Concept Evaluatie Milieubeleidsplan 2010 t.m. 2014 Gemeente Wijk bij Duurstede Hoofddoelstelling milieubeleid “Wijk bij Duurstede streeft naar een samenleving –ook op lokaal niveau- die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheid in gevaar te brengen om in hun behoeften te kunnen voorzien. Wijk bij Duurstede realiseert een schone, gezonde, veilige en duurzame leefomgeving op de korte, middellange en lange termijn”. Tijdens de planperiode is het milieubeleid en de acties gericht geweest op een zestal pijlers uit het plan. In deze evaluatie wordt in het eerste hoofdstuk per pijler de subdoelstelling (cursief weergegeven), acties en resultaten beschreven. In het tweede hoofdstuk wordt hetzelfde gedaan voor de overige milieuthema’s.
Hoofdstuk 1
Pijlers gemeentelijk milieubeleid
Biodiversiteit (Natuur, groen, ecologie) Het realiseren van hoogwaardig stedelijk groen en hoogwaardige natuurgebieden waarin, waar mogelijk, gerecreëerd kan worden. Invloed bezuinigingen. Heggen en heestervakken zijn omgevormd naar zo mogelijk soortenrijk gras, minder bomen zijn terug geplant dan geveld en de hoeveelheid bestaand stedelijk groen nam licht af door groenverkoop, waarbij de aanwezige niet monumentale bomen vrij geveld mogen worden, en door bouwactiviteiten. In nieuwbouwwijken zijn geplande hagen uit de plannen geschrapt. Op het succesvolle maaibeheer is niet bezuinigd; de continuering levert plaatselijk bermen op van zeer hoge biodiversiteit. De Vereniging Natuur en Milieu is 2014 gestart met een herinventarisatie van de bermen en is een van de niet gemeentelijke medebeheerders van stedelijk groen. De groenaanleg in nieuwbouwwijken is een mix van gecultiveerd en ecologisch groen. Zo is in De Geer II soortenrijk grasland aangelegd in de wadis’s voor de opvang van regenwater (ook pijler Water) en in hoogstamboomgaardjes. Het door zes gemeente in 2010 opgestelde Landschapsontwikkelingsplan Kromme Rijn (LOP) gaat uit van inheemse streekeigen soorten welk principe in de bomenverjongingsplannen van de buitenwegen is toegepast en ook uitgangspunt is bij de opgestarte aanpassing van de Omgevingsvergunning
voor het vellen van bomen (kapvergunning). Het LOP is ook leidraad bij de opgestelde landschappelijke inpassingsplannen in het kader van het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied en is in 2014 geëvalueerd. Het project Natuurontwikkeling Kromme Rijnoevers in stedelijk groen van de Noorderwaard gerealiseerd, met meerwaarde voor de pijlers Biodiversiteit en Water en waar (extensief) gerecreëerd kan worden. De gemeente bezit geen natuurterreinen. Hoogwaardige natuurgebieden worden in de uiterwaarden door andere partijen gerealiseerd waarbij gemeente en anderen betrokken worden. In 2014 is de Sandenburgerwaard nabij de Gravenbol in uitvoering. Voor de Lunenburgerwaard en de Bosscherwaard zijn eerste stappen gezet die wellicht op termijn tot nieuwe plannen voor natuuraanleg met vormen van recreatie kunnen leiden. Water Het waarborgen van voldoende veilig en schoon oppervlaktewater en het hoofd bieden aan klimaatveranderingen. In oktober 2013 is het gemeentelijk Rioleringsplan 2014-2018 (GRP IV) door de gemeenteraad van Wijk bij Duurstede vastgesteld. Daarin is vastgesteld hoe de gemeente onder meer om gaat met de klimaatverandering. Het hemelwater van de bestaande gebieden worden op dit moment voor een groot gedeelte afgevoerd door gemengde riolen. De gemeente streeft ernaar het verhard oppervlak dat afvoert door gemengde riolen terug te brengen.