TOEGANKELIJK
Communiceren voor iedereen Situering De Stad Gent heeft als lokale overheid de taak om al haar burgers in te lichten over haar beleid. Daarvoor moet onze communicatie met de Gentse inwoners voor iedereen begrijpelijk en bereikbaar zijn. Begrijpelijk, dus eenvoudig, laagdrempelig, helder en logisch. Bereikbaar, dus praktisch toegankelijk. Voor iedereen, dus ook voor jongeren, ouderen, laaggeletterden, anderstaligen, mensen met leermoeilijkheden, mensen met een visuele/fysieke handicap. Om toegankelijk te communiceren, moeten we dus met heel wat zaken rekening houden. De werkgroep ‘Toegankelijke Communicatie’ van het programmateam Diversiteit en Gelijke Kansen heeft daarom de bestaande expertise en documentatie/methodieken rond toegankelijke communicatie gebundeld in de vorm van praktische checklists.
Wat? De checklists Toegankelijke Communicatie zijn een handig hulpmiddel en werkinstrument voor intern gebruik. Ze zijn gebaseerd op informatie uit verschillende recente naslagwerken en zijn ook aangevuld en nagekeken1 door zowel interne als externe experts2. Met deze checklists kun je snel en eenvoudig controleren of je communicatieacties wel toegankelijk zijn voor iedereen. Je moet uiteraard vertrekken vanuit de algemene uitgangspunten.
1 Over
De checklists beschouwen toegankelijke communicatie in de ruime zin: toegankelijk voor verschillende doelgroepen, ongeacht het kanaal of het medium. Het kan gaan over gemakkelijk begrijpbare teksten, maar even goed over fysieke toegankelijkheid van een evenement of van het materiaal (maquettes voor personen met een visuele handicap, lage displays voor rolstoelgebruikers). Er zijn momenteel 4 checklists beschikbaar, voor toegankelijke mondelinge communicatie, toegankelijke schriftelijke communicatie, een toegankelijke PowerPointpresentatie en de organisatie van een toegankelijke studiedag. Ook de algemene uitgangspunten voor toegankelijke communicatie zijn beschikbaar. Je vindt alles terug op het intranet samen met een overzichtsdocument met bronmateriaal, doelgroepspecifieke informatie en contactpersonen.
Voor wie? De checklists zijn in de eerste plaats bedoeld voor de communicatiemedewerkers, maar natuurlijk kan iedere stadsmedewerker die naar een groep communiceert of iets organiseert er wat aan hebben. Voor specifieke communicatieopdrachten kan je steeds terecht bij de communicatiediensten en -experten binnen de Stad en voor specifieke en gerichte doelgroepcommunicatie naar de doelgroepdiensten.
de drempel. Checklist voor plan van aanpak Toegankelijke Taal. Leen Haesaert, Uitgeverij Vanden Broele - Toegankelijkheid van documenten en multimedia. Goede praktijken voor digitale documenten en multimedia. Werkgroep Digitale Toegankelijkheid K.U. Leuven maart 2011 - Checklist Toegankelijk taal-gebruik. Huis van het Nederlands Gent – Wabliefttips voor duidelijke Taal, Wablieft, Centrum voor Duidelijke Taal – Communicatie voor iedereen, Stad Antwerpen 2 Doelgroepdiensten, Dienst Interne Communicatie, Dienst Voorlichting, Stad Gent - Werkgroep Communicatie Stad Gent - prof. Van Hove, Disability Studies and Inclusive Education, UGent – Taalunie – Centrum voor Visuele Revalidatie van het UZ Gent – Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid.
