carus in het hbo onderwijs

Centre

Applied

Research

Underground

Space

POWERED BY COB

carus in het hbo onderwijs

CARUS is een partnership van:

centre applied research underground space [carus] Onderwijsadres Edisonweg 4 4382 NW Vlissingen T 0118 - 489 331 F 0118 - 489 200 E [email protected]

Postadres Büchnerweg 1 2803 GR Gouda T 0182 - 540 660 F 0182 - 540 661

carus in het hbo onderwijs Toelichting op cursus-ontwikkeling ondergronds ruimtegebruik door Carus t.b.v. HBOminor en aanvullende cursussen


Lectoraat Ondergronds Ruimtegebruik & Kenniskring CARUS

H.C. Moelker, P. Dekker, F.A.M. van Gestel CARUSAlgemeen_ER_07_22951 │mei 2007 │

auteursrechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de HZ/CARUS Het is toegestaan overeenkomstig artikel 15a Auteurswet 1912 gegevens uit deze uit¬gave te citeren in artikelen, scripties en boeken, mits de bron op duidelijke wijze wordt vermeld, alsmede de aanduiding van de maker, indien deze in de bron voorkomt.

aansprakelijkheid

HZ/CARUS en degenen die aan deze publicatie hebben meegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van deze uitgave. Nochtans moet de mogelijkheid niet worden uitgesloten dat er toch fouten en onvolledigheden in deze uitgave voorkomen. Ieder gebruik van deze uitgave en gegevens daaruit is geheel voor eigen risico van de gebruiker en HZ/CARUS sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze uitgave en de daarin opgenomen gegevens, tenzij de schade mocht voortvloeien uit opzet of grove schuld zijdens HZ/CARUS en/of degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt.

Opgesteld door: Datum 1e versie: Revisie datum: Versienummer: Status:

Heleen Moelker i.s.m. Frans van Gestel en Piet Dekker 24 januari 2007 vrijdag 1 juni 2007 1.1 definitief

carus in het hbo onderwijs Toelichting op cursus-ontwikkeling ondergronds ruimtegebruik door Carus

inhoudsopgave

1

inleiding

2

wat ontwikkelt carus voor het onderwijs? uitgangspunten

1

3

beroepsprofiel ondergronds ruimtegebruik

illustratie assistent projectmanager in initiatief fase van ondergrondse projecten. illustratie assistent projectleider beheer illustratie assistent projectleider kabels en leidingen illustratie assistent tunnelontwerper illustratie werkvoorbereider illustratie assistent ontwerper stedelijke ondergrondse constructies

2

3 5 7 9 11 13

4

beschrijving ontwikkeld onderwijs

15

2.1

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.3.6 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.5.5 4.5.6 4.6 4.6.1 4.6.2

aansluiten bij competenties built environment stage lopen via carus competenties kennis en vaardigheden tijdsduur toelatingsvoorwaarden vorm begeleiding resultaat minor ondergronds ruimtegebruik competenties kennis en vaardigheden tijdsduur toelatingsvoorwaarden vorm resultaat afstuderen in het afstudeeratelier van carus competenties kennis en vaardigheden tijdsduur toelatingsvoorwaarden resultaat cursus project enabling competenties kennis en vaardigheden tijdsduur toelatingsvoorwaarden vorm resultaat cursus technologie ondergronds bouwen competenties kennis en vaardigheden carus in het hbo onderwijs

Toelichting op cursus-ontwikkeling ondergronds ruimtegebruik door Carus

1 1

16 17 17 17 18 18 18 18 19 19 20 21 21 22 22 23 23 23 23 23 23 24 24 24 25 25 25 25 26 26 26

4.6.3 4.6.4 4.6.5 4.6.6

5

tijdsduur toelatingsvoorwaarden vorm resultaat

27 27 27 27

kwaliteitsbewaking

28

bijlage 1

29

bijlage 2

31

bijlage 3

32


1 inleiding Het Centre Applied Research Underground Space (Carus) heeft zich naast haar onderzoekstaak, ook als taak gesteld om HBO-studenten BBE de mogelijkheid te bieden zich tijdens hun HBO BBE-studie te scholen/specialiseren in het kennisgebied ondergronds ruimtegebruik. Studenten kunnen gebruik maken van de kennis die binnen Carus en in haar netwerk aanwezig is. Dit document beschrijft welk onderwijs ontwikkeld wordt en hoe dit is gerelateerd aan de Domeincompetenties van de Bachelor Built Environment.

2 wat ontwikkelt carus voor het onderwijs? Carus richt zich op de ontwikkeling van een onderwijsprogramma dat uiteindelijk twee studiejaren kan bestrijken. Carus zal dit doen door middel van: • het adviseren van studenten bij het vinden van een ondergrondse stageplaats en indien gewenst het begeleiden van studenten in het bedrijfsleven (1 semester 30 EC); • het aanbieden van een minor ondergronds ruimtegebruik waarin de BBEstudent zich kan bekwamen in het brede vakgebied ondergronds ruimtegebruik. (1 semester 30 EC); • het beschikbaar stellen van afstudeerplaatsen in het afstudeeratelier van Carus; Carus zal ook een deel van de begeleiding van de studenten voor haar rekening nemen (1 semester 30 EC); • keuze-cursussen aanbieden die studenten kunnen volgen als aanvulling op de minor ondergronds ruimtegebruik. Deze cursussen worden als keuzemogelijkheid voor BBE CT studenten (mogelijk) aangeboden in het programma. (Eén cursus = 7,5 EC vrij op te nemen in het BBE-programma vanaf semester 5). Hogeschool Zeeland heeft deze cursussen al opgenomen in haar programma; bij Avans Tilburg en de Hogeschool van Utrecht wordt deze mogelijkheid nog onderzocht. Al het onderwijs heeft als basis de domeincompetenties van de Bachelor Built Environment en de bijbehorende competentiesets van de gerelateerde opleidingen.

2.1

uitgangspunten

Carus heeft de volgende uitgangspunten geformuleerd voor het door haar ontwikkelde onderwijs: • het door Carus ontwikkelde onderwijs is een aanvulling op of een deel van de invulling van de curricula van BBE Civiele Techniek, Bouwkunde en Technische Bedrijfskunde en mogelijk ook voor Ruimtelijke Ordening & Planologie, Verkeerskunde en Geodesie; • de Carus cursussen zullen zich vooral richten op de domeincompetenties BBE en de daarbij behorende opleidingsspecifieke competenties; • van de bij de Dublindescriptoren behorende competenties wordt verwacht dat de student deze behaald binnen zijn “eigen” opleiding; • studenten die toelaatbaar zijn voor de cursussen zijn studenten die een HBOopleiding BBE volgen. Van studenten met een andere opleiding die willen deelnemen aan een cursus wordt door middel van een intake bepaald of zij toelaatbaar zijn.


1

3 beroepsprofiel ondergronds ruimtegebruik Binnen het domein Built Environment komen steeds vaker complexe technische, maatschappelijke en bestuurlijke vraagstukken centraal te staan. Voor beroepsbeoefenaars is het dan ook wenselijk dat zij beschikken over specialistische kennis maar ook dat zij een helikopter-view ontwikkelen. Verder moeten ze oog hebben voor trends en ontwikkelingen in de maatschappij en die kunnen vertalen naar de eigen beroepssituatie die hoort bij deze tijd. Dit alles geldt zeker voor het kennisgebied ondergronds ruimtegebruik dat deel uitmaakt van het domein Built Environment. Het onderwijsprogramma dat Carus biedt voor het kennisgebied ondergronds ruimtegebruik sluit aan bij het beroepsprofiel BBE dat is beschreven in “Een toekomstgerichte profielbeschrijving, Bachelor of Built Environment”, 2006. Om inzicht te geven in de deskundigheid, beroepsactiviteiten, taken en verantwoordelijkheden van een BBE’er die het “ondergrondse Carus programma” gevolgd heeft, is per onderwijseenheid een illustratie gemaakt. De illustraties zijn slechts een greep uit de vele werkgebieden uit het beroepsprofiel. Zij geven een indruk van wat een afgestudeerde student BBE, die (een deel van) het Carus onderwijsprogramma heeft gevolgd, vier jaar na het behalen van zijn HBO BBE-diploma in het ondergrondse werkveld als taken heeft. Voor de illustraties zijn de domeincompetenties en Dublindescriptoren gebruikt als bouwstenen. De Dublindescriptoren geven aan wat van een beginnend beroepsbeoefenaar met een bachelorgraad verwacht mag worden. Alle domeincompetenties dienen te worden toegepast ofwel bewezen in een meer specifieke context: het vakgebied ondergronds ruimtegebruik. De illustraties beschrijven de volgende punten: context • typering organisatie • typering specifiek • situatie • opdracht • professioneel product beroepsbeoefenaar • achtergrond • rollen • taken en activiteiten • vakmanschap • groeiperspectief


