Beste Vrienden en Vriendinnen,

Inhoudsopgave

2

Even bijpraten

2

Zoekplaatje

2

Nieuws uit Blijdorp

3

Botanisch Blijdorp: boompje verwisselen

7

Vogel wijzer: Vogels zijn sexy ... !

9

Beste Vrienden en Vriendinnen, Voor u ligt weer een nieuw Vrienden nieuws. W e hebben weer onze uiterste best gedaan om u zo goed mogelijk te informeren. Naast de gebruikelijke nieuwtjes valt er ook heel wat te melden over de Vereniging zelf. Na de nieuwjaarslezing van Ton Dorresteyn zullen we beginnen met de bouw van het nieuwe tijgerverblijf. Verder openen we die dag een nieuw verblijf voor de colobusapen. Als u de winterlezing heeft bijgewoond van Simone de Vries dan bent u helemaal op de hoogte van het wel en wee van deze mooie apen. Uiteraard vindt u ook in dit Vrienden nieuws meer info. Op verzoek van de Diergaarde zullen we ook financieel bijdragen aan een nieuw verblijf voor de servals. Meer info over deze prachtige katten vindt u op pagina 16.

Lijn 13: Ernstig

10

Zoo'n boek: 'Over vogels'

11

Roofdieren bezig houden

12

Reactie op Lijn 13

13

Bezoek van de Vrienden aan Dierenpark Planckendael

14

Digibeesten: Taman Indah

15

Rest mij u namens de redactie veel leesplezier te wensen en de allerbeste wensen voor het nieuwe jaar!

Lange oren en lange benen

16

Marcel Kreuger, hoofdredacteur

Agenda-gezocht

I7

Colobussen in de schaduw

18

Koud Bloed

19

Nieuws uit andere tuinen

20

Cursus: Hoe maak ik mooie dierenfoto 's?

21

Mutaties 7 augustus 23 november 2003

22

Ingezonden

23

Colofon

23

Kijkt u vooral ook even in de agenda. Er zijn versch illende data om vast te noteren. Bijzonder gelukkig zijn we met de toezegging van Blijdorp-fotograaf Rob D oolaard om u op zaterdag 24 januari 2004 te voorzien van allerlei nuttige tips om uw Blijdorp-foto's nog mooier te maken . Voor meer informatie kunt u terecht op pagina 21 . . Bent u geïnteresseerd? Reageer dan snel. De capaciteit van het Eauditorium is beperkt!

Herfsttalerelen . loto: Koos van Leeuwen

Wie Iterkmt deze Blijdorp bewol/er?? Kijk voor het juiste antwoord op de website: wlllw.vriendenVatlblijdorp.tll of wacht tot hel volget/de "ummer van Vrie"de"nielllvs.

Heeft u ook zo genoten van de prachtige herfstkleuren in de Diergaarde? Tijdens de vele zonnige dagen dit najaar lag de tuin er prachtig bij . Met name in het gebied rond de Maleise bosrand en het Amoergebied waren de bomen met goudgele bladeren getooid. Op koude ochtenden waren de bladeren ook nog eens voorzien van een randje rijp . De diverse grassen zorgden met hun door de zon beschenen pluimen voor een schitterend effect. Ook veel dieren lieten zich in het najaar van hun beste kant zien : er werden veel jongen geboren, waaronder weer enkele primeurs!

Beschuit met ......... .

tekst: Moniqu e van Lee u we n- Maat met dank aan: Ben Bothof.

Jonge Colobus - loto: Monique van Leeuwen

Mary Vri en s en Henk Zwarte poo rte bron: per sb eri chte n Di ergaard e Blijdor p

Voor het eerst in ru im 16 jaar loopt er weer een jonge kameel in de Diergaarde. Op I 7 augustus kwam het jonge diertje ter wereld . Zowel voor moeder Salenga als voor vader Hannibal is dit de eerste nakomeling. Beiden leven al enige jaren in Blijdorp, maar hebben nu pas de leeftijd bereikt waarop zij voor nageslacht kunnen zorgen . Het jong is een mannetje en luistert naar de naam Teun. De eerste weken verbleven moeder en kind op stal. Na zo'n week of drie mocht de kleine voor het eerst naar buiten . De Mongoolse steppe werd voor die gelegenheid wel in tweeën verdeeld ; een schrikdraad moest de nieuwsgierige przewalskipaarden op een afstand houden. Ook was een aantal ver-

zorgers op het perk aanwezig om te voorkomen dat Teun in de vijver zou belanden . Eindelijk was het grote moment daar: moeder Salenga schreed statig het perk op met in haar kielzog een grijsbruine knuffel op lange, wiebelende benen . De levenslust straalde van het diertje af! Enthousiast nam hij een duik onder de buik van vader Hannibal om daar op zoek te gaan naar de uier. Hannibal was daar niet zo van gediend . Ook tante Inez moest erg wennen aan dat huppelende ding met zijn zwabberbenen . Voor het publiek was het genieten! De mutslangoeren, die in de Maleise bosrand wonen , kregen gezinsu itbreiding op 16 september. Regelmatig zitten deze zeldzame bladapen op een kluitje tegen elkaar aan te slapen. Het is dan een kwestie van staarten tellen om te zien uit hoeveel dieren het groepje bestaat. Moeder van de jonge mutslangoer is Tanya. Zij is afkomstig uit de dierentuin van Melbourne. Trotse vader is de Antwerpse Stafke. Wellicht is het u opgevallen dat de kleintjes met een oranje vachtje op de wereld komen . De volwassen dieren zijn veelal zwart; een enkeling behoudt de fraaie oranje kleur. Op dit moment is er één oranje vrouwtje in de groep. Enige tijd geleden kwam zij vanuit Apenheul de groep versterken . Wellicht zorgt zij in de toekomst voor nageslacht met een oranje vacht. Het jong van Tanya zal inmiddels wel praktisch donker zijn >

geworden. De mutslangoeren hebben grappige snuitjes; zij kijken enigszins verbaasd de wereld in . Opvallend bij deze apensoort is dat alle dieren 'moederen' over de baby. Met een jong in de groep is er weer regel matig leven in de brouwerij.

publiek was een monitor geplaatst bij het dwergnijlpaardenverblijf. Zo kon men toch een glimp van het jong opvangen . Vader van de baby is Leipi. Nu moet u niet denken dat hij iets mankeert; hij is gewoon afkomstig uit de dierentuin van Leipzig!

Op woensdagavond 29 oktober werd er een dwergnijlpaardje geboren. Het is inmiddels alweer zes jaar geleden dat er een baby-dwergnijlpaard te zien was in de tuin. Het diertje is een mannetje. Omdat er onder de dwergnijlpaardenpopulatie in dierentuinen erg veel vrouwtjes zijn, is dit mannetje extra welkom . Wellicht kan hij in de toekomst deelnemen aan het fokprogramma van deze dieren. Na een draagtijd van ongeveer tweehonderd dagen kwam het jong ter wereld . Het waterniveau in het verblijf was uit voorzorg al enige tijd zeer laag gehouden. Dwergnijlpaarden bevallen op het land en de baby kan nog niet zwem men! Hoewel dwergnijlpaarden van die aaibare dieren lijken , gaan de verzorgers niet bij hen in het verblijf. De dieren zijn daar niet van gediend en hebben zeer scherpe tanden waar mee ze dat laten blijken. Moeder Monica was extra op haar hoede: toen onze fotograaf wat over het hek leunde om een beter plaatje van haar kind te kunnen schieten , kwam ze meteen met opengesperde bek op hem af! Het pasgeboren jong is niet veel groter dan een flinke cavia en zeer aandoenlijk om te zien . Voor het

Giraffe Mark is niet meer In het vorige nummer meldden we dat Mark 'een giraf van de dag' was. Hij tobde al geruime tijd met zijn poten en ging steeds moeilijker lopen. Het kappen van zijn hoeven heeft enkele malen wat verlichting gegeven. Uiteindelijk mocht ook dat niet meer baten . Begin september is besloten Mark uit zijn lijden te verlossen en heeft de dierenarts hem laten inslapen. Sectie wees uit dat hij last had van gewrichtsontsteking. Mark werd geboren in diergaarde Blijdorp in 1984. AI jong verhuisde hij naar Duisburg om daar voor nageslacht te zorgen . Na de dood van de Blijdorpse giraffenman Komo keerde Mark naar zijn geboortestad terug. Toen Mark hier arriveerde werd de giraffenstal tijdelijk afgesloten voor het publiek . Hij was namelijk zó lang, dat hij de glazen platen uit het plafond duwde! Ook in Blijdorp heeft Mark voor diverse nakomelingen gezorgd. Dit voorjaar werd hij , ondanks zijn leeftijd , nog vader van Anne. Mark is bijna 19 jaar oud geworden. Zijn huid en skelet worden geprepareerd en zullen over enige tijd te zien zijn in het Haagse Museon. Fehari , een jonge man die enige tijd geleden naar Blijdorp

kwam, mag nu de kudde aanvoeren .

Nieuws van de overkant De bizonfamilie is in de vroege herfst flink uitgebreid: tussen eind september en half oktober werden maar liefst drie kalveren geboren! Vader van de kalfjes is Harry. Hoewel er inmiddels ook al enkele uit de kluiten gewassen zoons van hem rond lopen, is Harry nog steeds de baas van de kudde. Als u goed kijkt zult u zien dat hij uiteindelijk toch de meest indrukwekkende stier is die op de bizonweide rondloopt. Naast de bizons is het perk voor de prairiehondjes in gebruik genomen. Dit bijzondere verblijf oogt absoluut niet als een dierverblijf zoals we dat gewend zijn. Op het eerste gezicht zijn er totaal geen afscheidingen tussen de heuvel voor de dieren en de omgeving. Een ingenieus systeem moet de prairiehondjes binnen hun perk houden. De toegangswegen tot hun verblijf zijn voorzien van een metalen rooster dat onder (zwak)stroom kan worden gezet. De eerste weken stond er dag en nacht stroom op de roosters zodat de diertjes leerden om daar niet overheen te gaan. Zodra zij de grenzen van hun verblijf voldoende ken nen, wordt overdag de stroom uitgeschakeld en kan het publiek door het verblijf wandelen. Op die manier kun je de dieren van heel dichtbij en zonder barrière bekijken . En nu maar afwachten of het werkt. Evenals de stok staartjes zijn prairiehondjes namelijk beruchte uitbrekers...

>

4100000000

00 jong uit het ei kruipt, wordt het terug geplaatst in de groep. Opfok door de 'ouders' is namelijk het allerbeste voor het jong. Op die manier leert het hoe een koningspinguïn zich dient te gedragen. Het publiek kan af en toe een glimp van de grijze kuikentjes opvangen. Meestal zitten ze echter veilig en warm weggedoken . Als dit Vriendennieuws bij u in de bus valt, zijn de kuikens waarschijnlijk al flink gegroeid en hebben ze inmiddels een bruin dons pak. Wellicht zijn de kuikens dan te zien in de pinguïncrèche: het verblijf met de ondiepe poel rechts naast het grote pinguïnverblijf. De koningspinguïnkuikens zijn de eersten die .in Nederland zijn geboren; Blijdorp heeft dus weer een primeur!

