel in om ze daarna leeg te zuigen. Op de St Pietersberg kwamen we deze spin ook tegen toen ze net een Dambordje had buitgemaakt. In het Moerassige gebied Den Tösch zochten we nog naar boomkikkers maar hebben ze helaas niet gevonden omdat het weer niet geschikt was. Wel zagen we even later Konikpaarden in de verte in het water staan, wat een roman sch plaatje opleverde.

’s

Danio Rerio Del$

139

September 2014

Avonds vertelde Gerard van Heusden met behulp van mooie plaatjes over zijn belevenissen in Gambia. Dinsdag maakten we een rondwandeling vanuit Gulpen. De wandeling voerde door de mooie Ingbergrub. Al jd weer een belevenis, die hoog begroeide wanden. Tussen al het groen waren weer veel insecten te ontdekken zoals deze bloedcicade. Hij behoort tot de zogenaamde spuugbeestjes of schuimcicaden. Die een nest maken van schuim. Van deze soort zul je het nest niet vinden want hij maakt het onder de grond. Zowel de nimfen als volwassen cicaden leven van plantensappen. Het was een mooie wandeling, waar we weer heel veel planten zagen, waaronder ook orchideeën.

Uiteindelijk stonden we hoog boven Gulpen, waar we door de weilanden weer naartoe afdaalden. ’s Avonds vertelde André de Graaf ons over de geheimen van orchideeën en liet daarbij mooie plaatjes zien. Daarna liet LoJy zien wat er zo allemaal te beleven is in haar giUikker terrarium. Woensdag wandelden we langs de Perlenbach naar Monschau.

Danio Rerio Del$

140

September 2014

De Perlenbach dankt zijn naam aan de beekparelmossels die hier vroeger voorkwamen. Toen de beschermende maatregelen werden opgeheven, waren de mossels al heel snel uitgeroeid In het grasland langs de beek vonden we vele bloemen en een opvallende soort daarbij was de Kleine ratelaar. In Zuid-Limburg kwamen we al vaker de grote broer hiervan tegen: de Grote ratelaar, vaak vergezeld van orchideeën. Leuk was het om hier de kleine soort te vinden. De ratelaar behoort overigens tot de bremraapfamilie en is een halfparasiet op gras en graan. Een vlindertje van nog geen 1,5 cm liet zich regelma g zien: het Boterbloempje. In Nederland vrij zeldzaam, maar hier zagen we ze regelma g vliegen. Langs een sterk s jgend maar heel mooi pad kwamen we uiteindelijk boven en hadden bij de Engelsley en Teufelsley een fraai uitzicht op de omgeving. Omlaag lopend kwamen we uiteindelijk in Monschau uit vanwaar de bus ons weer naar Landsrade bracht. ’s Avonds vertoonde André van S jn ons mooie en leerzame beelden van landschap- en macrofotografie. Donderdag, alweer de laatste wandeling en vandaag mocht iedereen het zelf uitzoeken. Aan de hand van een puzzeltocht werd het stadspark van Maastricht verkend en leerden we heel veel over bomen. Leuk was het ook om nu de vruchten te zien van de bomen die de commissie bij het voorlopen had zien bloeien. Een voorbeeld hiervan is de sneeuwklokjesboom.

Danio Rerio Del$

141

September 2014

De eerste aanzet tot ontwikkeling van het stadspark werd al in 1836 gegeven. Hierna werd het verder ontwikkeld tot het uiteindelijk een aaneenslui ng werd van vijf parken, verbonden door het riviertje de Jeker. De varia e aan bomen is zeer groot en er zijn wel 160 soorten te onderscheiden, waarvan meerdere zeer zeldzaam zijn.

De wandeling ging gedeeltelijk ook over de ves ngwallen en langs oude stadsmuren, waar we een rijke muurvegeta e konden bewonderen. Hier stond massaal het StengelomvaJend havikskruid in bloei, dat tegenwoordig ook wel Maastrichts havikskruid wordt genoemd omdat het verder bijna nergens in Nederland voorkomt en op de Rode lijst staat. ’s Avonds was er de tradi onele fotowedstrijd, georganiseerd door Loek van der Klugt en gepresenteerd door Ber Onderwater. De deelnemers hadden weer heel bijzondere plaatjes ingestuurd. De uitslag van de puzzeltocht werd bekendgemaakt en ook van de eerder in de week gepresenteerde natuurquiz werd de winnaar genoemd. Er werden presentjes uitgedeeld aan de verzorgers van diverse programmaonderdelen en aan mensen die zich op andere wijze verdienstelijk hadden gemaakt jdens de week. Hierna nam Robbert Zuidam samen met enkele enthousiaste deelnemers de avond over. Zij maakten er een bont geheel van. De Commissie werd voor de organisa e bedankt en ontving presentjes. Hierna werd de avond met zang en voordrachten op een vrolijke wijze afgerond. Er werd zelfs een nieuw NSW-lied gezongen. Zo kwam de NSW weer tot een einde, maar we kunnen zeker zeggen: het was weer heel geslaagd!

Danio Rerio Del$

142

September 2014

Van de vijver naar libellen en omgekeerd 6 jaar geleden, na het vergroten van mijn vijver in de achtertuin, werd ik , in de loop van het jaar, steeds meer verrast door libellen die mijn tuin & vijver kwamen bezoeken. Zoals met alles wat ik in de natuur zie, wilde ik wel weten wat ik steeds zag. Oefenen met een redelijk fototoestel, (begonnen met een Nikon P80, thans een Nikon P90) een beetje geluk en veel geduld, lukte het mij om scherpe foto’s te maken van wat ik gezien had. Wat nog ontbrak was een goed naslagwerk. Na een paar jaar zoeken liep ik tegen:Veldgids Libellen aan. Van uitgeverij: KNNV, De man van de paardenbijter in isbnnummer: 978-90-5011-264-2 . zijn volle kleurenpracht

Tot op heden ben ik nog geen beter boekje tegengekomen. Overigens hee bovengenoemde uitgeverij veel goede natuur (veld)gidsen uitgegeven. Volgens de literatuur bestaat de groep Libellen uit Waterjuffers en Echte Libellen. Deze laatste groep vind ik het interessants vanwege hun grooJe en hun kleurenpracht. De paardenbijter was de eerste echte libelle die ik in mijn tuin/ vijver tegenkwam. Op de foto een mannelijk exemplaar. Ruim 6 cm groot (lengte). Er zijn twee hoofdkenmerken die op een Echte Libelle van toepassing zijn: 1) de ogen ziJen tegen elkaar aan en 2) de vleugels zijn gelijk. Bij de Echte Libellen zijn de vleugels niet op te vouwen en dus al jd prima te fotograferen. In 2011 kwam een larve uit het water gekropen en begon zich aan de rand van mijn terras te ontpoppen van larve naar libelle. Zie volgende foto. Het mannetje grijpt het vrouwtje achter de kop, het vrouwtje brengt haar lichaamsdeel met de eieren naar het geslachtsorgaan van het mannetje, waardoor bevruch ng plaats vindt. Het stel zoekt een “rus g” plekje op. Het is absoluut geen “vluggertje”, het kan een klein half uurtje duren. Na de bevruch ng gaan de libellen uit elkaar en zal het vrouwtje een watertje uitzoeken, met waterplanten, om haar eieren , onder water, op plantenstengels af te zeJen. Dit afzeJen is een riskant zaakje: ze vormt een gemakkelijke prooi voor bv kikkers, die zo’n lekkere veJe hap niet versmaden. Zo kan de kikker de libelle opeten, terwijl eerder in de jd, de libellenlarven kikkerlarven opaten en zo is het cirkeltje rond.

Danio Rerio Del$

143

September 2014

Hoewel ik al aardig wat foto’s van Paardenbijters heb gemaakt, ben ik nog nooit 2 dezelfde tegengekomen. De kleur en/of tekening van de kop, hals en de 10 volgende segmenten zijn nooit exact hetzelfde! Erg lang leven deze libellen niet: na 2 tot 3 weken werden waargenomen paardenbijters vervangen door nieuwe exemplaren. De langste jd( zo’n 7-8 maanden) leven ze als larve in het water. Kijk eens goed om je heen en je kunt , van af april/ mei , de ene na de andere libellensoort tegenkomen. Kijk er eens goed naar: het zijn prach ge dieren die alleen “een vlieg kwaad doen”. Zelf kan ik er “geen genoeg van krijgen”. Ondertussen weet ik uit ervaring waar en wanneer ik de meeste kans heb om ze te ontmoeten, maar iedere ontmoe ng is weer een waar genot. De waterjuffers vormen de tweede groep van de Libellen. De waterjuffers behoren tot de gelijkvleugeligen. Dit stelt ze in staat om de vleugels samen te vouwen, in tegenstelling tot de echte libellen: de ongelijkvleugeligen. Een ander verschil met de Echte libellen is de stand van de ogen. Bij de waterjuffers staan de ogen uit elkaar, tegenover elkaar. Een waterjuffer, met opgevouwen vleugels, is niet veel groter en dikker dan een standaard zwaluwlucifertje; zo’n 3-4 cm lang. Waterjuffers zijn trage vliegers en gemakkelijk te volgen met onze ogen. Vanwege de geringe grooJe vallen ze minder snel op dan de bewee- De man vuurjuffer, een pracht exemplaar om te zien glijke , grote ,echte libellen. De eerste soort waterjuffer die uit mijn vijver kruipt is de Vuurjuffer. En dat is dan ook meteen een hele aantrekkelijke, wat kleur betre : Rood met zwart: al jd een mooie kleurencombina e. Ook de goud-gele afwerking ziet er fraai uit. Dat verschijnen uit het water, in de omgeving NoordHolland vindt meestal plaats vanaf eind april en houdt zo’n 3 weken aan. Dit jaar begon het bij mijn vijver op 16 april. De eerste Ook het vrouwtje is een lust voor het oog dagen moet de Op deze foto een mannelijk exemplaar. kleur nog rijpen.

Danio Rerio Del$

144

September 2014

Ook voor de waterjuffers geldt dat ze, eenmaal ontpopt, zich eerst van het water verwijderen en zich gaan storten op eten. Een kleine week daarna, met genoeg energie, storten ze zich op de voortplan ng. Op de volgende foto een vrouwelijk exemplaar. De jonge vuurjuffers, buiten het water, zijn vaak in een straal van 100 meter, tussen de (bos)beplan ng Wanneer een mannetje, bij het water, een vrouwtje tegenkomt maakt hij er direct werk van: de vrouw wordt achter de kop vast gehaakt en zij brengt het lichaamsdeel met de eieren naar de geslachtopening van de man. Zo worden de eieren bevrucht. Er ontstaat dan een beeld van een hartvormig paringswiel. Daar heb ik nog geen foto van. Wel van de ei-afzeWng. De eieren worden onder water op plantenstengels afgezet, zie volgende foto.

De larven blijven in het water tot het volgende voorjaar en zijn dan 2 cm groot. Op de foto een larve die bijna gaat verpoppen: de vleugels zijn al ontwikkeld en ziJen opgevouwen op de rug. De volgende foto toont het uitsluipen( uit de huid van de larve kruipen) van een vuurjuffer. De onderstaande foto kon ik afgelopen jaar, op 19 april, voor het eerst maken.

Dat er uit zoiets “lelijks”, zo’n mooi wezentje kan komen, blij toch wel een wonder. Wanneer je, vanaf eind april langs een slootkant loopt: kijk eens goed om je heen. Je kunt die kleine juweeltjes tegenkomen. Nieuwsgierig naar wat je zag: Veldgids Libellen Van uitgeverij: KNNV , isbnnummer: 978-90-5011-264-2 . Tekst en foto’s: Robbert Zuijdam

Danio Rerio Del$

145

September 2014

WAT ERVARINGEN MET PLANTEN, ONDERHOUD EN BESTRIJDING HARDNEKKIGE ALGEN door J.A.M. Kouwenhoven De bedoeling van dit ar kel is, net als van al mijn andere, alleen maar om wat ervaringen aan te reiken, waar men wellicht wat aan hee , of dat men er niets aan hee en het beter weet. Enige algemene opmerkingen: 1. Lang niet alle planten houden van CO2-toevoeging. Na enige jd wat minder CO2 gaf dat een wat bescheidener groei te zien, wat leidde tot wat minder frequent inkorten. Dat ligt natuurlijk wel aan het sor ment planten, want er zijn planten die min of meer niet buiten CO2-toevoeging kunnen. 2. Lang niet alle planten houden van veel licht. Fijn gevederde planten verlangen meer licht en CO2, terwijl grof bladerige planten met wat minder toe kunnen. Ook de kleur speelt daarbij een rol. Donkere, grovere, bladeren hebben vaak minder licht nodig dan licht gekleurde, fijn gevederde en rode planten. 3. Een voedingsbodem is aan te bevelen voor moerasplanten, al zal een bodem in de loop der jd vanzelf wel voedselrijker worden. Voor planten zonder echte wortelvorming en drijfplanten is een voedingsbodem minder nodig, maar dat spreekt vanzelf. Het is wel van belang dat de bodem luchg is en blij , met een gelijkma ge korrelgrooJe, zodat er voldoende zuurstof kan toetreden, waardoor de wortels gezond blijven en er geen s nkende bodem ontstaat. Een te dikke bodem van een te fijne structuur lijkt niet guns g, want hoe dikker een bodemlaag en hoe fijner de korrel des te moeilijker het wordt dat daarin zuurstof kan doordringen. Planten gebruiken hun wortels om zich vast te hechten en voedsel op te nemen; ze eten dus geen grond maar halen, in slechts zeer geringe hoeveelheden, voedingsstoffen uit de bodem. Het lijkt beter om de bodem in de dikkere lagen eerst te voorzien van een laag grof materiaal en daarover heen een laag met gelijke diameter van plm. 2 à 3 millimeter, wat de bodem luch g houdt en een s nkende ondergrond voorkomt. Een bodem van fijn zand lijkt in eerste instan e wel goed te voldoen door een mooie plantengroei, maar na verloop van jd zal die bodem dichtslaan en als je dan een plant eruit trekt komt de vieze walm je tegemoet. 4. Het toevoegen van eventuele meststoffen, ijzer enz. kan men het beste in heel kleine hoeveelheden dagelijks, i.p.v. wekelijks, laat staan maandelijks doen, dat gee een meer gelijkma ge condi onering van het water, bovendien doe ik dat via de oppervlakte-aanzuiging, zodat er d.m.v. van de pomp een nog betere vermenging plaatsvindt.

Danio Rerio Del$

146

September 2014

5.

Ook het gebruiken van drijfplanten is van belang. Drijfplanten halen hun voedsel direct uit het water en voegen zuurstof toe aan dat water. Bovendien zorgen zij voor schaduw- en schuilplekken voor vissoorten die liever niet in hel verlichte zones vertoeven. De hoeveelheid drijfplanten kan men ook makkelijk in de hand houden door zo nu en dan wat weg te nemen. De bovenstaande punten zijn algemeen omdat de natuur zich toch niet laat reglementeren en elke plantensoort hee eigen behoe en, vandaar ook dat in de natuur al jd maar een paar soorten samen voorkomen. Wil men toch meer soorten planten in het biotoopje, dan is daar geen bezwaar tegen, alleen zullen niet alle planten in op ma condi e blijven, gezien de vaak zeer uiteenlopende behoe en van de diverse plantensoorten. In dat geval zal men wellicht zo nu en dan een plantje ter aanvulling moeten aanschaffen, of dat men eens een andere soort plant wil uitproberen, wat niet verkeerd is, want ook hier doet verandering van spijs eten. Verder moet men bedenken dat het ontbreken van een constante stroom van vers water van een gelijke samenstelling in ons biotoopje wel degelijk een handicap is bij het vivarium houden en niet alleen omdat de kwaliteit van het water bij een circulerend systeem nooit kan wedijveren met de natuur, maar dat dit ook invloed hee op de bodem en daarom is het in de natuur wel mogelijk dat die goed blij terwijl de structuur van de grond daar wellicht wel fijner en ongelijkma ger is, zonder dat die bodem beder .

Algen Een lichte algenvorming hoe geen probleem te zijn, maar het wordt pas echt vervelend als die de overhand krijgen en dat is in onze hobby soms het geval. Oorzaken van overma ge algenvorming zijn algemeen bekend: Te veel meststoffen. Te veel voederen. Een te groot bestand levende have. Te veel CO2. Te veel of te weinig licht. Te veel afvalstoffen. Geen goede doorstroming, zowel aan het oppervlak als in de bak als geheel en van de bodem. Te vaak of een te grote verstoring ineens van het milieu en opdwarrelend vuil. Overdreven algenvorming kan door regelma g en beheerst onderhoud meestal wel worden voorkomen. Algenbestrijding d.m.v. algen etende vissen lijkt toch meer een fabel; in de natuur zijn algen voedsel voor bepaalde vissen, maar vissen zijn er niet voor de algen.