2

3.1

illustratie assistent projectmanager in initiatief fase van ondergrondse projecten. Carus onderwijsprogramma: Project Enabling

context typering organisatie Rijkswaterstaat regio “de dertiende provincie”; afdeling Nieuwe Werken. Op de afdeling werken 20 mensen. typering specifiek De afdeling Nieuwe Werken heeft als hoofdtaak het in de markt zetten van nieuwe projecten zodat aannemers het ontwerp kunnen uitwerken, en tot een dusdanig niveau dat zij een aanbieding kunnen doen en het project kunnen uitvoeren. situatie Vanuit het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is de wens uitgesproken dat er een tunnel moet komen in de dertiende provincie onder de rivier “De Stroomversnelling”. De tunnel moet de fileproblematiek in de regio oplossen en een nieuwe economische impuls aan de regio geven. opdracht De afdeling Nieuwe Werken heeft vanaf het maken van de verkenning tot en met het tracébesluit en het marktgereed maken van het project als één van haar taken bedrijven en omwonenden goed te informeren en draagvlak te creëren voor dit nieuwe project. Doel is dat zij accepteren dat er de komende jaren door de bouw van de tunnel veel overlast zal zijn en dat zelfs verhuizen hun lot kan zijn. De afdeling zal ook het vergunningentraject doorlopen dat noodzakelijk is om vlot te kunnen starten met de bouw. professioneel product Het communicatieplan waarin, voor alle bouwfasen van initiatief tot en met de laatste bouwsteen en de gebruiksfase van de tunnel, is vastgelegd wie op welk moment met welk medium verantwoordelijk is voor de communicatie. Een overzicht van de benodigde vergunningen voor het gehele bouwtraject waarbij beschreven is welke vergunningen de bouwtijd kunnen beïnvloeden of op een andere manier risicovol kunnen zijn voor het project.

beroepsbeoefenaar achtergrond Jochem heeft tijdens zijn studie civiele techniek kennis gemaakt met projectenabling en ontdekt dat de combinatie van techniek en het streven naar acceptatie door de omgeving van een ondergronds project goed bij hem past. Tijdens zijn afstudeerperiode bij de afdeling Nieuwe Werken bij de dertiende provincie heeft hij zich verder verdiept in de opstartfase van projecten door een onderzoek te doen naar de legitimatie en legalisatie van projecten. De afdeling nieuwe werken is zo enthousiast geworden over het werk van Jochem dat zij hem een dienstverband heeft aangeboden om voor verschillende projecten in de omgeving draagvlak te verkrijgen voor de nieuwe innovatieve (ondergrondse) carus in het hbo onderwijs Toelichting op cursus-ontwikkeling ondergronds ruimtegebruik door Carus

3

civieltechnische projecten. Doel is dat de omgeving de projecten accepteert met als gevolg dat procedures zoals inspraakronden veel vlotter kunnen verlopen. rollen Jochem maakt deel uit van het team dat nieuwe projecten ontwikkelt vanuit het ministerie. Als jongste teamlid is hij het creatieve brein achter de plannen om met de omgeving te communiceren. Hij is contactpersoon voor het communicatiebureau dat de informatiedragers voor de verschillende doelgroepen uitwerkt. taken en activiteiten Van Jochem wordt verwacht dat hij van de nieuwe projecten de doelgroepen inventariseert met bijbehorende mogelijke knelpunten en/of bezwaren. Hij legt de informatie vast in een rapport. Als teamlid denkt hij mee over hoe mensen zodanig enthousiast gemaakt kunnen worden voor nieuwe projecten dat hun bezwaren minder zwaar gaan wegen ten opzichte van alle voordelen die zij kunnen verkrijgen als het nieuwe project is uitgevoerd . Samen met het communicatiebureau ontwikkelt hij folders, presentaties etc. die onder andere gebruikt worden op informatie-avonden voor de betrokkenen. Hij presenteert samen met zijn teamleden de nieuwe plannen bij de verschillende doelgroepen. Afhankelijk van de contractvorm doet hij dit ook tijdens de loop van het project. vakmanschap Jochem is iemand die communicatief goed onderlegd is; voor zijn functie is dit erg belangrijk om tot een goed resultaat te komen. Dit geldt op het volledige communicatieve vlak van spreken, rapporteren, presenteren, vergaderen, etc. Zijn kracht is dat hij zich goed kan verplaatsen in mensen die het project anders beleven. Jochem heeft een brede kennis van het civieltechnische vakgebied en meer specifiek het ondergrondse deel hiervan. Deze kennis zet hij in bij het schrijven van communicatieplannen en het maken van inventarisatierapporten m.b.t. mogelijke hobbels die genomen moeten worden om tot legitimatie van een nieuw (innovatief) project te komen. groeiperspectief Rijkswaterstaat richt zich meer en meer op de initiatieffase van civieltechnische projecten. De belangrijkste reden hiervoor is dat de contractvorming binnen rijkswaterstaat verandert. Project enabling gaat een steeds belangrijker taak worden. Als Jochem zich goed ontwikkelt dan kan hij over 5 jaar projectleider zijn, waar zijn hoofdtaak het enabelen van projecten is.


4

3.2

illustratie assistent projectleider beheer Carus onderwijsprogramma: Minor onderdeel tunnel facility management

context typering organisatie Tunnel Onder De Brede Sloot NV is een onderneming die de exploitatie van een grote tunnel onder haar hoede heeft. Binnen de organisatie werken ca 50 medewerkers. De onderneming kent naast een stafafdeling nog twee afdelingen: het beheer en de dienstverlening. Binnen de afdeling beheer zijn de onderhoudsdeskundigen (voorbereidend en uitvoerend) actief. Binnen de afdeling dienstverlening zijn de klantenservice, tolgaarders en operators actief. typering specifiek De onderneming heeft als bedrijfsdoel om binnen 25 jaar de investeringskosten door middel van exploitatie van het object ‘terug te verdienen’. Elke medewerker binnen de onderneming heeft hierin zijn eigen rol. situatie De afgelopen jaren is gebleken dat regelmatig aanrijdingen plaatsvinden met bebakening en bebording. Hierdoor ontstaan gevaarlijke situaties en vertragingen met mogelijke hogere kosten. Dit mag zich niet herhalen. opdracht Het hoofd van de afdeling Beheer staat voor de taak om hiervoor oplossingen aan te dragen, waarbij de klant (automobilist) zo min mogelijk hinder ondervindt en de veiligheid in de toekomst gegarandeerd is. professioneel product Het hoofd van de afdeling Beheer brengt, in samenwerking met medewerkers van diverse afdelingen, een advies uit naar de directie om de geschetste situatie de komende jaren te voorkomen, waarbij duidelijk vermeld hoe wordt omgegaan met klant, budget en andere beheersaspecten.

beroepsbeoefenaar achtergrond Kars heeft als student Verkeerskunde de minor Ondergronds Ruimtegebruik doorlopen, waarbinnen de cursus Tunnel Facility Management is opgenomen. Hier heeft hij kennis gemaakt met zijn eerste exploitatieberekeningen ‘hoe maak ik een parkeergarage rendabel’ Tevens heeft hij zich verdiept in het opstellen van een instandhoudingsplan, waarbij hij invulling heeft gegeven aan onderhoudsstrategie, onderhoudsmaatregelen en gekapitaliseerde onderhoudskosten. Hij heeft bovendien een half jaar stage gelopen bij een aannemer tijdens grote onderhoudswerkzaamheden aan een grote verkeerstunnel.


5

rollen Het hoofd van de afdeling Beheer is de gedelegeerde interne opdrachtgever en tevens manager van dit project. Hij heeft Rogier, een onderhoudsdeskundige pur sang, aangewezen als projectleider. Kars die onlangs in dienst trad bij deze onderneming is de ideale rechterhand van Rogier, gezien zijn stage-ervaring en zijn doorlopen minor. Kars weet waar hij het over heeft, is bereid te leren en zit boordevol ideeën. Zijn rol als assistent-projectleider is om de projectleider zo veel mogelijk te ondersteunen door contact te leggen met en informatie in te winnen bij derden (intern en extern). Via deze contacten is hij in staat ideeën bij Rogier aan te dragen. Rogier krijgt hierdoor op een efficiënte wijze opties aangeboden die hij zelf of via zijn brede netwerk kan toetsen. Vervolgens geniet Kars ervan hoe zijn ideeën vertaald worden naar de praktijk. taken en activiteiten Rogier is samen met Kars verantwoordelijk voor het project: het uitbrengen van een advies. Kars overlegt, al of niet in combinatie met Rogier, met uitvoerende onderhoudsdeskundigen om een beeld te krijgen van de oplossingsrichtingen en met de operators om een beeld te krijgen van de impact van uitvoeringswerkzaamheden op de doorstroming in de tunnel. Ook wordt contact gelegd met verkeerskundigen. Kars heeft als taak uit al deze informatie de juiste onderwerpen te verbinden om te komen tot oplossingsrichtingen, die ingebracht kunnen worden in het advies. Bovendien denkt hij in het team mee over het kwaliteitsniveau van de oplossingsrichtingen en de hierbij behorende kosten. Dit team is de initiator om de juiste partijen op de juiste momenten bij elkaar te brengen om te komen tot een maximaal resultaat. vakmanschap Binnen de minor Ondergronds Ruimtegebruik heeft Kars meegedraaid in dicht bij de praktijk staande projecten. Hier heeft hij nagedacht over onderhoudsstrategieën en heeft hij zijn analytisch vermogen ontwikkeld door onderhoudsobjecten te decomponeren in logische onderdelen. Deze kennis brengt hij nu in binnen het project en is hiermee een volwaardige gesprekspartner van de projectleider. Bovendien heeft hij binnen het proces van decompositie geleerd om hoofd- en bijzaken te scheiden. Deze kwaliteit kan hij goed gebruiken bij de overleggen die hij heeft met het uitvoerende personeel. Kars heeft zich ontwikkeld tot iemand die procesmatig denken vanzelfsprekend vindt. groeiperspectief Het ligt in de lijn der verwachtingen dat Kars groeit naar projectleider. De komende jaren zal hij zich verder moeten bekwamen in zijn ondersteunende rol. In de toekomst zal zich ongetwijfeld een moment voordoen dat door interne wisseling er een functie van projectleider vrijkomt, zodat hij bij gebleken bekwaamheid hier moeiteloos inrolt. Maar hij heeft ook de mogelijkheid zich verder te verdiepen als onderhoudsdeskundige. De globale kennis die hij in zijn studietijd heeft opgedaan kan hij makkelijk uitbreiden door middel van zijn contacten met de ervaren onderhoudsdeskundigen. Als hij de techniek een warm hart toedraagt, zijn ook hier voor hem toekomstmogelijkheden weggelegd.