(afkoppelen van verhard oppervlak). Dit heeft voor de gemeente twee redenen: Afkoppelen vergroot de duurzaamheid. Schoon hemelwater wordt niet meer gemengd met ‘vies’ huishoudelijk afvalwater, waardoor de totale hoeveelheid water op de RWZI vermindert. Ook komen minder over stortingen voor, waardoor er minder vuil in het oppervlaktewater terecht komt. Belangrijk is ook dat de hoeveelheid te verpompen water vermindert, waardoor minder energie nodig is. Afkoppelen is een voorbereiding op klimaatverandering. Door klimaatverandering zal waarschijnlijk het aantal hevige buien toenemen. Tijdens zo’n hevige bui is meer af-voercapaciteit nodig dan gebruikelijk. De gemeente streeft ernaar om nog 30% van het bestaande verhard oppervlak af te koppelen. Hiermee vergroot de gemeente de duurzaamheid en wordt een belangrijke stap gezet in voorbereiding op klimaatverandering. Het percentage zal echter meebewegen met de inzichten die er bestaan over duurzaamheid, afkoppelen en klimaatverandering. In het GRP III was opgenomen dat tot 80% van het verhard oppervlak zou worden afgekoppeld. Bij het opstellen van nieuwe basisrioleringsplannen werd duidelijk dat al wordt voldaan aan de geldende milieueisen (basisinspanning) en dat het afkoppelen van nog eens 30% van het verhard oppervlak voldoende is om de kans op wateroverlast indien de neerslagintensiteit met 25% (klimaatscenario van KNMI) toeneemt kleiner te maken dan in de huidige situatie. De gemengde riolering in plan de Engk wordt momenteel grootschalig vervangen door een gescheiden stelsel. Een nieuw aan te leggen watergang dwars door de bestaande wijk de Engk maak onderdeel uit van dit hemelwatersysteem. Op deze watergang wordt een groot gedeelte van het verharde oppervlakte (wegen, daken) via een hemelwaterriolen afgevoerd.
Er zijn natuurlijke Kromme Rijnoevers gerealiseerd door gemeente en waterschap HDSR . Er is uitvoering gegeven aan het gemeentelijk Waterplan 2009: alle gemeentelijke watergangen zijn gebaggerd. Bij ruimtelijke plannen wordt een watertoets uitgevoerd. Straatreiniging is het volgens het DOBprincipe (Duurzaam Onkruid Bestrijding) toegepast ter reductie chemische onkruidbestrijdingsmiddelen in het oppervlakte en grondwater. Voorbeelden nieuwe projecten In de Geer II en bij het verplaatste garagebedrijf/tankstation Van Kerkhof is een duurzaam watersysteem toegepast waarbij naast het vuilwatersysteem een systeem voor het regenwater is aangebracht dat oppervlakkig afvoert en in beginsel in de direct omgeving in de bodem infiltreert. Bij de herontwikkelingen Uem en Wennekes/Hof van Langbroeck en brandweergarage Cothen, is hemelwater afgekoppeld en loost dit op het omliggend oppervlaktewater. Klimaat en energie De gemeentelijke organisatie van Wijk bij Duurstede is in 2011 klimaatneutraal en streeft naar een klimaat neutrale gemeente in 2030. In 2012 is in de gemeenteraad discussie gevoerd over windenergie/windmolens. Er is een draagvlakonderzoek windenergie geweest. De gemeenteraad heeft besloten in principe niet te gaan voor windenergie binnen gemeentegrenzen om haar klimaatambitie te halen. Door Essent is een energiescan uitgevoerd waarin een beeld is geschetst van de bijdrage van overige mogelijk duurzame energiebronnen binnen de gemeentegrenzen. Het lokale initiatief van agrariërs om een biovergistingsinstallatie te realiseren is ondersteund middels financiële bijdrage in het haalbaarheidsonderzoek. De RO-procedure is in gang gezet, ontwerp bestemmingsplan is gepubliceerd. Om energiebesparing