Danio Rerio Del$

147

September 2014

Anders wordt het bij reeds overvloedig aanwezige, hardnekkige algen, o.a. de beruchte baard-, pluis-, punt-, of hoe u die algen ook wilt noemen. Toen ik daarmee werd geconfronteerd heb ik eerst een mede-aquariaan in de vereniging gevraagd hoe hij dat probleem had aangepakt. Omdat ik wist dat hij daar in het verleden ook mee hee geworsteld. Hij gaf mij een algenbestrijdingsmiddel op, maar zei er bij dat het heel lang hee geduurd voordat hij die alg kwijt was. Maar ik ben nu eenmaal niet zo geduldig en opeens kreeg ik er genoeg van en heb het toen maar eens radicaal en met goed resultaat aangepakt. Al moet ik wel erkennen dat de prijs daarvoor is dat je plantenbestand wel iets terugloopt, maar dat hee zich na verloop van jd wel hersteld, want zo werkt de natuur. Wat heb ik gedaan: 1. Een goed algenbestrijdingsmiddel volgens de gebruiksaanwijzing toegepast. 2. De bak gedurende minimaal een week volkomen verduisterd. 3. De bak gedurende die week heel goed doorluchten. Daarna: 4. Goed afzuigen. 5. Filter schoonmaken en een ac eve kool inbrengen om het algenbestrijdingsmiddel weer te verwijderen. 6. Weinig voeren. 7. Ma g met CO2. 8. Het vissenbestand beperkt gehouden. 9. Een niet te hoge temperatuur aanhouden: 20-23 ⁰C is voor de meeste plantensoorten voldoende, bovendien handhaa CO2 zich makkelijker in koud dan in warm water en uw vissen leven wellicht langer. 10. Minder verlich ng, maar wel ongeveer gedurende 12 uur, dus minder intensief, wat weer als voordeel hee dat men de voorruit minder vaak hoe schoon te maken. 11. Na verloop van jd ac eve kool uit het filter verwijderen en de bacteriefauna weer op peil brengen met liefst een goed vloeibaar middel. Nogmaals hiermee is niet beweerd dat dit hét middel is om een las ge algenvorming kwijt te raken, maar wellicht lukt het op deze manier. Wat de grooJe van het bestand levende have betre : er worden in de literatuur wel aanwijzingen gegeven van zoveel gram per liter, maar dat is toch

Danio Rerio Del$

148

September 2014

vrijwel al jd veel te veel. In de natuur is de hoeveelheid levende wezens in verhouding tot het zeer grote biotoop, maar heel gering. Meestal gee jouw biotoop zelf wel aan wat het beste is en dat is wanneer het biotoopje zonder veel ingrepen over een langere periode toch mooi schoon blij , maar dat vraagt wel om zelZeperking bij het aanschaffen van vissen en andere dieren. Een goed florerend biotoop s nkt niet, dus geen blauwe alg-, maar ook geen vislucht. Conclusie: Bij een aquarium in goede condi e moet het lukken om te volstaan met dagelijks een zeer geringe hoeveelheid dieren-, plantenvoeding toe te voegen en wekelijks een half uurtje/drie kwar er te besteden aan afzuigen, planten inkorten, maximaal een paar emmers water verversen en de voorruit aan voor- en achterzijde (met een stukje kunststof horrengaas of staalwol 0000 en pas op voor krasjes!) te reinigen. Een goed zelfreinigend aquarium, met weinig levende have en veel beplan ng, hee ook minder waterverversing nodig. Dat ‘verse’ water van ons kan ook niet ppen aan het verse water van een helder stromend beekje in de natuur, want in ons ‘verse’ Nederlandse leidingwater ziJen, ondanks de grote zorg die aan ons drinkwater wordt besteed, toch nog al jd elementen die minder goed zijn voor een gezond biotoopje en ook ontbreken er weer stoffen die juist wel een guns ge invloed hebben op het watermilieu. Alle onderhoud moet bestaan uit voorzich g en heel geleidelijk handelen, anders wordt het milieu van jouw kleine biotoopje te veel verstoord. Het aquariumhouden mag ook nimmer leiden tot een soort ‘moeten’ of enige vorm van stress, want dan ben je echt verkeerd bezig. Kortom: Om een goed florerend biotoopje te bereiken moet men beginnen met enkele soorten eenvoudige planten die snel groeien. Hoe meer soorten men hee des te moeilijker wordt het om al die soorten in goede condi e te houden. Bij het inkorten van planten ook niet ineens radicaal te werk te gaan, maar houd het esthe sch aspect in de gaten door de plantengroep een mooie vorm te laten behouden, dus ook hier geen al te dras sche ingrepen; laat die planten eens lekker uitgroeien! Probeer ook niet te perfec onis sch te zijn en laat dat lelijke blaadje e.d. even ziJen tot het wekelijks onderhoud. Niet te veel vis en andere levende have; beperk het aantal soorten tot b.v. drie, maar dan in een wat grotere school, al heb je er al gauw veel te veel om een klein kunstma g biotoopje zelfreinigend te houden. Slakken zijn over het algemeen behoorlijke vervuilers en tasten soms de planten nogal aan. Niet te veel voeren; in de natuur staat ook niet elke dag hun bordje gevuld. Laat Schraalhans keukenmeester zijn, dat houdt de vissen ac ef en fit. Niet te veel CO2 en heel weinig andere plantenvoedingsstoffen; plantenvoedsel

Danio Rerio Del$

149

September 2014

dat niet binnen korte jd wordt opgenomen is een voedingsbodem voor algenplagen en ander ongerief. Met andere stoffen als kalium, fosfor, nitro enz., enz. moet je helemaal voorzich g zijn; hoogstens eens per half jaar een heel klein beetje. Niet te veel licht; veel plantensoorten hebben echt niet zoveel licht nodig, gebruik anders drijfplanten om schaduwplekken te creëren, wat door sommige vis- en plantensoorten zeer op prijs wordt gesteld. Een niet te dikke, luch ge bodem van een gelijkma ge, niet te fijne korrelgrooJe. Een dikke, dichtgeslagen bodem met een te fijne structuur leidt op den lange duur tot problemen wegens gebrek aan doorstroming en zuurstof. Een goede filtering en oppervlakteafzuiging; je hoe ook niet dikwijls die filters te verschonen, want dan verstoor je eerder het bacteriebestand, wat weer schadelijk is voor de zelfreinigende werking van het aquarium. Zorg ook voor een behoorlijke waterbeweging aan het oppervlak voor het uitwisselen van zuurstof en gassen. Een afzuiging vanuit de bodem rechtstreeks naar het filter bevordert een goede doorstroming en dus de zuurstofvoorziening van die bodem. Het bacteriebestand goed op peil houden door periodiek wat aan te vullen met een goed vloeibaar middel, zodat de afvalstoffen beter en sneller in plantenvoedsel worden omgezet. Voorkom het opdwarrelen van stof, wat een bron van ellende kan opleveren. Ook het te radicaal in een keer wijzigen van de inrich ng is niet guns g; doe dat in heel kleine etappes. Ook het te veel in een keer water verversen werkt verstorend. Keuringen of niet? Het meedoen aan keuringen is een keuze die tot een beter biotoop houden kan leiden, mits men de gezondheid van planten en dieren maar belangrijker blij vinden dan het wedstrijdelement. De gezondheid van planten, dieren en een preWge onderlinge omgang van aquarianen en keurmeesters mag niet in het gedrang komen. Keurmeesters kunnen er ook wel eens naast ziJen of een oordeel hebben waar je het niet helemaal of helemaal niet mee eens bent en dan komt jouw spor viteit om de hoek kijken om dat gewoon te accepteren. Zo’n uitslag is tensloJe ook maar zo betrekkelijk en verschil van mening mag en zal er al jd blijven bestaan! Het gaat er tensloJe toch om dat jij plezier belee aan je hobby?! Het niet meedoen aan keuringen is ook een keuze, waarbij men liever haar/zijn kennis vergroot door te luisteren en kijken naar wat anderen te bieden hebben en zich liever wil houden aan de eigen en niet aan de thans in de keuringswijzer gehanteerde esthe sche criteria. Het belangrijkste is toch dat de vivariaan en zijn directe omgeving het mooi en leuk vinden, want daar gaat het toch uiteindelijk om?!

Danio Rerio Del$

150

September 2014

Tot zover dit relaas dat wellicht discutabel en niet helemaal compleet is, maar waar uit blijkt dat ik beducht ben voor verstoring, omdat ons kleine biotoopje o, zo kwetsbaar is voor grote ingrepen en waarin ik heb gepleit voor veel minder vis, minder soorten en ook liever geen grote soorten. Te veel vis lijkt ook schadelijk voor planten, omdat zich dan veel te veel afval ophoopt, dat niet snel genoeg wordt omgezet in voor planten opneembare stoffen, met alle narigheid als gevolg en het zelfreinigend vermogen van je biotoopje schaadt. Beter lijkt niet meer dan 3 kleinere soorten vissen, maar dan wel met wat meer exemplaren. Grotere soorten vragen veel meer ruimte dan wij in zo’n klein biotoopje beschikbaar hebben, ja ook die 3-meter-bak is maar een heel klein biotoopje. Nogmaals ik heb nog steeds de wijsheid niet in pacht en iedereen kan daar anders over denken. Het zijn allemaal maar ervaringen die ik aanreik en waar men al dan niet profijt van kan hebben.

Opnieuw beginnen Met aanvang van het nieuwe seizoen zullen we voor de Lezing avonden een nieuwe loca e betrekken. Dat is het ac viteitencentrum Aventurijn van de woonloca e Smaragd. We hopen daar wat comfortabeler te ziJen en er is een mooie wand waar we ons nieuwe diascherm kunnen uiJrekken. Nieuw is ook dat we de bar in eigen beheer hebben, kom kennis maken met de nieuwe barman of is het misschien een barvrouw. Wanneer u even voor 20:00 binnen loopt zult u daar ook de bewoners van de woonloca e Smaragd aantreffen. Zij drinken daar koffie en mogen de lezingen bijwonen. Zo brengen wij wat ver er, en wie weet worden er enkele enthousiast voor de Aquariumhobby. Na een paar maanden evalueren wij deze seWng. Adres:

Ac viteitencentrum Aventurijn Tuindersvaart 48, 2614 SK Del

Vanaf de Beatrixlaan dan wel de Provinciale weg de van Foreestweg op. Rijdt deze af over de 1e brug, u komt op de Kristalweg. Vlak voor de 2e brug gaat u linksaf de Tuindersvaart op. Vanaf de A4 neemt u de afslag Harnaschpolder. Volg de Harnaschdreef. e Na de bocht linksaf. Dit is de Gantel. Neem de 1 weg linksaf. Dit is de

Hoefslagendreef (een wijk in aanbouw). Steek bij de verkeerslichten de Dijkhoornseweg over. Ga direct na de 1e brug rechtsaf de Tuindersvaart op.

Danio Rerio Del$

151

September 2014

Verenigingsavonden in het ‘Ac(viteitencentrum Aventurijn’ en ligt in de nieuwe wijk Harnaspolder in Del . Het bevindt zich op de begane grond van het zorgcomplex, woonloca(e Smaragd en is geves(gd op Tuindervaart 48, 2614SK, DELFT

Danio Rerio Del$

152

September 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleJer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del$

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

153

September 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Jaarprogramma:

Terugblik: Natuurstudieweek 2014 in Landsrade, door LoJy Sonnenberg. Voor u gelezen: Van de vijver naar de libellen en omgekeerd,

door Robbert Zuijdam.

133 134 135 142

Wat ervaringen met planten, onderhoud en bestrijding van hardnekkige algen door J.A.M. Kouwenhoven.

145

Opnieuw beginnen: De vereniging gaat verhuizen naar een andere loca e.

150

Bestuur

154

Danio Rerio Del$

154

September 2014

BESTUUR: VoorziFer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziFer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, Penningmeester, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT Oktober 2014 - nr. 8 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. Uitnodiging 1: dinsdag 21 oktober 2014 “De Aquariumtentoonstelling in de Leidse Hortus” Hugo van der Plas en/of Richard Sieval Locatie Activiteitencentrum ‘Aventurijn’ Heel lang geleden werd er door de Leidse Aquarium en Terrarium Vereniging (LATV) een roemruchte tentoonstelling in de Hortus georganiseerd. Een van de aquaria had een langwerpige strook beplan ng met de moerasplant Saururus cernuus maar dan als onderwatervorm. Dat maakte indruk en het begrip de “Leidse Straat” en “het Leidse plantje” werd geboren. Bijna 5 jaar geleden organiseerde de LATV ter gelegenheid van een jubileum weer een tentoonstelling. Daar zijn digitale beelden van en die worden deze avond getoond. U hebt geen idee wat er tegenwoordig komt kijken bij de organisa e vooraf en jdens de tentoonstelling. De bedoeling is ons (en andere verenigingen in het district) enthousiast te maken voor de komende tentoonstelling september 2015. Zo enthousiast zelfs, dat we mogelijk gaan overwegen een inzending te doen. Een uitdaging die we aan moeten kunnen en een tentoonstelling waar we de leden als het zo ver is graag naar toe willen slepen.

Uitnodiging 2: dinsdag 4 november 2014 “Praatavond” Loca e Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker)

Danio Rerio Del$

156

Oktober 2014

Jaarprogramma 2014 21 Oktober

Verenigingsavond; Aquariumtentoonstelling in de Leidse Hortus

25 Oktober

NBAT

Na onale Aqua Terra Dag

4 November Praatavond; Verenigingskeuring 18 November Verenigingsavond; “duiken en onderwater fotografie” 2 December Praatavond; 16 December Verenigingsavond; Presenta e verenigingskeuring

Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Praat-/Doe-avonden en boeken op aanvraag uit de verenigingsbibliotheek op de eerste dinsdag van de maand verzoek indienen bij de voorziGer. Verenigingsavond op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Aquavaria 2014 Op zaterdag 25 en zondag 26 oktober organiseren Daphnia Boxtel en de Discus Club Holland Aquavaria 2014, een tweedaagse beurs met een spectaculaire discusshow van de Discus Club Holland. En op zaterdag de landelijke Aqua Terra dag 2014 van de NBAT, in Sportcentrum Helsdingen aan de Westelijke Parallelweg 1, 4133NH te Vianen. Openings jden beurs van 10 tot 16 uur, de Aqua Terra dag is op zaterdag open van 10 tot 18 uur. Entree € 6,– (gra s parkeren).

Danio Rerio Del$

157

Oktober 2014

Terugblik verenigingsavond 16-09-14 door Lo y Sonnenberg Wim Tomey: Amazonië anno 1984. Foto’s: Wim Tomey Toen Wim Tomey lang geleden onderweg was naar AV De Glasbaars in Den Helder voor een lezing, leerde hij daar een paar Peruanen kennen. Dit resulteerde uiteindelijk in een eerste bezoek aan Peru in 1978. Dit was zijn eerste kennismaking met de Amazone. Sindsdien is hij er meerdere malen geweest. De Amazone bevat meer dan 20 % van al het zoete water op aarde. Gevoed door regenwater en smeltwater uit de bergen van de Andes en door de talrijke zijrivieren, is hij bij de Delta tot een woeste stroom geworden. Wim reisde per bus over meestal erg slechte wegen. Onderweg op stopplaatsen was er al jd wel wat fruit of ander eten te koop. Helaas was het er ook al jd een rommeltje, want alles wat overbodig is wordt zomaar neergegooid. Een tocht ging langs de Apurimac, één van de rivieren waaruit de Amazone ontstaat. Deze rivier stroomt tussen hoge bergach ge oevers. Hierop groeiden veel zilveren Tillandsia’s. Deze zijn behaard, in de ochtend nemen de haartjes vocht op en worden dan groen. Bij het drogen door de wind worden ze weer zilver. Deze soort Tillandsia kan er niet tegen om de hele dag in voch ge omstandigheden te verblijven. Hier moet men in het terrarium goed rekening mee houden. Het viel op dat de Tillandsia’s vaak in kringen groeiden, net of ze zich vanuit het midden hadden uitgebreid en in het midden weer waren verdwenen. De meeste Tillandsia’s groeien epify sch en Wim hee ze zelfs op cactussen gevonden. De rivieren in dit gebied ontspringen in de Andes, waar veel verschillende zouten in de bodem ziGen. Het gevolg is dat het water vrij hard kan zijn, zeker in de droge jd als het niet met regenwater wordt aangevuld. In de koude en wilde Andeswateren lee de Ti caca of Andeskikker. Dit is een waterkikker met een zeer ruime en losziGende huid. Omdat het water hier nogal zuurstofarm is, hee het dier door dit overschot aan huid de mogelijkheid toch genoeg zuurstof uit het water op te nemen. De bewoners in dit gebied zijn nogal argwanend. Wim werd door een dame te woord gestaan terwijl zij een geweer in de aanslag hield. Na de kennismaking was er echter wel thee met coca. Het doel van de trip was een bergdorp op ruim 4000 meter hoogte bij het Ti cacameer. Omdat er 13 kg bagage meeging werd er een paard en een ezel voor de bagage gebruikt. Onderweg langs de watertjes waren er ook bloemen en kolibries te zien. In deze streek worden veel verschillende soorten aardappelen verbouwd. Eenmaal in het dorp was het er best behoorlijk koud. Wim is er een week gebleven. In 1979 werd er een reis naar Iquitos gemaakt. Deze stad ligt in het regenwoud van Peru aan de Amazone. Er waren veel gieren in de lucht. Het zijn net als de zwaluwen bij ons regenvoorspellers: bij mooi weer vliegen ze hoog en

Danio Rerio Del$

158

Oktober 2014

als het gaat regenen, komen ze op de grond. Bij het varen op de Amazone werden zeldzame roze dolfijnen gezien. Ze zwommen naast de boot en kwamen op het afval af. Hier zwemmen ook veel Piranha’s, ze werden in die jd veel in gedroogde vorm aangeboden als souvenir. Toen Wim aan het zwemmen was, werd hij gewaarschuwd voor een in aantocht zijnde school Piranha’s. Hij bleek er op dat moment echter al midden in te ziGen. Het leverde geen problemen op. In de benedenstad van Iquitos zijn ook veel drijvende huizen. Het is een druk bevolkte stad. Op de vismarkt werden Zilverdollars in een flink formaat aangeboden, evenals harnasmeervallen, die gezouten en gedroogd bij de borrel werden geserveerd. Aangezien het plan was om pijlgiSikkers te vangen, had Wim uit Nederland fruitvliegenlarven meegenomen die hij in zijn hotelkamer verzorgde. Het bleek echter dat de voedingsbodem ook de mieren uit de buurt aantrok en deze kwamen er met duizenden op af. Dat was dus niet echt een succes. Later werd ontdekt dat in de hier groeiende Doornappelplanten ook veel fruitvliegen zaten. Een klein kunstje dus om die uit te schudden en aan de kikkers te voeren. Er werden ook verder afgelegen dorpjes bezocht, waarbij gebruik werd gemaakt van een watervliegtuigje. Aan de rand van Iquitos was een siervisexporteur geves gd: Davila. Omdat er een ziekte was bij de Discusvissen werd Wim om advies gevraagd. Ze hadden rode vlekjes en gingen dood. Het hee wel wat moeite gekost om vast te stellen wat de oorzaak was, maar uiteindelijk bleek het dat er onder de vlonders die boven de bassins hingen, heel veel visluizen zaten, die ’s nachts hun slag sloegen en de vissen een behoorlijke bloedarmoede bezorgden… De vissen werden in een loods ondergebracht en vanaf die jd was het probleem opgelost. De luizen bleken een soort parasitaire pissebed te zijn. Ze hebben haakpoten waarmee ze zich aan de vis hechten en zijn ongeveer 12 mm groot. Ze kruipen in de kieuwen maar ook in de oogholte. Wim hee hier gelogeerd, waarbij de slaapplaats een soort vlonder op poten was met een dakje er op. Lekker luch g, zoals alles hier trouwens: de gastheer zelf droeg bijvoorbeeld een broek met een open bilpar j. Ook de huisspin, een Theraphosa blondi, kwam een kijkje nemen. Deze vogelspin moet tot de grootste spinnen ter wereld gerekend worden. Elk huis had hier zijn eigen spin. De waterspiegel kan in de naGe jd behoorlijk s jgen, waarbij bomen zelfs met hun kruin onder water kunnen komen. Wanneer dit langer dan drie dagen duurt, is de boom ten dode opgeschreven. Voor vissen zijn deze dode bomen onder water een ideale schuilplaats. Een voorbeeld was de Sturosoma aureum. Er wordt hier druk gevist voor de maal jd. Grote cichliden en piranhasoorten werden in de open lucht bereid en smaakten erg lekker. Wim hee ook een keer gegeten in een soort satérestaurant. Toen de eigenaar informeerde naar het doel van de reis, vertelde Wim dat hij naar kikkers kwam kijken. Een meisje dat daar bediende vertelde toen dat er achter haar huis kikkertjes zaten met rode rug en blauwe pootjes. Er werd wat geregeld en het meisje mocht mee om de kikkertjes te laten zien.