Uitgangspunten voor toegankelijke communicatie Bij toegankelijke communicatie is het vooral belangrijk rekening te houden met je doelgroep. Afhankelijk van je doelgroep kies je dan de meest geschikte communicatiekanalen. Bij de verwerking van je boodschap hou je dan rekening met de doelgroep en het gekozen kanaal. De boodschap moet voor iedereen hetzelfde zijn en logisch, transparant en duidelijk gebracht worden. Door een aantal basisprincipes toe te passen, kom je al een heel eind. Vertrek vanuit de volgende uitgangspunten als je op een toegankelijke manier wil communiceren:
1. Doelgroep definiëren • Baken je doelgroep af en analyseer hem. Ga bijvoorbeeld na hoe communicatievaardig de doelgroep is, hou rekening met zijn leefwereld en speel in op zijn informatiebehoefte. Onderscheid eventueel verschillende deeldoelgroepen • Controleer of je communicatie wel geschikt is voor de doelgroep waarvoor ze bedoeld is. Vraag bijvoorbeeld advies aan experten, tussenpersonen, doelgroep-organisaties en -diensten, opinieleiders, intern publiek • Kies voor respectvol taalgebruik
2. Communicatiekanalen kiezen Als je toegankelijk wilt communiceren, denk je het best op voorhand bewust na over de verschillende kanalen en media die je wilt gebruiken. Doe dat op basis van een analyse van enerzijds de doelgroep en anderzijds het soort project. • Kies kanalen waarmee de doelgroep vertrouwd is (internet, televisie, digitale media, sociale media, radio, brochures, advertenties in kranten)
• Kies media waarmee de doelgroep vertrouwd is (facebook, twitter) • Gebruik herkenbaar beeldmateriaal dat de tekst ondersteunt (pictogrammen, tekeningen, foto’s) • Heb aandacht voor persoonlijke, gerichte communicatie (hou rekening met diversiteit: leeftijd, man en vrouw, verschillende afkomst, andere moedertaal, fysieke beperking, mentale beperking, holebi) • Kies voor elke fase in/van het communicatieproces de juiste kanalen • Voer voor- en naonderzoek uit (door middel van aanpassing en controle wordt het communicatieproces gecontroleerd, gereguleerd en/of bijgesteld)
3. Basisprincipes • Ga uit van de informatiebehoefte van de doelgroep (bijvoorbeeld jongeren versus academici) • Let op met beeldspraak, woordenspelingen en humor • Vermijd meerdere boodschappen in 1 zin • Gebruik zo weinig mogelijk afkortingen, letterwoorden en vakjargon • Gebruik actieve, korte zinnen (geen ‘worden’) • Structureer je informatie, werk bijvoorbeeld met een inhoudstafel of met onderverdelingen • Bouw je boodschap stapsgewijs, logisch en aantrekkelijk op • Herken & erken de leefwereld van de doelgroep • Onderken en beperk intellectuele en mentale drempels • Onderken en beperk materiële/financiële drempels • Benader de doelgroep positief & bevestig mogelijkheden in plaats van beperkingen
Vermijd figuurlijk en ouderwets taalgebruik, uitdrukkingen en metaforen, en let op met beeldspraak en woordspelingen Checklist voor toegankelijke mondelinge communicatie (Vertrek steeds vanuit de uitgangspunten rond toegankelijke communicatie!)