bij bestaande woningen te stimuleren zijn twee energiemarkten gehouden. In twee wijken, De Heul en Cothen/Langbroek zijn warmtescans uitgevoerd. In 2013/2014 is het MKB bezocht door de ‘klimaatroute’, dat heeft geresulteerd in kleine en grotere besparingsmaatregelen bij deze doelgroep. Totaal zijn x aantal locaties bezocht en x aantal hebben maatregelen getroffen. In de openbare ruimte zijn 2 elektrische laadpalen voor auto’s geplaatst. Deze worden steeds regelmatiger gebruikt. Ook voor fietsers is op de Markt een laadgelegenheid. De gemeente is lid van Mywheels (voorheen Wheels4all) en maakt voor dienstkilometers gebruik van een buurtauto. Er zijn meer groeperingen actief op het terrein van verduurzaming van de gemeente (Eigen Wijkse Energie coorporatie, Energiecollectief, Energiek Cothen) De Eigen Wijckse Energiecoorporatie zoekt zonne-energieprojecten. Het eerste project dat waarschijnlijk gerealiseerd wordt is de Stroomfabriek, de steenfabriek De Bosschewaarde. In 2014 zijn op het gemeentekantoor ca. 90 zonnepanelen geplaatst. Er is gekozen om de huidige CO2 uitstoot niet af te kopen middels groencertificaten maar om te sturen op gedragsverandering en eenvoudige besparingsmaatregelen in het gemeentehuis. Een interne werkgroep heeft de verlichting opgepakt en deel van bestaande lampen worden vervangen door LED verlichting.
Duurzaam bouwen Het realiseren van nieuwbouw met een GPR Gebouw score van “gemiddeld 8” met minimaal een 8 voor het thema energie. Er zijn verschillende interne bijeenkomsten georganiseerd met collega’s van Project management bureau, Bouwen en Milieu. De bijeenkomst stonden in het doel van informeren over de GPR Tool en het stroomlijnen van interne processen. Ook is deelgenomen aan de regionale ‘workshop GPR-gebouw’. De GPR ambitie is ingebracht bij locaties die zijn ontwikkeld. Het realiseren van de score van energie is moeizaam. Dit is afhankelijk van de omvang van de ontwikkellocatie en ambitie van de ontwikkelaar. Er zijn berekeningen ontvangen en de meeste zijn voor advisering voorgelegd aan de Omgevingsdienst. Dit heeft geleid soms geleid tot een verbetering van de duurzaamheidsscore, maar soms is niet verder gekomen dan de wettelijke verplichting. Hieronder is het aantal Dubo adviezen weergegeven. Jaar 2010 2011
Aantal dubo adviezen / GPR - projecten 2 6
2012 2013 2014
4 2 3
Locaties (veelal verschillende woningen) De Kamp, De Geer De Kamp (incl CPO), De Geer II, Stookerterrein, Oranjehof, De Engk, Steenstraat Langbroek Kerkdwarsweg Cothen, Stelakker, Beatrixschool, Steenstraat De Kamp, De Geer II Brede School de Horden, School met de bijbel Langbroek, 13 woningen Cothen
Geconstateerd moet worden, dat kopers op dit moment niet primair inzetten op een energiezuinige woningen maar meer op een betaalbare woning. Die lijn wordt daarmee door ontwikkelaars gevolgd. Duurzaam inkopen 100% duurzaam inkopen in 2011. Daarnaast heeft de gemeente een herkenbare en inspirerende voorbeeldfunctie. Duurzaam inkopen is meegenomen in het gemeentelijk inkoopbeleid 2011/2012. Uit een nulmeting is gebleken dat de gemeente in 2011 voor 40% duurzaam heeft ingekocht. De interviews die in 2011 door externen zijn uitgevoerd zijn 2 jaar later wederom uitgevoerd, echter niet vertaald naar een percentage. Het volume duurzaam inkopen was toegenomen en zal omstreeks de 65% liggen. In 2014 is besloten dat wij Fairtrade gemeente willen worden. Een voorbeeld van duurzaam inkopen is de toepassing van grauwacke bermverharding in het buitengebied.