6

3.3

illustratie assistent projectleider kabels en leidingen Carus onderwijsprogramma: Minor onderdeel kabels en leidingen

context typering organisatie Provincie Grün is een overheidsinstantie die alle provinciale wegen met bijbehorende kunstwerken binnen haar grenzen beheert en onderhoudt. Haar organisatie telt ca 300 medewerkers, waarvan ca 10 medewerkers werkzaam zijn bij de afdeling Ondergründse Infra. typering specifiek De afdeling Ondergründse Infra zorgt dat alle afspraken die met derden gemaakt dienen te worden over te verleggen ondergrondse infrastructuur ten gevolge van een te realiseren project vastgelegd worden in contracten / convenanten etc. situatie De verbinding tussen twee grote steden van haar provincie raakt elk jaar voller en voller en veroorzaakt hiermee veel overlast voor de omgeving en de transportsector. Met als gevolg verpaupering in de aangelegen wijk en industriële bedrijven die dreigen andere locaties te gaan zoeken. Om het tij te keren is een plan ontwikkeld om de provinciale weg op te waarderen naar een hogere categorieweg, zodat doorstroming de komende jaren gegarandeerd is. Ook de veiligheid wordt verhoogd, doordat bestaande gelijkvloerse fietserskruisingen worden vervangen door tunneltjes. opdracht Het hoofd van de afdeling Ondergründse Infra wil, na inventarisatie van alle betrokken kabelbeheerders, met elke kabelbeheerder afspraken maken over verleggingen van kabels / leidingen in de komende drie decennia en dit vastleggen in een document. professioneel product Het hoofd van de afdeling Ondergründse Infra sluit met elke kabelbeheerder een convenant af, waarin de toekomstvisie is opgenomen. Binnen dit convenant zijn afspraken vastgelegd over eisen aan verleggingen, rolverdeling en werkwijze.

beroepsbeoefenaar achtergrond Niels, student Ruimtelijke Ordening en Planologie, heeft de minor Ondergronds Ruimtegebruik doorlopen. Hier heeft hij ervaren dat je bij het inpassen van een ondergronds project te maken krijgt met vele partijen, waaronder in ieder geval de kabelen leidingbeheerders. In een case heeft hij van dichtbij ondervonden wat het betekent om kabels om te leggen zonder dat de gebruikers hier last van ondervinden. Zijn stage heeft hij doorlopen bij Rijkswaterstaat, waar hij overleggen heeft gevoerd met K&L-beheerders over verleggingsplannen die nodig waren voor het uitvoeren van een lijninfrastructureel project. Niels weet door zijn ervaring waar hij het over heeft.


7

rollen Het hoofd van de afdeling Ondergründse Infra is de manager en interne opdrachtgever van dit project. Koen, een ervaren projectleider die meerdere projecten onder zijn hoede heeft, krijgt bij dit project ondersteuning van Niels. Niels legt contacten met alle betrokken K&L-beheerders. Zijn rol als assistent-projectleider is dan ook om besprekingen te regelen met beheerders en samen met hen in kaart te brengen welke eisen gesteld worden aan elk type kabel / leiding. Niels verricht zeer zinvol voorwerk, gezien zijn inventarisatie als basis kan dienen voor de toekomstvisie. Niels spreekt wekelijks zijn vorderingen door met Koen. Koen weet wat Niels doet en Niels kan altijd bij Koen terecht als hij vragen of twijfels heeft over het project. Niels wordt door Koen ondersteund, zodra afspraken gemaakt dienen te worden omtrent rolverdeling en werkwijze. Niels maakt dankbaar gebruik van de jarenlange ervaring van Koen. Samen vormen ze een geoliede machine. taken en activiteiten Koen heeft als taak om met alle betrokken K&L-beheerders een convenant af te sluiten. Niels heeft als taak om te inventariseren welke K&L-beheerders een rol spelen binnen het project en vervolgens met hen contact te leggen. Vervolgens heeft hij als taak om alle eisen aan elke type kabel / leiding in beeld te brengen en alle afspraken over werkwijze en rolverdeling kort en bondig samen te vatten. Niels legt dit vast in een rapportage. Hiermee legt hij de basis voor het convenant dat uiteindelijk met de beheerder gesloten dient te worden. vakmanschap Niels is communicatief zeer vaardig en heeft een creatieve geest die in staat is om beheerders op meerdere manieren te stimuleren om mee te denken in de toekomst. . Hij vindt het fantastisch om overleg te hebben met de vele partijen. In zijn stageperiode heeft Niels onderhandelingstechnieken geleerd om beheerders actief bij het project te betrekken. Deze vaardigheid kan hij nu weer inzetten. groeiperspectief Niels laat binnen het project zien wat hij kan en de voortvarendheid waarmee hij dit doet, zal zeker een verdere groei in zijn carrière inhouden. Koen heeft aangegeven dat hij binnen enkele jaren een overstap wil maken naar een kaderfunctie, zodat hier een kans voor Niels ligt om op die vacature te solliciteren. Hij heeft de komende periode nodig om zich verder te ontwikkelen en als zijn groei blijft vorderen zoals afgelopen maanden, dan zal hij slechts enkele jaren nodig hebben om een functie als projectleider op een volwaardige manier uit te oefenen.


8

3.4

illustratie assistent tunnelontwerper Carus onderwijsprogramma: Cursus technologie ondergronds bouwen

context typering organisatie Ingenieursbureau Woelmuis is een bureau dat zich bezighoudt met infrastructurele werken, in het bijzonder met tunnels. Bij het bureau werken circa 50 mensen: TUingenieurs, een jurist, HBO-ingenieurs, MBO’ers en administratief medewerkers. typering specifiek Bureau Woelmuis werkt actief aan het oplossen van infrastructurele vraagstukken, met name aan oplossingen die niet beperkt blijven tot het maaiveld. Het bureau is toonaangevend op het gebied van tunnelontwerpen en adviseert overheden en aannemingsbedrijven. Het participeert in bouwteams van de intiatief- tot en met de beheersfase. De senior-adviseurs worden bijgestaan door assistent-tunnelontwerpers. situatie In de gemeente Groenwijk in de Randstad is de intensiteit van het verkeerslawaai zo toegenomen dat aan weerszijden van de toegangswegen bebouwing niet meer mogelijk is. Door deze wegen waar mogelijk verdiept of als tunnel uit te voeren, wordt de geluidsbelasting zodanig gereduceerd dat een groter areaal voor woningbouw beschikbaar komt. Bovendien kan door ondertunneling ook de luchtkwaliteit verbeterd worden. opdracht Bureau Woelmuis is door een grote aannemer gevraagd te participeren in de combinatie IOG (Infrastructuur Ontwikkeling Groenwijk). Deze combinatie denkt met haar expertise de gemeente, die uitsluitend een programma van eisen in de markt heeft gezet, een interessante oplossing aan te kunnen bieden. De gemeente Groenwijk op haar beurt hoopt door deze wijze van aanbesteden op creatieve oplossingen. professioneel product Bureau Woelmuis levert een technisch ontwerp voor de gekozen oplossing die “natuurlijk” past in de omgeving en die ook financieel aantrekkelijk is voor de gemeente.

beroepsbeoefenaar achtergrond Jordy was al vroeg geïnteresseerd in wegen waterbouwkunde en tijdens zijn studie civiele techniek is hij zich gaan specialiseren in ondergrondse constructies. Het lag dan ook voor de hand dat hij voor zijn afstudeerwerk aanklopte Carus. Zijn werk in het atelier resulteerde zelfs in het winnen van de Schreudersprijs. Zijn inmiddels opgebouwde netwerk leidde tot een baan bij bureau Woelmuis waar hij nu al twee jaar heeft meegewerkt aan kleine en middelgrote projecten.