Danio Rerio Del$

159

Oktober 2014

Na een reis van een paar dagen in een vrachtwagen met varkens werd haar ouderlijk huis bereikt. Vader bleek houtskoolbrander te zijn. Houtskoolbranders wonen in het bos, waar ze bomen kappen om die tot houtskool te branden. Een beroep dat het oerwoud behoorlijk aantast. Wim hee enkele maanden bij hen gewoond. De Ara’s zaten op de houten reling. Een drinkwaterput, die alleen voor dit doel werd gebruikt werd gevoed door welwater. Voor de was werd water uit de beek gebruikt. Toch bleken er in de drinkwaterput vissen te zwemmen, iets wat de mensen nog niet hadden gemerkt. Het waren Rivulus magdalenae te zijn. Toen de gastheer iets hoorde in het gebladerde dook hij er in en kwam even later thuis met de avondmaal jd: een negenbandig gordeldier, waarvan Wim na de grilmaal jd de gordel mee kreeg. In de bomen die voor de branderij gekapt werden leefden o.a. Tamarins, leuke aapjes. Het meisje verzamelde de uit de bomen gevallen jonge aapjes. Ze bleven dan in de buurt want het kosthuis beviel hen wel. De onderlaag van het bos bestaat uit wit zand, toch hebben de beekjes die hier door heen stromen, bruin water. De beek bij het huis stond in de droge jd zo goed als droog. Bij de terugkeer van het water komen er al jd veel kleine visjes mee, zoals Bryconops caudomaculatus en Loreto zalmpjes. In het diepere water zaten roofzalmpjes die ’s nachts schubben aYijten bij andere vissen. We zagen ook de bronzalm Crenuchus spilurus en Characidium zalmpjes in het zachte en zure water. ’s Nachts werden elektrische vissen gezien, die een zwak elektrisch veld om zich hebben. In een ander watertje zwommen mesvissen, waaronder ook een soort met blauwe vinnen en neus. In de buurt van de jachthut waar Wim verbleef werd de eerste kikker gevonden: een fluitkikker met een rode rug. Mooi waren ook de talloze vlinders die op de door transpira e veroorzaakte zouten op zijn spullen aSwamen. Bij het gaan door het bos was het dragen van beenbeschermers een pure noodzaak i.v.m. de enorme stekels die vele planten hebben. Hier groeide ook de Biophytum sensi3vum, die bij ons bekend werd als het ‘Tomey-palmpje’. Er bloeide ook een rode passiebloem. Niet verwonderlijk dat de Oranje passiebloemvlinder zich hier ook liet zien. Passiebloemvlinders leggen hun eitjes op passiebloemen, de rupsen die van de plant eten krijgen dan een soort blauwzuur binnen, dat hun niets doet, maar dat wel maakt dat ze gi ig zijn voor andere dieren.

Danio Rerio Del$

160

Oktober 2014

Na een regenbui kwam er plotseling de melding dat er ‘ranitas rojas’ waren

gevonden. Dit was de kikker waar het om begonnen was: de Ranitomeya re3culata. Ze kwamen op een bananenschil af die was neergelegd om er fruitvliegjes mee te lokken. Ze werden aanvankelijk bewaard in een zogenaamde ‘gasparaplu’, dit is een uitvouwbare plas c container met een ritsslui ng. Later werden er potjes gebruikt met een stukje schuimrubber op de bodem, dat bevoch gd was met water uit het biotoop. Ook tegen het deksel werd schuim aangebracht om te voorkomen dat de kikkers bij het opspringen zich zouden verwonden. Zo zijn er 200 kikkertjes geïmporteerd en verdeeld onder verschillende lie*ebbers, met de bedoeling er mee te kweken en de soort voor de lie*ebberij bereikbaar te maken. Het is ondenkbaar dat je dit tegenwoordig nog zou kunnen doen. In dit gebied werden ook enkele exemplaren van de Ranitomeya amazonica ‘Iquitos’ gevonden, eveneens een heel leuke en kleurige giSikker.

Danio Rerio Del$

161

Oktober 2014

Ranitomeya amazonica ‘Iquitos’ De Avicularia metallica, die hier ook werd gezien, is een grote vogelspin met rode voetjes, die ook wel kikkers eet. Tijdens andere tochten werd nog veel meer interessants gezien, zoals een drievinger luiaard met enorme nagels en ook de Oxybelis fulgidus, een ongeveer 1,5 m groot slangetje dat in schrikhouding zijn tong uitsteekt en dan vers jfd. Er werd een tocht met de boot naar Le cia gemaakt, waarbij 4 dagen, dag en nacht werd doorgevaren. Ook werd er een bezoek gebracht aan het Na onaal Park bij de Rio Nanay. Ook hier weer heel veel planten, vissen, waaronder schiGerende discussen, vogels en andere dieren gezien. We zagen er mooie beelden van. De foto’s die we zagen zijn zo’n der g jaar geleden gemaakt, maar nu door Wim gedigitaliseerd. Al moeten we ons realiseren dat vele omstandigheden waarschijnlijk behoorlijk veranderd zijn, de natuur die we hier zagen blij al jd boeien.

Danio Rerio Del$

162

Oktober 2014

Bedankt Wim voor dit mooie verhaal.

Danio Rerio Del$

163

Oktober 2014

Danio Rerio Del$

164

Oktober 2014

Voer ook eens artemia Levend voer kweken is niet moeilijk. Vooroordelen als het kost jd, ruimte en het gee veel rommel leidt ertoe dat velen zich beperken tot droog- of diep- vriesvoer of zakjes met levend voer uit de winkel. Deze laatste kosten nogal wat geld op maandbasis. Het kan veel makkelijker. Artemia wordt door velen gezien als het voer bij uitstek voor het opkweken van jongbroed. Ook voor volwassen vissen is dit meer dan geschikt. Hieronder zal een uiteenzeZng gegeven worden om op simpele wijze een kweek van artemia op te zeGen zonder rommel of veel ruimte. Om artemia te kweken hee men allereerst een kweekfles nodig. Deze kunnen kant en klaar gekocht worden voor een (voor de winkelier) leuk bedrag. Zelf maken is net zo goed en fijner voor de portemonnee. Men neemt een frisdrankfles van anderhalf tot twee liter. Hieruit wordt de bodem gesneden en aan beide kanten een gaatje geboord. Door dit gaatje wordt een touwtje geregen waaraan de fles wordt opgehangen. In de hals boren we een gaatje voor de afvoerkraan. Ikzelf gebruik hiervoor een waterkraantje van plas c, speciaal voor vijvers, met een diameter van 10/12 mm. In de dop wordt een gaatje geboord waar de luchtslang, voor de luchtpomp, met enige moeite doorheen past. Het kraantje en de slang kiGen we voor de zekerheid vast met siliconenkit speciaal voor aquaria. De kweekfles voor artemia is na enige uren weken in kraanwater klaar voor gebruik. Artemia eitjes hebben nog wel eens de naam een laag uitkomstpercentage te hebben. Ikzelf had hier ook last van tot ik een ar kel van Tomey tegenkwam in ‘Het Aquarium’ (1978). Op deze wijze is het laten uitkomen van artemia heel simpel doordat de eitjes vooraf ontdaan worden van hun harde schaal. De kweekfles wordt gevuld met één tot anderhalve liter kraanwater en hieraan voegt men twee tot drie eetlepels artemia eitjes toe. Dit laat men een uur weken, niet langer, en laat dit ondertussen stevig borrelen met een lucht- pomp. Hierna voegt men één tot anderhalf drinkglas huishoudbleek (minder dan 5 procent) toe. Let wel op, wanneer bleek toegevoegd wordt gaat het hard schuimen tot ver over de rand van de fles, dus doe dit niet binnen om iedereen tevreden te houden. De eitjes zullen kleuren van bruin naar grijs en uiteindelijk een rode/oranje kleur krijgen. Het weken met bleek duurt niet langer dan 25 minuten. Wanneer de eitjes eerder dan 25 minuten rood/oranje kleuren, kan het luchtpompje worden uitgeschakeld. De eitjes vangt men via het kraantje op in een artemia-zeef. Daarna enkele minuten onder stromend water spoelen tot de chloorgeur zo goed als verdwenen is. Hierna plaatst men de eitjes in een bakje met natuurazijn en roert men enkele minuten. Nogmaals de eitjes afspoelen onder stromend water en klaar is kees.

Danio Rerio Del$

165

Oktober 2014

De ont kapselde-eitjes kunnen in een potje bewaard worden in de groentelade van de koelkast tot het jd is om ze uit te laten komen. Bijkomend voordeel is dat door het toevoegen van bleek de harde eischaal oplost en de niet uitgekomen eitjes ook gegeten kunnen worden door de vissen. Om de fles bleekvrij te krijgen vult men deze met een goede liter water en een halve liter natuurazijn tot de geur weg is. Om de artemia uit te laten komen vult men de fles met anderhalve liter water. Drie tot vier eetlepels zeezout (jodiumvrij) en één tot twee theelepels van de ont kapselde eitjes toevoegen. Op kamertemperatuur komt binnen twaalf uur, na flink borrelen (zorg voor grove bellen, want aan fijne belletjes blij de pas uitgekomen artemia hangen), de eerste artemia uit en kan er gevoerd worden. Na ongeveer een week spoel ik zelf de fles om en voeg ik nieuwe eitjes toe. Door vooraf veel eitjes te ont kapselen wordt de uitkomsZjd met ruim 24 uur verkort, het uitkomstpercentage verhoogd en hee men aan één kweekfles genoeg!

J. Faber. Literatuur: Tomey, W.A. (1978). ‘Een revolu3e bij het kweken van artemia (pekelkree$jes)’. Het Aquarium 48 (10), pp. 258-261. Uit: Ciliata Nieuws.

Danio Rerio Del$

166

Oktober 2014

Danio Rerio Del$

167

Oktober 2014

De kameleon bekent kleur De Kameleon is onder het grote publiek ongetwijfeld één van de meest bekende rep elen. Het vermogen van de kameleon om zijn kleur aan te passen aan de omgeving spreekt natuurlijk ook erg tot de verbeelding. Waarom verandert de kameleon eigenlijk van kleur? En: Hoe kan de kameleon zo snel en volledig zijn schutkleur aanpassen aan verschillende situa es in de natuur? Lees hier hoe de kameleon doet wat wij nooit zullen kunnen. Wat is een kameleon voor rep el? De kameleon of Chamaeleonida is eigenlijk primair familie van de hagedis. Deze hagedis kenmerkt zich door een apart uiterlijk en het zeer uitzonderlijke vermogen om zijn kleur aan te passen aan de omgeving. De naam kameleon betekent leGerlijk "dwergleeuw" of "kleine leeuw". Er zijn meer dan 150 soorten kameleons bekend, die leven in verschillende en uiteenlopende delen van de wereld. De kameleon komt voor in Afrika en Azië maar ook gewoon in Europa. Er wordt gezegd dat de kameleon oorspronkelijk van het Afrikaanse Madagaskar aSoms g is. Waarom verandert een kameleon van kleur. De kameleon kan heel snel en volledig van kleur veranderen en kan daarmee bijna elke mogelijke kleur of kleurencombina e aannemen. Vroeger werd langere jd gedacht dat de kameleon alleen in de natuurlijke omgeving voorkomende kleuren kon aannemen maar nu is bekend dat in feite elke kleur uit het spectrum kan voorkomen. De kameleon past zich niet zomaar aan elke achtergrond aan qua kleur. Een kameleon verandert in principe alleen van kleur wanneer er sprake is van stress of bedreigingen vanuit de omgeving. Wanneer een kameleon rus g is en zich op zijn gemak voelt zal hij niet van kleur veranderen. Het doel van de verandering in kleur is dan ook met name camouflage. Net als in het leger zorgt de kameleon ervoor dat hij niet opvalt, wanneer er gevaar dreigt door jdig schutkleuren aan te nemen. De kameleon neemt de kleur aan van de directe omgeving, zodat hij hierin lijkt op te gaan. Wanneer een kameleon bang is, kan het dan ook zijn dat je hem helemaal niet ziet. De kameleon gaat op in zijn omgeving en houdt zich heel erg s l om ontdekking te voorkomen. Daarnaast bestaat echter ook nog de mogelijkheid dat de kameleon zich bedreigd voelt maar zich sterker voelt dan de opposi e.

Danio Rerio Del$

168

Oktober 2014

De kameleon neemt in dat geval geen schutkleuren aan maar doet net het tegenovergestelde: Hij neemt oorlogskleuren aan. Met felle kleuren en een opgezeGe kam probeert de kameleon zijn tegenstander bang te maken en te verjagen. Ook in de paar jd kunnen zowel het mannetje als het vrouwtje extreme kleuren aannemen om een partner aan te trekken of indien gewenst juist af te schrikken. Hoe verandert een kameleon van kleur? Onder de opperhuid van de kameleon is er een laag van speciale huidcellen, die heel veel pigment hebben. Deze cellen worden ook wel chromatoforen genoemd en hebben vier verschillende kleuren, namelijk geel, rood, blauw en wit. Wanneer de kameleon geprikkeld raakt versturen de hersenen een bericht naar deze cellen om groter of kleiner te worden, waardoor pigmenten worden gemengd tot nieuwe en andere kleurencombina es. Hoe de kameleon erin slaagt om de kleur van de omgeving exact te kopiëren is echter niet bekend. Zeker is dat het een onbewust proces is dat zich als een gereguleerde chemische reac e voltrekt in het bijzondere lichaam van de kameleon. Hee de kameleon bijzondere krachten? In Afrikaanse landen wordt aan kameleons een speciale betekenis toegekend. Heidense religies prediken dat de kameleon kan helpen om datgene wat verborgen is zichtbaar te maken. De kameleon zou hiermee verborgen ziekten en gebreken aan het licht kunnen brengen. Veel mensen zijn bang van de kameleon door zijn bijzondere talent om zijn kleur aan te passen aan de omgeving en vermijden daarmee dit rep el uit angst om ongeluk op hun pad te brengen. De kameleon kan iets wat wij mensen nooit zullen kunnen en wordt daarmee bijvoorbeeld in Nigeria gezien als een symbool voor transforma e en alwetendheid.