•

pev

GOOOGOGO •

w sse e

Dit artikel gaat niet over het verplanten van bomen. Evenmin over het ouderwetse kinderspel boompje verwisselen. Het gaat over 'job rotation', oftewel tijdelijk van baan wisselen.

Prairiehonden zijn knaagdieren. Zij danken hun naam aan het blaffende geluid dat ze maken als er gevaar dreigt. Het zijn actieve en sociale dieren. Ze leven in grote kolonies in holen onder de grond. In hun nieuwe verblijf hebben zij dan ook volop mogelijkheden om te graven. Er zijn nog meer veranderingen aan de andere kant van het spoor. Naast het nieuwe verblijf voor de prairiehondjes is een verblijf voor vicuna's aangelegd . Deze kleine wilde lamasoort is oorspronkelijk afkomstig uit het Zuid-Amerikaanse hooggebergte. De fraaie, ranke dieren kunnen misschien een heel klein beetje de aandacht afleiden van alle bouwactiviteiten vanwege de HSL. De vicuna is helaas een bedreigde diersoort. Diergaarde Blijdorp heeft de dieren in het verleden ook in de collectie gehad. Nu zijn ze dus weer terug. De wandeling van- en naar het Oceanium wordt steeds leuker en interessanter nu er steeds meer dierverblijven gereedkomen.

Koningskinderen Sinds juni 200 I bewonen de koningspinguïns hun verblijf in het Oceanium. Deze dieren, afkomstig uit dierentuinen in de Verenigde Staten en uit Basel, hebben de afgelopen twee jaar moeten wennen aan het zomer-en winterritme in hun Rotterdamse verblijf. Hoewel er al eerder eieren werden gelegd zijn dit najaar voor het eerst eieren uitgekomen: op 20 oktober en 14 november kroop er een koningskind uit het ei. De moeders zijn bekend, maar het is niet zeker wie de vaders zijn, omdat koningspinguïns niet strikt monogaam zijn. De dieren baltsen en paren niet altijd met dezelfde partners. Bovendien worden de eieren ook nog weleens onderling geruild. In Diergaarde Blijdorp worden de eieren nadat ze zijn gelegd weggenomen en omgeruild voor identieke, houten eieren . De echte eieren worden in de broedmachine gelegd om de kans op uitkomen te bevorderen . Als het

Nog meer bijzondere dieren waren te zien in de reptielenopfok. Er werden namelijk acht Braziliaanse boom boa's geboren. Deze slangensoort is nauwelijks te zien in dierentuinen. De geboorte van de slangetjes is een speciaal gebeuren: de soort is namelijk eierlevendbarend. De moeder baart de jongen die opgerold in een soort vlies zitten. Op het moment dat ze naar buiten komen plopt het vlies open en kruipt de kleine slang eruit. Opmerkelijk is ook de kleur van de jonge diertjes: ze zijn brUin/geel/oranje van kleur. Hun ouders hebben een groene kleur en zijn daarmee heel goed gecamoufleerd in hun natuurlijke leefomgeving, tussen het gebladerte. Ze heten immers niet voor niets boomboa's! •

De Hortus Amsterdam voelde evenals Blijdorp veel voor het plan om aan job rotation te doen. En zo kon het gebeuren dat Jaap van Houwelingen, medewerker van de botanische afdeling, een weekje in Amsterdam aan de slag ging. In diezelfde week verruilde Maarten Klomp zijn werk in de Hortus voor Diergaarde Blijdorp. Door de gelijktijdige uitwisseling hebben de tuinen geen verlies van menskracht op de betreffende afdelingen.

Hortus Botanicus

Ook in de broedmachines op de reptielenafdeling kropen enkele bijzondere Blijdorpbewoners uit het ei. In augustus kwamen zes Zuid-Amerikaanse dwergkaaimans ter wereld. Het is de eerste keer dat in de Diergaarde dwergkaaimans uit het ei kwamen. De volwassen dieren, van zo'n anderhalve meter lengte, wonen in het Oceanium. De eieren zijn weggehaald en in de broedmachine gelegd omdat de temperatuur in het verblijf teveel wisselt. Opmerkelijk is dat de babykrokodilletjes vlak voordat ze uitkomen roepen naar hun moeder. Met een soort kwaakgeluid vragen zij of de kust veilig is. Omdat moeder niet in de buurt was heeft een van de verzorgers die rol op zich genomen en teruggekwaakt. Eenmaal uit het ei zijn de dwergjes ongeveer 20 cm lang. Ze kunnen echter al flink van zich afbijten! In november 2002 kroop voor de eerste maal een gilamonster uit het ei. Daarmee had Blijdorp een Nederlandse primeur. Dit najaar was het wederom raak: in oktober kropen maar liefst vijf van deze giftige hagedissen uit het ei! Voor een bedreigde diersoort als het gilamonster is dit fokresultaat zeer welkom.

l

Jaap van Houwelingen, ( Melitta van Bracht en Juul van Dam, botanische afdeling , www. hortus·botanicus.nl

De Hortus Botanicus Amsterdam is een van de oudste botanische tuinen ter wereld. In 1638 werd de tuin opgericht als kruidentuin voor artsen en apothekers. Sinds 1682 ligt de Hortus op zijn huidige plek in de plantagebuurt, schuin tegenover Artis. Vergeleken met Blijdorp is de Hortus een kleine tuin: slechts 1,7 hectare. Maar op dit kleine stukje grond bevindt zich een 'levend museum' met ruim 8000 verschillende plantensoorten. Diverse kassen herbergen cactussen, tropische planten en palmen en er is een gevarieerde buitentuin. Er groeien onder andere vele monumentale bomen, waarvan sommige meer dan honderd jaar oud zijn. Zij zorgen voor een bijzondere sfeer en doen je vergeten dat je in hartje Amsterdam bent.

Nog meer eieren

Prairiehondje . foto: Koos van Leeuwen

teh r Monique van Leeuwen ·Maat

Tot voor kort was deze term mij volslagen onbekend . Als musicus kon ik me er in eerste instantie dan ook niets bij voorstellen: je kunt niet zomaar spelen of lesgeven op een ander instrument. Ooit heb ik eens een tromboneles gehad. Ik kon het zware instrument amper omhoog houden, laat staan er geluid uit halen. Inmiddels heb ik begrepen dat het bij veel bedrijven niet ongebrlJikelijk is dat werknemers eens een keer elders rondkijken. In Diergaarde Blijdorp bestaat al enige tijd de mogelijkheid om eens op een andere afdeling mee te draaien. Dit om nieuwe inspiratie op te doen en meer inzicht in de werkzaamheden van collega's te krijgen. Zo krijgt men over en weer meer begrip voor elkaar. Ook is het niet ongebruikelijk dat dierenverzorgers een tijdje meedraaien in een andere tuin om ervaringen uit te wisselen en nieuwe ideeën op te doen.

Ruilen De Diergaarde is lid van de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen. Enige tijd geleden kwam de hortulanus van de Hortus Amsterdam samen met een medewerker op bezoek in Blijdorp om ideeën op te doen voor een nieuwe orchideeënvitrine. Tijdens de rondwandeling door de tuin kwam men op het idee dat het leuk zou zijn om eens bij elkaar in de keuken te kijken. Er is al regelmatig contact tussen de verschillende botanische tuinen. Via de zaadlijsten wisselen zij zaden uit. Ook vragen zij elkaar regelmatig advies. Door uitwisseling van mensen krijgen de contacten een nieuwe dimensie. Het is anders als je alleen een aanvraag krijgt per telefoon of e-mail, of dat je de persoon in kwestie zelf kent doordat je samen gewerkt hebt. Het is leuk om eens ergens anders rond te kijken, maar het is ook de bedoeling dat kennis en materiaal wordt uitgewisseld.

Vanuit Amsterdam reageerde men enthousiast op de uitwisseling: werken in een dierentuin die tevens botanische tuin is, is nu eenmaal totaal anders dan werken in de Hortus. Ook voor Van Houwelingen was het een totaal nieuwe ervaring. Hij werkt al 37 jaar in Diergaarde Blijdorp: "Het was wel vreemd, het voelde alsof ik voor het eerst van mijn leven naar een nieuwe baas ging". De werkzaamheden in de Hortus verschillen op zich niet zo erg van de werkzaamheden in Blijdorp. Toch zijn er wel enkele opmerkelijke verschillen. De botanische afdeling van de Diergaarde is opgesplitst in aparte afdelingen voor binnen- en buitengroen. In de Hortus daarentegen zijn de hoveniers 'allround' . .Bij goed weer werkt men buiten en bij slecht weer binnen in de kassen. Naast de gebruikelijke werkzaamheden die verband houden met de planten, doen de hoveniers in de Hortus ook weleens andere klussen. Bijvoorbeeld het repareren van een hek om te voorkomen dat er zwervers in de tuin komen slapen. Opvallend is het verschil in publiek. In de Diergaarde is het erg druk; er komen vele bezoekers die in eerste instantie niet voor planten komen maar voor de dieren. De Hortus wordt voornamelijk bezocht door geïnteresseerde plantenliefhebbers en men- >

sen die op zoek zijn naar een rustige plek in de drukke hoofdstad. Een belangrijk verschil is dat je in de Hortus geen rekening hoeft te houden met dieren die je beplanting op eten!

Praktische zaken In Blijdorp werkt Jaap van Houwelingen op de afdeling binnengroen en is hij veelal te vinden in Taman Indah en het Oceanium. In Amsterdam werd hij op meerdere plaatsen ingezet, zowel binnen als buiten. Het werken buiten ervaart hij zelf als het grootste verschil met zijn werkzaamheden in de Diergaarde. Ook het feit dat de Hortus v eel kleiner is en dat er minder hoveniers werken is merkbaar; de hoveniers werken meer zelfstandig. Voor een deel waren de werkzaamheden niet anders dan thuis: "Vanwege de grote droogte deze zomer moest er zowel binnen als buiten veel water gegeven worden. In de showkassen gaat dit via een automatisch watergeefsysteem. In de kwekerij achter de schermen gaat het gieten handmatig. Het kost wel een halve dag om alles te begieten . Dit is vergelijkbaar met de situatie in Blijdorp. Ook zeer vertrouwd was het werk in de kassen. De planten in de tropische kas zijn erg indrukwekkend: er staan schitterende oude ficussen die inmiddels zijn uitgegroeid tot volwassen bomen met luchtwortels en oude stammen. Hopelijk kunnen we dit in de toekomst ook in Taman Indah of de Victoriaserre aan het publiek tonen. In de tro-

pische kas moest een deel gesnoeid worden omdat de planten daar erg door elkaar groeiden. Een boom werd overgroeid door klimplanten en bovendien was een waterpartij nauwelijks meer zichtbaar door de woekerende planten. Daar moest de schaar in. Het is altijd lastig om te bepalen tot hoever je terugsnoeit. Het is leuk als de vijver weer zichtbaar is voor het publiek. Je probeert toch een zo natuurlijk mogelijk uiterlijk te creëren." Evenals Blijdorp doet de Hortus mee aan de uitwisseling van zaden met botanische tuinen over de hele wereld. Het verzamelen van zaden was dan ook een van de taken die van Houwelingen te doen kreeg. Het kost veel tijd om de rijpe zaden te plukken, waarbij het heel belangrijk is dat de juiste naam en het juiste nummer bij de zaden genoteerd worden. De zaden worden verzameld in papieren zakken en gaan naar de droogkamer. Later worden ze dan schoongemaakt en opgeborgen . Vanuit de Hortus worden ze op aanvraag opgestuurd naar andere tuinen.