De bermen van de Wijksersloot, Spiegelweg, Trechtweg, Trekweg, Caspergauw, Smidsdijk, Bredeweg en Langbroekerdijk (tussen Margrietlaan en gemeentegrens) aangepakt en voorzien van een grauwacke bermverharding. Deze bermverharding bestaat uit hoekig grind, vermengd met o.a. leem en diverse andere componenten. De nieuw aangebrachte verharding wordt aangetrild, waardoor een gebonden natuurlijke puinverharding ontstaat die waterafstotend werkt maar waar wel groen op kan groeien. Door tegelijkertijd de bermen achter het puin te verlagen kan het water beter weg stromen en zal de overlast naar verwachting flink verminderen waardoor minder onderhoud nodig is. De gekozen werkwijze is een duurzaam (en goedkoper) alternatief voor betonnen grasbetontegels, betonpuin of asfalt. Communicatie en Natuur- en milieueducatie Het vergroten van de toegankelijkheid tot milieu-informatie en het faciliteren van milieueducatie op scholen. Waar mogelijk gebruik maken van de kennis en kunde van belangengroeperingen en milieuorganisaties. In 2010 en 2011 is in de Wijkse Courant op een aparte Milieu-pagina informatie over o.a. duurzame energie, elektrisch vervoer, energiebesparingstips gegeven. Aanbod van Natuur en milieueducatie is tot stand gekomen via de Milieudienst ZOU/ODRU. Aanbod is lesmaterialen/leskisten; adviezen op maat; Boerderij in de Kijker; Actie Groene Voetstappen (2x geweest); Energieke scholen. Naast de ODRU zijn ook vrijwilligers van de actief in het geven van lessen in de heemtuin en het kasteelbos. Drie jaar achtereen neemt de gemeente deel aan de Dag van de Duurzaamheid. Bestuurders gaan in gesprek met leerlingen van de basisscholen. Het eerste jaar zijn 4 scholen bezocht en in 2014 waren dit 11 scholen. Samen met het waterschap de HDSR is een bezoek aan de educatieschip de Watervlo mogelijk gemaakt. Meer van 500 leerlingen zijn hier geweest. Het aantal lokale belangengroeperingen en milieuorganisaties is vergroot en gemeente zoekt op het terrein van verduurzaming van de gemeente en Nme samenwerkingspartners.
Hoofdstuk 2
Overige thema’s milieubeleid
Afval Een afvalinzameling die voldoet aan de wensen van de inwoners en leidt tot het behalen van ten minste de landelijke scheidingsdoelstellingen en een schoon straatbeeld. In 2012 is een afvalbeleidsnota vastgesteld waarin de beleidskoers voor de komende jaren is uitgewerkt. Doelstelling is de scheidingsresultaten te verhogen, het lage kostenniveau te behouden en verder de service en het straatbeeld te verbeteren. Er zijn meer ondergrondse containers geplaatst, plastic inzameling is ingevoerd, communicatie heeft plaatsgevonden onder meer via de AVU-campagne huis aan huis Na 2 jaar blijkt dat de scheidingsresultaten achterblijven. Nieuwe en al eerder vastgestelde maatregelen moeten er toe leiden dat de afvalscheiding verbetert en de kosten worden verlaagd. Het college heeft nu een update van het afvalbeleidsplan opgesteld, waarin maatregelen zijn uitgewerkt die eerder in het afvalplan zijn aangekondigd (grofvuil laten brengen i.p.v. halen, registratie minicontainers, invoering toeslag afvalstoffenheffing voor 2e minicontainer en aanpak clandestien meeliftend bedrijfsafval) . Geluid Het behouden en waar mogelijk verbeteren van de geluidskwaliteit De geluidsniveaukaart is vernieuwd in 2011. In een nota ‘geluid bij evenementen’ zijn uitgangspunten geformuleerd voor het aspect geluid in evenementenvergunningen. De ODRU voert reguliere geluidscontroles bij de horeca. Het aantal geluidsklachten over een onbekende geluidsbron, laag geluid repeterend geluid is het afgelopen jaar toegenomen. Zowel de gemeente als de Omgevingsdienst is hier druk mee, op dit moment is