Een algenarm aquarium Nu is het zeker niet eenvoudig om alles wat u hieronder leest, op een zodanige manier toe te passen dat de problemen direct verdwijnen. Een aquarium dient in evenwicht te zijn waarbij u als belangrijkste schakel fungeert om dit evenwicht te handhaven. In zo’n evenwicht spelen een heleboel zaken een rol die een onderlinge samenhang vertonen. In dit ar3kel wordt niet alleen

Danio Rerio Del$

169

Oktober 2014

ingegaan op deze zaken maar er worden ook oplossingen aangedragen. De natuurlijke situa3e wordt er zo veel mogelijk bij betrokken. Het gebruik van chemische middelen wordt hierbij verworpen. Watersamenstelling Een verkeerde watersamenstelling is vaak de belangrijkste oorzaak van alg problemen in ons aquarium. De watersamenstelling wordt bepaald door een aantal factoren waarvan sommige een vaste rela e met elkaar hebben. Deze factoren zijn: pH, hardheid, koolzuurgehalte, zuurstofgehalte, voedingszouten en de hoeveelheid vissen en planten. De pH, de jdelijke hardheid en het koolzuurgehalte zijn nauw met elkaar verbonden. In de natuur wordt vaak een pH onder 7 aangetroffen. Voor ons aquarium is een pH van 7 al heel mooi. Een pH van 7 is neutraal, een pH boven 7 is basisch en een pH van onder 7 is zuur. De algen groeien goed als de pH hoog is, bij een pH tussen 7,5 en 8,5. De alg kan in dit geval bestreden worden door toevoeging van thee, filteren over turf, toevoeging van turfextracten. Toevoeging van zoutzuur of andere zuren (fosforzuur, zwavelzuur of citroenzuur) wordt ook wel eens toegepast. Maar wees voorzich g, houd al jd goed de pH in de gaten. Veel beter kan men koolstofdioxide toedienen, hier wordt nog op teruggekomen. Deze handelswijzen brengen de pH omlaag waar de alg gevoelig voor zou moeten zijn. Indien de algen dan toch nog blijven groeien, dan zijn er andere oorzaken in het spel die de alg-groei bevorderen. Hoe hoger de hardheid (carbonaathardheid of jdelijke hardheid), hoe beter de bufferende werking. Hiermee wordt bedoeld dat de pH minder aan schommelingen onderhevig is. Verhoging van de carbonaathardheid wordt wel eens toegepast om de pH niet te hoog te laten worden. Dit kan door toevoeging van Ca(HCO3)2- Het werkt echter maar zeer jdelijk. Het carbonaat kan op drie manieren voorkomen. Er zijn dus ook drie evenwichten die de onderlinge verhouding van deze verbindingen bepalen. De ligging van de evenwichten is a*ankelijk van de pH. In formule ziet het er als volgt uit: CO2 + H2O <-> H2CO3 <-> H+ + HCO3- <-> H2+ + CO32- . Bij een lagere pH schuiven de evenwichten in deze reeks meer naar links en bij een hogere pH meer naar rechts. De carbonaathardheid wordt niet voor niks jdelijke hardheid genoemd. Het evenwicht kan weer verdwijnen doordat CO2 in de lucht ontwijkt. Ook door het koken verdwijnt de carbonaathardheid volledig. De pH van gekookt water bedraagt 8,5 dus goed voor de algen. Het koolstofdioxide (CO2) is een onmisbare component voor de produc e van druivensuiker, dus voor de energievoorziening van de planten en hier hangt de groei dan ook in hoge mate van af. Bij een CO2-tekort stagneert de plantengroei. Tevens komt de pH-waarde dan al gauw op zo’n 8,5 terecht. Dit gee ons weer een heleboel algsoorten in het aquarium. Heel gemakkelijk kan men CO2 toevoegen waarbij de plaats van een eventueel reservoir van essen eel belang is, namelijk daar waar stroming is. De gemakkelijkste methode is het kant en klaar kopen van een CO2-diffusor, de

Danio Rerio Del$

170

Oktober 2014

goedkoopste manier is zelf zorgen voor CO2 d.m.v. de gist-suiker-methode. Men lost 100 gram suiker op in een liter heet water, voegt 1 ml substral toe en voegt tensloGe, als de suikeroplossing tot kamertemperatuur is afgekoeld, een afgestreken theelepel bakkersgist toe. Het mengsel wordt in een literfles gemaakt. Binnen een uur komt de CO2-produk e op gang. Aan de fles wordt een luchtslangetje beves gd waardoor de CO2 in een reservoir (b.v. een omgekeerde beker of bakje) terechtkomt in het aquarium. Men mag nooit het slangetje dichtknijpen vanwege de grote drukopbouw. Om algen te bestrijden worden ook wel chemische middelen toegepast. In dit ar kel wordt er vanuit gegaan dat dit meer kwaad dan goed doet maar een kat in het nauw maakt rare sprongen. Als er algen groeien, is er waarschijnlijk iets mis met de pH, de hardheid of het CO2-gehalte. Om te weten te komen was er niet goed is, moet u leGen op de volgende punten: Hoe hoog is de pH ‘s morgens en ‘s avonds? Wat is het CO2-gehalte ‘s morgens en ‘s avonds? Hoe is de groei van de planten? Daarbij moet u leGen op snelle en langzame groeiers. Als er een groot verschil gevonden wordt tussen de waarden ‘s morgens en ‘s avonds en je zou meer licht geven, dan worden deze verschillen alleen maar groter. Het geven van meer licht wordt vaak aangeraden. In dit geval is dat volkomen fout doordat dan nog meer CO2 verbruikt wordt. De verschillen in de gevonden waarden wijzen op een CO2-tekort. Toediening van CO2 zal nu kunnen helpen. Als er geen verschil wordt gevonden, zal toediening van CO2 juist de alg groei bevorderen. Zuurstof In de natuur heerst er bijna al jd een oxiderend milieu; dit is zuurstofrijk water. In de natuur heb je al jd goede zuurstofuitwisseling aan de oppervlakte door wind en stroming. In het aquarium kan dit gerealiseerd worden door goede motorfilters en ven la e. Het goed schoonhouden van de pomp is hierbij erg belangrijk. In een zuurstofrijk milieu worden schadelijke stoffen snel omgezet in niet-schadelijke. Zeer zeker zullen er in een zuurstofrijk milieu veel nuZge bacteriën zijn die voor deze omzeZngen moeten zorgen. Een te zwak oxiderend milieu in het aquarium kan verholpen worden door gebruik van H202. Voeg daartoe 15 ml H202 per 100 liter aan het aquariumwater toe op dag 0, dag 5 en dag 10. Het af hevelen van alg resten gebeurt op dag 4, dag 9 en dag 14. Dit werkt alleen tegen alg als er een zuursto ekort is. Beter is het om de voorgaande factoren in orde te hebben, dan is meestal het zuurstofgehalte ook goed want goed groeiende planten produceren voldoende zuurstof. H202 kan helpen tegen blauwe alg en roetalg. Ook wil een bellenbaan wel eens helpen. Men moet dan wel het CO2-gehalte in de gaten houden want CO2 kan gemakkelijk uitgedreven worden. Voedingszouten Veel voedingszouten zijn noodzakelijk voor de plant. Bij groeistoornissen van planten is het in het algemeen zo dat dan juist de algen de kop opsteken. Sporen van algen zijn al jd aanwezig. Pas als de omstandigheden goed zijn, groeien ze explosief. Water verversen brengt misschien de ontbrekende stof

Danio Rerio Del$

171

Oktober 2014

weer terug waardoor de planten weer gaan groeien en de algen verdwijnen. Ook het tegenovergestelde is mogelijk. Wanneer de stof niet door waterverversing aangevuld wordt, kan de alg zelfs nog beter groeien. Water verversen helpt dan niet meer. Een ander voedingselement is dan gebrekkig aanwezig of ontbreekt geheel. Om nu ervoor te zorgen dat het element, dat niet aanwezig is, aan te vullen, moet een totaalpreparaat worden toegevoegd met apart een ijzerpreparaat. In de handel zijn deze verkrijgbaar. Wanneer de planten nu weer gaan groeien, is men op de goede weg maar wel moeten alle andere factoren goed in de gaten gehouden worden. Heel vaak treedt ijzergebrek op. Het toevoegen van Fe gee dan verbetering. Fe2+ slaat vaak neer in de vorm van onoplosbare zouten; toevoeging van EDTA of andere chelatoren wil dan ook wel helpen. Deze vormen een oplosbaar complex. De concentra e EDTA, die gebruikt moet worden, is mij onbekend. Een te hoge concentra e is schadelijk voor de vissen. In de natuur komen alle stoffen in voldoende mate voor. Tevens is de geleidbaarheid dan ook nog heel laag. Alle stoffen komen in een bepaalde verhouding voor. Te veel toevoegen van het ene hee tot gevolg dat andere elementen niet kunnen worden opgenomen door de plant; ijzer/mangaan en calcium/kalium zijn zulke antagonisten-paren. Wees dus voorzich g met de toevoeging, liever kleine beetjes dan te veel in een keer. De geleidbaarheid is in de hand te houden door het afgehevelde water te vervangen door gedemineraliseerd water. Dit kan gemaakt worden uit leidingwater door gebruik te maken van ionenwisselaars waarvan het principe wel ergens is beschreven. In de natuur is de geleidbaarheid heel laag (0-100 µS/cm) en in ons aquarium heel hoog (200-500 µS/ cm). Stoornissen in de opname van voedsel door de plant kunnen hierdoor optreden. Licht In de natuur – in dit geval in de tropen – wanneer de zon recht boven het water staat, komt er aan licht wel 100.000 Lux op, in de schaduw is dit zo’n 10.000 Lux. Voor het aquarium wordt 2 W/dm2 aangeraden, uitgedrukt in Lux is dat 50.000. NeGo, na verlies door dekruiten e.d., ligt dat dan op 50-80% van deze waarde. Het is dan wel van belang dat men de juiste kleuren toepast. Voor de plant zijn rode en blauwe lichtstralen van belang. Rood licht is voor de lengtegroei van belang en blauw licht vooral voor de energievoorziening. Voor het aquarium kunnen we dan ook het beste Tl-buizen gebruiken van kleur 83 en 84 in een verhouding van 2 op 1 of 3 op 2. Tegenwoordig is er de 90-serie met een grotere lichtopbrengst, kleur 93 en 94. Men kan dan met minder buizen even veel licht hebben. Een veel gehoorde remedie tegen alg is de bak lichtdicht af te dekken en ook het aquariumlicht gedurende drie dagen uit te laten. A*ankelijk van de soort alg kan het nog wel eens helpen, met name tegen zweefalgen. De lee ijd van de Tl-buizen moet ook in de gaten gehouden worden. Normaal gesproken staat er een jaar voor, bij gekoelde lichtkappen zal dit twee jaar zijn. Bodem

Danio Rerio Del$

172

Oktober 2014

Hier bestaan veel meningen over. De één schrij een zware voedingsbodem voor en de ander een lichte. In het algemeen is het zo dat een te zware voedingsbodem meer kwaad doet dan goed. De bodem kan dichtslibben, blauwe alg kan dan overal op de bodem voorkomen. Oneindig water verversen helpt dan niet. Het enige wat dan helpt, is helemaal opnieuw beginnen en dan natuurlijk niet weer dezelfde fouten maken. Dat gaat als volgt. Nieuwe grond erin, korrelgrooGe 2-3 mm, dit is gewassen rivierzand. Dit moet eerst 1 of 2 keer gewassen worden voordat de eerste laag erin kan. Hierop brengen we dan 2-3 keer gewassen rivierzand aan. Sommige planten houden wel wat van klei in de vorm van knikkers in de grond. Een bodem houdt het meestal wel 1 tot 5 jaar uit voordat zich problemen voordoen. Alle oplosbare stoffen zullen uit de bodem diffunderen. Zuurstof uit het aquariumwater zal de bodem binnendringen, ook weer door diffusie. Belangrijk is dus de korrelgrooGe. De wisselwerking tussen de bodem en het water is een heel belangrijke factor. Ook de voor ons guns ge bacteriën groeien goed in een zuurstofrijk milieu. Zijn er te weinig bacteriën, zoals b.v. in verse bakken, dan wil toediening van Bacterial wel helpen. Bij te weinig bacteriën kan er nitrietvergi iging optreden, hetgeen ons niet alleen dode vis maar ook weer alg kan opleveren. Over de hoeveelheid van met name vissen zijn de meningen nogal verdeeld. Mijn mening is heel eenvoudig. Hoe meer planten, hoe meer vissen erin kunnen. Ook kunnen er meer vissen in als u gebruik maakt van een goed werkend biologisch filter. Temperatuur Dat de temperatuur belangrijk is voor het tropisch gezelschapsaquarium, is duidelijk als het gaat om onze vissen, maar ook de genoemde processen in ons aquarium hangen van de temperatuur af. Een temperatuur van 23-26°C is in het aquarium voldoende. Tevens mag de bodemtemperatuur niet te laag zijn, 2°C verschil tussen bodem en water is goed. SamenvaMng Om alg te bestrijden moet we eerst de oorzaken achterhalen door me ng van de pH, de totale hardheid, de carbonaathardheid en de gehaltes aan CO2, 02, Fe2+ NO2-en NO3. De PH en het CO2-gehalte moeten ‘s morgens en ‘s avonds gemeten worden. Het kost wel wat geld maar een vieze bak is niet om aan te zien en kost uiteindelijk veel meer jd en geld. Misschien is het mogelijk om binnen de vereniging iets te regelen. Het kan zeker geen kwaad om via de vereniging bij de mensen te gaan meten. Dan wordt een overzicht over de verschillen in de gemeten waarden verkregen. Misschien is er al een conclusie uit te trekken. Meten is moeten. U zult nu wel inzien dat adviezen van anderen vaak niet het gewenste of verwachte resultaat te zien geven. Het is zelfs mogelijk om door de uitvoering van een ac e het tegenovergestelde resultaat te krijgen. Als er maatregelen genomen moeten worden, is het raadzaam om voorzich g te werk te gaan en tegelijker jd meerdere zaken, a*ankelijk van de resultaten, aan te pakken. Dit ar3kel heb ik geschreven in de hoop bij de aquarianen heel wat ellende te

Danio Rerio Del$

173

Oktober 2014

voorkomen. Om dit geheel te kunnen schrijven, heb ik heel wat jaargangen van ‘Het Aquarium’ doorgenomen. Ik dank alle schrijvers en met name S.D. Koning van de rubriek ‘Voor u geknipt’. A. Spiekstra, lid A.V. Aponogeton

Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur

Danio Rerio Del$

174

Oktober 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleGer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del$

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

175

Oktober 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

TE KOOP Mijn Panorama Aquarium afm. 50x50x110 cm met noten ombouw, waarin het biologisch filter en de voorschakelaars staan en het biologische overstort bakje met retour pomp. Alle drie de lampen zijn vorige maand vernieuwd. Tevens heb ik o.a. een klein bakje 50x30x30 als hulp bij volledige schoonmaak, plus diverse extra’s Incl. planten en vissen Vraagprijs: bieden vanaf € 500,-Op te halen in Vlaardingen J.van de Bospoort Vlaardingen e-mail: [email protected]

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Jaarprogramma:

155 156

Terugblik: Wim Tomey: Amazonië anno 1984. door LoGy Sonnenberg

157

Voor u gelezen: Voer ook eens artemia. door J. Faber Ciliata Nieuws

164

Voor u gelezen: De kameleon bekent kleur.

167

Voor u gelezen: Een algen arm aquarium. door A. Spiekstra, lid A.V. Aponogeton

168

Bestuur

176

Danio Rerio Del$

176

Oktober 2014

BESTUUR: VoorziFer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziFer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, Penningmeester, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT November 2014 - nr. 9 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321. Uitnodiging 1: dinsdag 18 november 2014 “Onder water” Een lezing door Ruud Versijde Locatie Activiteitencentrum ‘Aventurijn’ Ruud Versijde is een natuurlie*ebber en hee daarnaast de hobby’s duiken en fotografie. Als je dit combineert krijg je hele mooie onderwaterfoto’s. En daar gaat hij ons vanavond een selec e van laten zien. Ooit had Ruud een aquarium met diertjes en plantjes uit de sloot, wat hem al gauw deed besluiten dit allemaal eens echt onder water te gaan bekijken en fotograferen. Zijn vakan es worden nu grotendeels aan deze hobby gespendeerd, waarbij hij wel in Europa blij , omdat hier al genoeg interessante natuur te beleven is. In het eerste deel neemt Ruud ons mee onder water in Nederland, waarbij we van de sloot met zoet water naar het brakke water in Zeeland gaan en tensloBe naar het zoute zeewater. Na de pauze gaat het verder lang de Europese kusten van Schotland, Engeland, Bretagne en tensloBe Mallorca. De apparatuur die Ruud gebruikt bij het fotograferen wordt ook meegenomen, zodat die bekeken kan worden en hij er wat over kan vertellen. Kortom, het beloo een interessante avond te worden met een kijkje onder water op een andere manier.

Uitnodiging 2: dinsdag 2 december 2014 “Praatavond” Loca e Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker)

Danio Rerio Del$

178

November 2014

Jaarprogramma 2014 18 November Verenigingsavond; Ruud Versijde “Onder water” 2 December Praatavond; 16 December Verenigingsavond;

Jaarprogramma 2015 6 Januari 20 Januari 3 Februari

Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond;

Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Praat-/Doe-avonden en boeken op aanvraag uit de verenigingsbibliotheek op de eerste dinsdag van de maand verzoek indienen bij de voorziBer. Verenigingsavond op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected] A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Vivarium 2014

Meer algemene informa e

Danio Rerio Del$

179

November 2014 NSW – NBAT 2015 61e Natuurweek in Eys 19 tot 26 juni

Beste natuurlie*ebber, Het was schrikken, toen we kortgeleden hoorden dat Landsrade het komende jaar niet voor ons beschikbaar was, omdat het weer als asielzoekerscentrum is aangewezen. We zijn echter snel gaan inventariseren wat er nog meer mogelijk is en zijn toen naar Limburg gegaan om verschillende loca es te bekijken. Als meest geschikt kwam daarbij wederom de Eyserhof uit de bus, waar we ook in de jaren 1999 t/m 2003 zijn geweest. We hebben er goede afspraken kunnen maken, zodat de natuurweek in ieder geval door kan gaan. Verderop leest u meer details over dit onderkomen. We gaan dit jaar dus voor de 61e keer met aquarium- terrarium- en andere natuurlie*ebbers op stap in het prach ge landschap van Zuid-Limburg en omstreken om te genieten van de natuur. We mijden brede wegen zoveel mogelijk en lopen over wandelpaden door landerijen en bossen. Hierbij komt iedere natuurlie*ebber aan zijn of haar trekken, of dit nu op vogel-, planten-, insecten- of ander gebied is, of om alleen maar van de natuur te genieten. Onderweg en na afloop van de wandeling is er weer de mogelijkheid ervaringen met andere lie*ebbers uit te wisselen of te bespreken. Ook is er literatuur aanwezig om iets uit te zoeken. Programma We hebben dit jaar dus de mogelijkheid om weer wat nieuwe gebieden te bezoeken, maar zullen ook wel bekende plekken tegenkomen. ’s Morgens om 9 uur vertrekken we, te voet of met de bus en we zullen meestal rond 5 uur weer thuis zijn. U kunt rekenen op flinke, maar rus ge wandeltochten van ongeveer 15 km met voldoende jd om te kijken, te fotograferen en even uit te rusten. Bij sommige tochten is het mogelijk eerder af te haken. Bijenorchis

Danio Rerio Del$

180

November 2014

Zaterdag 20 juni beginnen we de week met het verkennen van de omgeving van Eys met een rondwandeling door weides, bos en landerijen. Via Piepert en de Eyserbosschen komen we door Eyserheide in Mingersberg bij de Bernardushoeve. Dan via Bulkemsbroek en Baneheide naar Overeys, waar we een kijkje nemen op het landgoed van kasteel Goedenraad. Hierna weer terug naar Eys.