Indrukwekkend Op de vraag wat hij het meest bijzonder vond in de Hortus hoeft van Houwelingen niet lang na te denken: "De verzameling Cycaspalmen is echt indrukwekkend". De Hortus van Amsterdam beheert samen met de Hortus in Leiden en Pinetum Blijdenstein in Hilversum de nationale collectie Cycaspalmen, ook wel palmvarens genoemd.

Deze plantensoort is al heel oud; ze werden al gegeten door dinosauriërs. Ze lijken wel wat op palmen met hun dikke stam waaruit de geveerde, varenachtige bladeren groeien . De traag groeiende Cycaspalmen staan in een aparte kas. Sommige exemplaren zijn honderden jaren oud, en de oudste telt zelfs ruim 300 jaar! In de Hortus kweekt men ook Cycaspalmen: op de kwekerij achter de schermen is een groot aantal soorten te vinden van allerlei leeftijden .

Voor herhaling vatbaar Van beide kanten is deze eerste uitwisseling van mensen als positief ervaren. Beide mannen vonden het verfrissend om een tijdje ergens anders rond te kijken. Bovendien keerden ze huiswaarts met enkele 'schatten' in de vorm van zaden en stekjes. Hoewel een week maar kort is, kun je toch ervaren hoe het er in een andere tuin aan toegaat. Van Houwelingen: .. Het is een leuke ervaring; je doet nieuwe inspiratie op en je maakt nieuwe contacten. Het is belangrijk om die contacten warm te houden. Ik heb een jaarkaart gekregen, en ben ook zeker van plan om in mijn vrije tijd regelmatig in de Hortus te gaan kijken. Door de samenwerking kun je de uitwisseling van materiaal zoals zaden veel soepeler laten verlopen. Bovendien denken we altijd dat bij de buren het gras groener is. Maar eigenlijk doen we het hier ook zo gek nog niet!" •

Zaden verzamelen - foto: Juul van Dam

OGOOOOOOOOO

,

tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

Vogels zijn sexy .. ••

De harpij is een zeer bijzondere en bovendien zeldzame arend, die we in de Nederlandse dierentuinen helaas niet kunnen bewonderen. 'De Harpij' is ook een organisatie, een stichting van en voor Nederlandse en Belgische dierentuinmedewerkers, die als hoofddoelstelling heeft 'het verbeteren van de verzorging

de ontwikkeling van de 'veldornithologie' liet Van Dijk aan de hand van een groot aantal voorbeelden zien hoe de populaties van verschillende soorten in de loop van de tijd veranderen. Vogels die in bepaalde gebieden afnemen, nemen in andere geb ie-

...,111

t).()

C

--t).() .-N .... .~ Ut

Cl)

s..

E

,...

0

E

cv

10.

~

...,0 cv

"05 ~

0 0

°i

M

-0 -0

0

,...

C''""

-0

~

I

0

è

0

cv

D.O

C

'c" ~

E 1\1

:a

... "ot:Ccv

.... > ru

I

0 D.O

0 c c c cv cv c :~ "i 111 cv cv N 15 10. ·S 111 .t: ~ 10. ::s cv cv cv > °2 Ncv D.O C cv ~

'" ~

iS!

ei.

"'" " 10.

::s

...,::s111

"EQI

ti

~ 0

'"'"

ëi. c

a:

~

1:4

0

'U c

0-

QI

M

QI

M

~

0

.0

c:

> QI QI

0

i5

> QI

c:

QI

~

QI

"ti :::I

lil

QI

lil

00 QI 00

c

i..:

>

QI

E

""i:: .L::

0

...

00 00

QI

QI

E E :J

c -0 :.:J

QI

in

~

-0

«

~ QI Z

Ê

L:

E E

'" :s... ~

c c co ...,. ~

Qj

....

·5 '"

....1\1 ....C!

:J

QI

a.

.L::

I 1\1 -0

QI

B

Vi

~

-0

«

-0 0

~

Cl a..

ë 0

-2QI

~

.ëij

E

uJ

'"

UI

>.. 0 c:

e

0 U!

ei

-a ns

ok Harpij-congres · foto: Jos Nijkamp

Harpijcongres 2003

Om 9.30 uur werden de congresgangers ontvangen in het parkrestaurant van Vogelpark Avifauna. Een uitgebreide congresmap (met het programma, een lijst van deelnemers en korte samenvattingen van de lezingen) en een kopje koffie werden ons aangeboden. Nadat vervolgens iedere deelnemer een plaatsje in de zaal had gevonden kon het ochtendprogramma beginnen .

Gastheer Joost Lammers, vogel verzorger in Avifauna opende het congres en introduceerde de eerste spreker: Arend van Dijk, coördinator van het broedvogelmonitoringproject bij SOVON Vogelonderzoek Nederland . De titel van deze eerste lezing was 'Het wel en wee van de Nederlandse broedvogels'. Na eerst iets verteld te hebben over

Sinds oktober 200 I paren overgeplaatst naar een nieuw centrum in het warmere Panama. Harpijen leggen één tot twee eieren, waarvan in het algemeen slechts één jong groot wordt. In het wild krijgt een paar gemiddeld één jong per twee tot drie jaar. Om dit aantal te vergroten worden de eieren in Panama na een paar dagen weggehaald bij broedende stellen zodat er nog een tweede legsel volgt. In de broedmachine worden deze eieren dan in 54-56 dagen uitgebroed. Vervolgens blijven de jonge harpijen nog dertig dagen in het laboratorium. Zodra ze hun eigen temperatuur kunnen regelen gaan ze naar een zogenaamd 'imprinting'-verblijf. In deze

>

sen die op zoek zijn naar een rustige plek in de drukke hoofdstad. Een belangrijk verschil is dat je in de Hortus geen rekening hoeft te houden met dieren die je beplanting op eten!

Praktische zaken In Blijdorp werkt Jaap van Houwelingen op de afdeling binnengroen en is hij veelal te vinden in Taman Indah en het Oceanium. In Amsterdam werd hij op meerdere plaatsen ingezet, zowel binnen als buiten. Het werken buiten ervaart hij zelf als het grootste verschil met zijn werkzaamheden in de Diergaarde. Ook het feit dat de Hortus v

pische kas moest een deel gesnoeid worden omdat de planten daar erg door elkaar groeiden. Een boom werd overgroeid door klimplanten en bovendien was een waterpartij nauwelijks meer zichtbaar door de woekerende planten. Daar moest de schaar in. Het is altijd lastig om te bepalen tot hoever je terugsnoeit. Het is leuk als de vijver weer zichtbaar is voor het publiek. Je probeert toch een zo natuurlijk mogelijk uiterlijk te creëren." Evenals Blijdorp doet de Hortus mee aan de uitwisseling van zaden met botanische tuinen over de hele wereld . Het verzamelen

Deze plantensoort is al heel oud; ze werden al gegeten door dinosauriërs. Ze lijken wel wat op palmen met hun dikke stam waaruit de geveerde, varenachtige bladeren groeien . De traag groeiende Cycaspalmen staan in een aparte kas. Sommige exemplaren zijn honderden jaren oud, en de oudste telt zelfs ruim 300 jaar! In de Hortus kweekt men ook Cycaspalmen: op de kwekerij achter de schermen is een groot aantal soorten te vinden van allerlei leeftijden.

Voor herhaling vatbaar Van beide kanten is deze eerste uitwisseling

000000.0000

,

tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

Vogels zijn sexy .. ••

De harpij is een zeer bijzondere en bovendien zeldzame arend, die we in de Nederlandse dierentuinen helaas niet kunnen bewonderen. 'De Harpij' is ook een organisatie, een stichting van en voor Nederlandse en Belgische dierentuinmedewerkers, die als hoofddoelstelling heeft 'het verbeteren van de verzorging van niet-huisdieren in de breedste zin van het woord'. Eén van de activiteiten van deze stichting is het organiseren van een jaarlijks congres. Het zestiende Harpij -congres, dat dit jaar begin oktober werd gehouden in Vogelpark Avifauna, droeg de voor ons interessante titel 'Bird(s) matter(s)'. Het zou de eerste keer zijn dat een Harpij -congres volledig aan vogels gewijd zou worden, maar vogels zijn dan ook 'sexy', aldus de organisatoren. Reden genoeg om dit congres te bezoeken.

de ontwikkeling van de 'veldornithologie' liet Van Dijk aan de hand van een groot aantal voorbeelden zien hoe de populaties van verschillende soorten in de loop van de tijd veranderen . Vogels die in bepaalde gebieden afnemen , nemen in andere gebieden weer toe en voor soorten die verdwijnen komen andere soorten in de plaats. Over een flink aantal jaren liet hij ons een rijtje 'winnaars' en 'verliezers' zien, alsmede een rijtje van op dit moment talrijkste vogels in Nederland, namelijk: - merel - huismus - spreeuw - vink - koolmees - houtduif - wilde eend. De tweede lezing werd verzorgd door Angel Muela. Deze Spanjaard studeerde af in Amerika en is op dit moment werkzaam bij 'The Peregrine Fund '. Dit is een stichting die zich bezighoudt met onderzoek en bescherming van zeldzame of weinig bekende roofvogels. Momenteel is Angel Muela de coördinator van het uitzet-programma van de harpij in Centraal Amerika. Hij vertelde in goed verstaanbaar Engels over dit harpij-project. Juist voor de leden van stichting ' De Harpij' was het leuk om een verhaal te horen over dé vogel waar hun stichting naar is vernoemd .

Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

Dat de stichting 'De Harpij' heet is overigens min of meer toevallig. De oprichters zochten naar een bedreigde, krachtige dieren- of vogelsoort en blijkbaar waren deze oprichters vogelliefhebbers, want de keuze viel op de prachtige harpij .

Harpij·congrel - foto: JOl Nijkamp

Harpijcongres 2003

Om 9.30 uur werden de congresgangers ontvangen in het parkrestaurant van Vogelpark Avifauna. Een uitgebreide congresmap (met het programma, een lijst van deelnemers en korte samenvattingen van de lezingen) en een kopje koffie werden ons aangeboden. Nadat vervolgens iedere deelnemer een plaatsje in de zaal had gevonden kon het ochtendprogramma beginnen.