9

rollen Senior-adviseur Raymond is als projectleider aangewezen om in de Combinatie een vernieuwend en concurrerend ontwerp te overleggen. Hij heeft kort na de start Jordy bij het project betrokken. Jordy woont vanaf het begin de brainstormsessies bij en werkt kansrijke opties verder uit. Hij werkt daarbij samen met een tekenaar en voert de nodige berekeningen uit. Regelmatig overlegt hij met Raymond over de keuze tussen mogelijke alternatieven en met een landschapsarchitect over de mogelijkheden van inpassing in de omgeving. Jordy krijgt van Raymond een grote mate van vrijheid bij het zoeken naar creatieve oplossingen. taken en activiteiten Jordy is verantwoordelijk voor het ontwerpen van de verdiepte en ondergrondse delen van het traject. Hij is thuis op het gebied van de geotechniek, heeft zich al eens verdiept in het onlangs vernieuwde Besluit luchtkwaliteit en heeft al tijdens zijn studie kennis gemaakt met allerlei ondergronds bouwen technieken. Van hem wordt verwacht dat hij oplossingen aanreikt die naast een vlotte doorstroming van het verkeer een goede leefomgeving bieden, de verkeersveiligheid bevorderen en technisch en financieel haalbaar zijn. vakmanschap Jordy heeft zijn eerste stagesemester bij een groot aannemingsbedrijf doorgebracht en zo deze branche aardig leren kennen. Hij heeft daar ook calculaties gedaan en dat komt hem nu van pas bij het maken van keuzes op basis van kosten. Hij heeft al bij zijn afstuderen ervaring opgedaan met betonberekeningen en het dimensioneren van grondkerende constructies met behulp van enkele computerprogramma’s. Hij is zo in staat betrouwbare en technisch uitvoerbare ontwerpen voor te leggen en te verdedigen met steekhoudende argumenten. Jordy is goed in het analyseren van problemen en het vinden van creatieve oplossingen. Dankzij de opgedane ervaring op de calculatieafdeling bij aannemers ligt zijn kracht ook in een goede financiële afweging. Hij is communicatief sterk en toont dat zowel intern als naar buiten, zoals bijvoorbeeld naar het gemeentebestuur. groeiperspectief Bureau Woelmuis ziet in Jordy een toekomstig projectleider en geeft hem in dit project alle kansen zijn kennis en vaardigheden te ontwikkelen. Op basis van de verwachte groei in de activiteiten van Woelmuis zal het aantal projectleiders op termijn toenemen. De grote mate van vrijheid die Jordy heeft gekregen, biedt hem mogelijkheden zich te bewijzen. De managementcursus die hij momenteel mag volgen zal hem daarbij zeker van nut zijn.


10

3.5

illustratie werkvoorbereider Carus onderwijsprogramma: Minor onderdeel tunnels

context typering organisatie Aannemingsbedrijf Grondmans BV behoort tot de vijf grootste bouwbedrijven in Nederland. Het heeft meerdere werkmaatschappijen die actief zijn in diverse deelmarkten. Een van de meest aansprekende is Grondmans Beton- en Waterbouw die civieltechnische kunstwerken realiseert zoals viaducten, bruggen en tunnels. Hierbij werken circa 500 mensen. typering specifiek Grondmans Beton- en Waterbouw heeft de afgelopen decennia ruime ervaring opgedaan in de realisering van verdiept aangelegde wegen en tunnels, zowel onder het maaiveld als onder kanalen, rivieren, en dergelijke. Deze werkmaatschappij heeft zich ten doel gesteld in ons land marktleider te zijn op dit gebied. situatie De gemeente Houtdorp in de Randstad heeft besloten de invalswegen te herstructureren om op deze wijze het aantal ongevallen sterk terug te dringen. Ten behoeve van veiliger fiets- en voetgangersverkeer zullen alle huidige kruispunten ongelijkvloers worden gemaakt. Door de invalswegen deels verdiept aan te leggen, wordt ook de geluidsbelasting gereduceerd. Combinatie HHH (Houdt Houtdorp Houdbaar), waarin onder meer Grondmans Wegenbouw en Grondmans Beton- en Waterbouw participeren, heeft bij de aanbesteding ingeschreven met een alternatief. Onderdeel van het plan vormt een ondertunneling in deeltrajecten over ongeveer 2,5 kilometer. opdracht Het werk is na aanbesteding aan Combinatie HHH gegund op basis van het door haar ingediende alternatief. professioneel product De afdeling Werkvoorbereiding van Grondmans Beton- en Waterbouw levert de projectleiding een compleet uitvoeringsplan met werkbegroting en planningen, op basis waarvan - onder meer - de realisatie van de ondertunneling kan plaatsvinden.

beroepsbeoefenaar achtergrond Richard is door zijn moeder, bedrijfsleider in een wegenbouwbedrijf, enthousiast gemaakt voor de civiele techniek. Omdat hij zich meer interesseert voor uitvoering dan voor ontwerp heeft hij gekozen voor de HBO-studie bouwtechnische bedrijfskunde. Hij is geboeid geraakt door de steeds wisselende omstandigheden bij de bouw van ondergrondse constructies en heeft voor zijn afstudeerwerk gekozen voor het atelier van Carus, waar hij voor het project Hubertustunnel, een alternatieve uitvoeringsmethode heeft ontwikkeld en deze t.a.v. kosten en bouwtijd heeft afgewogen tegen de werkelijk toegepaste methode.


11

Na zijn studie heeft Richard gesolliciteerd bij Grondmans Beton- en Waterbouw waar hij als werkvoorbereider aan de slag is gegaan. rollen Door zijn BBE-studie, major bouwtechnische bedrijfskunde en zijn kennis van ondergrondse technieken blijkt Richard al snel een welkome aanvulling in het team van vijf werkvoorbereiders. De bedrijfsleider vertrouwt hem nu alle ondergrondse projecten toe, waarbij de senior-werkvoorbereider hem begeleidt, en de uitvoerders en projectleiders waarderen zijn gedegen uitwerkingen en planningen. Ook bij onverwachte problemen op het werk kloppen zij bij Richard aan die vaak oplossingen aandraagt die kostenbesparend zijn en tevens risico-beperkend. De bedrijfsleider heeft Richard gevraagd de uitvoering van de drie tunnels met een totale lengte van 2,5 kilometer geheel voor te bereiden. taken en activiteiten Richard is verantwoordelijk voor de werkmethoden, de planning en het opzetten van de werkbegroting en overlegt inmiddels ook met projectleider Hans die aangewezen is om de tunnels te realiseren. Hij weegt kosten van uitvoeringsmethoden af in relatie tot risico’s voor het uitvoeringsproces en de omgeving, maakt planningen voor verschillende onderdelen en werkt de inschrijvingsbegroting om tot werkbegroting op basis waarvan budgetten voor projectonderdelen worden vastgesteld. vakmanschap Richard heeft stage gelopen bij de belangrijkste concurrent van Grondmans en allerlei facetten van dat bedrijf leren kennen. Hij is hier een deel van de tijd assistent-uitvoerder geweest, maar heeft ook op de afdelingen calculatie en werkvoorbereiding kennis opgedaan. Hij ontdekte dat hij het werk op de afdeling werkvoorbereiding erg leuk vond. Hij heeft in deze periode bewezen een goed gevoel voor kosten en logistiek te hebben. Deze kenmerken komen hem in zijn huidige functie goed van pas. Hij heeft bij zijn afstuderen aangetoond goed onderbouwde keuzes te kunnen maken en kennis te hebben van relevante bouwmethoden. Hij doorziet snel de gevolgen voor de bouwkosten bij wijzigingen in de uitvoering of aanpassingen van de constructie bij onverwachte omstandigheden in de ondergrond. groeiperspectief Richard wil uitgroeien tot hoofd van de afdeling werkvoorbereiding en hoopt in de toekomst als projectleider nog eens een aansprekend en innovatief project te kunnen realiseren. In de lopende projecten wil hij laten zien over welke kennis en vaardigheden hij al beschikt en de cursus Projectmanagement in de praktijk die hij momenteel volgt, zal hem daarbij zeker verder helpen.


12

3.6

illustratie assistent ontwerper stedelijke ondergrondse constructies Carus onderwijsprogramma: Minor onderdeel stedelijk ondergronds (B&U)

context typering organisatie Architectenbureau Jongmans en Diepeveen BV is een relatief jong en dynamisch bureau dat vernieuwend probeert te zijn en onze omgeving een eigentijds aanzien te geven. Zo zijn door hen ontworpen woningen in uitvoering op het Steigereiland in IJburg. Bij het bureau werken circa 15 mensen waarvan 3 zijn afgestudeerd aan de Academie voor bouwkunst. typering specifiek Architectenbureau Jongmans en Diepeveen BV ontwerpt veel in stedelijke gebieden zoals appartementengebouwen, winkels, kantoren en scholen. Het bureau heeft al meerdere keren ontwerpen gemaakt waarin ondergrondse ruimten zijn opgenomen voor diverse functies. situatie De gemeente Satellietstad in de Randstad bestaat uit een aantal kernen die in de loop van de jaren door uitbreidingen grotendeels aan elkaar gegroeid zijn. Gezien de grote waarde die men aan het Groene Hart hecht, zijn de uitbreidingsmogelijkheden nu erg beperkt. Het gemeentebestuur heeft daarom besloten tot het uitwerken van zogenaamde inbreidingsplannen waarbij hoogbouw tot acht lagen binnen het bestemmingsplan mogelijk is. Gezien de beperkt beschikbare ruimte streeft men ernaar allerlei mogelijke functies ondergronds te situeren. opdracht Architectenbureau Jongmans en Diepeveen BV heeft van een projectontwikkelaar opdracht gekregen in Boogstad een gebouw te ontwerpen met zo’n 250 appartementen in acht woonlagen met voldoende parkeergelegenheid en voorts een bioscoop, een casino en biljart- en speelhal, enz. Een uitdaging voor het bureau die een beroep doet op de creativiteit van de medewerkers. professioneel product Bureau Jongmans en Diepeveen levert een architectonisch ontwerp voor de gekozen oplossing met zoveel mogelijk functies ondergronds dat voldoet aan het PvE, en ook financieel aantrekkelijk is voor de projectontwikkelaar. Heel belangrijk is ook dat bewoners en bezoekers zich prettig en veilig voelen in de ondergrondse ruimten.