De miljoenenlijn Zondag 21 juni wandelen we vanuit Eys via Trintelen, Mingersberg en Ubachsberg naar de Putberg en zullen daar vele voorbeelden van wat er in de Limburgse flora voorkomt kunnen zien. Via Huls gaan we dan naar het als rijksmonument geclassificeerde sta on van de Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij in Simpelveld. Van hieruit nemen we de Miljoenenlijn naar het sta on in Eys. Maandag 22 juni gaan we met de bus weer naar Kempen~Broek en bezoeken hier natuurgebied De Luysen. Het eerste gedeelte gaat langs weilanden, houtwallen, bosjes en greppels. Langs de bosrand vliegt de kleine ijsvogelvlinder en in de struiken hebben we kans de zeldzame grauwe klauwier te zien, maar er zijn hier ook grotere roofvogels. Later volgen we de Abeek, die een van de levensaders van Kempen~Broek is. Bij de vijvers brengen we een bezoekje aan een vogelkijkhut, met uitzicht over het water en de moerassen. Er is een kans om o.a. zomertaling, krakeend, slobeend, fuut, dodaars en bruine kiekendief te zien. In het Stramprooierbroek hee de bever zich geves gd en kunnen we misschien de grote weerschijnvlinder en mogelijk boomkikkers zien.

Danio Rerio Del$

181

November 2014

De Luysen, foto: Geervanne Smeed Dinsdag 23 juni We wandelen via Piepert door de Eyserbosschen rich ng Etenaken, waar we door de mooie Etenaker grub met bijzondere plantengroei lopen. Bij de Geul zien we veel roekennesten en ook maretakken in de bomen. Bij Schoonbron steken we de Geul over en gaat het rich ng Stokhem. Langs de dassenburcht bij Car ls gaan we weer rich ng Eys. In de bloemrijke kantjes vinden we al3jd veel insecten, zoals misschien deze penseelkever. Woensdag 24 juni Met de bus naar de Belgische Ardennen voor een wandeling vanuit Solwaster langs de StaBe en de Hoëgne. Een wandeling door vrij ruig terrein langs watervalletjes en stroomversnellingen. We passeren de rotsforma e Bilisse en komen langs een soort hunebed.

Danio Rerio Del$

182

November 2014

Als we stroomopwaarts langs de Hoëgne gaan kunnen we nog even een kijkje nemen bij de Cascade Leopold II. Donderdag 25 juni brengt de bus ons naar Camerich waar we het Vijlenerbosch ingaan. Door het ElzeBerbosch gaan we langs RoB en Elzet naar Hilleshagen en Wahlwiller, om dan over de hoogvlakte weer in Eys te komen. Gezicht op Eys De avonden zijn gevuld met interessante dia- of beamerlezingen. We zullen natuurlijk weer terugblikken naar het afgelopen jaar. Daarnaast hebben we een lezing over libellen en juffers en een film over wat er in een jaar in de tuin is te beleven. Het thema voor de gebruikelijke fotowedstrijd is dit jaar landschap met een glimlach. U kunt hiervoor maximaal 3 digitale foto’s insturen naar [email protected] Dit kan uiterlijk tot zondag 7 juni 2015. Reservering en kosten De kosten bedragen € 355,- voor de hele week. Bij dit bedrag is alles inbegrepen. Indien het aantal deelnemers en de beschikbare ruimte het toelaat, is er ook de mogelijkheid tot huren van een 2-persoonskamer voor 1

Danio Rerio Del$

183

November 2014

persoon. Hiervoor is dan voor de hele week een toeslag verschuldigd van € 115,-. Als u zeker wilt zijn van deelname is het noodzakelijk u voor het eind van dit jaar aan te melden en het voorschot van € 175,- te betalen omdat wij per 1 januari defini eve afspraken moeten maken met de Eyserhof. Na die datum kunnen wij alleen nog appartementen bijbestellen als die nog beschikbaar zijn. U wordt ingeschreven op volgorde van binnenkomst. Als het maximale aantal deelnemers is bereikt, krijgt u bericht van plaatsing op een wachtlijst. Mocht u zich later aanmelden dan komt u pas in aanmerking als er eventueel een plaats over is, of is vrijgekomen. Het restant van € 180,- (of € 295,- voor een 2-persoonskamer als u die voor u alleen wilt hebben) moet voor 31 maart 2015 zijn overgeschreven. Omdat wij de appartementen voor de hele week moeten huren, is bij inschrijving voor een gedeelte van de week, al jd de prijs voor de hele week verschuldigd min de kosten voor het eten op de dagen dat u er niet bent. Is er mede belangstelling door iemand anders voor deze dagen, dan zal na afloop van de week het bedrag voor deze dagen teruggestort worden. Informeert u even naar wat in uw geval de prijs wordt. U moet zelf zorgen voor een reis- of annuleringsverzekering, omdat wij bij annulering reeds gemaakte kosten al jd aan u zullen doorberekenen. Het verblijf in Eys

De Eyserhof is een carréboerderij waar ook rundvee wordt gefokt. Wij hebben hier een op e op meerdere appartementen van 4 tot 6 personen rond de hof en een groter groepshuis voor 16 personen. Op twee kamers na, waar een tweepersoonsbed staat, hee elke kamer 2 eenpersoonsbedden, voorzien van dekbed en kussen. Het beddengoed is bij de prijs inbegrepen.

Danio Rerio Del$

184

November 2014

De appartementen hebben een badkamer met douche en toilet en het grote huis hee 3 badkamers. Hier is ook een grote kamer met 4 bedden. Voor handdoeken en keukendoeken in uw huisje moet u zelf zorgen, evenals voor eventueel koffie of thee en overige dingen die u in uw huisje wilt gebruiken. We hebben de beschikking over een grote recrea eruimte met bar en keuken. Hier gebruiken we de maal jd en wordt het avondprogramma verzorgd. Ruud Meertens van Heuvellandcatering is ook dit jaar weer bereid de maal jden voor ons te verzorgen. We ontbijten om 8 uur en maken dan gelijk een lunchpakket voor onderweg klaar. ’s Avonds kunnen we weer van een lekker 3-gangenmenu genieten. Ook dit is bij de prijs inbegrepen. U wordt vrijdag 19 juni na 3 uur ’s middags en voor 6 uur ’s avonds op de Eyserhof verwacht. U kunt parkeren op het parkeerterrein voor de boerderij. Reist u met openbaar vervoer, dan kunt u vanaf sta on Heerlen met bus 47 naar de Eyserhof komen (halte spoorbrug). Vanaf sta on Maastricht met de bus naar Gulpen en daar overstappen op bus 47. Zorg voor goede waterdichte, ingelopen wandelschoenen of laarzen en gemakkelijk mee te nemen regenkleding of een paraplu. Korte jd voor de natuurweek ontvangt u nadere mededelingen, programma-aanvullingen, routebeschrijving naar de Eyserhof en een deelnemerslijst met telefoonnummers en e-mailadressen om afspraken te kunnen maken voor eventueel gezamenlijk reizen. Hee u nog vragen? Bel of mail gerust: LoBy: 015-2614407,[email protected] of Loek: 070-3976809, [email protected] . Tot ziens in Eys! De Natuurweek Commissie: Loek, Leen, LoBy en Wim, Ellen en John. Corresponden e: LoBy Sonnenberg Soedanhof 5 2622 CJ Del (Limerick, tekening en kalligrafie: LoBy Sonnenberg. Tekening en limerick hebben betrekking op onze ontmoe ng met het dambordje jdens de vorige Natuurweek)

Danio Rerio Del$

185

November 2014

Danio Rerio Del$

186

November 2014

Danio Rerio Del$

187

November 2014

Afrikaanse rivier biotopen, West en Centraal Afrika worden doorkruist door vele rivieren. Bekend zijn onder andere Congorivier, de Ubanghi, de Niger, en de Gambia rivier. Binnen de rivieren kunnen een aantal verschillende biotopen aangetroffen worden. De eerste biotoopbeschrijving zal zich toespitsen op de langzaam stromende delen en de zijtakken van genoemde Afrikaanse rivieren. Hierna volgt een biotoopbeschrijving van de stroomversnellingen in specifiek de Congorivier.

Phenacogramma interruptus

Biotoop: Onder invloed van de regenseizoenen kunnen de waterwaardes in de rivieren door het jaar heen nogal variëren. In de regen jd is het water zachter en zuurder. Dit is voor veel vissen ook de aanzet om eieren af te zeBen. In de droge periode is het water wat harder en alkalischer. De pH van het water is gemiddeld gesproken ongeveer neutraal (pH 6.9-7.2), en het water is over het algemeen vrij zacht (3-8 dH). De temperatuur ligt tussen de 24 en 27 °C. Aquarium: Het is belangrijk dat er in het aquarium veel schuilplaatsen voor de verschillende bewoners gecreëerd worden. Hier kunnen stenen, maar ook hout voor gebruikt worden. Voor op de bodem is fijn grind of zand geschikt. Een voedingsbodem is niet aan te raden, wel kunnen voedertableBen bij de planten die dit nodig hebben in de bodem gestopt worden. De verlich ng mag 10-12 uur per dag aanstaan, maar dient niet te fel te zijn, omdat de meeste van deze rivierdelen in het tropisch regenwoud liggen en op z'n minst gedeeltelijk overschaduwd worden door de woudreuzen. Eventueel kan gebruik gemaakt worden van drijfplanten om het licht wat te dimmen. Het water moet een lichte stroming hebben en zuurstofrijk zijn. Dit kan bereikt worden door de filteruitlaat zo te plaatsen dat de uitstroom het water-

Danio Rerio Del$

188

November 2014

oppervlak beweegt en in de rest van de bak voor een lichte stroming zorgt. Planten: In de langzaam stromende delen van de rivier is veel meer plantengroei te zien dan in de snelstromende delen. Dit biotoopaquarium mag daarom met flink wat planten worden ingericht. De afrikavaren, Bolbi3s heudelo3i, en de verschillende Anubiassoorten zijn geschikt om op het hout of tussen de stenen te planten. Een Afrikaanse Vallisneriasoort is de Vallisneria spiralis, dit is een geschikte achtergrondplant. Naaldgras, Eleocharis, komt behalve in Afrika ook in andere werelddelen voor (kosmopoliet), maar is goed te gebruiken als voorgrondbedekker. Wil je een originele West Afrikaanse Lelie, ga op zoek naar de jgerlotus of Nymphaea lotus "zenkeri", Deze hee mooie gemarmerde rode en groene bladeren en kan onder de juiste omstandigheden zelfs gaan bloeien. De bloemen zijn rood of blauw. Deze plant is echt de blikvanger Crinum calamistratum voor dit biotoopaquarium. Eventueel kun je bij de lelie een voedertablet in de bodem stoppen. Doe dit alleen als je een groot aquarium hebt en een grote plant wil of als je graag wil dat de plant gaat boeien. Wil je de plant liever kleinhouden, geef dan niet teveel mest en snoei regelma g. Een andere aparte West-Afrikaanse plant is de Crinum calamistratum met zijn lange gekroesde bladeren. Let op, deze plant hee wel veel licht nodig. Vissen: Scholenvissen, die zich vooral ophouden in de midden/bovenlaag, zijn te vinden onder de Afrikaanse tetras (tandkarpers) denk aan: Phenacogrammus interruptus (Congozalm) (Foto bovenaan), Arnoldichthys spilopterus (Arnold's roodoogzalm) , Aplocheilichthys normani Brycinus longipinnis (langvintetra) Alestopetersius (vroeger Hemigrammopetersius) caudalis geelstaartkongozalm), Aplocheilichthys normani of A. luxopthalmus (lichtoogje). Cichliden zijn vooral op en rond de bodem en in holen te vinden. De bekendste cichlide uit de Afrikaanse rivieren is, zeker weten, de kersenbuikcichlide (Pelvicachromis pulcher).

Danio Rerio Del$

189

November 2014

Deze vis is gemakkelijk te kweken en te sexen, bijna overal verkrijgbaar, goedkoop en bovendien een prach ge kleurrijke vis. Ook minder bekende Pelvicachromissoorten zoals de P. subocellatus en P. taeniatus zijn erg mooi en interessant. Ook de Anomalochromis thomasi, (african buBerfly cichlid) is een makkelijke vreedzame cichlide, die makkelijk kweekt en geschikt is voor beginners. Verschillende Nanochromissoorten, zoals N. nudiceps komen ook veel voor in de Congobekken, maar kunnen vrij agressief zijn. Ook grotere cichliden (als ruimte geen beperking is) zoals Chromido3lapia guentheri, Steatocranus 3nan3 (Leeuwenkopcichlide), Thysochromis ansorgii, diverse Tilapiasoorten en de juweel cichliden uit het geslacht Hemichromis, waarvan Hemichromis lifalili een van de vreedzamere soorten is, kunnen gekozen worden. Vergeet niet dat de meeste cichliden nogal agressief kunnen worden jdens de broedperiode. Een goed ingerichte bak met veel holletjes en schuil gelegenheden kan helpen om agressie of de gevolgen daarvan te verminderen. Een kweekbak is geen overbodige luxe om agressieve broedparen jdelijk in onder te brengen. De overige vissen in de West-Afrikaanse rivieren zijn zeer divers van uiterlijk en kunnen van het biotoop echt iets bijzonders maken. Er zijn verschillende soorten Synodon3smeervallen te vinden, bijvoorbeeld S. haugi, S. nigriventris, S. eupterus, S. decorus, S. robertsi, en S. schoutedeni. Ook de killivis Epiplatys dage3 (dwarsbandsnoekje) wordt gevonden in deze wateren. De klimbaarssoorten van het geslacht Ctenopoma zijn labyrintvissen. Ze kunnen niet met kleine vissen gehouden worden, want die zien ze als voedsel. Ze blijken hun bek wonderbaarlijk ver te kunnen uitstulpen en opensperren waardoor ze in verhouding flinke prooien naar binnen kunnen werken. Zeer aparte en toch sierlijke vissen om te zien zijn de Mormyridae (olifantsvissen), de Afrikaanse mesvis en de Afrikaanse vlindervis Pantodon buchholzi Epiplatys dage3 Ongewervelden: In dit biotoop kan ook de Afrikaanse waaierhandgarnaal (Atyopsis gabonensis) gehouden worden. Hij filtert met de sierlijke waaiers aan zijn poten micro-organismen uit het water. Om dit te kunnen doen hee dit dier behoe e aan een redelijke stroming. De West-Afrikaanse puntslak, Pachymelania byronensis voelt zich ook thuis in dit biotoop. Dit is een rus ge slak, die overdag ac ef is, met name rondom

Danio Rerio Del$

190

November 2014

voeder jd. Hij eet voedselresten die op de bodem terecht komen en is absoluut geen planteneter. Deze slak graa zich graag in de bodem. Een voordeel hiervan is, dat de bodem omgewoeld wordt en van zuurstof voorzien. De slak is levendbarend en plant zich prima voort in het aquarium. Het huisje wordt zo'n 5 cm lang en is bezet met puntjes. Biotoop: Stroomversnellingen in de Congorivier: De Congorivier is op de Nijl na de grootste rivier van Afrika. Deze rivier voert water af uit een groot deel van West- en Centraal Afrika. De Congorivier en zijn zijtakken snijden vooral door tropisch regenwoud, maar stromen ook over de savanne. In het stroomgebied van de rivier leven circa 700 soorten vissen en ruim 200 soorten amfibieën. Op een aantal plaatsen komen stroomversnellingen en watervalletjes voor. De stroomversnellingen in dit gebied vormen de inspira e voor de beschrijving van dit biotoop, maar soortgelijke stroomversnellingen bestaan in vele andere Afrikaanse rivieren. Water: Doordat de Congorivier twee maal de evenaar kruist voert de rivier water af van zowel het noordelijk als het zuidelijk halfrond. Dit hee tot gevolg dat de seizoenen van beide kanten invloed hebben op de Zaïre rivier. De regen jd op het tropische noordelijk halfrond valt samen met de droge jd in de zuidelijke tropen en andersom. De hoeveelheid water in de rivier schommelt daardoor veel minder dan de hoeveelheid water in een tropische rivier die maar aan 1 kant van de evenaar stroomt. Het water in de rivier is neutraal tot licht basisch (pH: 7.0-7.5) en zacht tot ma g hard (DH: 6-10), de temperatuur ligt tussen de 25 en 27 ºC. Aquarium: Door de turbulen e in de stroomversnellingen is het water in deze rivieren erg zuurstofrijk. Het water in het aquarium zal dus goed doorlucht moeten worden en er zal wat stroming moeten staan, dit kan bijvoorbeeld bereikt worden door aan de uitstroomslang van het po\ilter een uitstroombuis met gaatjes te zeBen en deze net boven het wateroppervlak in het aquarium te beves gen. Een krach ge pomp kan worden gebruikt om de stroming na te bootsen, door deze schuin omhoog, rich ng het waterHemichromis lifalilli oppervlak, te richten, komt ook extra zuurstof in het water. Er dient een ruime open zwemruimte te zijn, maar wat grote afgeronde stenen, eventueel