Gastheer Joost Lammers, vogelverzorger in Avifauna opende het congres en introduceerde de eerste spreker: Arend van Dijk, coördinator van het broedvogelmonitoringproject bij SOVON Vogelonderzoek Nederland. De titel van deze eerste lezing was 'Het wel en wee van de Nederlandse broedvogels'. Na eerst iets verteld te hebben over

Het harpij-project waar Angel Muela over kwam vertellen is in 1983 gestart in de VS . In het begin was er maar weinig succes. Sinds oktober 200 I zijn de broedparen overgeplaatst naar een nieuw centrum in het warmere Panama. Harpijen leggen één tot twee eieren, waarvan in het algemeen slechts één jong groot wordt. In het w ild krijgt een paar gemiddeld één jong per twee tot drie jaar. Om dit aantal te vergroten worden de eieren in Panama na een paar dagen weggehaald bij broedende stellen zodat er nog een tweede legsel volgt. In de broedmachine worden deze eieren dan in 54-56 dagen uitgebroed. Vervolgens blijven de jonge harpijen nog dertig dagen in het laboratorium. Zodra ze hun eigen temperatuur kunnen regelen gaan ze naar een zogenaamd 'imprinting' -verblijf. In deze

>

Vogelshow . foto: Jas Nijkamp

verblijven is er geen contact met mensen terwijl ze wel voortdurend andere harpijen in het zicht hebben . De volgend stap is overplaatsing naar vliegvolières en daarna de 'release site'. Er wordt op dit moment met twee van deze plaatsen gewerkt: één in Panama en één in Belize. Alle harpijen worden geringd en van een zendertje voorzien alvorens ze worden losgelaten . Nu volgt een periode van zes tot twaalf maanden waarin de vogel intensief wordt gevolgd. Als blijkt dat de vogel echt volledig zelfstandig is wordt de laatste verhuizing een feit. De harpij wordt opnieuw gevangen om in zijn uiteindelijke leefgebied te worden uitgezet. Dit gebeurt om te voorkomen dat de regio rond een 'release

Ernstig Waar denk je aatl Emst? J e ogen kijken naar m e maa r je ziet me nie t. Do nkere karbo nkels, glanze nd , o nd oorzichtig met di e diepe kracht. Je zit daa r maar met je sterke arm en over ee n stalen uitsteeksel. Denkje aan die tijd dat j e Xebo nog moeiteloos de baa. ko n? Denk je aa n Ashmar ? lIij was toch nooit een erieuze bedreigi ng' H et is niet mee r als vroeger, hè? J e ziet de groep in de andere ve rblij ven, en A~ hm ar spee lt er de baas. 't Is een slunge l. AI je nog bij hem ko n komen had hij geen schijn va n ka ns ... Wat denk je 1101/, Emst? J e haalt diep adem en negeert de mensen ac hter de ruit. Van die vree mde we reld ac hter het glas m oe tje niet veel hebben. I Iet zijn meestal de kleinere m ense n, vaak met pukkeltjes op hun gezicht, die op de ruit bl ij ve n ti kken . O ok grote m ensen m et ee n kl eintj e op hun eh o uder doe n dat en o ntblo ten dan hun tanden. Vroeger stoof j e er op af en roffe lde j e terug. Dan vlogen

site' overbevolkt raakt. Het uiteindelijke leefgebied wordt van tevoren flink gescreend op geschiktheid . Hierbij treedt men ook in contact met de locale bevolking, omdat men niet wil uitzetten in een regio waarin de bewoners van oudsher gewend zijn op de harpij te jagen. Naast dit fok- en uitzetprogramma besteedt 'The Peregrine Fund' ook veel tijd aan onderzoek en educatie. De derde lezing werd verzorgd door Andrew Reeve. Sinds 13 jaar is hij verantwoordelijk voor de vogelshows in 'Whipsnade Wild Animal Park' in Engeland . Niet echt opmerkelijk was dan ook zijn onderwerp: 'ethische en technische aspec-

ze meter naa r achteren en die kleintjes brulden. J e m aak t je cr niet zo druk m eer o m.

Wat wilje Erltst? J o uw we reld moet blij ve n zoa ls het is. Toen j e opee ns ee n hee l eiland kreeg hield je het na enkele inspecties voo r gezien. I Iet kostte heel wa t moeite voo rdat ze j e wee r naa r buiten krege n. Achteraf viel het allemaa l we l m ee, totdat ze in eens twee vree mdelinge n aa n j e voorstelden, Luena en Tamani . Z e roken anders en maa kten vree mde geluiden. Jij had er toch niet o m gevraagd? J e besluit sto nd vast: ni ks imponeren o m te laten zien w ie de baa is. J e maakte in één keer duidelijk dat zij behoo rden tot die buitenwereld. Hoe gaat het nI/ verder Emst? So ms zit j e boven in de koepel door de spijlen te loeren naa r de groep op het

ten van vogelshows' . Mr. Reeve begon zijn lezing met het aangeven van het belang van het verzorgen van vogelshows. Zijn argumenten waren onder andere: conservatie, educatie, onderzoek, langer vasthouden van bezoekers in de dierentuin en het tonen van natuurlijk gedrag aan de bezoekers. Vervolgens kwam er een uiteenzetting over volgens hem de beste manier om vogels te trainen . In het verleden zouden hierbij veel fouten gemaakt zijn terwijl bij de moderne methodes de vogels veel beter af zijn. Voordelen van deze training zijn naast de vogelshows dat de vogels makkelijker in gevangenschap te houden zijn , de vogels meer natuurlijk gedrag vertonen en , tot slot, ook weer makkelijker uit te zetten zijn.

"Een dierentuin wilde een nieuw verblijf voor kangoeroes. Om ontsnapping te voorkomen moest er ofwel een lelijk hoog hek geplaatst worden of een brede sloot gegraven . De laatste optie was gezien de krappe ruimte niet reëel en dus kwam het voorstel om bij de dieren de tenen van één poot te amputeren, waardoor ze niet goed meer zouden kunnen springen ." De zaal reageerde met afschuw. Toch is dit wel wat er bij vogels wordt gedaan. Eén van de vleugels wordt tijdelijk geknipt (kortwieken) of permanent (leewieken) zodat ze niet meer kunnen vliegen . Mag en kan dit eigenlijk nog wel? Moeten we niet voor alle vogels volières bouwen waarin ze kunnen vliegen? En als dit niet mogel ijk blijkt, moeten bepaalde vogels dan gewoon niet verdwijnen uit dierentuinen (flamingo's bijvoorbeeld)?

Deze lezing was voor velen soms wat moeilijk te volgen , wat bleek uit het grotere geroezemoes in de zaal. Dit kwam enerzijds omdat de spreker in zijn moedertaal sprak en daarom wat snel sprak en anderzijds omdat hij gebruik maakte van veel technische termen.

Er ontstond een levendige discussie waarbij ook medewerkers uit Blijdorp veel van zich lieten horen . Bijna vanzelfsprekend kwam ook deze grote groep betrokkenen er niet uit. Er waren zowel voor- als tegenstanders en een aantal argumenten w illen wij u niet onthouden:

Als laatste onderdeel voor de middag stond een discussie gepland. In een 'lagerhuisopstelling' werd er gediscussieerd over de stelling: 'Vogels horen te vliegen, of toch niet?' Discussieleider Bart Hiddinga (werkzaam bij het NOD : Nationaal Onderzoek Dierentuinen) opende de discussie met een prikkelend verhaal. >

"Leewieken is een slecht begin van natuureducatie". ':A.anpassen van een dier I vogel aan zijn verblijf gaat te ver". "Er is weinig kennis over het welbevinden van vogels na leewieken, dit zou eerst eens bekeken moeten worden" . "Een oplossing zou kunnen zijn niet geleewiekte vogels in kleine volières te huisvesten, maar ze dan wel in een vliegshow te laten meevliegen" .

etland. H et maa kt je kwaad als je ziet dat As hmar zich gedraagt als een zilverrug. H ij paa rt zelfs voo r j e neus m et Ta mani . J ouw groe p zit nu in die andere wereld, maa r j e kunt ze nog ho ren e n ru iken. Ashma r spee lt c r de baas; dat is toch geen stijl ! Al s het j e wa t te vee l wo rdt reagee r j e j e af op Xa ra en Kim , di e twee dam es heb je nog ove r. Zij we ten dat j e nooit zo lang chagrijni g bent en tonen zich op het juiste mo me nt onderdanig.

Wat wordt er straks weer VerZOIttletl, Ert/st? Nieuwe vro uwe n? N ee hoor, dat heb j e zelf ve rbru id. Geplaa tst wo rden in een aparte ma nnengroe p? A Jebli eft, zeg ... ! Blijvetl z oals het til/ is katl eigetllijk niet. Misschien moet je toch maar ver/lUizen ,raar een lekker warm land, samen met Saar en Kim. Wat wi/jij, Ernst?

Zo bleek ook de vogelsoort van belang voor de mening. Het leewieken van bijvoorbeeld eenden vonden veel minder mensen een bezwaar dan het leewieken van papegaaiachtigen. Een ander belangrijk argument bleek het feit dat dierentuinen de wettelijke plicht hebben te voorkomen dat dieren ontsnappen. Na deze discussie was het tijd voor de lunch. Het middagprogramma begon met een vliegshow zoals die in Avifauna te zien is. Het prachtige nazomerweer droeg er zeker toe bij dat veel mensen van de show genoten. Naast grote roofvogels en gieren deed ook de veel kleinere Deckentok mee aan de show alsook twee koppels ara's. Het laatste onderdeel van dit congres was een rondleiding door Avifauna door één van de verzorgers. Wij hadden ons erg verheugd op dit Harpij-congres en zijn daarin zeker niet teleurgesteld . Wij hopen dat vogels vaker het onderwerp van zo'n congres zullen zijn en gezien het grote aantal enthousiaste deelnemers zijn wij daar vast niet de enigen in.

Ocelot · GlasgowZoo

len. Op deze manier wil men voor allerlei diergroepen gedragsverrijkingsprogramma's maken die uitvoerbaar zijn . Bij het ontwerpen van nieuwe verblijven zal er zeker rekening met verrijking worden gehouden. Zo zal er alleen opnieuw een verblijf voor ijsberen komen in Blijdorp als er ook mogelijkheden zijn om de dieren genoeg variatie te geven , w aardoor sterotype gedrag wordt voorkomen . En dat is gelukkig een heel andere benadering dan vroeger ! Hoewel menig bezoeker het oude ijsberenverbli jf verfoeide en de dieren soms stereotype gedrag vertoonden, werd wel degelijk gedragsverrrijking toegepast. Mien en Katrien kregen regelmatig ingevroren vlees en vis. Ook waren tonnen, boomstammen e.d . aanwezig. De grootste verr ijking was uiteraard het krijgen van jongen. die lange t ijd voor afleiding zorgden .

