Bouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw

Februari 2015

Bouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw Woningbouw: Koopsector groeit hard Utiliteitsbouw: Beleggingsrecord leidt niet tot nieuwbouw Actualiteit: Griekenland, verkiezingen en bijzonder beheer

Buildsight | MONTHLY Februari 2015 – De actuele stand van de bouwconjunctuur, de woningen utiliteitsbouw –

> Bouwconjunctuur

Kenmerk:128-15 Datum: 27 februari 2015 Eerste jaargang, nummer 2

> Woningbouw

In deze Buildsight | MONTHLY leest u over de stand van de bouw-

> Utiliteitsbouw

conjunctuur, de woningbouw en de utiliteitsbouw. Relevante elementen uit de

> Actualiteit

huidige (bouw-)actualiteit worden in het laatste hoofdstuk aangehaald. Het vertrouwen in de bouw is begin dit jaar omgeslagen. Een meerderheid van de bouwondernemers is nu positief gestemd. Grote bouwers kwamen deze maand echter met slecht nieuws over 2014.

1. Bouwconjunctuur De Nederlandse economie is volgens de eerste raming van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met een half procent gegroeid in het laatste kwartaal van 2014 vergeleken met een kwartaal eerder. Dit is het derde kwartaal op rij met een toename van het bruto binnenlandsproduct (BBP) en een duidelijk signaal dat de economie in Nederland aan de beterende hand is. Het is niet langer alleen de export die zorgt voor groei. Ook de consumptie en de investeringen dragen er in het laatste kwartaal van vorig jaar positief aan bij. De groei van de investeringen werd afgeremd door een duidelijke daling van de autoverkopen, maar er werd wel meer besteed aan machines, installaties, computers en software. Dit ligt in lijn met het herstel van de werkgelegenheid. De economie leunt nu dus weer meer op binnenlandse ontwikkelingen. De groei van de investeringen heeft de bouwsector een groei van de productie opgeleverd. Ten opzichte van een kwartaal eerder groeide de bouwproductie met 4,1 procent. Dat is de beste prestatie sinds het eerste kwartaal van 2011. Vooral door een grote stijging van de woningbouw heeft hiervoor gezorgd. In vergelijking met het laatste kwartaal van 2013 werd er 11,1 meer productie gedraaid in de bouw van woningen. Aan de hand van de woningbouw zet het herstel van de bouwproductie, want de bouw van bedrijfsgebouwen en infrastructuur leverde in het minder op in het laatste kwartaal van 2014 in vergelijking met een jaar eerder. Dankzij het herstel van de woningbouw is dit jaar de stemming binnen de bouwsector omgeslagen van overwegend negatief naar positief. Dit blijkt uit gezamenlijk onderzoek van het CBS, Kamer van Koophandel, EIB, MKB Nederland en VNO-NCW. Sinds de start van dit onderzoek in 2008 is het ondernemersvertrouwen in de bouwsector nog nooit positief geweest. Sinds het dieptepunt in het tweede kwartaal van 2013 (-35,3) verbeterde het vertrouwen in de bouw met uitzondering van het derde kwartaal van vorig jaar elk