beroepsbeoefenaar achtergrond Eline vond op de middelbare school tekenen een van de leukste vakken en van daaruit was het ontwikkelen van interesse in het ontwerpen van gebouwen niet eens zo’n grote stap. Tijdens haar HBO-studie Bouwkunde werd zij gegrepen door de vele mogelijkheden die de combinatie van hoog en diep bouwen kunnen bieden. In haar stage bij een groot bouwbedrijf, waarbij zij geplaatst werd bij de realisering van een groot woningen carus in het hbo onderwijs Toelichting op cursus-ontwikkeling ondergronds ruimtegebruik door Carus

13

kantorenproject met ondergrondse parkeergarage en bergingen, heeft zij ervaren dat haar op sommige plaatsen in de kelder een gevoel van onveiligheid bekroop. Haar voorstellen tot aanpassingen m.b.t. toegepaste materialen en lichtinval hebben de situatie aanzienlijk verbeterd. Na deze stage lag het volgen van de minor Ondergronds Ruimtegebruik dus wel in de lijn der verwachtingen. Na haar studie heeft Eline gesolliciteerd bij Bureau Jongmans en Diepeveen B.V. dat al een zekere bekendheid heeft verworven op het gebied van innovatieve ontwerpen, zeker ook waar het ondergrondse ruimten betreft. Zij is hier als assistent-ontwerper aan de slag gegaan. rollen Een van de architecten van Bureau Jongmans en Diepeveen is de hoofdverantwoordelijke voor het ontwerp van het appartementengebouw in Satellietstad. Hij kent de kwaliteiten van Eline en heeft haar gevraagd hem te assisteren, met name bij de vormgeving en inrichting van alle ondergrondse ruimten. Binnen het PvE heeft zij een grote mate van vrijheid bij het zoeken naar oplossingen die leiden tot ruimten die als prettig ervaren worden. taken en activiteiten Eline is verantwoordelijk voor de vormgeving, kleurstelling en verlichting van de ondergrondse ruimten in het ontwerp. Zij overlegt met de constructeur over de toepassingsmogelijkheid van door haar voorgestelde constructievormen en materialen en de mogelijkheden van toetreding van daglicht op verschillende plaatsen. Haar ideeën en ontwerpen legt zij voor aan de architect die beoordeelt of deze passen in het totaalontwerp. vakmanschap Eline bezit een grote mate van creativiteit en heeft door haar studie en met name haar stage inzicht gekregen in wat wel en niet uitvoerbaar is. Zij heeft het vermogen zich in te leven in bepaalde situaties, ook wanneer daarvan alleen nog maar schetsen of bouwtekeningen beschikbaar zijn. Zij heeft een duidelijk beeld van welke situaties op velen een onveilig gevoel teweegbrengen en hoe die situaties verbeterd kunnen worden. groeiperspectief Bureau Jongmans en Diepeveen heeft Eline’s creativiteit al meerdere keren benut en waardering gekregen van diverse opdrachtgevers. Een van deze ontwerpen geniet zelfs landelijke bekendheid. Het bureau heeft grote verwachtingen van Eline’s verdere ontwikkeling en heeft haar in het onlangs gehouden functioneringsgesprek prima doorgroeimogelijkheden in het vooruitzicht gesteld.


14

4 beschrijving ontwikkeld onderwijs Carus stelt voor BBE-studenten verschillende onderwijseenheden beschikbaar zoals beschreven in hoofdstuk 2. De belangrijkste doelstelling is om studenten meer kennis en vaardigheden mee te geven van de ondergrondse bouwaspecten, zodat zij in de ondergrondse tak van het vakgebied Built Environment makkelijk kunnen instromen. Onderstaand is schematisch weergegeven wat Carus de studenten aan onderwijs kan bieden.

Onderwijs programma Carus

Stage 30 EC

Cursussen inpasbaar in

Minor 30 EC

Afstuderen 30 EC

Ondergronds Ruimtegebruik

regulier BBE CT onderwijs



1 semester (even/oneven)

eenheden van 7,5 EC

1 semester (even)

1 semester (even/oneven)

Project Enabling Technologie

7,5 EC 7,5 EC

In de volgende paragrafen van dit hoofdstuk wordt de invulling van de verschillende onderwijsdelen weergegeven. Hierin opgenomen zijn: • de koppeling met de domeincompetenties van Built Environment en waar nodig de opleidingsspecifieke competenties die bij de verschillende opleidingen in het domein Built Environment horen; • de kennis en vaardigheden die in dit onderdeel behandeld worden; • de tijdsduur van genoemd Carus onderwijsonderdeel; • toelatingsvoorwaarden waar een student aan moet voldoen voordat hij toegelaten wordt tot het genoemde Carus onderwijsonderdeel De vorm waarin het onderwijs wordt aangeboden en de methode van beoordelen is vastgelegd in de cursusmap behorend bij het genoemde Carus onderwijsonderdeel.


15

4.1

aansluiten bij competenties built environment Competenties De Carus-cursussen zijn gekoppeld aan de landelijke BBE-competenties en onderliggende opleidingsspecifieke competenties. B1 t/m B5 zijn de domeincompetenties van Built Environment; • • • • • •

BWK 01 t/m 08 de opleidingsspecifieke competenties van bouwkunde; CiT01 t/m 12 de opleidingspecifieke competenties van civiele techniek; BTB01 t/m 09 de opleidingsspecifieke competenties van bouwtechnische bedrijfskunde; ROP01 t/m 10 de opleidingsspecifieke competenties van ruimtelijke ordening en planologie; GEO01 t/m 011 de opleidingsspecifieke competenties van geodesie; MIL1 t/m 5 de opleidingsspecifieke competenties van milieutechniek;

Een volledig overzicht is opgenomen in bijlage 1 Per cursus is in § 4.2 t/m 4.6 aangegeven welke competenties behaald moeten worden. Op dit moment wordt er in de Carus-cursussen gefocust op de opleidingen bouwkunde, civiele techniek en bouwtechnische bedrijfskunde. Om een duidelijk beeld te krijgen aan welke competenties wordt gewerkt bij een cursus is in bijlage 2 een dekkingsmatrix opgenomen. Kennis en vaardigheden Carus bepaalt in samenwerking met het bedrijfsleven per cursus welke kennis en vaardigheden ontwikkeld moeten worden door een student. De uiteindelijke validatie van de opgestelde kennis en vaardigheden vindt plaats door het beroepenveld. De kennis en vaardigheden worden gedurende de cursus en aan het eind van de cursus getoetst. Op basis daarvan kan worden vastgesteld of een student de cursus met goed gevolg heeft afgerond.


16

4.2

stage lopen via carus Studenten kunnen via Carus advies vragen bij het verwerven van een stageplaats. Carus maakt hierbij o.a. gebruik van haar brede palet van bedrijven dat Carus steunt als het gaat om onderwijsontwikkeling en studenten opleiden voor het ondergrondse vakgebied. Carus inventariseert elk semester welke bedrijven een stageplaats op een ondergronds werk kunnen aanbieden. Studenten kunnen zich hier voor aanmelden/ op solliciteren. De student stelt in overleg met het stagebedrijf en de school zijn leerdoelen op. Carus kan hierin adviseren. In de stage oriënteert de student zich op taken en rollen in de beroepsdomeinen van de Built Environment in de context van ondergronds ruimtegebruik. De stagiair krijgt te maken met de dagelijkse gang van zaken bij het tot stand brengen van ondergrondse werken en de recente ontwikkelingen in het vakgebied. Tevens verkrijgt hij inzicht in de organisatiestructuur van stageverlenende instellingen en in relaties tussen de stageorganisatie en andere organisaties. De stage dient beroepsopleidend, beroepsoriënterend en motiverend te zijn.