Roofdieren bezig houden In het vorige nummer stond een verslag van het jubileumsymposium over gedragsverrijking. Deze keer nemen we een kijkje achter de schermen bij de roofdieren. Alleen is maar alleen De roofdieren zijn een lastige groep dieren om in gevangenschap te houden. Dit heeft niet zozeer te maken met een speciaal dieet, maar met hun natuurlijke gedrag. Veel roofdieren leven in het wild een (semi)-solitair leven en zijn het grootste gedeelte van de tijd op zoek naar eten. H ierbij kunnen ze behoorlijke afstanden afleggen . In gevangenschap kunnen de roofdieren dit gedrag niet vertonen omdat de verblijven nooit groot genoeg gemaakt kunnen worden én bovendien geen levend voer gegeven wordt. Vroeger werd het voedsel meestal in één grote homp neergelegd. Na een uurtje kauwen was het eten voor die dag op. De rest van de tijd was er weinig meer te doen dan rondjes draaien in een te kleine kooi. Gelukkig is daar tegen woordig wat verandering in gekomen.

actiever. Ze zijn een groot gedeelte van de dag op zoek naar prooi. Een verblijf met hoeken, holen , struiken enz. zorgt voor veel plekjes waar je toch vaak even moet kijken of er wat eetbaars ligt. Het lijkt bij deze dieren dus voor de hand liggend om met behulp van voedsel aan gedragsverrijking te doen. In de dierentuin van Glasgow (zie Vrienden nieuws nr. I van 1996!) is het verblijf van de ocelot heel spannend, met veel begroeiing, diverse eilanden e.d. Er worden 6 x per dag stukjes vlees neergelegd, telkens op andere plaatsen. Sommige stukjes worden op ' moeilijke ' plaatsen tussen doornstruiken gelegd . De katten zijn op deze manier lang bezig met het opsporen van hun eten . Maar er is nog een andere kant aan: het kost ook de verzorgers veel tijd (en dus geld).

door: Angeli ne Pe ters en Alex Sc houte n met dank aan: Ma rt in van Wees, ass is te n t c u ra tor in Die rgaa rde Blij d or p

dagelijkse gang van zaken. De verzorgers hebben een vaste routine om de dingen te doen. Dit heeft te maken met het overzichtelijk houden wat er gedaan is en nog moet worden. Je werkt immers vaak in een team waardoor vaste afspraken nodig zijn om te voorkomen dat zaken blijven liggen of dubbel worden gedaan. Daarnaast speelt tijd een rol. Ook in een dierentuin moet steeds meer in steeds minder tijd . En als gemiddelde verzorger zie je liever een schoon verblijf dan dat je de schaarse t ijd gebruikt voor het 'spannend' aanbieden van het voer. Resultaat is dus dat 'gedragsverrijking' regelmatig het onderspit delft vanwege tijdgebrek. In Blijdorp speelt dit probleem ook. Daarbij komt dat de verzorging in Blijdorp in dierclusters is ingedeeld. En dat betekent in onze mooie. op continenten gebaseerde, tuin dat verzorgers dieren onder hun hoede hebben in alle uithoeken van de tuin . Dan is het niet leuk meer om bijvoorbeeld vijf keer op een dag langs de manenwolven te moeten om hun voedselportie over de dag te verdelen als ook de vissende kat vijf maal een portie moeten krijgen.

kip bij de manoeis in de kattenrotonde een groot succes. De kat probeerde de kip van het touw te trekken , sprong daarbij naar de kip, bungelde samen met de kip aan het touwen was uiteindelijk pas na ruim een kwartier succesvol in het ' bevrijden ' van zijn prooi. De foto in het vorige Vriendennieuws spreekt boekdelen.

Om te voorkomen dat dieren stereotype gedrag vertonen is gedragsverrijking belangrijk. Een belangrijke vorm van gedragsverrijking is een natuurgetrouw verblijf. De eisen aan zo'n verbl ijf zijn voor elke soort weer anders. Manenwolven zijn bijvoorbeeld echte kilometervreters, vandaar dat hun verblijf langgerekt is en de dieren uit de voeten kunnen . Leeuwen houden meer van uitbuiken. Eén keer per dag een flinke maaltijd en de rest van de tijd is een rustige ligplaats met wat beschutting voldoende. De kleine katachtigen daarentegen zijn veel

Er zijn voor allerlei dieren leuke manieren te bedenken om het voedsel aan te bieden. Je zult echter ook voor voldoende variatie moeten zorgen. Als het vlees elke dag op hetzelfde tijdstip aan een touw in het verblijf wordt gehangen is het spannende en uitdagende er snel vanaf. Ervaring heeft geleerd dat gedragsverrijking alleen succes heeft als je een programma van bijvoorbeeld 10 tot 14 dagen hebt, waarbij elke dag weer iets anders wordt gedaan. Dit geeft meteen het grootste probleem aan . Het is voor veel verzorgers even wennen deze manier van werken in te passen in de

Rotterdalll, zalerdag 20 seplemver 2003

}inallciëll beier aall alldere prl?jcCf(,1I bcstced klllifI(' ll I/lordell.

Graag //lil ik reagereIl op j e artikel ill hel laalste Vrielldellllif'l/I/lS DIjer .f?edragsverrij"killg.

Alle kleine bee(s)tjes helpen Soms kunnen kleine aanpassingen echter al voor 'verrijking' zorgen : sommige katachtigen krijgen hele, ongeplukte kippen. Daar zijn ze veel langer mee bezig dan met de klaar voor de pan kip. De tijgers krijgen regelmatig het vlees in jute zakken gebonden. Ze moeten tanden en klauwen gebruiken om de 'prooi ' uit elkaar te scheuren. Door het ophangen van het vlees bij de amoerpanters (' vleeshaak ' ) of de kleine katachtigen moeten zij werken voor hun voedsel. Bij de praktijkdemonstraties na het symposium in mei bleek het ophangen van

Het is u dUidelijk geworden dat gedragsverr ijking minder eenvoudig is dan gedacht. Maar met het instellen van een speciale werkgroep geeft Blijdorp de verri jking de aandacht die het verdient en zullen er hopelijk binnenkort vele ideeën in de praktijk worden toegepast. We zijn benieuwd! •

Beste Theo,

Tijd is kostbaar Natuurgetrouw verblijf

Vanaf de basis Om gedragsverrijking meer aandacht te geven wordt in Blijdorp een speciaal team samengesteld om ideeën uit te werken. De ideeën moeten praktisch uitvoerbaar zijn met betrekking tot geld- en tijdsinvestering; eventueel kunnen vrijwilligers worden ingezet om materialen te maken of te verzame-

>

In het vorige Vriendennieuws vroeg Theo vd Velde reacties op zijn stellingname in de lijn 13 column over gedragsverrijking. Peter Bliek nam de uitdaging aan. Zijn reactie w illen wi j u niet onthouden.

Ik veil het /liet j e W IS dat eell roC?(rJo<~elsholl' iets /lIoois L~ ClIII lIaar te kijkl'll, Illaar het laai fIIaar ééll aSjleCl Ila ll hel lIa111 l/r/ijk gedrag z ie/l ('11 dal is de j acht. 1lei laai lIiel het lIerdere gedrag ;:iell, zoals het /Jerded(~(,11 IJall de vllil, het pll/kkm, dl' k//leslie vall het lerriloril/111 IJerdedigillg C/IZ. el/z. Vólgells Illij is dat allcs ill eCII modem mi,,1 opgezel /Jcrvlij[ /liet Si'nOl:,? lI/if,f?rlIimte goed te z ien. 1[ol'//Jl'1 ik e{11I lIiel elke wcek lIaar hel lIielll/le l/ilell I,erblijf il/ Blijdorp toe retl, heb ik de dierelI toch re.~('/lIla l(,? ill aclie .~eziell . lflllochtelld 110,!i //Jas cr slaallde ruz ie, 1'1/ vloog cet! lIil ree/u op OIIS aJ wat loch helzelfde dJect geeft als op eell sh01/l. 1#1 is hel zo, dar j e /leel gedIl Id eli ook //Jal geIlIk 1I0dig hevt 0111 iels /IIee Ie 1110ken. Maa r als er lIIat .~evet!rt, dali is de /loldoet/illg door hel OIl1Jen/Jacllle ook /led groter. Trol/we/ls, in de Ilaaste olllgevillR VO/I I?otlerdalll, is elke da,~ wel ('eli roifvo,~e1 show, langs hel spoor e/I de allioweg kali j e vaak ,~('IIocg aasel('llde buizerds aalltrdJell, /IIaar verderop ill het opell veld kali je vaak een Im i;:erd .::iell jagell, if 1'1'/1 viddmde toren /Jalk Zijll prooi z iell 510011. Uileraard is er lIiks lIIis /IIee, 0 111 meI/sen een rOlulje op een kamee!, paard if ezel te latm lIlakeIl, maa r ik heh loch het idee dal de beperkte

De laatsle slellill.~ JJÎml ik hel /IIoeilijksl. Ik ,(!a cr /lall lIit dal 11 de steIlillR Vatl de diC'relllllÎ/Il'II olldcrsc/trijft dal hel /Jocr" ,\lCCII stress /IIag olldenlilld('ll. 111 de praktijk is dal hUSIIl/ /.\i('11 helaas Ollll/O,liclijk, ze aaeplerell .~eell a
Ik hoop dat ik mei deze vrief m I klcim bijdragc aan de disCIIssie !teb <,?cleverd, al is !tij lIIi5Sclli('ll iets te lall,~ lIiW'/Jallell ! Mei vriclldelijke .~roel, Peter Bliek

00000&00

door: Tom Slijkoort

•

De ingang van Tamah Indah zit verscholen achter een nabootsing van de Cambodjaanse boeddhistische tempel ruïne Angkor Thom. Om de oorspronkelijk tempel te zien en een dia show te bewonderen: users.skynet,be/paul.demunter/SlidesAngkor-NL.htm

•

Taman Indah betekent 'prachtig park' in het Maleis en het interieur is inderdaad prachtig ingericht met bloemen en planten. Vriendin van Blijdorp, Monique van Leeuwen , heeft een artikel geschreven over de planten in Taman Indah. Dit artikel is te lezen op de Vriendensite: www.vriendenvanblijdorp.nl/html/buttonJ/botanisch/tamanindah.html

Bezoek aan Dierenpark Planckendael

Niet alle bloemen en planten in Taman Indah zijn echt. Maar de 'nep' bloemen zijn moeilijk te onderscheiden van de echte . De Rafflesia ama/dii bijvoorbeeld is een van de opvallendste 'bloemen'. Dit is een heel bijzondere plant. Bijvoorbeeld omdat deze soort de grootste en zwaarste bloemen ter wereld vormt. Ze kunnen een doorsnede van een meter bereiken en zelfs tot tien kilogram wegen. Modelmaker Remie Bakker deed er vijf weken over om de Rafflesia arnoldi te fabriceren : www.manimalworks.com (N .B. hij maakt nog veel meer modellen voor Blijdorp!).