Buildsight | MONTHLY, maandelijkse update voor de bouwsector – Februari 2015

2

kwartaal om begin dit jaar uit te komen op +3. Deze stijging weerspiegelt het herstel van de orderportefeuilles van aannemers binnen de burgerlijke en utiliteitsbouw. In december groeiden deze niet verder, maar waren ze wel 30 procent groter in vergelijking met eind 2013. Ook het vertrouwen van producenten bevindt zich op een hoog niveau. Behalve twee kleine dipjes in februari (-0,1 procent) en in september (-0,2 procent) vorig jaar, is het producentenvertrouwen al 15 maanden achterelkaar niet negatief geweest. Hoewel het in de eerste twee maanden van dit jaar iets is gedaald, is er voldoende basis voor groei, omdat het zich boven het langjarig gemiddelde bevindt. Ook de score van de Nederlandse Purchasing ® Managers Index wijst op verdere groei en doet dat tot en met januari van dit jaar al 19 maanden achtereen. Dit is goed nieuws voor de werkgelegenheid en ook de bezettingsgraden stijgen. Dit zal uiteindelijk leiden tot meer uitbreidingsinvesteringen, zoals in nieuwe bedrijfsgebouwen. Daarvoor lijkt het nu nog te vroeg, omdat de vergunningverlening voor de utiliteitsbouw in 2014 geen verbetering heeft laten zien. Dit in tegenstelling tot de vergunningverlening voor nieuwe woningen welke vorig steeg naar ruim 39.365 nieuw te bouwen woningen op jaarbasis. Dat is 50 procent meer dan in 2013 en zelfs ook iets meer dan in 2012. Omdat ook het consumentenvertrouwen nog net negatief is, maar zich op een hoog niveau bevindt in vergelijking met de niveaus in 2013, lijken de fundamenten onder de economie stevig en zijn de prognoses positief. De meeste consumenten vinden het zelfs een goede tijd voor het doen van grote aankopen. De Europese Commissie verwacht voor Nederland aantrekkende groei van 1,4 procent dit jaar en 1,7 procent volgend jaar.

2. Woningbouw De goede situatie op de woningmarkt staat de woningbouw toe om een aanzienlijke groei te realiseren. De vrees was dat door het aflopen van stimuleringsmaatregelen en het aanscherpen van de leenregels, de woningmarkt begin dit jaar in de problemen zou kunnen komen. Zeker omdat er in de laatste maand van vorig jaar zoveel woningen van eigenaar wisselden, zou dat in januari wel eens tegen kunnen vallen. Toch zijn er in de eerste maand van dit jaar weer meer woningen verkocht in vergelijking met een jaar eerder. Ook de prijzen stegen nog. Dit is een duidelijk bewijs van de robuustheid van het huidige herstel op de woningmarkt. Het is alleen niet gelijk verdeeld over het land. Er worden wel in alle provincies weer meer bestaande woningen verkocht, maar niet overal stijgen de prijzen weer. De grootste prijsstijgingen zijn te


3

vinden in Utrecht en Noord-Holland, waar vooral de regio Amsterdam zich onderscheid. In Friesland, Drenthe en Zeeland daalden de huizenprijzen in het laatste kwartaal van vorig jaar nog in vergelijking met een jaar eerder. Het woningmarktherstel heeft ook geleid tot een groei van het aantal verkochte nieuwbouwwoningen. Neprom verwacht op basis van de Monitor Nieuwe Woningen (MNW) dat 2014 het beste jaar wordt sinds 2010 wat verkochte nieuwbouwwoningen betreft. Mede dankzij het aflopen van de verruimde schenkingsregeling, wordt verwacht dat het laatste kwartaal zelfs het beste kwartaal wordt sinds 2007. De gemiddelde aanbodprijs van deze woningen is laag. Dit duidt erop dat de nieuwbouwwoningen die vorig jaar werden verkocht vooral voor de onderkant van de markt bedoeld zijn; voor starters. De markt voor dure nieuwbouwwoningen vertoont nog geen herstel. Op basis van het hoge vertrouwen in de koopwoningmarkt (zoals bijvoorbeeld de Vereniging Eigen Huis dat meet) en de dalende hypotheekrentes wordt verwacht dat de verkoop van nieuwbouwwoningen zich ook dit jaar positief zal ontwikkelen. De verdere daling van de hypotheekrente is het gevolg van ontwikkelingen op de kapitaalmarkt en van de toenemende concurrentie op de Nederlandse hypotheekmarkt. Buitenlandse partijen en Nederlandse pensioenfondsen zien steeds meer kansen op de Nederlandse woningmarkt. De goede betalingsmoraal in ons land biedt voldoende zekerheid wat betreft rendement. De goedgevulde woningbouwportefeuilles van de aannemerij en de trend in de verlening van bouwvergunningen voor nieuwe woningen ondersteunt het woningbouw herstel. Van de bijna 40.000 nieuwbouwwoningen waarvoor in 2014 een bouwvergunning werd geregistreerd, is 65 procent een koopwoning. Het aantal vergunde nieuwe koopwoningen laat daarmee een stijging zien van 66 procent vergeleken met 2013. Ook het aantal vergunde huurwoningen is gestegen ten opzichte van 2013. Deze stijging zette in de tweede helft van vorig jaar in en kwam uit op 28 procent. Het herstel van de woningbouw concentreert zich in de koopsector, maar blijft niet beperkt tot deze sector. Ook de bouw van nieuwe huurwoningen zit weer in de lift. Positief is dat woningcorporaties hier weer aan bij zullen dragen. Terwijl ze nog altijd minder koopwoningen in de planning hebben, wordt er wel weer meer ingezet op de bouw van huurwoningen. Terwijl er in 2014 weer meer nieuwbouwwoningen vergund worden, zijn er vorig jaar minder nieuwbouwwoningen opgeleverd dan een jaar eerder. Dit blijkt uit de CBS-telling van het aantal nieuwe woningen die in de Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG) staan geregistreerd. Dit aantal kwam voor 2014 uit op 44.000. In 2013 waren dat er nog ruim 49.000. Sinds 2012 zijn er op jaarbasis minder dan 40.000 nieuwbouwwoningen vergund; met als dieptepunt 2013 met 26.000 vergunde nieuwbouwwoningen. Gezien het lage aantal vergunde nieuwbouwwoningen is de telling van het aantal in 2014 opgeleverde nieuwbouwwoningen van