4.2.1

competenties Zowel bij Avans (Tilburg) als bij Hogeschool Zeeland vindt de oriënterende stage plaats in het tweede studiejaar van de opleiding. Door de opleidingen is er voor gekozen om de student te verplichten om deze stage te volgen op een bouwlocatie. Carus conformeert zich hieraan. De stage ondergronds ruimtegebruik, geïnitieerd door Carus, zal zich richten op de volgende domeincompetenties van het domein Built Environment • B3 Een ontwerp specificeren o

BWK 03

o

BWK 04

Organiseren van contractvormen

o

CiT 04

Detailleren berekenen, tekenen

o

CiT 05

Contractdocumenten opstellen

o

CiT 06

Begroting opstellen

o

BTB 06

Beoordelen product resultaten adviseurs

BTB 07

Onderhandelen en contacteren in het bouwproces

o

•

4.2.2

B4

Bestek indieningsgereed maken; projectinformatie

Het uitvoeringsproces sturen en bewaken o

BWK 05

o

BWK 06

Voorbereiden van de realisering Handhaven, bewaken en bijsturen van het uitvoeringsplan

o

BWK 07

Evalueren en terugkoppelen van project gegevens

o

CiT 07

Uitvoeringsplan opstellen

o

CiT 08

Planning opstellen

o

CiT 09

Projectgebonden kwaliteitsbewaking beschrijven

o

CiT 10

Bouwplaatsmanagement voeren

o

CiT 11

Directie voeren

o

BTB 04

Projectplan maken

o

BTB 05

Projectplan handhaven,bewaken en bijsturen

o

BTB 09

Innoveren

kennis en vaardigheden Carus zal zich waar mogelijk conformeren aan wat de “thuisopleiding” van een student verplicht stelt aan kennis en vaardigheden; veelal is dit vastgelegd in de stagegids van de opleiding. Een voorbeeld hiervan is opgenomen in bijlage 3


17

4.2.3

tijdsduur De stageperiode beslaat een volledig semester. Voor een student betekent dit 100 werkdagen. 30 EC = 840 studiebelastinguren. 100 werkdagen van 8 klokuren = 800 studiebelastinguren. Resterende 40 studiebelastinguren gebruikt de student om verslaglegging te doen van zijn stage.

4.2.4

toelatingsvoorwaarden Carus neemt de toelatingsvoorwaarden over die de verschillende hogescholen stellen aan de start van de stage. De voorwaarden van de hogescholen om te starten met de stageperiode van één semester staan beschreven in de stagegids van desbetreffende hogeschool.

4.2.5

vorm begeleiding De dagelijkse begeleiding van een student op de stageplaats wordt verzorgd door een medewerker van het stagebedrijf die gekwalificeerd is om HBO-studenten te begeleiden (minimaal aantoonbaar HBO werken denkniveau). Carus kan als de hogeschool die participeert in het samenwerkingsverband dat wenst de functie van begeleidend docent overnemen.

4.2.6

resultaat Conform stagegids “thuis”opleiding.


18

4.3

4.3.1

minor ondergronds ruimtegebruik

Binnen de minor wordt de student meegenomen in de wereld van het ondergronds bouwen. Aan de hand van een infrastructureel en/of een stedelijk ondergronds (B&U)project in uitvoering, gaat de student zich verdiepen in de diverse onderdelen binnen de verschillende fasen. Hij/zij gaat relaties zien tussen beslissingen die in verschillende fasen van een project genomen worden. De praktijk wordt binnengehaald door een (buitenland) excursie en externe professionals. En uiteraard wordt de student gecoacht door docenten. Het project wordt ondersteund door theorielessen van docenten uit de Carus-kenniskring en door gastdocenten uit het bedrijfsleven. De minor ondergronds ruimtegebruik zal zicht richten op de volgende aspecten: tunnels, kabels en leidingen, ondergrondse ruimten in een bouwkundig daglicht en tunnel facility management.

competenties De minor zal zich richten op de volgende domeincompetenties van het domein Built Environment • B1 Eisen voor een ontwerp ontwikkelen

•

•

o

BWK 01

Ontwikkelen projectdefinitie

o

CiT 01

PvE en ontwerpen

o

BTB 01

Startnotitie ontwikkelen

B2

Een integraal ontwerp maken en verantwoorden o

BWK 02


o

CiT 02

Alternatieven en varianten opstellen

o

CiT 03

Alternatieven en varianten beoordelen en kiezen

o

BTB 06

Beoordelen productresultaten adviseurs

B3

Een ontwerp specificeren o

BWK 03

o

BWK 04


o

CiT 04


o

CiT 05


o

CiT 06

Begroting opstellen

o

BTB 06


BTB 07


o

•

•

B4



BWK 05

Voorbereiden van de realisering

o

CiT 07


o

CiT 08

Planning opstellen

o

CiT 09


o

BTB 04

Projectplan maken

B5

Een beheersplan implementeren o

BWK 08

Beheren van gebouwen

o

CiT 12

Plan opstellen voor beheer en onderhoud van infrastructuur

o

BTB 06



19

4.3.2

kennis en vaardigheden

a. Algemeen Zoals hiervoor beschreven vindt binnen de minor verdieping plaats binnen vier deelgebieden. Per deelgebied is een korte opsomming gegeven van kennis en vaardigheden. b. Deelgebied Kabels & Leidingen Kennis De student kent: sleuftechnieken sleufbekistingen: noodzaak en toepassingsgebieden bemalingen: soorten en consequenties soorten kabels en leidingen: typen, materialen en toepassingsgebieden legsystemen, uitvoeringseisen horizontaal gestuurde boringen open front boringen gesloten front boringen starten ontvangstschachten beheer- en onderhoudstechniek KLIC risico’s Vaardigheden De student kan: meedenken in het proces van ondergronds ordenen een verleggingsplan op hoofdlijnen maken een keuze maken uit verschillende leidingtypen en aanlegtechnieken op grond van criteria als: - aanlegkosten - beschikbare ruimte - bouwtijd - beheerskosten c. Deelgebied stedelijk ondergronds Kennis De student kent: invloed licht, lucht en geluid op beleving in een ondergrondse ruimte invloed materiaalkeuze en –toepassing op beleving in een ondergrondse ruimte invloed vormgeving op gevoel van veiligheid (sociale veiligheid) energiegebruik, gebruik aardwarmte Vaardigheden De student kan: als gesprekspartner optreden bij de uitwerking van vormgevingsaspecten binnen een ondergrondse ruimte zich verplaatsen in de gebruiker van een ondergrondse ruimte en gevoel ontwikkelen voor (veiligheids-)beleving van de ruimte voor een bestaande (ondergrondse) ruimte een adviesrapport opstellen met betrekking tot beleving en sociale veiligheid carus in het hbo onderwijs Toelichting op cursus-ontwikkeling ondergronds ruimtegebruik door Carus

20

een nieuw te bouwen ondergronds stedelijk (B&U)-object beoordelen op de aspecten beleving en veiligheidsgevoel van de gebruiker

d. Deelgebied Tunnels Kennis De student kent: invloed licht, lucht en geluid op beleving in een ondergrondse ruimte bouwput- / bouwkuiptechnieken afgezonken tunnels geboorde tunnels caissonmethode wanden-dak-methode folieconstructies veiligheidsaspecten bij tunnels geotechnische aspecten Vaardigheden De student kan: randvoorwaarden uit (ruimtelijke ordenings)beleid destilleren en vertalen naar het Programma van Eisen van het technisch ontwerp bouwmethoden tegen elkaar afwegen en een keuze maken de waterhuishouding tijdens de bouw beoordelen / handhaven beredeneren hoe tunnelveiligheid een plaats kan krijgen in het ontwerp licht, lucht en geluid “meenemen” in het civieltechnisch ontwerp e. Deelgebied Tunnel Facility Management Kennis De student kent: verschillende contractvormen en de gevolgen hiervan op beheer, onderhoud en exploitatie verschillende managementtools, zoals risicomanagement en asset life cycle management onderhoudstechnieken, onderhoudsconcepten en onderhoudscyclus beheersystemen (SPARK) beheerorganisaties Vaardigheden De student kan: een exploitatieberekening opstellen van een parkeergarage een vereenvoudigde exploitatieberekening opstellen van een verkeerstunnel eisen uit een contract vertalen naar onderhoudsaspecten. managementtools toepassen binnen exploitatieprojecten

4.3.3

tijdsduur De minor beslaat een volledig semester; voor een student betekent dit 20 weken. 30 EC = 840 studiebelastinguren

4.3.4

toelatingsvoorwaarden In bezit van afgeronde BBE-propedeuse.


21

4.3.5

vorm De student ontwikkelt zijn kennis en vaardigheden met betrekking tot het ondergrondse vakgebied binnen een onderwijsomgeving die gefaciliteerd wordt door één van de drie hogescholen uit het samenwerkingsverband van het lectoraat ondergronds ruimtegebruik. De kennis en vaardigheden verwerven de studenten door enerzijds actief te werken aan actuele cases uit het werkveld en anderzijds door het volgen van theorielessen verzorgd door docenten verbonden aan Carus of gastdocenten uit het werkveld. Per week zijn er gemiddeld 10 uren waarin college en begeleiding door de docenten gegeven wordt, de overige 30 uur per week werkt de student in groepen aan de verschillende cases in een projectomgeving.

4.3.6

resultaat Na het doorlopen van de minor is de student in staat om als volwaardig teamlid mee te draaien in een ondergronds bouwproject. Hij/zij kent de maatschappelijke context, kent ontwerpfilosofieën, is op de hoogte van bouwmethoden en – materialen, kent samenhang tussen verschillende fasen en weet begrippen, zoals ‘veiligheid’, ‘risicomanagement’, ‘beheer en onderhoud’, een plaats te geven in het totaalproces.


