COiL Maatschappelijke Business Case (mBC) managementsamenvatting
Centrum Ontmoeting in Levensvragen: Geeft zin aan en in levensgebeurtenissen
1
Maatschappelijke Business Case (mBC)
Centrum Ontmoeting in Levensvragen - managementsamenvatting-
Inleiding: de maatschappelijke Business Case (mBC) voor het COiL Dit document is een samenvatting van de maatschappelijke Business Case (hierna te noemen ’mBC’) van het Centrum voor Ontmoeting in Levensvragen (hierna te noemen het ‘COiL’). Zie mBC COiL december 2010. Het concept is ontwikkeld binnen het samenwerkingsverband MAAT en met het huidige Centrum voor Ouderen en Levensvragen te Nijmegen (COL). Het heeft tot doel om gefaseerd vanuit verschillende perspectieven een totaalbeeld van de dienstverlening van het COiL te beschrijven. De toekomstig samenwerkende organisaties gebruiken dit totaalplaatje voor inzichten over het dienstverleningsconcept en om de continuïteit van dit concept qua beleid en financiering in de komende periode te gaan borgen. Een mBC is een gestructureerde kosten-baten afweging waarin het economische én het maatschappelijke nut samenkomen. De mBC kijkt vijf jaar vooruit naar een volwassen netwerk van COiL en zingevingsondersteuning. Hierbij worden organisatorische tekorten en financieringsknelpunten in een volwassen model afgezet tegen de te verwachten maatschappelijke baten. De mBC is daarmee tevens een aanzet voor discussie met en tussen stakeholders, waarbij in gesprek de aannames worden getoetst met betrekking tot het maatschappelijk rendement van investeringen in het COiL. De maatschappelijke Business Case kent een logische opbouw waarin vijf onderling verbonden perspectieven samenkomen tot één gedeelde kosten-baten afweging van het COiL. Het gehele model komt samen in de mBC, hieronder in een figuur weergegeven:
CP: CLIËNTPERSPECTIEF BM 1
OC
BUSINESS ORGANISATORISCHE MODEL CASE 2 3
MC
+
MAATSCHAPPELIJ KE CASE 4
mBC
=
MAATSCHAPPELIJ KE BUSINESS CASE 5
2
Aandacht voor levensvragen en zingeving verwaarloosd Ons gezondheidszorgsysteem verwaarloost onze gezondheid. Ons geestelijk welbevinden vormt de bron van onze gezondheid op fysiek, psychologisch en sociaal gebied, maar de inrichting van zorg en welzijn drukt de geestelijke zorg naar de marge. We ontdekken meer en meer hoe ziektes beïnvloed worden door onze psychische en geestelijke gesteldheid en andersom. Onderzoek laat zien dat mensen die een hoge of positieve waardering van het leven hebben beter in staat zijn betekenis te geven aan levensgebeurtenissen. De overkoepelende term voor de subjectieve waardering van het leven is ‘geluk’. Aan de Erasmus Universiteit is internationaal onderzoek over dit begrip verzameld en is de relatie aangetoond met gezondheid en welzijn. In onze samenleving is ondersteuning bij levensvragen van oudsher beschikbaar geweest via levensbeschouwelijke organisaties. Door de secularisatie is de verbinding van burgers met een levensbeschouwelijk instituut niet meer vanzelfsprekend. In zorginstellingen is de geestelijke zorg in de wet verankerd, maar buiten de instellingen is er geen aanspraak in de wet. Veel mensen weten niet waar zij terecht kunnen met existentiële vragen, c.q. er bestaat geen vanzelfsprekende plek daarvoor. We hebben daarnaast te maken met een verzakelijking van zorg en welzijn. Door de individualisering, de technologische vooruitgang en het ‘marktdenken’ is zorg steeds meer geworden tot een set van handelingen en diensten, tot taakgerichtheid, inclusief de afrekening hierop. Dit heeft rechtstreeks gevolgen voor de aandacht voor existentiële vragen van cliënten én voor de betrokkenheid van professionals en hun plezier in het werk.