4

44.000 hoog te noemen. Omdat de BAG nog relatief nieuw is, is niet volledig uit te sluiten dat er bij de vulling ervan nog fouten gemaakt worden, waardoor de uitkomsten een vertekend beeld geven. Bovendien is er geen direct verband meer tussen de registratie van de bouwvergunningen de BAG-tellingen. Ook door definitieverschillen tussen deze statistieken zouden afwijkingen ontstaan kunnen zijn. Nu gemeenten en het CBS steeds meer ervaring krijgen in het werken met de BAG zal de kwaliteit van de statistieken die eraan ontleend worden stijgen.

3. Utiliteitsbouw Ondanks de voortzetting van het economische herstel in Nederland weet de utiliteitsbouw er nog niet volledig van te profiteren. Slechts voor enkele gebouwsoorten ontwikkelt de utiliteitsbouwproductie zich positief. Omdat er voor andere gebouwsoorten nog steeds sprake is van een dalende bouwproductie, schiet de utiliteitsbouwsector er per saldo nog niet veel mee op. De totale bouwsom waarvoor in het jaar 2014 nieuwbouwvergunningen werden geregistreerd binnen de utiliteitsbouw is nauwelijks gestegen ten opzichte van 2013. Ook de verdeling daarvan over de marktsector en budgetsector is nauwelijks veranderd. Binnen vergunningverlening voor de marktsector heeft zich wel een verschuiving voorgedaan in 2014 ten opzichte van 2013. Het volume schuren, stallen en kantoren is gedaald, terwijl er voor hallen en loodsen meer volume werd geregistreerd. Het volume combinatie bedrijfshallen kende een stabiel verloop. Voor de bouw van hallen en loodsen zijn er dus positieve vooruitzichten. De bouw van schuren en stallen kent ook een negatieve prognose. Niet alleen is er nu weinig aanleiding om nieuw te bouwen, ook de investeringsbereidheid binnen de agrarische sector is laag. In het recente verleden werd er veel nieuwgebouwd, omdat voldaan moest worden aan of werd geanticipeerd op nieuwe regelgeving. Dergelijke factoren spelen niet langer. Bovendien heeft de sector een slecht jaar achter de rug. Internationale ontwikkelingen, zoals de Russische boycot, hebben er toe geleid dat de prijs van agrarische producten drastisch is gedaald. Gelukkig was de prijs voor grondstoffen laag, waardoor de inkomstendaling enigszins beperkt bleef. Ook de impact van de vogelgriep bleek minder erg dan verwacht. Toch daalde het inkomen van de gemiddelde agrariër in 2014 met 20 procent in vergelijking met het (goede) jaar 2013 volgens het Landbouw Economisch Instituut. Het beleggingsvolume in Nederlands vastgoed is in 2014 duidelijk gestegen in vergelijking met een jaar eerder. Buitenlandse beleggers hebben veel interesse in Nederlands vastgoed en zijn bereid om er flink in te investeren. Deze beleggingen en


5

investeringen concentreren zich echter in bestaande gebouwen die geschikt zijn voor transformatie. Voor de crisis werd er juist veel belegd in nieuwbouw.