Creëer een veilige omgeving door een aangepaste houding • Stel jezelf voor en vertel wat je gaat doen (indeling, aanhalen van structuur: wat mag je verwachten) • Peil naar de voorkennis van je publiek • Ga discreet na of er personen met een handicap zijn die extra ondersteuning/ begeleiding nodig hebben • Ga na of het een homogeen/heterogeen samengesteld publiek is • Zorg voor een ordelijke, veilige en toegankelijke omgeving • Vermijd storende achtergrondgeluiden en zorg voor een goede belichting • Trek voldoende tijd uit • Maak contact (bijvoorbeeld oogcontact) • Verdeel je aandacht gericht over de groep (hou rekening met laaggeletterden) • Geef deelnemers bij vraagstellingen de tijd om naar een goede formulering te zoeken • Creëer een goede, open en vertrouwelijke sfeer • Durf fouten maken en verbeter niet voortdurend fouten (van anderen) • Gebruik humor, maar lach niemand uit Taalgebruik, manier waarop/hoe je iets wilt uitleggen • Spreek de deelnemers rechtstreeks aan • Spreek op een rustige en duidelijke manier
• Speel in op de informatiebehoefte • Kies voor een persoonsgerichte, rechtstreekse benadering • Articuleer voldoende en vermijd dialect • Bouw je communicatie logisch & gestructureerd op • Gebruik korte, duidelijke en eenvoudige zinnen met één boodschap • Gebruik natuurlijke taal en zo weinig mogelijk moeilijke en abstracte woorden of complex vakjargon • Gebruik zo weinig mogelijk afkortingen en letterwoorden. Als je ze toch gebruikt, leg ze dan uit • Vermijd figuurlijk en ouderwets taalgebruik, uitdrukkingen en metaforen, en let op met beeldspraak en woordspelingen • Vermijd letterlijke vertalingen • Spreek in de tegenwoordige tijd en gebruik actieve zinnen • Gebruik visuele ondersteuning (pictogrammen, tekeningen, grafieken, symbolen) om je boodschap kracht te geven • Herhaal belangrijke informatie • Ga na of de boodschap wel begrepen wordt • Geef de belangrijkste informatie mee op papier. Deel dit vooraf mee of vermeld dat je deze info nadien bezorgt • Gebruik gesloten in plaats van open vragen
Checklist voor toegankelijke schriftelijke communicatie (Vertrek steeds vanuit de uitgangspunten rond toegankelijke communicatie!)
Taalgebruik • Bepaal vooraf wat de essentie van je boodschap moet zijn (onderscheid duidelijk hoofd- en bijzaken) • Bouw je communicatie stapsgewijs, logisch & gestructureerd op • Groepeer wat bij elkaar hoort in alinea’s en bespreek 1 thema per alinea • Gebruik korte, duidelijke en eenvoudige zinnen met één boodschap (varieer wel in lengte, maar gebruik liefst gemiddeld minder dan 12 woorden per zin) • Gebruik een natuurlijke, vlotte stijl. Kies een minimale moeilijkheidsgraad: schrijf voor een doorsnee 14-jarige • Spreek de lezer zo veel mogelijk rechtstreeks aan. Gebruik ‘jij/je’ voor kinderen en jongeren tot ongeveer 18 jaar en ‘u’ voor volwassenen. Voor minder formele communicatie met je collega’s kan ‘jij’/’je’ ook • Gebruik bij voorkeur de tegenwoordige tijd en actieve zinnen (vermijd zinnen met ‘worden’) • Gebruik spreektaalwoorden (‘als’ in plaats van ‘indien’) • Gebruik zo weinig mogelijk moeilijke en abstracte woorden of complex vakjargon • Gebruik zo weinig mogelijk afkortingen en letterwoorden. Schrijf eventueel het begrip bij het eerste gebruik voluit en zet de afkorting tussen haakjes ernaast
• Vermijd figuurlijk en ouderwets taalgebruik, uitdrukkingen en metaforen en let op met beeldspraak of woordspelingen • Vermijd letterlijke vertalingen • Hou rekening met de gevoelswaarde van woorden en gebruik de juiste terminologie voor kansengroepen • Vermijd naamwoordstijl (=iets zeggen met een zelfstandig naamwoord, terwijl je het evengoed met een werkwoord kunt uitdrukken – gebruik dus bv. het project is mislukt in plaats van ‘de mislukking van het project’) • Gebruik verwijswoorden (het, hem, die) altijd ondubbelzinnig en spring er zuinig mee om • Vermijd dubbele negaties • Gebruik de juiste leestekens • Herhaal belangrijke informatie • Gebruik open in plaats van gesloten vragen
Geef je ze in een donkere ruimte, kies dan voor een donkere achtergrond en een lichtere kleur van tekst Lay–out/Typografie • Bouw je tekst logisch en gestructureerd op • Werk met titels en ondertitels • Scheid alinea’s en paragrafen van elkaar door voldoende witruimte te laten
Checklist voor een toegankelijke PowerPointpresentatie3 (Vertrek steeds vanuit de uitgangspunten rond toegankelijke communicatie!)