Danio Rerio Del$

191

November 2014

gecombineerd met savannehout creëren een natuurlijk aanzicht. Het substraat kan bestaan uit fijn grind of zand. In de natuur is het water troebel door de stroming, zorg daarom voor niet te felle verlich ng, daar houden de vissen niet van. Planten: Door de sterke stroming groeien er weinig planten in de stroomversnellingen. In het aquarium kunnen planten gebruikt worden, als ze goed verankerd zijn of beschermd tegen de stroming. Afrikaanse planten die geschikt zijn voor een snelstromende omgeving zijn o.a. de Afrikaanse watervaren (Bolbi3s heudelo3) en de verschillende Anubias soorten. Zowel de watervaren als de Anubiassen zijn epifyten; je kunt ze op hout of steen laten groeien. De Anubias is endemisch voor de Afrikaanse rivieren, hij komt van nature alleen daar voor. Vissen: De glasmeervallen Eutropiellus buffei en Parailia congica zijn beide bijzondere scholenvisjes van zo'n 8 cm. Een groep van 6 tot 20 van één van deze vissen is een echte blikvanger. Verder komen diverse Afrikaanse tetra's in aanmerking: Arnoldichthys spilopterus, Dis3chodus sexfasciatus en Phenacogrammus interruptus. Ook diverse Synodon3s soorten komen voor in het stroom-gebied van de Congorivier. De S. brichardi en S. orna3pinnis zijn specifiek te vinden in de stroomversnellingen. De volgende cichliden komen voor in het stroomgebied van de Congorivier: Eutropiellus buffei Steatocranus casuanus, Hemichromis lifalili. Hemichromis thomasi, Teleogramma brichardi en diverse Lamprologus soorten. Ook de meervallen Chiloglanis cameroonensis en Chrysichthys ornatus voelen zich thuis in dit biotoop. Ongewervelden: In dit biotoop kan ook de Afrikaanse waaierhandgarnaal (Atyopsis gabonensis) voorkomen. Zoals je ziet zijn er wat overlappingen tussen het eerste en het tweede biotoop...dit is niet zo gek aangezien ze achter elkaar in dezelfde rivier kunnen voorkomen. De meeste soorten uit het ene biotoop zullen het in het algemeen ook vrij goed doen in het andere biotoop. Een middenweg is dus ook mogelijk. Voor u gelezen op www.poseidongent.be

Danio Rerio Del$

192

November 2014

Water, dat niks kost Met s jgende verbazing heb ik het ar kel gelezen in het clubblad van juni. Het is bedoeld voor ‘beginners’. Geen kleine bak kopen s.v.p. is de aanbeveling, maar meteen maar zo groot mogelijk. Zo’n grote bak is voor beginners vergevingsgezinder, staat er te lezen. Nou ben ik geen beginner. Mijn eerste aquarium kreeg ik als jongetje van 12 eind 1945. Afme ngen 0.40 x 0.25 x 0.25. Sindsdien heb ik, met kleine tussenpozen, al jd een tropisch gezelschapsaquarium gehad. Mijn grootste bak was 2.50 x 0.70 x 0.60, waarbij 0.60 staat voor de hoogte. Een zeer vergevingsgezinde bak dus. Mijn huidige bak is 1 meter lang, de hoogte en breedte weet ik niet precies. Volgens het bedoelde ar kel moet ik daar elke week minstens een uurtje aan onderhoud in plegen. Ik doe dat niet, prakkiseer daar niet over. Ik laat mijn aquarium met rust, soms weken lang. Zo heb ik dat ooit geleerd. Hoe minder rommelen in de bak, hoe beter. Dat was vroeger de spelregel. Wel maak ik geregeld de voorruit schoon natuurlijk. En, wonder boven wonder, dat bevalt me nog steeds goed. Mijn bescheiden meterbak floreert. Soms wat draadalg, maar planten gezond, vissen gezond. Dat laatste leid ik af uit het feit dat ze zich dri ig voortplanten. Af en toe overleven zelfs een paar jonkies van mijn Chinese danio’s. Daarvan dartelen er ruim twin g in mijn aquarium rond, al een paar jaar lang. Er is er nog nooit een doodgegaan van ouderdom of ziekte. Fantas sch om te zien hoe ze kunnen pronken met uitgespreide vinnen, vol op kleur. En ze zijn allemaal 5 jaar oud of ouder. En dat terwijl ze in ‘rioolwater’ zwemmen volgens dat ar kel. Want water verversen tot 20% per week, doe ik niet. Ik ben opgegroeid met het idee dat kraanwater toevoegen het laatste was wat je moest doen. Dat deed je alleen als het niet anders kon. Want kraanwater was zeer onnatuurlijk. Daar zat van allerlei narigheid in, dat misschien wel goed was voor menselijke consump e, maar zeker niet voor je vissen en planten. Ik werd in die opva^ng gesterkt door onze zeer oud geworden poes. Die werd 26 jaar! En dat diertje weigerde kraanwater te drinken. Als je het voor hem neerzeBe rook hij eraan en keerde zich dan walgend af. Hij dronk uitsluitend natuurlijk water uit de vijver die mijn goede vader in onze achtertuin had gemaakt. Uit die zelfde vijver haalde ik water voor mijn aquarium als aanvulling nodig was. Het middels een hevel afgezogen water met bodemvuil werd zorgvuldig gezeefd en weer in de bak terug gedaan. Door verdamping was het soms nodig aan te vullen. Maar nooit met kraanwater! Dat was wel zo ongeveer het stomste wat je kon doen.

Danio Rerio Del$

193

November 2014

Nou weet ik wel dat de jden veranderen en de wetenschap en inzichten voortschrijden. Als vroeger iemand op sterven lag sloot men alle lichaamsopeningen zorgvuldig af om te voorkomen dat de levensgeesten van de pa ënt konden ontwijken. Men geloofde daar heilig in. Als de pa ënt dan toch overleed was men ervan overtuigd dat men er net even te laat bij was geweest. Nu denken we daar wat anders over. In de aquaris ek is men natuurlijk in de loop der jaren ook anders over bepaalde zaken gaan denken. Maar ik blijf moeite houden met dat consequent water verversen. En met dat wekelijkse onderhoud. Mijn bak staat zo maar 6 weken zonder dat ik er ook maar iets aan doe. En alles gaat naar wens: gezonde vissen en gezonde planten. Ik zou wel eens willen weten hoe het nou werkelijk zit. Herman Nijman. Van de redac e. Te weten hoe het nou werkelijk zit is volgens mij bijna niet haalbaar, want er is geen eenduidige manier van onderhoud. Ieder onderhoudt zijn of haar aquarium op zijn of haar eigen manier, volgens eigen ervaringen. Er zijn aquarianen die wat anders over aquarium onderhouden denken dan Herman. Ik zelf ben daar één van. Ik heb ik mijn lange ‘aquarianen loopbaan’ bij het aquarium onderhoud wekelijks met kraanwater ververst. En later, om de hardheid wat terug te brengen, met half kraanwater en half osmosewater. Dat is mij al3jd prima bevallen en ik zelf vond dat ik vaak een goed aquarium had. Natuurlijk hee$ het onderhoud vanwege vakan3e of anderszins wel eens s3l- gelegen. Maar een aquarium dat in balans is, kan dat wel hebben. Maar de ‘onderhouds’ waarheid kan natuurlijk ook ergens in het midden liggen. Het moderne kraanwater is goed en niet te vergelijken met dat van vroeger. Ook in Burgers Ocean maakt men alleen gebruik van kraanwater. En dat gaat goed. Ik heb eens gelezen dat poezen graag vijverwater drinken in plaats van kraanwater, omdat er bepaalde stoffen in ziFen die goed voor ze zijn. Mijn vijvertje in de achtertuin wordt regelma3g door de buurtpoezen bezocht. Dat betekent echter niet dat vijverwater ook goed aquariumwater is. De poezen komen niet voor de vissen, want die ziFen er niet in. Verder vind ik uit eigen ervaring dat een wat groter aquarium beter in balans te brengen en te houden is dan een kleiner. Ik vind daarom ook dat een beginner beter groter kan beginnen dan kleiner. Er zijn vast aquarianen die het met Herman eens zijn. Wim Steinhoff, natuurvrienden Zwolle.

Danio Rerio Del$

194

November 2014

Danio Rerio Del$

195

November 2014

Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur

Danio Rerio Del$

196

Oktober 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleBer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del$

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

197

November 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: “Onder water” Een lezing door Ruud Versijde Uitnodiging 2: Praatavond Jaarprogramma:

177 178

Aankondiging: NSW – NBAT 2015, 61e Natuurweek in Eys 19 tot 26 juni door LoFy Sonnenberg Voor u gelezen: Afrikaanse rivier biotopen www.poseidongent.be

187

Voor u gelezen: Water dat niets kost, Wim Steinhoff, natuurvrienden Zwolle.

192

Bestuur

198

179

Danio Rerio Del$

198

November 2014

BESTUUR: VoorziDer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziDer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, Penningmeester, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

Vereniging van Aquarium- en Terrariumlie*ebbers

DANIO RERIO DELFT December 2014 - nr. 10 Opgericht 1 mei 1919 - aangesloten bij de N.B.A.T. Koninklijk goedgekeurd sinds 16 juli 1919 Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur en de Praatavonden bij Sportcafé ‘Emerald’, Florijnstraat 1, Delfgauw (Pijnacker) Zaal open 19.30 uur - aanvang 20.00 uur - tel. 015-2627321.

Uitnodiging 1: dinsdag 16 december 2014 “De mooiste van 2014 gaan door naar 2015” Deze avond geen uitslag van een huiskeuring, omdat er te weinig deelnemers waren. Dat verhindert ons echter niet om deze avond naar mooie vivariums en foto’s te kijken. De bedoeling is dat iedereen deze avond 2 tot 10 foto’s op een USB s ck meeneemt. Die foto’s worden met de beamer vertoond en becommentarieerd door de maker en publiek. Voorwaarden foto’s Zijn de foto’s van een vivarium waarmee de eigenaar mee wil doen aan de komende Districtskeuring: dan moeten ze actueel zijn (laatste kwartaal 2014). Het bewerken van de foto is toegestaan, mits door de maker gemeld. Foto technische kwaliteit wordt meegenomen in het oordeel door de publieksjury. De publieksjury bestaat uit alle aanwezige, we vragen tweemaal om een oordeel te geven over de gepresenteerde foto’s. 1e Voor vivariumeigenaren die willen deelnemen aan de District keuring, jureren over: doorgaan of liever maar even wachten. 2e Voor alle inzenders van een fotoserie beoordelen we over opname in de DRD kalender 2015. Voor die laatste zijn er helaas maar 12 plaatsen (meer maanden hebben we niet). Of a*ankelijk van het aantal aangeboden foto's: 12 bladen met een kleinere inzeBoto. De Beloning Elke foto inzender ontvangt in 2015 na verwerking van de foto’s een kalender. Onder de aanwezigen zonder foto-inzending wordt een kalender verloot.

Uitnodiging 2: dinsdag 6 januari 2015 “Praatavond”

Danio Rerio Del.

200

December 2014

Jaarprogramma 2014 16 December Verenigingsavond; De mooiste van 2014 gaan door naar 2015

Jaarprogramma 2015 6 Januari 20 Januari 3 Februari 17 Februari 3 Maart Maart 17 Maart 7 April 21 April 5 Mei 19 Mei 2 Juni 16 Juni

Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Districtsavond;

Districtsuitslag

Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond; Praatavond; Verenigingsavond;

Praat-/Doe-avonden en boeken op aanvraag uit de verenigingbibliotheek op de eerste dinsdag van de maand verzoek indienen bij de voorziFer. Verenigingsavond op de derde dinsdag van de maand. Kopij uiterlijk inleveren voor het laatste weekend van de maand. Bestuursvergaderingen op elke laatste woensdag van de maand. In de maanden juli en augustus zijn er geen verenigingsac viteiten. Bij verhuizing of opzegging (schri elijk 3 maanden van tevoren i.v.m. onze verplich ngen) jdig uw muta e sturen naar: Ledenadministra [email protected]

A. Zwartjens, De Kringloop 137, 2614WK Del .

Contribu(e 2015 Alle leden die niet hadden gekozen voor automa sche incasso wordt verzocht hun contribu e 2015 over te maken in de eerste maand van 2015. Op de ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del De hoogte van het door u verschuldigde bedrag vindt u terug op het inschrijfformulier. Het bedrag voor 2015 is NIET verhoogd. Betaalt u s.v.p. jdig, dan besparen wij porto kosten. Hierna zullen wij overgaan tot aanmaningen per post. Het Bestuur

Danio Rerio Del.

201

Terugblik verenigingsavond 18-11-14 door Lo Ruud Versijde: Onder water Foto’s: Ruud Versijde

December 2014

y Sonnenberg

Deze avond hadden we Ruud Versijde te gast, die ons liet meegenieten van alles wat hij onderwater jdens het duiken tegenkomt. Ruud legt dit vast met drie verschillende camera’s: de GoPro2, een heel klein compleet onderwatercameraatje, dan nog een compact camera, de Olympus Tough en met zijn spiegelreflexcamera Nikon D800 in onderwaterbehuizing. De GoPro wordt vaak gebruikt door hem beves gd op een 1-been sta ef gewoon onder water te houden. Hierdoor kan ook in heel ondiep water gefotografeerd worden. Ruud duikt en fotografeert alleen in Europa, omdat daar al genoeg mooie natuur is. De eerste foto’s kwamen dan ook uit zijn woonplaats RoFerdam, waar we een karper zagen, Gele Plomp, Aarvederkruid maar ook Krabbescheer. Hoewel Krabbescheer pas bloeit als het in het voorjaar is gaan drijven, zagen we nu een onderwater bloeiende bloem, met tere schoonheid. In de vijver bij de brandweer in Barendrecht, waar 20 cm water in staat waren veel algen. Bij Hendrik Ido Ambacht zagen we hele kolonies mosdiertjes. Deze komen alleen in zeer schoon water voor. De mosdiertjes zijn heel klein en vormen samen een tros. Deze trossen bij elkaar vormden grote kolonies. Erg leuk om de kleine details te zien. Op de Veluwe waren padden aan het eitjes afzeFen en we zagen de vele eisnoeren overal hangen. Er kwamen nog meerder inheemse vissoorten langs, zoals de Rietvoorn, Karper, Baars, Snoek en Snoekbaars. In Limburg bij de Maasvallei bij Meers zwommen grondeltjes en barbelen maar ook Serpelingen en zelfs de Zwarte beekgrondel, die aOoms g is uit de Zwarte Zee.

Danio Rerio Del.

202

December 2014

Het Grevelingenmeer is na de afslui ng het grootste zoutwatermeer van West-Europa geworden en herbergt een schat aan zoutwaterleven. We hebben ons echt verbaasd over de vele exo sch uitziende lagere dieren, die hier zo vlak bij leven. De Wulk, een zeeslak die wel 11 cm groot kan worden, was hier eerder bedreigd, maar komt de laatste jd weer meer voor. De Groene wierslak is een naaktslak, die vegetarisch lee . Hij dankt zijn kleur aan de bladgroenkorrels van de gegeten algen, die in zijn lichaamscellen worden ingebouwd. Onder invloed van de zon, kan hij er meer van profiteren. De Grote vlokslak ziet er met zijn vele wiFe punten heel exo sch uit. De Millennium wratslak dankt zijn naam aan de ontdekking vlak voor de eeuwwisseling. Ook leven hier veel anemonen, zoals de Slibanemoon, maar ook de prach g roze Paardenanemoon. Grappig was het deze dieren bij eb vlak boven de waterlijn als grote snoFebellen aan de stenen te zien hangen. Hier waren naast de ingetrokken armen ook de vechtarmen zichtbaar. We zagen een mooie kompaskwal, waar Ruud een nare bijsmaak aan over hield, toen de tentakels langs zijn lip streken… Verder mooie wezentjes zoals het zeedruiRe, een tere schoonheid, waarin blauwe lichtjes leken te branden. Heremietkree en, groeien naar verloop van jd uit hun geleende schelp. We zagen een vechtpar j tussen verschillende dieren om een nieuwe te bemach gen. De Hooiwagenkrab hee hele lange poten en ziet er daardoor merkwaardig uit. In de Grevelingen leven ook veel kree en, die er met hun vervaarlijke scharen en lange tastsprieten indrukwekkend uitzien. De larven van deze dieren met hun rode buikjes leverde een magisch plaatje op. De Kleine hoefijzerworm is een soort poliepje, de detailfoto’s lieten de heel fijne vanghaartjes zien. ZeekaFen of Sepia’s komen elk voorjaar naar de Oosterschelde om te paren en hun eieren af te zeFen. Dit levert soms schermutselingen op tussen de mannetjes. We zagen ook een paring waarbij die dieren met de koppen tegen elkaar stonden en de tentakels om elkaar heen geslagen, terwijl de dieren ondertussen steeds van kleur wisselden, heel bijzonder. Als het vrouwtje de aanvankelijk heldere eitjes afzet, spuit ze deze gelijk in met inkt, waardoor ze zwart worden. Er kwam in dit gebied nog een hele reeks vissen voorbij, die allemaal op hun manier heel bijzonder waren. Zo zagen we de Zwarte grondel waarvan het mannetje jdens de paar jd helemaal zwart wordt. Verder nog Botervisjes, de Diklipharder en ook de Zeedonderpad met mooie rode kop, dit dier is er overigens ook in een groene uitvoering.

Danio Rerio Del.