INPUT
THROUGHPUT
OUTPUT
OUTCOME
IMPACT
€
EMPOWERMENT
AANBOD
GEESTELIJK
LEVEN/WERKEN/WONEN
WELZIJN
PLAATS + TIJD + MEDIUM + BEHOEFTE + EISEN
SOCIAAL
PSYCHISCH
1e LIJN
CURE
CARE
VRAAG
FYSISCH
3
De kern: de cliënt heeft baat bij ondersteuning bij levensvragen Behoeften Het CoiL ondersteunt mensen die na kritieke levensgebeurtenissen zoals verlies van gezondheid, verlies van een dierbare of verlies van werk zingevingsvragen hebben.
0
17,5
31
47,5
60
77,5
vragen rondom levenseinde
wegvallen sociale netwerk
opname verpleeghuis
overlijden partner
einde arbeidzame leven
chronische aandoening
overgang / midlife-crisis
scheiding
lege nest syndroom
tijdelijk werkloos
overlijden ouder(s)
dertigersdillema
eerste kind
eerste baan
eerste serieuze relatiebreuk
Zingevingsbehoefte
overlijden grootouder(s)
Kritieke levensgebeurtenissen
92,5
Leeftijd
Cliënten van het COiL hebben vaak klachten van somberheid, piekeren, slapeloosheid of andere onverklaarde klachten. Anderen ervaren het verlies van dierbaren, benoemen het geisoleerd leven en de eenzaamheid. De belangrijkste behoeften die aan de orde zijn in het proces van zingeving zijn die van verlangen naar betekenis geven en verbondenheid. Vanuit onderzoek wordt aangenomen dat een onbalans in het geestelijk welbevinden van de mens vaak de oorzaak is van psychische of fysieke klachten, aandoeningen of ziekten. Zingeving gaat om coping bij stressvolle levensgebeurtenissen. In wetenschappelijk onderzoek gaat het bij geestelijk welbevinden – het domein van zingeving – met name om het optimaliseren van de subjectieve waardering van het leven. Onderzoek laat zien dat mensen die een hoge of positieve waardering van het leven hebben beter in staat zijn betekenis te geven aan hun levensgebeurtenissen. Het doel van de zingevingsondersteuning laat zich omschrijven als: iemand toerusten om het leven “zin te geven‟ gebeurtenissen te “leren aanvaarden‟ en te komen tot een bevredigende en gezonde relatie tot het leven, tot zichzelf en tot anderen. Preventie en substitutie In de dienstverlening van het COiL draait het o.a. om preventie (voorkomen) en substitutie (verplaatsen naar andere domeinen). Vanuit dit beleid is het onderscheidene van het CoiL te vatten in vier bewegingen - van output naar outcome (verschuiving in bekostiging) - doorbreken van domeinen (substitutie) - behoeften van de burger en waardecreatie (marktsturing) - van zorg naar welbevinden (kostenreductie)
4
In de relatie tussen cliënt en professional inspelen op levensgebeurtenissen, coping of betekenisverlening geeft direct een betere invulling aan de begrippen van preventie, substitutie en vraagsturing. Het COIL biedt een antwoord op deze vier verschuivingen. De dienstverlening van het COiL is tevens gericht op de professional. We ondersteunen de tendens van de terugkeer van relatiegerichtheid in het primaire proces. Wil de professional ruimte kunnen geven aan cliënten in het proces van betekenisgeving en zingeving, dan is relatiegerichtheid een voorwaarde. Een opmerkzame aanwezigheid in het contact. Ruimte geven aan het perspectief van de cliënt en invoelen. Dit veronderstelt ook sensitiviteit ten aanzien van de eigen ervaringen, en reflectie op het eigen perspectief en zingevingssysteem van de professional.
Het aanbod van het COiL Het COiL biedt producten aan direct ten behoeve van de burger en indirect via professionals in zorg en welzijn, vrijwilligers en management van organisaties. De directe ondersteuning is zichtbaar in het product Ontmoeting in Levensvragen, waarin geestelijk verzorgers en vrijwilligers burgers ondersteunen door huisbezoeken, ontmoetingsgroepen en diverse thematische programma‟s. Met het product Ontmoeting in Zingeving worden professionals en vrijwilligers getraind en toegerust zelf levensvragen te herkennen en een goede attitude te ontwikkelen om „ present‟ te zijn en de burger/cliënt in houding en gedrag te ondersteunen. Met het product Ontmoeting in Expertise worden geestelijk verzorgers en stafmedewerkers van de regionale zorg- en welzijnsorganisaties ondersteund met kennis en ervaring. Het COiL stimuleert netwerkvorming en expertiseontwikkeling. Met deze producten helpt het COiL zwaardere, duurdere en meer langdurige hulp voorkomen, zowel vanuit het kostenaspect als vanuit de persoonlijke beleving van de hulpvrager.