22

4.4

4.4.1

afstuderen in het afstudeeratelier van carus

Carus stelt jaarlijks afstudeerplaatsen beschikbaar voor studenten. Er zijn drie mogelijke vormen van afstuderen bij of via Carus te benoemen: • Een onderzoeksafstudeeropdracht in opdracht van Carus; de student studeert af in het Carus afstudeeratelier van Carus; de begeleiding wordt door een Carus medewerker verzorgd, er wordt door Carus gezorgd voor externe begeleiding passend bij de opdracht. • Een afstudeeropdracht die geformuleerd is door het bedrijfsleven in overleg met Carus de student studeert dan af bij het bedrijf die de vraag heeft geformuleerd en wordt door de bedrijfbegeleider uit het bedrijf geassisteerd door een Carus medewerken begeleid • Een student formuleert zelf een opdracht in het vakgebied van ondergronds ruimtegebruik en dient een verzoek in tot het beschikbaar stellen van een werkplek en begeleiding De hogeschool behoudt haar taak als procesbegeleider van de student; de begeleiding die door Carus wordt verzorgd, wordt als bedrijfsbegeleiding benoemd.

competenties Afhankelijk van de aard van de opdracht die uitgevoerd wordt, zal door Carus in overleg met de student en de “thuis” hogeschool van de student vastgesteld worden welke van de domeincompetenties en opleidingsspecifieke competenties in de opdracht aan de orde komen.

4.4.2

kennis en vaardigheden Carus zal zich conformeren aan wat de “thuisopleiding” van een student verlangt ten aanzien van kennis en vaardigheden; de afstudeeropdracht wordt in samenspraak met de “thuisopleiding” overeengekomen en is zodanig samengesteld dat invulling wordt gegeven aan de eisen van de “thuisopleiding”.

4.4.3

tijdsduur De afstudeerperiode beslaat een volledig semester. 30 EC = 840 studiebelastinguren

4.4.4

toelatingsvoorwaarden Semester 1 t/ m 6 volledig afgerond bij de aanvang van de uitvoering van de opdracht. Als een student voldoet aan bovenstaande voorwaarden, kan hij aanspraak maken op een afstudeeropdracht bij Carus. Door middel van een intakegesprek wordt bepaald of de student in aanmerking komt voor het afstuderen via Carus. Voor het daadwerkelijke afronden van de opdracht (de verdediging van het afstudeerwerk) dient semester 7 ook afgerond te zijn met 30 EC.

4.4.5

resultaat Conform afstudeergids “thuisopleiding”


23

4.5

4.5.1

cursus project enabling

Eén van de aandachtsgebieden binnen Carus is Project Enabling. Dat houdt zich bezig met de vraag hoe een ondergronds bouwproject wordt beleefd vanuit de omgeving. Ondergronds bouwen is complex en heeft daardoor vaak een technische focus. Het gaat er vooral om of een project technisch haalbaar is, de omgeving speelt een veel minder prominente rol. Ten onrechte, want juist in ondergrondse bouwprojecten behoeft de omgeving extra aandacht. Veel mensen zijn onbekend met de ondergrond en onbekend maakt onbemind. Daardoor roept de ondergrond vaak negatieve emoties op. Dat kan een grote hindernis zijn bij projecten. Maar hoe voorkom je dat? Hoe ga je als projectmanager zodanig met de omgeving om dat je project een succes wordt? Dat is het thema van het Project Enabling lesprogramma, dat met ingang van het schooljaar 2007-2008 op een aantal hogescholen gaat draaien. Vertrekpunt voor de cursus is een documentaire over de Brent Spar, het olieplatform van Shell. Daar liep een traditionele projectbenadering op niets uit en koos het projectmanagement met succes voor een andere weg. Alle belanghebbende partijen werden nauw bij het project betrokken én serieus genomen. Dat werkte. Een mooi voorbeeld van de betrekkelijkheid van rationaliteit en deskundigheid. Die les leren de studenten in negen blokken: Projectmanagement is asociaal, Perceptie, Ruimtelijke ordening en planologie, Plannen, onvoorspelbaarheid en non-lineairiteit, Publiekprivaatrechtelijke aspecten, Interactie en dialoog, Voorlichting en inspraak, Common ground en Not invented here. Gastsprekers worden betrokken om de link met de praktijk zo sterk mogelijk te maken en actuele inzichten op te doen. Aan het eind van de cursus moeten de studenten een bredere kijk hebben op ondergronds bouwen, want dat blijft een maatschappelijke opgave. De ambitie is om het civiele aspect terug te brengen in de civiele ingenieur.

competenties Project Enabling zal zich richten op de volgende domeincompetenties van het domein Built Environment • B1 Eisen voor een ontwerp ontwikkelen

•

4.5.2

o

BWK 01


o

CiT 01

PvE en ontwerpen

o

BTB 01


B2


BWK 02

Ontwikkelen project definitie

o

CiT 02


o

CiT 03


kennis en vaardigheden Kennis De student kent: het belang van draagvlak resp. beleving vanuit de omgeving bij het opstarten van een project; een aantal hindernissen / valkuilen bij het opstarten van een project; de opzet van een communicatie plan.


24

Vaardigheden De student kan: vanuit verschillende gezichtsvelden (o.a. ruimtelijke ordening en planologie, publiek-pivaatrechtelijke aspecten, voorlichting en inspraak) onderwerpen destilleren die bij de ontwikkeling van een ondergronds bouwobject aandacht behoeven; gesprekspartner zijn voor een communicatie bureau vanuit zijn technische achtergrond.

4.5.3

tijdsduur De cursus loop gedurende een semester; één dag in de week. De cursus beslaat in totoaal 210 studiebelastinguren (7,5 EC).

4.5.4

toelatingsvoorwaarden Een afgeronde BBE propedeuse.

4.5.5

vorm De cursus zal één dag per week beslaan gedurende één semester. In de ochtend (1,5 uur) wordt er d.m.v. college of gastlessen theorie aangeboden, vervolgens wordt er gedurende de dag gewerkt aan een case-studie. Aan het eind van de middag overlegt de docent met de groepen m.b.t. behaalde resultaat van die dag (reflectie).

4.5.6

resultaat Basisopzet voor een communicatie plan voor ondergrondse (infrastructuur) projecten Gevulde portfolio met uitgevoerde opdrachten in het kader van project enabling. Presentatie.


25

4.6

cursus technologie ondergronds bouwen

In het dichtbebouwde Nederland met zijn slappe ondergrond en hoge grondwaterstand worden aan het bouwen de nodige randvoorwaarden gesteld om de omgeving zo goed mogelijk te vrijwaren van nadelige gevolgen van bijvoorbeeld trillingen, zettingen en grondwaterpeilverlagingen. Studenten krijgen de gelegenheid zich te verdiepen in de technologie van het ondergrondse bouwen zoals stabiliteit van wanden in bouwputten, de technische aspecten van boren en afzinken van tunnels, verankeringen van wanden in bouwputten, waterdichtheid van ondergrondse constructies etc. De onderwerpen die aan de orde komen in deze cursus worden afgestemd met de TUDelft Civiele Techniek, afdeling geo-engineering. Indien studenten de cursus technologie met goed gevolg hebben afgesloten is het mogelijk dat zij, als zij na hun HBO-opleiding gaan doorstuderen aan de TU-Delft, deelvrijstellingen krijgen voor TU onderwijsprogramma’s.

4.6.1

competenties De cursus technologie zal zich richten op de volgende domeincompetenties van het domein Built Environment. De bij B1 en B2 genoemde competenties zijn wel een onderdeel van de cursus, maar worden niet getoetst. • B1 Eisen voor een ontwerp ontwikkelen

•

o

BWK 01


o

CiT 01

PvE en ontwerpen

B2


BWK 02


o

CiT 02


CiT 03


o

•

B3

•

B4


4.6.2 •

CiT 04



CiT 07


o

CiT 09


kennis en vaardigheden Kennis De student kent: Verticale- en horizontale bouwkuip afscheidingen inclusief verankeringen Gevolgen van trillingen in de ondergrond op de omgeving Gevolgen van grondwaterpeilveranderingen op de omgeving De geotechische gevolgen van/voor het tunnelboor proces De technische eisen die gesteld worden aan het afzinken van tunnels Watertemmende afsluitingen Onderwaterbetonvloeren Integrale bouwmethoden van ondergrondse constructies


26

•

4.6.3

Vaardigheden De student kan: Een bouwkuip geotechisch ontwerpen Een inventarisatie maken van de mogelijke technische gevolgen van een ondergronds bouwproces op de bovengrond Watertemmende maatregelen ontwerpen Van het tunnelboorproces benoemen wat de geotechnische gevolgen voor de bovengrond kunnen zijn

tijdsduur De cursus loopt gedurende een semester; één dag in de week. De cursus beslaat in totaal 210 studiebelastinguren (7,5 EC).

4.6.4

toelatingsvoorwaarden De student moet in zijn studie BBE de basis van grondmechanica met goed gevolg hebben afgerond. Hogeschool Zeeland: Cursus construeren in en met grond moet met een voldoende zijn afgerond. Avans Tilburg: nog in te vullen Hogeschool Utrecht: nog in te vullen

4.6.5

vorm De cursus zal één dag per week beslaan gedurende één semester. In de ochtend (1,5 uur) wordt er d.m.v. college of gastlessen theorie aangeboden, vervolgens wordt er gedurende de dag gewerkt aan een case-studie en aan het eind van de middag overlegt de docent met de groepen m.b.t. het behaalde resultaat van die dag (reflectie).

4.6.6

resultaat Theorie toets m.b.t. kennis beschreven in § 4.6.2. Uitgewerkte case m.b.t. ondergrondse bouwtechnieken.