Op 20 september was het dan weer zover. De jaarlijkse najaarsreis naar een binnenlandse dierentuin stond weer op het programma. Dit jaar was gekozen voor Dierenpark Planckendael in België. Is dit dan een Nederlandse dierentuin? Gezien de afstand wel. De bedoeling was om met maximaal 50 personen te gaan , d.w.z. met één bus. De belangstelling was echter dermate groot, dat besloten werd toch een extra bus te laten rijden. Het gevolg was dat we met 81 Vrienden richting België vertrokken . Zoals we de laatste jaren gewend zijn, was het stralend weer. Een heerlijke dag om in het park Planckendael rond te lopen. Een voordeel van het mooie weer is dan ook nog dat de meeste dieren goed te zien zijn. In de laatste jaren is er betrekkelijk weinig veranderd in Planckendael. De verblijven van de dieren zijn nog steeds groot en de collectie is redelijk uitgebreid. In het Australie gedeelte zijn een paar nieuwe perken gerealiseerd voor o.a. kangoeroes. Het Afrika-deel met allerlei daar levende dieren waaronder bonobo's is interessant, ook door de voorlichting op allerlei gebied. In Australie is het meestal zo dat de koala's met de kop naar beneden zitten te slapen , maar vandaag waren ze heel actief (nog een betrekkelijk begrip bij koala's), omdat ze net een verse portie eucalyptus gekregen hadden. Om een opsomming te houden van aanwezige dieren is wat veel gevraagd, een ieder die nieuwsgierig is geworden moet dit zelf maar eens gaan bekijken , het is alleszins de moeite waard .We kunnen rustig zeggen dat deze dag weer geslaagd genoemd mag worden gezien de reacties van de deelnemers. •

De zwaarste bewoners van Taman Indah zij de Aziatische Olifanten. Ze hebben een groot binnen- en buitenverblijf en beschikken over een waterpool om lekker te kunnen badderen. De Aziatische olifant heet in het Latijn E/ephas maxim us, maar is kleiner dan de Afrikaanse olifant! Uitgebreide uitleg over de verdere verschillen vindt u bij : http://www.nmr.nl/werkstCB.html en voor meer info over de soort kunt u altijd nog even surfen naar de links op http://www.vriendenvanblijdorp.nl Een omschrijving van de huidige kudde met alle familieverbanden kunt u vinden bij: www.alledierentellenmee.nl/ nieuws/200Jnieuwsberichten/2807200Jtweedebabyolifantinblijdorp.asp De verzorgers van Taman Indah hebben een eigen pagina gemaakt van hun grote 'klanten': home.hetnet.nl/-kai I/olifant.html en via de Blijdorp webcam kun je een kijkje nemen in het binnenverblijf: http://www.rotterdamzoo.nl/pJ.php?DoclD = 2699 lets minder groot dan de olifanten, maar toch nog altijd zo'n 2000kg zwaar, zijn de Indische Pantserneushoorns. Twee sites met info en/of foto 's over de Blijdorp Neushoorns: http://www.rotterdamzoo.nl/import/bestanden/doc/blijdorp_ neushoorn.doc en http://www.rotterdamzoo.nl/?docld=2648 Collega dierentuin Amersfoort heeft ook een aardige pagina over deze met uitsterven bedreigde soort: http://www.amersfoort-zoo.nl/optimaalbeschermd/neushoorn.htm

foto: Rob Doolaard

Tantan Indah tekst: je nny Coc k shull

foto: KOOI van Leeuwen

Internet biedt de mogelijkheid om informatie over dieren te zoeken. Maar het is niet altijd even eenvoudig om dit te vin den. Daarom spoort de rubriek Digibeesten een selectie van de meest interessante sites voor u op. Wij proberen zoveel mogelijk Nederlandstalige sites voor te stellen, maar vaak zijn Engelstalige sites iets uitgebreider. Deze worden gekenmerkt met een *. In dit jubileumjaar hebben wij aandacht besteed aan een selectie dieren die een nieuw of gerenoveerd verblijf van de Vrienden hebben gekregen. Met deze laatste editie van Digibeesten voor 2003 gaan we terug in de tijd . Tien jaar geleden hebben de Vrienden 1.000.000 gulden bijgedragen aan de bouw van Taman Indah in het Azië-deel van Blijdorp.

Koala - foto: Ineke Slijkoort

Foto: KOOI van Leeuwen

Taman Indah biedt ook onderdak aan de vliegende variant van de neushoorn - de neushoornvogel en dan wel in twee varianten , de jaarvogel en de dubbele neushoornvogel: http://www.nvdzoos.nl/beestachtig/6neusvogel.html Hij lijkt een beetje op een olifant met een korte slurf, maar toch is de tapir naaste familie van de neushoorn . Nederlandstalige sites zijn moeilijk te vinden, maar de volgende heeft summiere info over deze vreemd uitziende beesten: http://www.natuurpunt.be/default.asp?ID=650 De volgende Engelstalige site heeft zo veel mooie foto's, info en links dat ik hem toch noem. De link hieronder is een stukje nostalgie, een foto uit 1972 van een tapir in het oude verblijf. Taman Indah is een hele verbetering! http://www.tapirback.com/tapirgal/asian/pixliv/tiIOOOJ.htm • Als je onderaan de pagina klikt op 'opening page' vindt je veel meer mooie foto's en alle wat je over tapirs zou willen weten. De withandgibbons in Blijdorp met hun 180cm spanwijdte zijn een indrukwekkende verschijning. Veel meer info is te lezen op Blijdorp's eigen pagina: http://www.rotterdamzoo.nl/import/bestanden/doc/blijdorp..&ibbon.doc en op de site van de verzorgers kun je ze ook horen: home.hetnet.nl/-kai I/De Withandgibbon.html Een minder lawaaiige bewoner van Taman Indah is de tijgerpython . Ze wonen in een binnenverblijf waar het altijd lekker warm is. Voor een complete beschrijving klik je op: http://www.krista.nl/tekst/Soorten_en_hun_verzorging/Pythons/Python_molurus.html of http://www.terra-projects.nl/molurus.htm Nogal onbekende bewoners van Tahan Indah zijn de civetkatten . Zij wonen in hetzelfde verblijf als de gibbons, maar zijn weinig zichtbaar omdat het nachtdieren zijn . Als u toch wilt weten hoe ze eruit zien : http://www.bigcatrescue.org/civet.htm • Blijdorp heeft een aantal pagina's met informatie over de dieren in Taman Indah. Ze zijn bedoeld als bron voor werkstukken en bevatten interessante informatie: http://www.rotterdamzoo.nl/?rubriekld= IJ6J Tenslotte stellen de verzorgers van Taman Indah zich voor en wachten op uw bezoek: home.hetnet.nl/-kai I/verzorgers.html Alle links zijn direct aan te klikken op rit. d nvanblijdorp.nl (hnks) Weet u een leuke site? Stuur dan een mailtje naar r [email protected]

•

Lange oren en lange benen Met steun van de Vrienden verhuizen de Servals binnenkort naar een nieuw verblijf. Hoogste tijd dus voor een nadere kennismaking met deze elegante katachtige.

die tot 90 % van zijn buit uit maken, vangt de serval ook dieren die ondergronds leven. Ze kunnen met hun uitstekende gehoor de dieren lokaliseren en vervolgens uitgraven. Zelfs mol ratten zijn in hun tunnels dus niet veilig. Het meest bekend is de serval echter vanwege het uit de lucht plukken van (op)vliegende vogels. Hij kant vanuit stand wel 3 meter hoog springen!

Afrikaans Het is inmiddels duidelijk geworden waar de serval leeft: op de Afrikaanse savanne. Het verspreidingsgebied is uitgebreid en omvat een groot deel van Afrika ten zuiden van de Sahara (zie kaartje). Ten noorden van de Sahara is gedurende meer dan 30 jaar geen serval meer waargenomen, zodat deze ondersoort waarschijnlijk uitgestorven is. Ze mijden de woestijn en het regenwoud, maar zijn behalve op de savanne in diverse andere biotopen te vinden. Als er maar water te vinden is. Zelfs in landbouwgebieden komt de soort voor en de serval blijkt dus te kunnen overleven in menselijke nabijheid.

Foto: F.J. van Tiel

Elegante rattenvanger Het meest kenmerkende aan de serval zijn de lange benen en de lange oren . Beide zijn noodzakelijk bij het jagen op de Afrikaanse savanne. Voor het vangen van hun favoriete prooi, knaagdieren, lopen ze langzaam door het hoge gras en luisteren naar geluid van bewegende knaagdieren . Ze staan wel 8-10 cm hoger op hun poten dan vergelijkbare katachtigen zoals de ocelot. Hoewel ze door de hoge poten en lange nek over het lange savannegras kunnen kijken, wordt de exacte plaats van de prooi door het geluid bepaald. Met een sierlijke, hoge sprong waarbij alle poten van de grond komen komt 'ie op de prooi terecht. Als het overigens te hard waait, neemt de serval een rustdag, want door het geluid van de wind kan hij dan geen prooi lokaliseren. Behalve kleine knagers op de savanne,

Servals leven vrij solitair, waarbij de territoria met geur (urine) en krabben gemar-

Naam aantal ondersoorten lichaamslengte lengte staart schouderhoogte gewicht aantal jongen per worp max. leeftijd gevangenschap leeftijd in het wild oppervlakte territorium status in het wild

door: Alex Schouten en Angeline Peters met dank aan: Martin van Wees , assistent curator Diergaarde Blijdorp

I

te vinden voor de jongen. Er is dus geen echte noodzaak om te gaan fokken, maar voor de dieren is af en toe een nestje goed en voor het publiek is het natuurlijk wel zo leuk!

Winterlezing I Icnk Zwartepoorte - Slangen in Blijdorp

Nll'u\"jaarslellng BltJdorp-directeur Ton Oorresteyn + aansluitend opening vau het ni~ uwe verbl Üf voor colobusapen en de ofliciële start van de bouw van het

Wat verandert aan het verblIjf?

nieuwe tügervcrblijf

De buren van de servals, de kraanvogels, krijgen een andere plaats in de tuin, waardoor er ruimte vrijkomt om het verblijf van de servals aan te passen. Het nieuwe ver-

J;"." ...................... . .

l) ...... l,.. f :"\r........ l .......... P#t I ,,,: •• ... _.-.: __ _

~1\

keerd worden. De dieren leven alleen, omdat de prooidieren het beste alleen beslopen kunnen worden en niet in een groep(je). In de paartijd lokt het vrouwtje het mannetje met een luide roep. Na een draagtijd van 10 weken brengt ze de 1.-4 jongen, die slechts 260 gram wegen, in het dichte struikgewas of in een verlaten hol ter wereld . Meneer is dan in geen velden of wegen meer te zien en helpt totaal niet bij het grootbrengen van de jongen. De jongen zogen ongeveer 7 maanden bij moeders en moeten na I jaar op eigen benen staan.