Inhoud van je dia’s
• Gebruik een schreefloos lettertype zoals Arial en Verdana, zowel op papier als digitaal
• Maak je tekst zo beknopt en duidelijk mogelijk
• Gebruik een voldoende groot lettertype: de minimale puntgrootte is 12 tot 14
• Gebruik minder dan 12 woorden per regel en minder dan 15 regels per alinea
• Gebruik lijsten en opsommingen waar nodig. Als je gebruik maakt van lijsten, eindig dan elk item met de correcte leestekens: komma’s, puntkomma’s of punten. Hierdoor kunnen schermlezers een duidelijk onderscheid maken tussen de verschillende ideeën of concepten. Anders wordt alles in 1 zin voorgelezen, zonder pauze tussen de items
• Vul de tekst links uit
• Gebruik een minimale lettergrootte van 24 pt
• Gebruik een egale achtergrond
• Steek de ’dia’s niet te vol met tekst. Ondersteun met beelden, symbolen, pictogrammen, grafieken, tabellen
• Gebruik niet te veel lettertypes door elkaar (liefst 1) • Wees zuinig met hoofdletters • Gebruik de regelafstand anderhalf
• Let op kleurcombinaties en kleurcontrasten (zie www.anysurfer.be) • Gebruik vet om nadruk op een woord te leggen, geen cursief en geen onderstrepingen • Gebruik Arabische cijfers (1,2,3) in plaats van voluit geschreven getallen of Romeinse cijfers (I, II enz.) • Gebruik opsommingstekens (bij korte opsommingen streepjes, bolletjes, punten en dergelijke, en bij lange opsommingen letters of cijfers) • Gebruik visuele ondersteuning, zonder achtergronden (pictogrammen, tekeningen, grafieken, symbolen)
Lay- out van je dia’s • Gebruik de ontwerpsjablonen van de Stad Gent (zie intranet onder Thema’s / Communicatie / Sjablonen). Op die ontwerpsjablonen, zijn titels en tekst duidelijk herkenbaar. Je kunt de structuur van die sjablonen ook duidelijk zien in de overzichtsweergave • Als je een Wordversie van je presentatie wilt, kun je op deze manier de opmaak ook gemakkelijk behouden
• Gebruik voldoende dik, niet-glanzend papier 3 Deze
tekst is een korte samenvatting gebaseerd op een rapport rond goede praktijken voor digitale documenten en multimedia van de Werkgroep Digitale Toegankelijkheid van de K.U. Leuven ( maart 2011). Meer info via http://www.kuleuven.be/digitaletoegankelijkheid.
Kleurgebruik • Het contrast tussen de tekst en de achtergrond is een van de belangrijkste aspecten van je presentatie. Met een duidelijk contrast kan je publiek de presentatie goed lezen, zonder afgeleid te worden door bijvoorbeeld te drukke kleuren • Ook de plaats waar je de presentatie geeft, is belangrijk. Geef je ze in een donkere ruimte, kies dan voor een donkere achtergrond en een lichtere kleur van tekst. Plaats het lettertype dan ook bij voorkeur in het vet. In een verlichte ruimte kies je beter voor een lichtere achtergrond met donkere, vette letters. Kies geen te lichte achtergrond: soms krijg je hierdoor een flikkerend effect
Afbeeldingen • Zorg ervoor dat elke afbeelding, grafiek of schema een begeleidende tekst heeft. Dit kun je aanpassen door de afbeelding te selecteren
Notities • Maak gebruik van het notitievenster. Hierin plaats je aanvullingen bij de inhoud van je dia’s • Notities zijn een houvast voor de spreker bij het geven van de presentatie. Daarnaast kunnen ze ook dienen om online elke lezer van de presentatie extra informatie te geven bij de inhoud van de presentatie
4 Toegankelijkheid
van studiedagen (Wenkenblad), Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid.