4. Actualiteit Uit de resultaten van de grote bouwbedrijven in Nederland blijkt dat er vorig jaar weer grote verliezen zijn geleden. Zowel BAM als Heijmans hebben inmiddels hun resultaten over 2014 gepresenteerd. Vorig jaar hadden de bouwers een aantal tegenvallers te verwerken. Er is verlies genomen op risicovolle PPS-projecten en projecten die te goedkoop zijn aanbesteed. Bovendien werd er weinig verdiend in de utiliteitsbouw, de grond-, water- en wegenbouw en kostten reorganisaties het nodige. Ook moest er wederom afgeschreven worden op de grondposities. Net als bij gemeenten. Dankzij de woningbouw hopen de bedrijven dit jaar in Nederland weer wat geld over te houden. De verliezen van de grote bouwers zijn tekenend voor de overcapaciteit die nog aanwezig is in de Nederlandse bouwsector. Bouwbedrijven tot 100 medewerkers hebben in 2014 al wel meer omzet weten te genereren. Ontwikkelende aannemers klagen ondertussen over de afdelingen bijzonder beheer van de banken. Door te grote risico’s en verliezen uit het verleden hebben de banken bij veel ontwikkelaars de kredietkraan dichtgedraaid. Daardoor zouden ze moeite hebben om nieuwe projecten op te starten. De banken zouden alleen oog hebben voor het indammen van de eigen risicoblootstelling en volledig voorbij gaan aan het ondernemingsbelang. Ook vanuit de agrarische sector kunnen dergelijke geluiden gehoord worden over de rol van de banken. Hiermee zouden de banken een risico kunnen vormen voor het herstel van de bouwproductie. Andere vormen van financiering worden daarom ook steeds vaker overwogen, waarbij crowdfunding zeker niet de laatste optie is. De nieuwe Griekse regering heeft de discussie omtrent de verlenging van het financiële steunpakket voor het land enorm opgevoerd, maar zich uiteindelijk toch grotendeels neergelegd bij de bezuinigingseisen van de eurogroep. De plannen die de Griekse regering heeft ingediend om de doelstellingen te halen, zijn goedgekeurd waarmee de weg werd vrijgemaakt voor verdere financiële steun. Het is echter de vraag of de plannen van de Grieken haalbaar zijn. Voor nu lijkt de plek binnen de eurozone van Griekenland gered en is de stabiliteit van de eurozone niet direct in het geding. De positieve economische prognoses lijken dus niet in gevaar, zeker door de lage koers van de euro en lage olieprijs. De situatie in Griekenland blijft echter een risico vormen.


6

Nederland maakt zich op voor de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Een slechte uitslag voor de regeringspartijen zou de coalitie onder druk kunnen zetten. Steun vanuit de bevriende oppositie is niet gegarandeerd. Een meerderheid in de Eerste Kamer is uiterst onzeker na de verkiezingen. Dan wordt het heel moeilijk voor de regering om beleid te maken, waardoor ze misschien niet verder kunnen. Nieuwe verkiezingen zouden de onrust in Nederland weer opvoeren en het economisch herstel kunnen schaden. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft kritiek geuit op het woningbeleid van minister Blok. Door het aflossen van hypotheken en het opbouwen van een pensioen te verplichten, wordt er te veel geld onttrokken aan de economie. Dit gaat ten koste van de consumptie. In de toekomst zou het woonbeleid en het pensioenbeleid beter in overeenstemming moeten worden gebracht.


7

Bouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw

Recommend Documents