27

5 kwaliteitsbewaking Om de kwaliteit van het onderwijs te bewaken en waar nodig bij te sturen is het van belang om te evalueren met studenten en docenten Enquête Gedurende de minor en de cursussen zal eenmaal tussentijds en aan het eind een anonieme enquête worden uitgezet onder de studenten. De basis hiervoor is het systeem dat binnen de Hogeschool Zeeland gebruikt wordt, te weten HBO-spiegel. Mondelinge evaluatie Naast de (anonieme) enquête via HBO-spiegel wordt er aan het eind van de minor/cursus een mondelinge evaluatie gehouden door één van de leden van Carus die geen les heeft gegeven bij de betreffende cursus. De resultaten van de enquête en de mondelinge evaluatie worden besproken in de kenniskring Carus; vervolgens zal zij verbeteracties formuleren inclusief de termijn waarop de verbeteractie uitgevoerd moet zijn.


28

bijlage 1 Overzicht Domeincompetenties competenties •

•

B1

•

met

onderliggende

opleidingsspecifieke

Eisen voor een ontwerp ontwikkelen o

BWK 01


o

CiT 01

PvE en ontwerpen

o

BTB 01


o

BTB 02

Haalbaarheid onderzoeken

o

BTB 03

Programma van eisen opstellen

o

ROP 01

Juridische planbegeleiding

o

GEO 01

Uitbestedingsproject voorbereiden

o

GEO 02


o

GEO 08

Inspelen op politieke verhoudingen

o

GEO 09

Brede markt oriëntatie

o

GEO 10

Acquisitie

o

MIL 01

Torenvalkblik

o

MIL 04

Inventarisatie, beheers, en hersteltechniek

B2


BWK 02

Ontwikkelen project definitie

o

CiT 02


o

CiT 03


o

BTB 06


o

ROP 02

Beleid implementeren

o

ROP 06

Leiding geven aan een projectteam

o

ROP 09

Communiceren met belanghebbenden

o

GEO 06

Analyse en presentatie van geoinformatie

o

GEO 07

Analyse en structureren toepassingsmogelijkheden

o

GEO 11

Computerapplicaties ontwerpen en bouwen

o

MIL 01

Torenvalkblik

o

MIL 02

Producten en processen

Mil 03

Gedrag en verspreiding van stoffen

o

•

BBE

B3


BWK 03

o

BWK 04


o

CiT 04


o

CiT 05


o

CiT 06

Begroting opstellen

o

BTB 06


o

BTB 07


o

ROP 03

Adviseren

o

ROP 05

Uitvoeren van planologisch onderzoek

o

GEO 04

Inwinnen & verwerken van geoinformatie

o

GEO 11


o

MIL 04

Inventarisatie-,beheers, en hersteltechniek

o

MIL 05

Concrete oplossingen

B4



BWK 05

o

BWK 06

Voorbereiden van de realisering Handhaven, bewaken en bijsturen van het uitvoeringsplan

o

BWK 07

Evalueren en terugkoppelen van project gegevens

o

CiT 07


o

CiT 08

Planning opstellen

o

CiT 09



29

•

o

CiT 10

o

CiT 11

Directie voeren

o

BTB 04

projectplan maken

o

BTB 05

Projectplan handhaven, bewaken en bijsturen

o

BTB 09

Innoveren

o

ROP 7

Berekenen en beheren van financiële plannen

o

GEO 03

Kwaliteitsbewaking

o

GEO 04

Inwinnen & verwerken van geoinformatie

o

GEO 11


o

MIL 5


B5

Bouwplaatsmanagement voeren

Een beheersplan implementeren o

BWK 08

Beheren van gebouwen

o

CiT 12

Plan opstellen voor beheer en onderhoud van infrastructuur

o

BTB 06


o

ROP 06

Leiding geven aan een projectteam

o

ROP 10

Juridische begeleiding van planvormingsprocessen

o

ROP 02

Beleid implementeren

o

GEO 05

Beheer van geoinformatie

o

MIL 05



30

bijlage 2 dekkingsmatrix competenties stage

minor

compe tenties B1

BWK01 Ontwikkelen projectdefinitie

B2

BWK02 Ontwikkelen projectdefinitie

B3

BWK03 Bestek indieningsgereed ; projectinformatie BWK04 Organiseren contractvormen

B4

BWK05 Voorbereiden van de realisering BWK06 Handhaven /bewaken/bijsturen uitvoeringsplan BWK07 Evalueren / terugkoppelen projectgegevens

B5

BWK08 Beheren van gebouwen

B1

CiT01 PvE en ontwerpen

B2

CiT02 Alternatieven / varianten opstellen CiT03 Alternatieven /varianten beoordelen/kiezen

B3

CiT04 Detailleren, berekenen, tekenen CiT05 Contractdocumenten opstellen CiT06 Begroting opstellen

B4

CiT07 Uitvoeringsplan opstellen CiT08 Planning opstellen CiT09 Projectgebonden kwaliteitsbewaking beschrijven CiT10 Bouwplaatsmanagement voeren CiT11 Directie voeren

B5

CiT12 Plan opstellen B&O infrastructuur

B1

BTB01 Startnotitie ontwikkelen

• • • • •

• • • • • • • •

BTB02 Haalbaarheid onderzoeken BTB03 Programma van eisen opstellen B4

BTB04 Projectplan maken

B4

BTB05 Projectplan handhaven,bewaken en bijsturen

B2/B3/B5

BTB06 Beoordelen productresultaten adviseurs

B3

BTB07 Onderhandelen / contracteren in bouwproces BTB08 ondernemen (en markt benaderen)

B4

BTB09 Innoveren

• • • •

afstu-

cursus

cursus

deren

pe

techn.

• • • • •

• • • • • • • • • • • •

A fhankelijk van de aard van de opdracht vaststellen

competentiebeschrijving.

welke domeincompetenties en opleidingsspecifieke competenties

domein-

• •

• •

• • •

• • • • • •

• • •

• • •

•


31

bijlage 3 Voorbeeld van het gebruik van de competenties van BBE CT voor de oriënterende stage aan de Hogeschool Zeeland: BBE 3 Een ontwerp specificeren Werkt een ontwerp uit naar specificaties ten behoeve van de realisatiefase (hier specifiek voorbereiding tot uitvoering, niet de voorbereiding tot gunning) CiT 04 Detailleren, berekenen en tekenen uitzetten - vaste punten - hoofdmaatvoeringssysteem - deelmaatvoering - waterpassen - theodoliet - total station - GPS inrichting bouwplaats - keten, loodsen, opslag - leidingen - hulpwegen - nutsaansluitingen - bemaling CiT 05 Contractdocumenten opstellen contractvorm bestek en bestektekeningen bouwtijd bouwvergunning ander soort vergunningen goedgekeurde tekeningen tekeningenlijst keuze (onder)aannemers / leveranciers contact nutsbedrijven kabels en leidingen afhandeling meerwerk CiT 06 Begroting opstellen hoeveelheden uittrekken betalingswijze / termijnstaat calculatie inschrijvingsbegroting werkbegroting inkoop offerte aanvragen maken grondbalans Werkt vanuit een zo breed effectief en efficiënt mogelijk ingericht productie- of bedrijfsproces V & G plan inspraak / voorlichting omwonenden / betrokkenen

1

1 О О О О О О О О О О О О



ОО О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О О

О О О О О О О О

О О О О О О О О

О О О О О О

1 = kennisgenomen van; 2 = geassisteerd bij; 3 = zelfstandig uitgevoerd


32

klachten reflectie voorbereiding tot productie reflectie op bedrijfsproces

О О О О О О О О О

BBE4 Uitvoeren Maakt op basis van de specificaties een uitvoeringsplan waarin de aspecten tijd, geld, kwaliteit, informatie, organisatie en risico zijn vastgelegd. CiT 07 Uitvoeringsplan opstellen methode О О О materieel О О О materiaal / opslag О О О definitieve inrichting bouwplaats О О О CiT 08 Planning opstellen overall plan О О О tekeningenschema О О О materieelschema О О О personeelsplan О О О deelplanningen О О О koopschema О О О afroepschema О О О CiT 09 Projectgebonden kwaliteitsbewaking beschrijven projectkwaliteitsplan О О О keuringsplan О О О V & G plan О О О toolbox meeting О О О CiT 10 Stuurt, bewaakt en evalueert het uitvoeringsproces aan de hand van het uitvoeringsproces (Bouwplaatsmanagement voeren) - Stuurt loopt mee met uitvoerder /voorman О werkt mee als C.A.O.-er О treedt op als voorman О treedt op als assistent-uitvoerder О - Bewaakt urenstaten personeel en materieel О О О productievoortgang О О О kostenbewaking О О О controle van gestelde kwaliteitseisen О О О - Evalueert werkbespreking О О О Nacalculatie О О О Optimaliseert het productie– of bedrijfsproces door het aanbrengen van verbeteringen of innovaties - kwaliteitsbepaling О О О


33

Centre

Applied

Research

Underground

Space

POWERED BY COB


CARUS is een partnership van:

centre applied research underground space [carus] Onderwijsadres Edisonweg 4 4382 NW Vlissingen T 0118 - 489 331 F 0118 - 489 200 E [email protected]

Postadres Büchnerweg 1 2803 GR Gouda T 0182 - 540 660 F 0182 - 540 661

carus in het hbo onderwijs

Recommend Documents