Zorg ervoor dat al je (digitaal) materiaal (hand-outs, slides) toegankelijk is voor alle gebruikers. • Formaten zoals .rtf of .html zijn het meest bruikbaar voor gebruikers met een visuele beperking. Indien mogelijk, stel je het materiaal op voorhand ter beschikking • PowerPointbestanden kunnen op verschillende manieren online geplaatst worden. Je kunt ze als presentatie publiceren: • in een .ppt-formaat • als diavoorstelling in .pps • als .pdf • in html-formaat. Hierbij moet je wel controleren dat de tekst van de slides als tekst in het html-document komt, en niet als een afbeelding
Checklist voor de organisatie van een toegankelijke studiedag, infomoment4 (Vertrek steeds vanuit de uitgangspunten rond toegankelijke communicatie!)
Bereikbaarheid (tijdstip, plaats, gebouw) • Screen vooraf ter plaatse de locatie, het gebouw op toegankelijkheid • Stem je tijdstip af op je doelgroep • Vermeld of je locatie bereikbaar is met het openbaar vervoer en geef een routebeschrijving mee, liefst met verschillende opties. Zorg eventueel zelf voor begeleiding/onthaal van een bus-/tramhalte tot aan jouw locatie
Gebruik niet alleen schriftelijke, of digitale documenten, maar beschrijf ook telkens mondeling waarover het gaat • Communiceer vooraf of je (aangepaste) parkeerplaatsen voorbehouden hebt. Als je niet kunt voorbehouden, zorg dan voor een voorrijdmogelijkheid
• Geef een duidelijk overzicht van wat de genodigden mogen verwachten (dagindeling, voorstelling sprekers, nuttige informatie)
• Gebruik informatieborden, signalisatie die vlot leesbaar is (voldoende groot lettertype en contrasterend met de achtergrond)
• Vermeld altijd duidelijk de contactgegevens van de verantwoordelijken
• Hang de borden, de signalisatie op een logische, voor de hand liggende en duidelijk waarneembare plaats • Zorg dat de borden vlot bereikbaar zijn voor iedereen zonder dat ze een obstakel vormen. Zorg dat ze ook qua hoogte goed hangen • Plaats geen glas voor de borden om hinderlijke reflectie te vermijden. Als het niet anders kan, zorg dan dat er geen rechtstreeks licht op het glas valt • Vermeld waar de sanitaire voorzieningen zijn en hou er zo veel mogelijk rekening mee dat ze voor iedereen toegankelijk zijn (bijvoorbeeld rolstoel)
Toegankelijkheid van communicatie • Informeer op de uitnodiging en bij de inschrijving naar extra toegankelijkheidsnoden bij de deelnemers. Vermeld bijvoorbeeld duidelijk welke bijzondere aanpassingen (al dan niet) mogelijk zijn en vraag de deelnemers je tijdig op de hoogte te brengen • Gebruik een persoonsgerichte benadering zowel vooraf als tijdens de studiedag. Werk bijvoorbeeld met onthaalpersoneel dat de genodigden kan begeleiden. Stel eventueel een collega, mede-organisator verantwoordelijk als contactpersoon voor toegankelijkheid
• Gebruik niet alleen schriftelijke, digitale documenten, maar beschrijf ook telkens mondeling waarover het gaat • Zorg ervoor dat je een tolk of gebarentolk kunt inschakelen • Geef mensen de kans om vooraan plaats te nemen • Gebruik eenvoudige, duidelijke en directe taal en toon alleen de belangrijkste informatie • Gebruik zo veel mogelijk visuele en/of auditieve ondersteuning tijdens workshops, presentaties e.d.: bijvoorbeeld videobeelden met gesproken tekst en ondertiteling, standaard goedgekeurde en/of bekende/ universele pictogrammen, symbolen, tekens, logo’s ter ondersteuning van de boodschap • Let op de leesbaarheid bij presentaties. Bijvoorbeeld de hoogte van de letters (moeten 1/25 van de leesafstand hoog zijn), egale achtergrond, voldoende (kleur) contrast • Het is mogelijk om tekst simultaan om te zetten in braille. Daarvoor doe je het best een beroep op gespecialiseerde omzetdiensten. Voor meer info kun je terecht bij de organisatie Blindenzorg Licht en Liefde