de bron (nog) niet gevonden. Lucht Het behouden en waar mogelijk verbeteren van de luchtkwaliteit ten einde de gezondheid van inwoners te beschermen tegen de schadelijke effecten van luchtverontreiniging. Dit aspect heeft de afgelopen planperiode weinig tot geen aandacht gehad. Met uitzondering van de problematiek van de stikstofuitstoot vanuit de veehouderij en de nieuwe provinciale regelgeving. Echter die regelgeving is gericht op het behoud van natuurwaarden en niet op gezondheid van inwoners. Bodem Het beschermen van schone bodems zodat verslechtering van de bodemkwaliteit wordt voorkomen
Uitvoering van wettelijke taken zoals het beoordeling bodemonderzoeken die zijn ingediend bij aanvraag om omgevingsvergunning, bestemminsplanwijziging, of bepaling van een nulsitituatie bodemkwaliteit bij nieuwe bedrijfsactiviteiten. Ook is de nodige tijd besteed aan aanpak spoedlocaties. Er is een regionale bodemkwaliteitskaart opgesteld. Hiermee is het toepassen van vrijkomende grond in de regio binnen bepaalde regels vereenvoudigd. Samen met de Omgevingsdienst Regio Utrecht is hierover een informatieavond voor loonwerkers gehouden. Bedrijven procedures en Handhaving Het stimuleren van duurzame bedrijvigheid en het minimaliseren van hinder door bedrijven. Met behulp van een gemeentelijke bijdrage heeft de firma Ecolink Solutions in 2011 een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar een biomassacentrale. Meerdere grootverbruikers van energie, producenten en inzamelaars van houtige biomassa en potentiële exploitanten van installaties zijn door hen geïnterviewd. De interesse en de informatiebehoefte inzake duurzame energie bleek groot. Echter, de prijs waarvoor stroom momenteel aan bedrijven wordt aangeboden ligt ver onder de kWh-kostprijs van houtverstroming. Bij ontbreken van een adequaat economisch stimuleringsprogramma voor duurzame energie uit houtige biomassa acht Ecolink Solutions het realiseren van een biomassacentrale in Wijk bij Duurstede derhalve op korte termijn, op economische gronden, niet haalbaar. Kleinschalige toepassing van houtige biomassa in stookinstallaties is economisch wel interessant. Dit geldt in het bijzonder wanneer met propaan/butaan wordt gestookt. Belanghebbende partijen kunnen het best rechtstreeks daarover benaderd worden om bedrijfsspecifiek van gedachten te wisselen over energiebesparing en -vermijding en de implementatie van duurzame energie in het bedrijf. Verder is heeft een aantal veehouders, met gemeentelijke bijdrage, een haalbaarheidsstudie voor een mestvergistingsinstallatie voor veehouderijen in het Kromme Rijn gebied/Utrechtse Heuvelrug uitgevoerd. Dit heeft geresulteerd in een concreet plan waarvoor momenteel een bestemmingsplanprocedure wordt doorlopen in Cothen. Ook is een bijdrage geleverd aan een haalbaarheidsstudie naar een biomassacentrale op Landgoed Sandenburg. Het minimaliseren van hinder door bedrijven wordt gedaan door het voeren van toezicht en handhaving van de wettelijke milieuregelgeving. Dit wordt uitgevoerd door de Omgevingsdienst Regio Utrecht. Externe veiligheid Het behouden van een veilige leefomgeving voor de inwoners van Wijk bij Duurstede. De provinciale risicokaart is geactualiseerd. Er zijn gedurende de planperiode geen nieuwe bedrijven bijgekomen met een bijzonder gevaar aspect. Wel hebben er bij de bestaande bedrijven of in de directe omgeving van deze bedrijven wijzigingen plaatsgevonden waarbij opnieuw is getoetst op bestaande normen voor de veiligheid van de leefomgeving. Gebiedsgericht milieubeleid Het behouden en waar mogelijk verbeteren van de huidige milieukwaliteit door het toepassen van gebiedsgericht milieubeleid.