De mBC: Organisatorische en Maatschappelijke case In de Organisatorische Case (zie mBC hoofdstuk 4) worden de kosten en opbrengsten uit de dienstverlening doorgerekend voor een periode van 5 jaar. Uit de organisatorische case blijkt dat het COiL in 2015 een tekort heeft, als we uitgaan van de huidige kostendekking. Het aantal trainingen in zorgorganisaties en welzijnsorganisaties neemt echter gestaag toe. De formatie van geestelijk verzorgers kan groeien wanneer tevens de trainingen in organisaties groeien in combinatie met de contributies van MAAT organisaties, onderwijs en andere regionale zorgorganisaties. Hoofdstuk 5 van de mBC bespreekt de maatschappelijke case van het COiL waarin impact die zij hebben op de buitenwereld is beschreven, gewogen en uitgedrukt in een ‘maatschappelijk rendement’. Met deze buitenwereld bedoelen wij dus de maatschappij, die in dit hoofdstuk door de ogen van stakeholders van het COiL is beschreven. Er zijn diverse effecten te benoemen voor zingeving als business. Onze taak hier is een eerste inschatting te maken van het potentiële gekwantificeerde maatschappelijk effect van zingeving als business. Er zijn in potentie vele te bereiken effecten, die per case uitermate kunnen verschillen. Een voorbeeld van een doorrekening: Regelmatig is het werk van een Geestelijk Verzorger en de vrijwilligers die al jarenlang zingevingsondersteuning verlenen vergeleken met het werk van een professional als een psycholoog of welzijnswerker. Om de vergelijking breder te trekken is onderstaand een matrix weergegeven 5
waarin één uur van deze professionals afzetten tegen andere effecten in de zorg zoals medicatie of huisartsenbezoeken. Een ander vergelijk dat is te trekken is met de productiviteit van een betaald werkende. De inzet van het COiL vanuit vrijwilligers en geestelijk verzorgers heeft een effect op het geestelijk en psychisch welbevinden van de zinzoeker. Hierdoor zal hij/zij minder een beroep doen om de omgeving. De vergelijking is eenvoudig te maken dat hierdoor bijvoorbeeld het beroep op de eigen mantelzorgers afneemt, waardoor deze zich weer iets meer (uren) kunnen inzetten op de arbeidsmarkt. Naast bij eindgebruikers of zinzoekers is ook bij zingevers in de zorg het effect te merken in hun werk. Door aandacht te geven aan zingeving zal een eindgebruiker, als bewoner van een verzorgingshuis, kleinschalige woonvorm of een andersoortige intramurale setting, minder uren hulp vragen. Dit is cumulatief uit te drukken in het aantal verpleegdagen op jaarbasis dat uitbespaart is aan inzet van een professional. Zingevers voelen zich meer toegerust voor hun taak, wanneer zij in staat zijn om zingevingsvragen te herkennen. Zij ervaren tevens een grotere arbeidstevredenheid omdat ze met de kern van hun werk bezig zijn; naast mensen staan en hen ondersteunen daar waar ze vragen hebben. In de mBC is een aantal aannames doorgerekend. Cumulatief bespaart het COiL de maatschappij in 2009 ongeveer €443.400 per jaar. De verwachting is dat met de groei van het COiL het aantal cliënten verdubbeld is in 2015, door een gestage groei van 20% per jaar. De potentiële maatschappelijke baten verdubbelen daarmee eveneens. De grafiek van kosten en (maatschappelijke) opbrengsten van het COiL komt er daarmee als volgt uit te zien: € 900.000 € 800.000 € 700.000 € 600.000 € 500.000 € 400.000 € 300.000 € 200.000 € 100.000 €-
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
€ 100.000TOTAAL KOSTEN
TOTAAL OPBRENGSTEN
TOTAAL RESULTAAT EXPLOITATIE
MAATSCHAPPELIJKE BATEN
Hierin is zichtbaar dat het maatschappelijk rendement van het COiL voor de toekomst in potentie vele malen hoger is dan de totale kosten. Het COiL heeft in 2015 een investering van €241.631. De return on investment of het rendement is vanuit financieel bedrijfskundig perspectief 0,83: van elke geïnvesteerde euro wordt op dit moment door het COiL al achtenzestig cent terugverdiend. Dit is fors voor een maatschappelijke innovatie, maar niet voldoende voor de lange termijn. Door elke geïnvesteerde euro er €3,50 aan maatschappelijke waarde ontstaat. Deze waarde vertegenwoordigd een rendement of uitgespaarde kosten op andere maatschappelijke terreinen, bij stakeholders als (lokale) overheden, verzekeraars of instellingen. Het COiL heeft een totaal positief rendement (SROI) van 1:4. Elke geïnvesteerde euro verdient zich daarmee vier keer terug. Door in de toekomst te kapitaliseren op een deel van deze maatschappelijke baten kan het 6
COiL zich terugverdienen. Met andere woorden: door ongeveer 5% van de maatschappelijke baten (€41.000) samen met stakeholders om te zetten in een vergoedingsvorm voor het COiL kan het COiL ook in de toekomst haar maatschappelijk relevante taak blijven vervullen.