Wie in Blijdorp? In Blijdorp zijn al enige tijd 2 dieren aanwezig: de poes heet Maya en is geboren in 1982 in Krefeld (D). Ze is in 1983 naar Rotterdam gekomen ; de kater heeft geen naam, is in 1991 in Ouwehands Dierenpark in Rhenen geboren en in 1992 naar de Diergaarde verhuist. Het zal u zijn opgevallen dat er lange tijd geen jongen zijn geboren in Blijdorp. Dat klopt, want Maya is gesteriliseerd. AI bij het eerste nest beet ze een stukje van de tenen van haar jongen af. Ook toen ze in een rustiger verblijf werd gezet, bleef ze dat doen en begon zelfs delen van de poten af te bijten . Toen is besloten haar te steriliseren . Als Maya komt te overlijden, zal besloten worden of er een vrouwtje komt waar wel mee gefokt gaat worden. Er is geen speciaal fokprogramma (EEP) voor deze dieren, maar in diverse dierentuinen worden regelmatig jongen geboren. De fok verloopt zo goed dat het zelfs moeilijk wordt een plekje in een andere dierentuin >

Serval 7 67-100 cm (zonder staart) 24-45 cm 40-65 cm 9-16 kg (mannetjes zwaarder dan vrouwtjes) 1-4 circa 20 jaar max. circa I 5 jaar 2-10 km2 (vrouwtje). mannetje minstens 2x zo groot thans niet bedreigd. maar wel in lage dichtheden

Vereniging Vrienden van Blijdorp

Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

pen voedsel in het verblijf wordt geschoten. Hiervoor kunnen muizen of kuikens worden gebruikt. De serval kan dan zijn specialiteit tonen: het uit de lucht plukken van prooidieren. Het . kanon ' zal de kuikens wel telkens in verschillende richtingen en met andere snelheid moeten afschieten omdat de servals anders waarschijnlijk na enige tijd op de landingsplaats van de kuikens gaan liggen wachten. Dus wie nog een afgedankt serveerkanon weet .... Overigens geeft dit voorbeeld wel aan dat de Diergaarde gedragsverrrijking een vast onderdeel gaat maken van de inrichting van het verblijf. En dat is natuurlijk heel goed nieuws!

Heeft l.t

ti

een bijzondere dierellvcrz3rnding en zoekt

spulIelJes die

11

11

dil' ene ,ulSIchtbart? I leeft

wel wilt af staan? U kUilt in VriL'ndellllleuws eell kleine adver-

tentie plaatsen. Er zijn wel een paar spclregel~. I Jet gevraagde/aangebodene moet kort worden geformuleerd. U dient na:.lIn en telefoonnulTlmcr tc vl'llllcldell. llct COIJt,lCt is

rcc1lt~trccl~,

ons het recht voor later te plaatsen.

0111

de redactic heeft gecn bell1idddcnde rol. Wij behoudcn - bijvoorbeeld vanwege plaatsgcbrek- advertenties nIet of

•• Redactie Vriendennieuws M. Kreugcr

•

GoudscslIlgci 235d 3031 EL Rotterdam

of mkreuger(cr planct.nl

Lange oren en lange benen Met steun van de Vrienden verhuizen de Servals binnenkort naar een nieuw verblijf. Hoogste tijd dus voor een nadere kennismaking met deze elegante katachtige.

UI

C)

C)

:s

~r

(1)

0

0 "< lil

,.. ~

-!-. o:J

'"

::l

7'

Al

::l

0-

3 3f1)

,..Al 111

I

e

cr 0 0

~

(1)

~

m

:3

~

~

ro-

ë' 0

~

"~ » ~z ~

" 0

~

~

~

(1)

;;l

:1

0

~

0

::l

'0

!i!'"

lil

m

:3

;;.

ä.: 3 111 111

...

i>ï

111 '0 '1:' 111 Q. 111 111

?

3 I

~ Q Q

I ol>.

0..... 00W

.....

savanne. Voor het vangen van hun favoriete prooi, knaagdieren , lopen ze langzaam door het hoge gras en luisteren naar geluid van bewegende knaagdieren. Ze staan wel 8-10 cm hoger op hun poten dan vergelijkbare katachtigen zoals de ocelot. Hoewel ze door de hoge poten en lange nek over het lange savannegras kunnen kijken, wordt de exacte plaats van de prooi door het geluid bepaald. Met een sierlijke, hoge sprong waarbij alle poten van de grond komen komt 'ie op de prooi terecht. Als het overigens te hard waait, neemt de serval een rustdag, want door het geluid van de wind kan hij dan geen prooi lokaliseren. Behalve kleine knagers op de savanne,

Servals leven vrij solitair, waarbij de territoria met geur (urine) en krabben gemar-

Naam aantal ondersoorten lichaamslengte lengte staart schouderhoogte gewicht aantal jongen per worp max . leeftijd gevangenschap leeftijd in het wild oppervlakte territorium status in het wild

verloopt zo goed dat het zelfs moeilijk wordt een plekje in een andere dierentuin

Serval 7 67- 100 cm (zonder staart) 24-45 cm 40-65 cm 9- 16 kg (mannetjes zwaarder dan vrouwtjes) 1-4 circa 20 jaar max. circa I 5 jaar 2- 10 km2 (vrouwtje), mannetje minstens 2x zo groot thans niet bedreigd . maar wel in lage dichtheden

>

V,lII

het

n icuwc tUgcrvcrblljf

Fotocursu~

Rob J)oolaard (zie pagin.1 ~1)

WimerlezlI1g Lisene KlIijsters: Lief en lel'd IIp het flal11ingoperk

Willterlezmg J)cl1l1is Blomjolls: Cahfornlscl!e zeelc.:euwen in het OCl'JlIillJll

Algctlll'lIe Ledenvcrgadering 2004 (Meer IIlforlllatJe

VOOJ}1arsrels nJ;!r Münster (Mcer inf(ml1.ltlc in

IJl

2(04)

~O(4)

Meerdaat,'Sc reIs I Ieldclbcrg, Frankfurt, Karlsruhc (Meer inft)fJllatll' in ~O()4) De Ielingen worden gehouden

0

+ aanslUltcnd opcning van

Nicuv.j.IJrslczing Blijdorp-directeur Ton J)orrcsteyn

het nieuwe verblUf voor colobusapen cn de ofliClële start van de bouw

De buren van de servals. de kraanvogels, krijgen een andere plaats in de tuin, waardoor er ruimte vrijkomt om het verblijf van de servals aan te passen . Het nieuwe verblijf wordt ongeveer circa 350 m2 groot en blijft waar het nu is: tegenover het Henri Martin huis. Qua grootte gaat het verblijf er dus niet op vooruit, maar door allerlei biotooptechnische aanpassingen wordt het verblijf qua geschiktheid en inrichting beter èn mooier. Zo wordt de afrastering, die door de Vrienden wordt betaald , nagenoeg onzichtbaar zodat de mensen door het verblijf van de servals naar de Afrika savanne met struisvogels en zebra's kunnen kijken. Bovendien komt er een uitkijktoren zodat er uitzicht is over het hele Afrika continent in Blijdorp. Ook de binnenverblijven worden aangepast met onder meer separatieruimtes. Deze ruimtes zijn nodig indien er in de toekomst jongen worden geboren. Pa serval helpt immers niet mee met de opvoeding en moet in die periode gescheiden worden van ma en jongen.

;r

~

Q.

I

~

(1) (1)

Wil1tt:rlezing I Ienk Zwartepoorte - Slangen in Bhjdorp

Wat verandert aan het verblijf?

n

,.. 10

door: Alex Schouten en Angeline Peters met dank aan: Martin van Wees, assistent curator Diergaarde Blijdorp

lil

04

:v

.,0

~

~

o

3 <-0 .... Q. r0-

e

W Q W

~

~

;? OQ

te vinden voor de jongen. Er is dus geen echte noodzaak om te gaan fokken, maar voor de dieren is af en toe een nestje goed en voor het publiek is het natuurlijk wel zo leuk!

111

hct EaudltoriuJ11 in hct Oce,lI1iuJll . Vri(' Il(kn

Serveerkanon

hebbcn op de gcnoemde data tot aanvang van d e bijeenkomst, en op

Een aangepast verblijf geeft natuurlijk ook de mogelijkheid natuurlijk gedrag te stimuleren . Elders in dit Vriendennieuws kunt u lezen wat Blijdorp probeert aan gedragsverrijking te doen bij de roofdieren . Tot nu toe gebeurde dat bij de servals minimaal. Ze krijgen I x per dag te eten (kip, muizen , ratten. kuikens, vlees). Geprobeerd wordt ongeplukte kippen te voeren, zodat de dieren enige tijd bezig zijn met deze buit. Vanwege hygiëne en gebrek aan vraag wordt het echter steeds moeilijker een leverancier van ongeplukte kippen te vinden . In het nieuwe verblijf wil Blijdorp meer aan gedragsverrijking gaan doen. Eén van de ideeën is het plaatsen van een 'serveerkanon', waarmee op willekeurige tijdstippen voedsel in het verblijf wordt geschoten. Hiervoor kunnen muizen of kuikens worden gebruikt. De serval kan dan zijn specialiteit tonen: het uit de lucht plukken van prooidieren. Het ' kanon ' zal de kuikens wel telkens in verschillende richtingen en met andere snelheid moeten afschieten omdat de servals anders waarschijnlijk na enige tijd op de landingsplaats van de kuikens gaan liggen wachten. Dus wie nog een afgedankt serveerkanon weet .... Overigens geeft dit voorbeeld wel aan dat de Diergaarde gedragsverrrijking een vast onderdeel gaat maken van de inrichting van het verblijf. En dat is natuurlijk heel goed nieuws!

VJn hllll IidllJ.I,ltschapskJ
lOL

v..:nOO\1

de ))Il' r-

gaarde . Er is niet I1Iccr dan één JIltrodllt'c: per lid toegestaan . U kunt bIj de kofliebalie

V;ltI

dl' Vriendl'n in het EaudJtollul1I lIitnjkaarten kopen .

..

.

. ..

DIl'J'gaarde Blijdorp, Abraham van Stnlkweg, Rotterdam . Ikzoekersinform.ltle: () lO-44314<J5. Post,ldrl's: Pmthus 532, 300(} AM Rotterd.ll11 . OpcJlll1g~ tijdcn :

I Iet gehele jaar. Ictkre dag geopcnd!

WintertLjd : ()t).O(J tot 17.00 uur. ZllIl1ertljd : otJ,OO tot lKO{) uur.

} lcelÏ: ti

1I

l'en bijzo ndere dlCl'cnverzamclin g cn zoekt u dil' ene anslChtk.lart? I Ieeft

\pulk·tjes dil: u wel wilt af staan ? U kUilt in Vm ndc!l11lellws l'en kleine advcr-

tentic plaatsen . Er zijn wel een paar spelregels . I Iet gevraagde/aangcbodenc Jlloet kort worden geformuleerd. U dient n,UI11 cn tl'lef(lonnIlI1lJlll'J' te verJllelden . I kt contact IS rec htstreeks, de red.lctie heeft gccn bcmiddelcnde rol. WU behoudcn ons het recht voor

Olll

- bljVOllrbceld vanwege pla.ltsgebrek- advertcnties niet of

later te plaatsen .

.. RedactIl' VrÎendennic uws

M . Kretlger Goudsl'singel 235d

•

3031 EL Rotterdam of mkreuger(!l plancLnl

GGGQ

o

GOGG.

• be en e vissen

Het is alweer enige tijd geleden dat in deze rubriek aandacht is geschonken aan vissen . Daarom zal Koud Bloed dit maal gaan over een vijftal voor het grote publiek onbekende vissen, die gehouden worden in de Rivièrahal; namelijk de schuttersvis, de kaaimansnoeke n , de schoffelneussteur en de nijlsnoek.