De gemeente Wijk bij Duurstede kiest er voor om te gaan werken met gebiedsgericht beleid. Gebiedsgericht beleid gaat uit van ambitieniveaus in plaats van wettelijke minima. Dit helpt de gemeente de juiste keuzes te maken en de hoge milieukwaliteit te behouden. De gemeente is verdeeld in gebiedstypen met ieder een eigen milieukwaliteitsprofiel. Deze profielen zijn toegepast bij verschillende gebiedsontwikkelingen. Bij nieuwe ontwikkelingen is met name ingezet op duurzaam bouwen, waarbij een hogere energieprestatie dan bouwbesluit de inzet is. In De Kamp, Oranjehof, De GeerII, Steenstraat is gewerkt met GPRgebouw. De score voor energie daarbij is wisselend maar wel boven de wettelijke norm gekomen. Ook ten aanzien van geluidsnormen zijn inspanningen verricht. Dit betreft o.m. het MFA Oranjepoort, waarbij is ingezet op een goede geluidssituatie voor de appartementen en omliggende woningen. Ook bij de herontwikkeling van het Hordencentrum en de nieuwbouw aan de Zandweg ter plaatse van het voormalige garagebedrijf wordt gebruik gemaakt van de milieukwaliteitsprofielen.
Bijlage 1
Rol gemeente per pijler/thema
Rollen vanuit de visie van de gemeente Zes pijlers van het milieubeleid Pijler milieubeleid
Hoofddoelstelling
Biodiversiteit (Natuur, groen, ecologie) Water
Het realiseren van hoogwaardig stedelijk groen en hoogwaardige natuurgebieden waarin, waar mogelijk, gerecreëerd kan worden. Het waarborgen van voldoende veilig en schoon oppervlaktewater en het hoofd bieden aan klimaatveranderingen. De gemeentelijke organisatie van Wijk bij Duurstede is in 2011 klimaatneutraal en streeft naar een klimaatneutrale gemeente in 2030.
Klimaat en energie
Duurzaam bouwen Duurzaam inkopen Communicatie en Natuur- en
Het realiseren van nieuwbouw met een GPR Gebouw score van “gemiddeld 8” met minimaal een 8 voor het thema energie. 100% duurzaam inkopen in 2011. Daarnaast heeft de gemeente een herkenbare en inspirerende voorbeeldfunctie. Het vergroten van de toegankelijkheid tot milieu-informatie en het faciliteren van milieueducatie op scholen. Waar mogelijk gebruik maken van de kennis en kunde van belangengroeperingen en milieuorganisaties.
Rol vanuit participatie matrix* Opdrachtgever Opdrachtgever 1. gemeentelijke organisatie Zelf uitvoerend 2. gemeente Coproducent Regisseur Zelf uitvoerend Presterend
Overige thema’s van het milieubeleid Overige thema’s milieubeleid Afval
Hoofddoelstelling
Een afvalinzameling die voldoet aan de wensen van de inwoners en leidt tot het behalen van ten minste de landelijke scheidingsdoelstellingen en een schoon straatbeeld. Geluid Het behouden en waar mogelijk verbeteren van de geluidskwaliteit Lucht Het behouden en waar mogelijk verbeteren van de luchtkwaliteit ten einde de gezondheid van inwoners te beschermen tegen de schadelijke effecten van luchtverontreiniging Bodem Het beschermen van schone bodems zodat verslechtering van de bodemkwaliteit wordt voorkomen Bedrijven procedures Het stimuleren van duurzame bedrijvigheid en het minimaliseren van hinder door en Handhaving bedrijven. Externe veiligheid Het behouden van een veilige leefomgeving voor de inwoners van Wijk bij Duurstede Gebiedsgericht Het behouden en waar mogelijk verbeteren van de huidige milieukwaliteit door het milieubeleid toepassen van gebiedsgericht milieubeleid. Bijlage: participatiematrix
Rol vanuit participatie matrix* Opdrachtgever
Opdrachtgever Coproducent Regisseur Zelf Presterend Uitvoerend
Participatiematrix ++
++
Verantwoordelijkheid voor maatschappelijke effecten Systeem Mede Direct (In)direct Politiek (Meta) aanspreek Participatiet -baar rap (slechts) Zelf Direct
-Geen
Presterend Uitvoerend
Invloed op de realisatie
(In)direct
Voorwaarden scheppend / stellend Participerend
Regisseur
Coproducent
Supporter
--
Faciliterend
Opdracht gever
Geen
Toeschouwer