Risico’s en kritieke succesfactoren Een inbedding van de COiL in een netwerk van welzijns-, zorg- en onderwijsorganisaties, en dito bestuurlijke structuur is een belangrijk voorwaarde voor de voortgang van het COiL. Tegelijkertijd dient een eigen profilering mogelijk te blijven. Er dient een basisfinanciering voor de netwerk- en expertisefunctie van het COiL ontwikkeld te worden, alsmede bestuurlijk ondernemerschap in COiL en onderwijs- en welzijnsorganisaties teneinde structurele financiering voor de netwerkfunctie te borgen en de betaaltitel voor individuele dienstverlening te verkrijgen. Gaande het proces zal het besef van de noodzaak van herkenning van levensvragen en zinvragen bij cliënten in de instellingen groeien, waarbij de voorwaarde is dat professionals getraind zijn om een presente houding te hebben.
Conclusies en aanbevelingen
Aandacht voor zingeving en levensvragen bij burgers en cliënten is noodzakelijk. Het verhoogt het welbevinden van mensen na kritieke levensgebeurtenissen en mensen in kwetsbare levensomstandigheden. Adequaat ingaan op de levensvragen en zingevingsvragen levert een bijdrage aan psychische gezondheid en kan een toename van klachten en zorggebruik remmen.
Het is uniek dat de regio Nijmegen (ZuidOost Gelderland, Oostelijk Noord Brabant en Noord Limburg) het expertise centrum COiL kent.
Het COiL biedt zowel directe ondersteuning aan burgers, als trainingen en expertise aan professionals en vrijwilligers. Vrijwilligers worden opgeleid om mensen te ondersteunen, dat is zingevend voor de burger als „zinzoeker‟ , zowel als voor de vrijwilliger als „ zingever‟ . De getrainde professionals zijn meer competent in het omgaan met de cliënt met levensvragen door meer „present‟ te zijn.
Het COiL is tevens een netwerk van geestelijk verzorgers, die kennis en ervaringen uitwisselen en van elkaars kracht en kunnen gebruik maken.
In aansluiting op de voorbeeld berekeningen bespaart het COiL reeds in 2010 €443.400 aan maatschappelijke kosten. Deze besparingen stijgen tussen 2011 en 2015, o.a. omdat meer professionals getraind worden. In 2015 is een jaarlijkse investering van €241.631 nodig. Voor elke geïnvesteerde euro ontstaat er €3,50 aan maatschappelijke waarde: rendement of uitgespaarde kosten op andere maatschappelijke terreinen, bij stakeholders als (lokale) overheden, verzekeraars of instellingen. Het COiL heeft een totaal positief rendement (SROI) van 1:4. Elke geïnvesteerde euro verdient zich daarmee (maatschappelijk en economisch) vier keer terug.
Voor financiers en organisaties in de regio is het lonend om te investeren in het COiL, ten behoeve van de trainings- en opleidingsfunctie van het COiL. Daartoe zal het COiL als Expertisecentrum ingebed en ondersteund dienen te zijn in een bestuurlijke infrastructuur van organisaties in de regio.
7