203

December 2014

De Snotolf zet in het voorjaar eitjes af, die door het mannetje worden bewaakt. Wel nodig om er zo mee om te gaan, want de eitjes van de Snotolf worden, nu de echte kaviaar zeldzaam en erg duur wordt, veel als namaak kaviaar gebruikt! Na de pauze gingen we wat verder weg en begonnen met de kust van Schotland. De Noordzee ziet er hier heel anders uit en is mooi helder. We zagen een heel woud met kelp, zeeappels en erg veel mooi gele Dodemansduim. Deze laatste is een koraal, dat er ook in het rood is. Een mooie anemoon was de Zeedahlia van wel 15 cm, dit is één van de mooiste soorten hier. Nog een schoonheid met bijna onwerkelijke kleuren is de Juweelanemoon, die hier ook gezien werd. De Adderzeenaald is familie van de zeepaardjes en dat is duidelijk aan de kop te zien. Het dier is mooi geel met streepjes. Goede verstoppers zijn de scholletjes, die je pas opmerkt als ze gaan bewegen. Een andere vis die helemaal opgaat in de omgeving is de Groene zeedonderpad. Hij hee roze vlekken, waardoor hij wegvalt tegen de achtergrond. De fluwelen zwemkrab, die er aaibaar uitziet, maar dat beslist niet is komt na lange jd ook weer wat meer in Nederlands water voor. Een andere leuke krab is de Sponspootkrab, die in symbiose lee met de wasanemoon. Als je de IJs zeester van dichtbij bekijkt, zie je allemaal tentakeltjes en heel kleine grijpertjes, waarmee hij zijn prooi binnenhaalt, apart hoor! We zakten af naar Cornwall, waar de vissen er al wat tropischer uitzagen. We zagen de Gewone slijmvis maar ook de Drievinslijmvis, die uit de Middelandse Zee aOoms g is. Verder een Luipaardgrondel, meerdere lipvissen, sprotjes en de wel heel merkwaardige St Pietersvis of Zonnevis met een heel vreemde kop met uitstulpbare bek en een grote donkere vlek op zijn flank, die er door Petrus opgedrukt zou zijn. We zakten weer verder zuidwaarts en zagen bij Bretagne de Zeebolk, een familielid van de kabeljauw. Riemwieren stonden wiegend in de stroming. Hier zwom ook de Zeestekelbaars, die in Nederland zo goed als uitgestorven is. In de Middelandse Zee groeit veel Zeegras en Stekelmos en Wasrozen komen er massaal voor. Op het Griekse eiland Lesbos hee Ruud, op de kade liggend, met de Olympus tough foto’s gemaakt onder water tussen de bootjes. Hier zaten mooie glasach ge zakpijpjes met een fraaie wiFe tekening, die eruit zag of het echt zo

Danio Rerio Del.

204

December 2014

getekend was. Hier ook Spiraalkokerwormen van wel 25 cm! In de Middelandse Zee was nog veel meer moois te zien, zoals een kalkkokerwormpje, dat met een dekseltje zijn kokertje kon afsluiten om te voorkomen dat het wordt opgegeten. Een UFO-ach g geval was de Gebakken eikwal. Het is een oplichtende kwal van 10 cm, waarvan we fraaie details van de tentakels zagen. Ook hier komen weer exo sche dieren voor, zoals een rondschuivende krab en weer andere soorten heremietkree en. Heel kleurig zijn de naaktslakken, die in diverse vormen voorbij kwamen. Ten sloFe liet Ruud nog even zien waar het allemaal mee begon: een aquarium uit zijn jeugd, waarin hij van alles uit de sloot bestudeerde. Hij hee er ook stekelbaarsjes zien broeden. Terwijl het mannetje van het driedoornig stekelbaarsje behoorlijk rood wordt jdens de voortplan ng, wordt van het 10-doornig stekelbaarsje het mannetje helemaal zwart met blauwe vinnetjes. Verder had hij nog jonge Zeeltjes en doorzich ge Alvertjes. De Grote modderkruiper hee een darmademhaling waardoor hij lang in de modder kan onderduiken. Ook van de Poelslak hee hij eitjes gehad. Er werd afgesloten, met een rover die we in ons tropisch aquarium ook wel eens tegenkomen als we luis gevoerd hebben, we zien hem dan liever gaan dan komen: de Karperluis. Ruud, je hebt ons meegenomen op een reis onder water, waarbij we konden zien dat hier vlak bij huis veel meer moois is te vinden, dan we voor mogelijk hielden. Bedankt!

Belich(ng van het aquarium. door Albert Sanderse Wat zouden we graag het aquarium willen belichten met de waarden die gelijk zijn aan de zon. Want dan zouden er pas de natuurlijke omstandigheden zijn. Helaas dat is voor ons aquariumhouders niet weggelegd. We zullen het nog steeds moeten doen met de ouderwetse TL lampen of de nieuwere belich ng met led-lampen. Maar wat is er nou mooier dan de zon. Het fijne is dat als het warmer is in de natuur, dat dan ook de zon feller schijnt. Als hij dat niet zou doen, zou het ook niet warmer worden. Dat is ook noodzakelijk, want als het warmer wordt, dan assimileren de planten veel meer, en dus hebben ze ook meer licht nodig. Dat is niet vreemd hoor, maar gewoon een regel in de natuur.

Danio Rerio Del.

205

December 2014

Maar nu hebben we gelijk een probleem op geroepen, want als het in het aquarium warmer wordt, dan kunnen we niet even een lampje meer aan doen. Nee het tegendeel is vaak waar, dan doen we een lampje uit onder het moFo dat die lampen ook nog warmte af geven. Dat is nou juist het tegenovergestelde van de natuur. En we willen toch een zo natuurlijk mogelijk milieu in het aquarium hebben. Dat zou betekenen dat er in plaats van een lampje uit juist een of twee lampen meer aan moeten. Ja ik weet wel waar dat in resulteert, we zeFen de lichtkap een beetje open en hopen dat het aquarium dan een beetje af koelt. Maar als je een aquarium hebt van 150 x 50 x 50 cm. en nu neem ik maar een standaard bak dan moet je de temperatuur eens op meten als je net de lichtkap hebt open gezet en ook de volgende morgen als hij nog steeds open staat, en dan hee de verlich ng s' nachts niet gebrand. Ik heb het al zo vaak mee gemaakt, dan is de bak vaak maar 1 tot een 0,5 graad gedaald. Ik heb er geen ervaring mee, maar dan lijkt mij led-verlich ng ideaal, want dat gee geen warmte. Nee de TL lamp is een fijne belich ng van het aquarium, maar nog steeds een slechte vervanger van de zon. Natuurlijk kunnen we TL lampen met allerlei spectra kopen, maar toch is het nog steeds een slechte vervanger van het natuurlijke zonlicht. Ik weet niet waar uw aquarium in de kamer staat, maar als er één straaltje zonlicht in valt, dan zult u zien dat het lamplicht helemaal niet meer in tel is. Ik heb in mijn 75 jaar aquarium ervaring dat natuurlijk ook al lang mee gemaakt. Toch wilde ik mijn planten zo goed mogelijk belichten en als je dan naar de natuur kijkt dan zult u zien dat water, onwillekeurig of het een plas - sloot - meer of zee is nooit volledig vlak is. Als de sloot wel volledig vlak is met die hoge temperatuur dan zijn er ook al jd dode vissen en planten. Wat dan ????? Ik heb in mijn aquarium doormiddel van een luchtpomp een stevige beweging aan de oppervlakte gebracht. Dat is posi ef voor de zuurstof opname doormiddel van diffusie aan de oppervlakte en voor de uitwisseling van de nega eve gassen. Maar ik heb het voornamelijk gedaan om een wet van de natuur in mijn aquarium in te voeren. Als licht op het water valt, dan is de invalshoek gelijk aan de uitvalshoek. Wat betekend dat voor uw bak. Een paar tekeningetjes zullen dat verduidelijken.

Danio Rerio Del.

206

December 2014

Als licht recht op s lstaand water valt, zal het er ook recht door naar beneden door gaan. Dat betekend dat de planten uitsluiten van bovenaf belicht worden en dat het blad van de plant die verscholen ziFen onder een ander blad weinig of geen licht ontvangt. Hierdoor is het assimila e proces, dat toch al heel wat te wensen over laat, nog minder. Ik heb er daarom voor gekozen om beweging in het oppervlak aan te brengen en de regels van de natuur zo veel mogelijk te volgen. Want we zullen toe moeten geven dat na miljoenen jaren uit proberen in de natuur er toch wel wat goeds is uit gekomen. Door nu de oppervlakte te laten werken als een spiegel , worden de planten ook vanuit de zijkant belicht en heb ik een beter resultaat bij de plantengroei en een beter resultaat bij het assimila eproces. Als we er dan ook nog rekening mee houden dat planten niet alleen CO2 gebruiken, maar in de nacht ook zuurstof gebruiken om verbrandingsprocessen op gang te brengen en gaande te houden dan is een gedegen assimila eproces van uitermate groot belang. Ik weet wel dat ik met mijn luchtpomp tegen heilige huisjes schop, maar ik ben misschien wat ouderwets. Vroeger was er niet 1 aquarium zonder een luchtpomp. Maar men vond dat geloof ik niet mooi meer. En nu weet ik wel dat er in de natuur ook geen luchtpompen staan, maar boven het aquarium staat ook geen wind zoals in de natuur. En de eeuwig durende veranderingen in de natuur van hoge en lage drukgebieden die voor wind zorgen zijn er ook niet voor niets. Maar u mag gerust zeggen dat ik ouderwets ben, maar dit was mijn aquarium. (met een luchtpomp)

Danio Rerio Del.

Boraras naevus

207

December 2014

overgenomen uit het blad van MRC

Er zijn er diverse nieuwe vissen ontdekt, die inmiddels al wat bekender zijn geworden, zoals de Boraras naevus. De Boraras naevus is pas in 2001 ontdekt en in 2011 door Conway en KoFelat beschreven. Samen met de Boraras brigiFae (Vogt), Boraras maculatus (Duncker), Boraras merah (KoFelat), Boraras micros (KoFelat & Vidthayanon) en Boraras urophthalmoides (KoFelat) vormen ze de hele familie Boraras. Deze soort blij zeer klein. Een volwassen vrouw kan een cen meter of 2 worden, de mannen blijven zelfs nog iets kleiner. In tegenstelling tot de andere Boraras soorten is bij de Boraras naevus een verschil in kleur te zien tussen de man en de vrouw. De man is veel feller gekleurd dan het vrouwtje. De voorste donkere vlek op de flank is bij de man ook groter dan bij de vrouw. De vrouw is echter wel wat voller en groter dan de man. De man kleurt oranje/ rood waar de vrouw een wat blekere variant hiervan is. De Boraras naevus is een echte scholenvis en moet dan ook met meerdere soortgenoten samen worden gehouden. Ze zijn redelijk mide, hierdoor (en natuurlijk door hun geringe afme ng) zijn ze niet echt geschikt in een gezelschap aquarium met grotere vissen. Als je ze houdt in een wat grotere school vanaf zo’n 10 visjes kun je hun natuurlijke onderlinge gedrag zien en zijn ze ook wat minder verlegen. Doordat de mannen dan onderling kunnen strijden om de vrouwen zullen ze ook wat fellere kleuren laten zien. Het biotoop van deze kleine vis wordt gevonden in Thailand in een moeras zo’n 83 kilometer ten noorden van de stad Surat Thani. Ze worden verder gevonden in het stroomgebied van de Tapi River. Er zijn verder soortgelijke visjes gevonden elders in Thailand die heel erg op deze soort lijken. In het wild eet deze micro jager klein levend voer zoals kleine insecten, wormpjes, kree ach gen en zoöplankton. In het aquarium kunnen ze worden gevoerd met klein droogvoer afgewisseld met klein diepvries of levend voer zoals Artemia en watervlooien. Het aquarium voor deze kleine visjes moet naar verhouding redelijk groot zijn. De mannen vormen bij de paring een jdelijk territorium waaruit ze de andere mannen wegjagen. Voor een groepje vanaf zo’n 10 visjes is een aquarium nodig van minimaal 40 cen meter lang. Het aquarium kan worden ingericht met veel planten waartussen de vissen een veilig heenkomen kunnen zoeken. De bodem kan bestaan uit zand of fijn grind. Om echt te kweken met deze visjes zijn één of meerdere aquariums nodig waarbij de bodem bestaat uit

Danio Rerio Del.

208

December 2014

een fijn rooster waar de eieren net doorheen kunnen vallen maar de ouderdieren er niet doorheen kunnen. Als alterna ef kun je ook gebruik maken van een mat fijn kunstgras. De vezels hiervan zijn klein genoeg voor de eieren maar de ouders kunnen er niet tussen komen. Een klein aquarium van zo’n 15 liter per stuk is voldoende. Het aquarium kan qua inrich ng verder kaal blijven maar de eieren worden doorgaans afgezet tussen fijnbladige planten of bijvoorbeeld Javamos. Gebruik een fijn sponsfilter op lucht om het bakje te filteren, de jongen zijn erg klein en een motorfilter is te sterk voor ze. Het water voor het kweekaquarium moet rela ef zacht/zuur zijn met een pH van 5,0 tot 6,5. De temperatuur rond de 26 tot 28 graden voor het beste resultaat. Voer de ouderdieren goed met afwisselend en levend voer voordat je ze in het kweekaquarium plaatst. Per aquarium kun je jdelijk twee of drie paartjes plaatsen. Elke dag zeFen de ouderdieren een paar eieren af. Dit gebeurt doorgaans tussen fijnbladige planten of mos. Na een paar dagen moeten de ouders verwijderd worden. De eieren komen dan uit en kunnen door de ouders voor prooi worden aangezien. De eerste dag teren de jongen nog op de dooierzak. Daarna kunnen ze worden gevoerd met zeer klein voer als infusoria en pantoffeldiertjes. Na ongeveer een week zijn ze groot genoeg om ook Artemia naupliën en micro wormpjes te kunnen eten. De jongen zijn gevoelig voor schommelingen in de waterwaardes. Ververs dus kleine beetjes per keer en zorg dat de watersamenstelling gelijk blij .

Voor u gelezen in het maandblad van “Ons natuurgenot” uit Gouda.

Danio Rerio Del.

209

December 2014

Uitgestorven gewaande Douglasvezeltruffel bij toeval gevonden Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op woensdag 24 september 2014

Tijdens de excursie van 15 september van Paddenstoelen Werkgroep Drenthe werd de uitgestorven gewaande Douglasvezeltruffel teruggevonden. De excursie vond plaats in de Holmers, een natuurontwikkelingsterrein van Staatsbosbeheer in Midden-Drenthe. Onder een Douglasspar en op een plaats met een uiterst dunne strooisel laag werd jdens het zoeken naar insecten bij toeval de truffel opgeraapt. Omstandigheden van de vondst jdens de lunchpauze zaten de deelnemers van de excursie op de mosrijke bodem van een bosje met verspreide eiken en een enkele spar. Een deelnemer ging met haar hand op de tast door het dorren blad op zoek naar gallen en insecten. Even later hield ze een bruinig bolletje omhoog van circa 1,5 cen meter doorsnede met de vraag wat het kon zijn. Eerst werd gedacht aan een gal maar toen met de nagel het bruinige bolletje voorzich g werd opengescheurd kwam er een kenmerkende inhoud met een hersenach ge structuur tevoorschijn.

Douglasvezeltruffel (foto: Rob Chrispijn) Het was de deelnemers van de paddenstoelenexcursie meteen duidelijk dat het een truffel moest zijn. Omdat truffels in symbiose leven met bomen werd meteen naar boven gekeken om te zien onder welke boomsoort deze truffel groeide. Het bleek een Douglasspar te zijn. Na determina e bleek het inderdaad om de in Nederland uitgestorven gewaande Douglasvezeltruffel (Rhizopogon villosulus) te gaan.

Danio Rerio Del.

210

December 2014

Truffels in Nederland Er bestaan veel soorten truffels, ook in Nederland. De meeste Nederlandse soorten zijn echter oneetbaar. Truffels leven allemaal in symbiose met bomen. De Douglasvezeltruffel werd gevonden aan de voet van een grote Douglasspar. Deze vezeltruffelsoort werd al entallen jaren niet meer gevonden in Nederland. Er werd van uit gegaan dat de vezeltruffel was uitgestorven en als zodanig stond hij op de Rode Lijst. Er komen in Nederland vier soorten vezeltruffels voor. Alle soorten leven in symbiose met naaldbomen. De symbiose is mogelijk omdat vezeltruffels het vermogen hebben mycorrhiza’s te maken met bepaalde naaldbomen. Een mycorrhiza is een verbinding van het mycelium met de haarwortels van de boom (of plant) waardoor een uitwisseling van (voeding)stoffen en water kan plaatsvinden. Zover bekend is dit tot wederzijds voordeel. Ook wordt bijvoorbeeld de vraat van aaltjes aan de haarwortels van de boom verhinderd. Vezeltruffels Vezeltruffels onderscheiden zich van andere truffels door een netwerk van fijne vezeltjes of rizomorfen waarmee ze zijn bedekt. Het zijn restanten van de ondergrondse zwamvlok waar ze deel van uitmaakten. Dat vezeltruffels soms gewoon voor het oprapen liggen is misschien verwonderlijk. Alle soorten vezeltruffels ontwikkelen zich in de strooisel- of humuslaag boven zandgrond. Bij een zeer dunne strooisellaag komen ze soms geheel of gedeeltelijk bovengronds te liggen. Soms ook verwaait of verteert de strooisellaag waarin ze zich hebben ontwikkeld, waardoor ze gemakkelijk kunnen worden gevonden. Alleen met Douglasspar De Douglasvezeltruffel is onlosmakelijk verbonden met de Douglasspar. De Douglasspar (Pseudotsuga menziesii) en zijn begeleider de Douglasvezeltruffel zijn oorspronkelijk aOoms g uit het westen van de Verenigde Staten. De naaldboom is tegenwoordig algemeen op de zandgronden in Nederland en wordt hier sinds 1836 aangeplant voor de houtproduc e. Zijn Nederlandse naam is een eerbetoon aan de Schotse botanicus David Douglas die in 1826 zaad had gewonnen en opgestuurd naar Schotland. De Douglasspar is geen echte spar. Hij verschilt van sparren (Picea spec.) door de zachte naalden met ronde top die bij kneuzing een frisse (sinaas)appelgeur afgeven en de hangende kegels (5 tot 10 cen meter) die uitgerust zijn met ver uitstekende, drietandige schubben. De beroemdste Douglasspar is wel de boom op Kroondomein Het Loo. Deze in 1870 aangeplante boom is ruim 50 meter hoog en wordt gezien als de hoogste boom in Nederland. Sinds 2003 staat de Douglasspar op de standaardlijst van de Nederlandse flora en wordt de boom als een Nederlandse soort beschouwd.