Vergaderaccommodaties • Zorg voor een logische en eenvoudige opstelling, en voor voldoende plaats, stoelen, (aangepaste/verstelbare) tafels • Zorg voor een ordelijke en veilige omgeving. Benoem eventuele hindernissen in het lokaal. Werk bijvoorbeeld snoeren en kabels weg • Zorg voor een goede lichtinval • Zorg voor een goede akoestiek en eventueel een goede geluidsinstallatie • Zorg ervoor dat sprekers niet in het donker of tegen het licht staan, zodat mensen die bijvoorbeeld willen liplezen, beter kunnen volgen • Zorg voor een sprekerstafel en een microfoon waarvan de hoogte instelbaar is, en een aangepaste standaard om papieren op te leggen • Beperk zo veel mogelijk het omgevingslawaai en storende achtergrondgeluiden, zoals ventilatoren, airconditioning
Bijzondere aanpassingen • Wordt er veel visuele info aangeboden tijdens de studiedag, dan kun je die toegankelijk maken voor personen met een visuele handicap door middel van audiobeschrijving, ook wel audiodescriptie genoemd • Zorg voor een audioguide of mobiele ringleiding. Een ringleiding zorgt ervoor dat mensen met een hoorapparaat beter een spreker kunnen horen en geen last hebben van storende omgevingsgeluiden. Voorwaarde is dat de spreker door een microfoon spreekt
• Met een tolk Vlaamse Gebarentaal zorg je ervoor dat lezingen van sprekers ook voor personen met een auditieve handicap toegankelijk worden gemaakt en dat je bij het onthaal iedereen op een gelijkwaardige wijze kunt ontvangen. De gebarentolk moet goed zichtbaar, liefst vooraan, staan en goed worden belicht. Voor personen met een auditieve handicap die geen gebruik maken van de Vlaamse gebarentaal is een schrijftolk ideaal: die tikt het ingesprokene in op een computer die aangesloten is op een groot scherm • Zorg ervoor dat je informatie op papier (al dan niet op aanvraag) ook kunt meegeven in grootletterdruk en/of brailleschrift • Gebruik indien nodig tactiele (tastbare) informatiedragers, zoals brailleteksten, geluidsdragers, maquettes, papier met reliëf • Soms worden personen met een beperking begeleid door een eigen assistent en/ of assistentiehond. Zorg ervoor dat de begeleider gratis kan deelnemen aan de studiedag. Een assistentiehond mag in geen geval geweigerd worden
Meer info: • Toegankelijke evenementen, aanvraag gebarentolk en ontlenen ringleiding: Dienst Sociale Voorzieningen Stad Gent, Cel personen met een handicap, tel. 09 266 71 58/64, e-mail
[email protected] • Organisatorische ondersteuning bij evenementen: Intro vzw, www.intro-events.be
Overzicht bronmateriaal, doelgroepspecifieke contactpersonen en documentatie rond toegankelijke communicatie Algemene toegankelijke communicatie • Nederlandse Taalunie: zie http://taaladvies. net en http://taaltelefoon.vlaanderen.be • VRT taalnet: zie http://www.vrt.be/taal/ • Wablieft ‘Centrum voor Duidelijke taal’: taal- en tekstadvies: zie www.wablieft.be
Leeftijd • Seniorendienst Stad Gent, tel. 09 269 60 70, e-mail
[email protected]. • Jeugddienst Stad Gent, cel Informatie & communicatie, tel. 09 269 81 14, e-mail
[email protected].