Danio Rerio Del.

211

December 2014

Uitgestorven en teruggevonden Overal ter wereld waar Douglassparren voorkomen zouden ook Douglasvezeltruffels kunnen worden gevonden. Het is daarom opmerkelijk dat op de meeste loca es met Douglassparren de begeleidende Douglasvezeltruffels vaak ontbreken of in ieder geval niet zijn gevonden. Nadat aan het einde van de 19-de eeuw de Douglasspar uit Noord-Amerika in Nederland werd ingevoerd kwamen de eerste meldingen binnen van de Douglasvezeltruffel. Daarna was het zeer lang s l rond deze vezeltruffel. Omdat waarnemingen zeer lang uitbleven werd de Douglasvezeltruffel in ons land uitgestorven verklaard. Tot op 15 september 2014. Toen werd de uitgestorven gewaande Douglasvezeltruffel herontdekt in een bosje met een uiterst dunne strooisellaag. De meeste sparrenpercelen kenmerken zich door een dik pakket van slecht verteerde naalden, een indirect gevolg van de verzuring en vermes ng vanuit de lucht die vooral de afgelopen vij ig jaar hee plaatsgevonden. Gezien de leefwijze als oppervlaktetruffel is het nogal onwaarschijnlijk dat de Douglasvezeltruffel zich al die jaren onder dikke strooisellagen verborgen hee gehouden. Tekst: Rob Chrispijn en Mar=jn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging Foto: Rob Chrispijn Gelezen in Nieuwsbrief Natuurgroep Ro erdam

De Douglasie, Pseudotsuga menziesii, ook wel Douglasden genoemd, behoort tot de familie der naaldbomen, Pinaceae. Het is een forse boom die tot 60 meter hoog kan worden, samen met de Sequoia behoort hij tot de grootste bomen ter wereld. In Noord-Amerika worden zelfs hoogten van meer dan 100 meter bereikt. Aan de kust groeiende bomen kunnen een doorsnede van bijna 2 meter bereiken en tot 700 jaar oud worden. Ook in het gebergte kunnen ze een respectabele lee ijd van 500 jaar bereiken. De boomkroon is bij jonge bomen kegelvormig maar wordt bij oudere bomen breder en vlakker. Voor het begin van de laatste ijs jd groeide de Douglasie ook in Europa, maar is dan uitgestorven. De boom overleefde in het noordwesten van Noordamerika (Canada tot zuidelijke Rocky Mountains)

Danio Rerio Del.

212

December 2014

Eichhornia diversifolia Familie: Pontederiaceae. Verspreiding: Midden-Amerika (An llen), Zuid-Amerika (Guyana, Venezuela, Brazilië). Beschrijving: waterplant, uiterlijk sterk gelijkend op Eichhornia natans (vaak hiermee verwisselt). Submerse bladeren tot 9 cm lang, 2-5 mm breed. Drij\laderen 2-6 cm lang gesteeld; bladschijf tot 2,3 cm x 1,6 cm groot. Cultuur: E. diversifolia is een veeleisende, maar wel beter geschikte aquariumplant dan E. natans. Ze is eveneens zeer lichthongerig, maar de bladeren worden aan de onderste stengeldelen niet zo snel zwart als bij E. natans. Voor een op male groei lijkt zacht, lichtzuur tot neutraal water belangrijk te zijn. Temperatuurop mum 20 -28°C Het is een prach ge plant, die het vooral in de middenzone (zie de foto) goed kan doen. Bijzonderheden: voor een zekere determina e zijn bloeiwijzen noodzakelijk. De tengere E. diversifolia kan aan de hand van het uiterlijk niet met zekerheid van de kleinere, Afrikaanse E. natans worden onderscheiden. Auteur Wim Steinhoff, Natuurvrienden Zwolle Literatuur en foto: Handboek Aquariumplanten van Christel Kasselmann.

Licht in het aquarium In een aquarium moet een minimum hoeveelheid licht aanwezig zijn om planten te laten groeien. Het is daarom beslist onjuist om op verlich ng te bezuinigen. Te weinig Iicht beperkt namelijk het aantal soorten te gebruiken planten in uw aquarium en het schaadt de kwaliteit van de groei. De individuele verlangens van de planten zijn zeer verschillend en ook hiermee moet bij de inrich ng van het aquarium danig rekening worden gehouden. Het aantal benodigde waFs per dm2 wateroppervlak met een hoogte van het aquarium van 40/50 cm, zal hoger zijn dan boven een aquarium van 60 x 30 x 30 cm. Ook de lichtkleur is een belangrijke factor. Aquaria van één meter en minder die slechts 2 lampen van 18 of 27 waF in de lichtkap kunnen hebben (o.a. Juwel bakken), kunnen we i.v.m. Licht behoevende planten beter van terrassen voorzien om de planten als het ware naar het licht te brengen.

Danio Rerio Del.

213

December 2014

Terrassen maken ook mooiere groeperingen en composi es mogelijk. Met enige fantasie zijn prach ge resultaten te bereiken. Enige voorbeelden van lichtwaarden en de daarbij toepasbare planten. Lichtwaarde minder dan 1,5 waF per dm2. In het algemeen te zwak en alleen voor schaduw minnende planten en grote exemplaren geschikt. Bijvoorbeeld: grote zwaardplanten, enkele soorten Crypto’s, Vallisneria, Javamos en Javavarens. Lichtwaarde van 1,5 waF tot plus minus 2 waF per dm2. Ma g sterk licht. Dit is de grens voor grootbladige gemakkelijke soorten in losse groepen zoals Aponogeton, Anubias, Ceratopteris, Crypto, Echinodorus, Hygrophila, Microsorum en SagiFaria. Lichtwaarde 2,5 waF tot plus minus 3 waF per dm2. Middel sterk licht. Goed voor algemene plantengroei, is voor schaduwplanten te sterk en enige lichtbehoevende fijnbladige soorten groeien goed. Dit maakt een uitgezocht bestand mogelijk met o.a. Bacopa, Barclaya, Bolbi s, Crinum, Crypto’s die licht eisen, Cabomba, Echinodorus, Eleocharis, Hydrocotyle, Lymnophila, Lobelia, Myriophyllum, Micranthemum, Mayaca, Rotala rotundifolia en dwergzwaardplanten. Lichtwaarde boven de 3 waF per dm2. Dit is een typische lichtwaarde voor Hollandse plantenbakken. Sterk licht. Voor bijzonder licht behoevende planten en bij een dichte beplan ng. De reeds eerder genoemde planten kunnen nu aangevuld worden met Althernanthera, Ammannia, Cabomba piauhyensis, Didiplis, Lilaeopsis, Lysimachia, Mayaca, Rotala macrandra, Samolus en Saururus. Ook moet de lichtbron op maal worden benut. Zorg voor een schone (of helemaal geen) dekruit, een reflecterende lichtkap (geen aluminiumfolie, dat is gi ig en kan elektriciteit geleiden) en zorg voor helder water. Vervang uw Tl’s op jd, maar nooit allemaal tegelijk. Dit voorkomt een plotseling sterke groei van algen. Als u een Tl-buis vervangt, vervang dan gelijk de starter. Die is ook versleten. De belich ngsperiode is a*ankelijk per aquarium, maar doorgaans is een periode van 12 uur per dag wenselijk. ‘s Avonds kan men volstaan met ‘kijklicht’, dus met minder verlich ng. Wanneer de zon onder is zullen uw planten in het aquarium ook niet meer groeien. Vaak zullen zij, net als planten in de natuur, hun ‘koppen’ sluiten. De algen blijven nog een jdje op en zullen goed gedijen wanneer alle verlich ng ‘s avonds blij branden. Uiteraard zijn er nog andere factoren nodig om uw planten goed te laten gedijen, zoals de juiste waterwaarden, voeding en kennis hoe een plant te onderhouden. Auteur onbekend. Gelezen in Aqua Terra Zuid Nieuws en Ciliata Nieuws.

Danio Rerio Del.

214

December 2014

Didiplis Diandra Het is een van de meest geliefde soorten aquariumplanten. Evenals de Rotala en Ammania-soorten behoort zij tot de familie der Lythraceae. Het geslacht Didiplis omvat slechts drie soorten, waarvan de Diandra uitermate geschikt is voor het tropisch aquarium. Didiplis Diandra vindt zijn verspreidingsgebied in de gema gde zone van Texas, Florida en Mexico. Het is de enige Amerikaanse soort. Doordat de plant weinig naar Europa en dus ook naar Nederland wordt geëxporteerd, zijn we hier meestal aangewezen op planten die of in de huiskameraquaria of in de kwekerijen worden gekweekt. Dit zal dan ook wel een van de redenen zijn dat we ze niet regelma g in de handel aantreffen. Didiplis Diandra is in de gema gde zone eenjarig. In het zuiden van Amerika en in Mexico groeit ze `s zomers meest aan land. `s Winters, bij hoge waterstand, overwintert ze gemakkelijk in submerse vorm en wordt zo een doorlevende plant. We kunnen ze dan ook blijvend als onderwaterplant in onze aquaria houden, mits we in hun noodzakelijke levensvoorwaarden voorzien. De bladeren van de landvorm zijn slechts weinig breder dan de bladeren van de onderwatervorm. Het interessante van deze plant is dat zij onderwater veel gemakkelijker bloeit dan boven water. AI te veel moeten we ons echter van deze bloei niet voorstellen, want de bloempjes zijn zo klein dat ze soms nauwelijks in de bladoksels zijn te bespeuren. De onderwater geplante stekjes schieten meestal gauw wortel en verlengen hun stengels naar het wateroppervlak toe. Daarbij vertakken ze zich veelvuldig en vormen zo sierlijke struikjes. De opgerichte stengels bereiken in het aquarium ongeveer een lengte van 25 tot 30 cm en zijn zeer dicht bebladerd. De bladeren worden ongeveer 1 tot 2,5 cm. breed en ziFen zo dicht op elkaar dat het net dennentakjes lijken. De bladeren zijn namelijk naaldvormig smal tot lijnvormig, en fris tot olijfgroen en meestal aan de uiteindenroodach g. Bij groei onderwater vertakt Didiplis diandra zichzelf voldoende en het is dan ook niet nodig om te stekken, of men moet dit al doen om een mede aquariaan een plezier te doen. Doordat het onderste deel van de stengel van de Didiplis diandra zeer breekbaar is, is de plant niet geschikt voor aquaria waarin vissen huizen die inde bodem woelen.

Danio Rerio Del.

215

December 2014

Evenmin is zij geschikt voor bakken met snel zwemmende vissen. De stengels zullen a\reken en spoedig aan het wateroppervlak afsterven. De vermeerdering van onderwater gehouden planten is daarom langzaam en niet gemakkelijk. Wanneer we ze inschalen of terraria onderbrengen, waarin hun groei zeer intensief is, vermeerdert deze plant zich veel beter. Lage boven water gekweekte planten zeFen we dan onderwater in het aquarium. Daar passen ze zich zeer snel aan. De niet ingewortelde stengeldelen slaan slechts dan aan als ze rus g staan; dus alleen in gezelschap van rus ge visjes en geen woelers. Deze plant kan men prak sch in ieder aquarium houden en verdraagt zowel zacht als ook middelhard water. Ze is een aangewezen plant voor de middenzone in het aquarium. Op een goed belichte plaats en bij middelhard water overheerst de frisse groene kleur, terwijl bij halfschaduw en lichtzuur water de bladeren roodach g worden, vaak met goudach ge punten, maar de stengels zijn dan wel breekbaarder. De plant is niet warmte verlangend en aan een temperatuur van 15 tot 22°C hee zij meer dan voldoende. Ze groeit gemakkelijk op een (ongewassen) vuile zandbodem. Als we merken dat de plant zijn onderste bladeren verliest, moeten we ze meer licht geven of verplaatsen naar een lichtere plaats in het aquarium, want dit bladverlies is vrijwel zeker een gevolg van te weinig licht in het aquarium. Bron: Hugo Aqua Nieuws

Danio Rerio Del.

216

December 2014

Danio Rerio Del.

217

December 2014

Verenigingsavonden bij Ac(viteitencentrum ‘Aventurijn’, Tuindersvaart 48, 2614SK, DELFT Zaal open 19.45 uur—aanvang 20.00 uur

Danio Rerio Del.

218

December 2014

Inschrijfformulier Ondergetekende meldt zich hierbij aan als: (aankruisen wat men wenst) 0 A-lid 0 B-lid 0 C-lid 0 D-lid Naam eventuele aanbrenger Persoonsgegevens VoorleFer(s) /Naam Geboortedatum Adres Postcode/Woonplaats Telefoonnummer E-mail adres Handtekening

: : : : : : : : :

……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...…………. ……………………………………………………………………………………………………………………...………….

Contribu(e: Het verenigingsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. De contribu e bedraagt: A-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad & een abonnement “Het Aquarium” B-leden DRD / NBAT lid jaar 2014, Inclusief het digitale verenigingsblad zonder abonnement “Het Aquarium” C-leden Abonnee digitale verenigingsblad 2014 D-leden Verenigingslid DRD jaar 2014, inclusief digitale verenigingsblad

€ 50,00 € 37,00 € 20,00 € 28,00

Inschrijving kan geschieden door stor ng op ING-rekening NL74 INGB 0000 7769 19 ten name van Aquariumvereniging Danio Rerio Del of per kas op de verenigingsavonden op elke derde dinsdag van de maand (behalve juli en augustus). U kunt ook het inschrijfformulier sturen naar de ledenadministra e: De Kringloop 137, 2614 WK Del ledenadministra [email protected] Inschrijving geschiedt, zodra uw betaling is ontvangen, op de eerste dag van het eerstvolgende kwartaal.

Danio Rerio Del.

Vereniging LATV de Natuurvriend Natuur in Thuis Alphen a/d. Rijn Ons Natuurgenot Gouda De Rijswijkse, Rijswijk Azolla, Wateringen Paluzee, Zoetermeer

219

December 2014

website www.latv-denatuurvriend.nl www.denatuurinhuis.nl www.onsnatuurgenot.nl www.avderijswijkse.nl www.azolla.nl www.paluzee.nl

Bij bovenstaande verenigingen ben u als Danio Rerio lid, ook van harte welkom.

INHOUD Uitnodiging 1: Uitnodiging 2: Jaarprogramma:

200

Terugblik : Onderwater een lezing door Ruud Versijde. door LoFy Sonnenberg

201

Voor u gelezen: Belich ng van het aquarium. door Albert Sanderse

204

Voor u gelezen: Boraras naevus. overgenomen uit het blad van Ons natuurgenot 207 Voor u gelezen: Uitgestorven gewaande Douglasvezeltruffel bij toeval gevonden. 209 Gelezen in Nieuwsbrief Natuurgroep RoFerdam Voor u gelezen: De Douglasie, Pseudotsuga menziesii, ook wel Douglasden 211 Genoemd. Een aanvulling door de redac=e Voor u gelezen: Eichhornia diversifolia Auteur onbekend, gelezen in Ciliata Nieuws.

212

Voor u gelezen: Didiplis Diandra Bron: Hugo Aqua Nieuws

214

Bestuur

219

Danio Rerio Del.

220

December 2014

BESTUUR: VoorziFer W. (Pim) Wilhelm, Eisenhowerlaan 66, 2625 GK Del , tel. 015-2612649 - 06-10351193, [email protected] 2e voorziFer en Ledenadministra(e A. (Ton) Zwartjens, De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231, ledenadministra [email protected] Secretariaat, Penningmeester, corresponden(e & info M. (Mart) Stuster, tel. 06-24559677, [email protected] [email protected]

Redac eadres

De Kringloop 137, 2614 WK Del , tel. 06-51603231,

redac [email protected]

Redac eleden

mw. C.C. Sonnenberg, J.A.M. Kouwenhoven, A. Zwartjens, eindredac e.

[email protected] redac [email protected] redac [email protected]

Hee u vragen neem dan contact op met één van de onderstaande personen. Keuringen, KIEK, Pim Wilhelm, tel. 015-2612649, Promo(e & publiciteit

[email protected]

Bibliotheek Adviesgroep Leden

S. Stedehouder, tel. 015-2141304

[email protected]

M. Stuster, tel. 06-24559677

[email protected]

Adviesgroep Terraria/paludaria

L.C. van Doorn, tel. 015-2561141 W.J. Neeleman, tel. 015-2623535

[email protected] wi [email protected]

Adviesgroepen Planten/vissen

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Malawi Cichliden Zeewater

Pim Wilhelm, tel. 015-2612649,

[email protected]

Technische commissie

A. Zwartjens, tel. 015-2147950,

[email protected]

DRD site www.daniorerio.nl

DRD e-mail [email protected]

DIERENSPECIAALZAAK

aquaria, terraria en rep(elen en voedseldieren. o.a.: krekels, fruitvliegen en sprinkhanen WIJ BEZORGEN OOK AAN HUIS! Choorstraat 49 2611 JE del tel. 015-2123054 Bezoek ook eens www.petneeds.nl e-mail [email protected]

HUGO DE GROOTPLEIN 25 DELFT TELEFOON (015)-2125846 Grote sortering tropische vissen tropische waterplanten benodigdheden tropische zeevissen lagere dieren diverse soorten levend visvoer Wij maken alle aquaria op de gewenste maat tevens showroom met diverse aquaria aanwezig in verschillende uitvoeringen

www.romberg.nl [email protected]