Anderstaligen, allochtonen en migranten • Huis van het Nederlands Gent vzw, tel. 09 235 26 70, e-mail
[email protected], www.hvngent.be. • Tolk- en Vertaalservice Gent, vzw, tel. 09 235 29 63, www.tvgent.be. • Integratiedienst Stad Gent, tel. 09 265 76 76, e-mail
[email protected] • Woordenlijst over diversiteit en gepaste terminologie voor kansengroepen: zie Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding www.diversiteit.be/ woordenlijst
Personen met een handicap • Dienst Sociale Voorzieningen Stad Gent, Cel personen met een handicap: tel. 09 266 71 58/64, e-mail handicap@gent. be of via de toegankelijkheids-ambtenaar Marie-Andrée Avraam, tel. 09 266 76 28, e-mail
[email protected] • Is je gebouw gescreend op toegankelijkheid? Raadpleeg de databank op www.toegankelijkvlaanderen.be en http://www.toegankelijkgebouw.be • Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid: zie www.entervzw.be • Adviesbureau Toegankelijke Omgeving vzw (ATO): zie www.ato-vzw.be • Toegankelijke digitale communicatie voor personen met een visuele handicap: zie www.anysurfer.be • Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven vzw, tel. 09 228 28 08, www.cabvlaanderen.be • Keuzewijzers van het Kennis- en Ondersteuningscentrum (KOC) voor communicatie met personen met een auditieve en visuele handicap: zie http://www.koc.be • Wil je een gezeefde versie van je tekst aanbieden voor braillelezers: zie www. brailleopblad.be. Zo kan de tekst via aangepast computermateriaal makkelijker omgezet worden in braille • http://www.blindenzorglichtenliefde.be • www.assistentiehond.be
• Informatiebrochure toegankelijke communicatie Hint Oost –Vlaanderen: zie http://www.hintoostvlaanderen.be/ infobrochures.htm • Boek ‘Over de drempel. Toegankelijke communicatie en informatie voor doelgroepen met een handicap’ – Leen Haesaert – Uitgeverij Vanden Broele (beschikbaar bij de Dienst Interne Communicatie)
Dyslexie • http://www.supportjukebox.nl/pdf/BbFunctiebeperking.pdf • http://www.readregular.com/nederlands/ introductie.html
Laaggeletterdheid • Meer info via Arwen Dewilde, Coördinator Gents Plan Geletterdheid, tel. 09 268 21 28, e-mail arwen.dewilde@ gent.be • Website over eenvoudig communiceren: zie http://www.eenvoudigcommuniceren.nl • Stichting makkelijk lezen – www.stichtingmakkelijklezen.nl
• TOEMEKA vzw, advies en ondersteuning aan middenveldorganisaties, overheden, maatschappelijke instanties,…. voor laagdrempelige communicatieprojecten. Meer info via http://www.toemeka.be • Leerpunt Gent-Meetjesland-Leieland, Centrum voor basiseducatie. Meer info: tel. 09 224 24 12, e-mail info@ cbe11.be, website www.cbe11.be
Personen in armoede • Departement Bevolking en Welzijn - Cel Armoedebestrijding Stad Gent. Meer info: Els De Vos, tel. 09 266 76 65, e-mail
[email protected] • OCMW leesgroep: meer info: Claudine Sergeant, tel. 09 266 92 45, e-mail
[email protected]
Gender & Holebi’s • Casa Rosa vzw. Meer info: Deborah Lambilotte, tel. 0494 440 013, e- mail
[email protected], http://casarosa.be