AI deze vissen worden verzorgd door mensen van de reptielenpost. Dit lijkt merkwaardig, maar deze situatie is ontstaan bij de opening van het Oceanium . De vissen post is toen verhuisd en het bleek praktischer om de enkele aquaria in de Rivièrahal bij de reptielenpost onder te brengen.

Colobussen in de schaduw Tropische apen die niet van de zon houden ... het bestaat, in Blijdorp . In onze diergaarde zit een gezellige groep colobussen ofwel franjeapen. Ze zijn te herkennen aan hun zwart-witte vacht. Typisch is ook de witte pluim aan de staart. Ze bevinden zich op het schiereilandje tegenover het terras van het Rivièrahal -restaurant. Even voorstellen De onbetwiste macho van de groep Kericho. Hij is 9 jaar en in mei dit jaar uit Barcelona gekomen als gevolg van een ruil. Het vorige mannetje was namelijk de vader van twee van de aanwezige vrouwtjes. Apen kijken niet zo nauw dus werd gevreesd voor de bloed lijn. Malindi is met haar 9 jaar het oudste vrouwtje. Zij had nog een jong van het vorige mannetje, maar die heeft de introductie van Kericho niet overleefd . Dit is in de apenwereld niet zo tragisch als het lijkt, wat blijkt uit het feit dat ze vermoedelijk alweer zwanger is . De dracht duurt ongeveer 8 maanden , waarna een spierwit jong geboren wordt. De andere twee vrouwtjes heten Magadi van 2 jaar en Karusha die ruim 3 jaar oud is. Toen deze apensoort ontdekt werd , merkte men hun hele kleine , rare duimen op. Daar komt dan ook de geslachtsnaam colobus vandaan. Het is Grieks voor 'verminkte' . De apensoort leeft oorspron-

informatie Blijdorp:

I

Gees ke Boerse m a tekst: Theo van d e Ve ld e

kelijk hoog verstopt in de bomen van de tropische regenwouden in Afrika. De colobussen behoren tot de bladetende apen. Daarvan hebben we in Blijdorp ook de Françoislangoeren en de mutslangoeren. De bladeters zijn min of meer voedselspecialisten : hun maag is daarop aangepast en bestaat uit verschillende compartimenten . Een beetje te vergelijken met het maagstelsel van een koe.

Groepsdieren als franjeapen vragen heel wat observatie. Wanneer één van de dieren iets mankeert dan zal er soms een medicament gegeven moeten worden . Het probleem is dan er voor te zorgen dat de juiste aap het juiste binnen krijgt . Daarom is de Blijdorp-apen geleerd iedere dag een rijstbalIetje aan te pakken en zelf op te eten . Hier kan dan de medicatie in verwerkt worden .

De franjeapen leven in groepen van maximaal 20 dieren. De groep kent een leider, maar verder is er nauwelijks een rangorde. De andere mannetjes in de groep mogen, net als de leider, paren met alle beschikbare vrouwtjes. Als ze bedreigd worden dan slaat iedereen op de vlucht, hoog de bomen in. De leider van de groep gaat als laatste en wordt eigenlijk op die manier vaak opgeofferd . Na een maaltijd zitten de colobussen graag een tijdje heel stil en somber kijkend op een tak, dit wekte bij inlanders de indruk dat ze zaten te bidden .

De franjeapen zitten niet goed op het huidige eiland en krijgen een nieuw verblijf. De Vrienden hebben de kosten hiervoor op zich genomen. De nieuwe locatie wordt het eilandje naast de gorilla's. Deze plek moet wel aangepast worden : de colobussen kunnen gemakkelijk grote sprongen maken vanuit de bomen die ze nodig hebben voor de schaduw. De afgelopen zeer warme zomer moesten ze soms als bescherming tegen de zon naar het binnenverblijf. Deze zeldzaam mooie colobussen verdienen een rustige schaduwrijke behuizing waarin de groep lekker kan groeien . •

De kaaimansnoek en de schoffelneussteur De langsnuitkaaimansnoek (Lepisosteus osse us) en de kortsnuitkaaimansnoek (L. Platystomus) zijn in Blijdorp te vinden in een aquarium in de Rivièrahal , bij de toegang tot de damestoiletten schuin tegenover de Sterrenzaal. Deze slanke snoekachtige vissen zijn levende fossielen . De kaaimansnoeken zijn levende resten van een familie die 70 tot 220 miljoen jaar geleden zijn hoogtepunt kende . Er leven nog enkele soorten in de rivieren en meren van Noord- en Midden Amerika. De meest algemene soort is de langsnuitkaaimansnoek die 1,5 meter lang kan worden . Zijn lichaam is bedekt met een stevig pantser van dicht bijeen staande ruitvormige schubben. Deze schubben overlappen elkaar niet zoals bij ander e vissen. De lange snuit is snavelvormig. De bek is tweemaal zolang als de rest van de kop en bevat vele kleine tandjes. De rug en de anaalvin staan ver naar achteren . Kaaimansnoeken geven de voor keur aan rustig water, waar ze zich vrijwel bewegingloos tussen de waterplanten ophouden. Ze bewegen heel rustig en langzaam om dan plotseling met een bliksemsnelle zijde -

lingse greep van hun snuit een voorbijkomende prooi te grijpen. Het voedsel bestaat voornamelijk uit andere vissen, kikkers, salamanders en wormen en de jonge snoeken eten voornamelijk waterinsecten. De kaaimansnoek groeit snel. In het eerste jaar groeit het mannetje 2,5 mm per dag. Later groeit hij 2,5 cm per jaar. De mannetjes worden geslachtsrijp na 3-4 jaar, de vrouwtjes na circa zes jaar. In de paartijd wordt het vrouwtje begeleid door meerdere mannetjes en legt ze zo'n 4000 tot 60 .000 plakkerige eitjes, die vastplakken aan stenen en planten. Ondanks de reputatie van roofzuchtige vis eet de kaaimansnoek niet zoveel. Bovendien eet hij onregelmatig en verteert hij zijn eten langzaam. De schoffelneussteur (Scapirhynchus platorhynchus) is familie van de bekende steur, de leverancier van kaviaar. Kaviaar zijn de onbevruchte eieren van deze vis, die gecombineerd met champagne gezien wordt als het toppunt van rijkdom en extravagantie . Steuren vinden hun voedsel door te snuffelen in de modder. Ze vinden hun voedsel voornamelijk op de tast met hun gevoelige baarddraden . De smaakpapillen liggen niet zoals bij de meeste vissen op de tong of in de bek, maar aan de buitenzijde. Steuren zijn trage eters en kunnen weken zonder eten. Ze eten - in zoet waterinsectenlarven, wormen, rivierkreeften , slakken en vissen. In zout water worden ook schelpdieren en slakken gegeten.

De schuttersvis Er bestaan vijf soorten schuttersvissen . De schuttersvissen (Toxotes jaculatrix) zijn in Blijdorp te vinden in de Rivièrahal bij de ingang naast de mangrovebak. Zij komen voor in Zuidoost Azië, van India tot de Filippijnen en in delen van Australië. De meeste leven in brak water van mangrovemoerassen, maar ze kunnen zowel in zee als in rivieren voorkomen . De schuttersvissen staan bekend om de vaardigheid, waarmee ze insecten met een hagel van waterdruppels neer weten te halen. Het eerste verslag van een dergelijke beschieting dateert van 1765. Deze melding kwam van een Nederlander in

rele

Gerhard Tijssen

erg Sandra Bijhold , reptielenpo st Di ergaarde Blijdorp

I

Indonesië, maar doordat per vergissing de verkeerde vis als voorbeeld werd meegestuurd werden deze verhalen als onwaarschijnlijk afgedaan. Pas in 1902 kon dit verhaald geverifieerd worden . Het grote probleem waarmee de schuttersvis wordt geconfronteerd bij het beschieten van zijn prooi is de breking van licht aan het wateroppervlak. Hoe kan dit dier onder water zodanig mikken dat het insect boven water wordt geraakt. Dit probleem kan ge"illustreerd worden door een stok schuin in het water te steken . De stok lijkt dan geknikt. Het heeft lang geduurd voordat men begreep hoe de schuttersvis dit probleem oplost. Het bleek dat een schuttersvis eerst vlak onder zijn doel zwemt en doet alsof hij richt. Vlak voor het schot brengt hij zichzelf in een bijna verticale stand . In die positie speelt de breking nauwelijks een rol. In de Diergaarde krijgen de schuttersvissen insecten gevoerd (krekels), daarom zijn de ruiten van hun paludarium vaak vol met waterspetters.

De Nijlsnoek De Nijlsnoek (Gymnarchus niloticus) is in de Rivièrahal te vinden schuin tegenover de damestoiletten. De Nijlsnoek leeft in de Nijl, Senegal en de Gambiarivier in vaak troebel , donker water en bovendien is hij vaak 's nachts actief. Deze vis heeft dus weinig aan zijn ogen en heeft daarom een andere manier gevonden om zijn omgeving in de gaten te kunnen houden of zijn voedsel te vinden. De Nijlsnoek is in staat om een elektrisch veld om zich heen te genereren . De Nijlsnoek tast zijn omgeving af met dit elektrisch veld als een soort radar. Verstoringen van dit veld geven informatie over de omgeving.van de vis. Om dit elektrisch veld te kunnen waarnemen zitten 'gaten' op de huid, die in verbinding staan met het zenuwstelsel. In Blijdorp hebben we een volwassen exemplaar. Op zijn menu staan garnalen , mosselen en vis . Het is een vlijtige vis die zelf de inrichting van zijn aquarium regelt door grotere en kleinere stukken hout te verplaatsen. Bovendien vindt deze volwassen vis het interessant om de verzorgers te pesten . Hij bijt bijvoorbeeld in het poetsmateriaal waarmee de ruiten schoongemaakt worden.

•

Jonge zeeleeuwèn klaar voor eeme duik· foto: Noorder Dierenpark

rijk deel van het park wordt het 'Carniformum'. Zoals de naam al aangeeft zullen hier allemaal vleesetende dieren worden gehuisvest. Het geheel bestaat uit vijf biotopen. Het pad loopt rondom deze verblijven en de dieren zijn door glasramen te bewonderen. Op dit moment zijn te zien: neusberen, Europese otters, kroonkraanvogels, eksterganzen en Europese kraanvogels. Binnenkort zal ook de ocelot te zien zijn. Verder arriveerden er veel nieuwe diersoorten: Humboldpinguïns, dwergflamingo's, jufferkraanvogels, Bennetts-wallaby's, vosmangoesten en kroeskoppelikanen. In het najaar zullen de verblijven voor zeeberen en zeehonden worden afgerond .

Zoo Antwerpen De zoo van Antwerpen heeft te maken met dalende bezoekersaantallen en is mede daarom bezig met een aantal veranderingen. Nieuw zijn het tapirverblijf en de wandelvolière. Gereed was reeds het nieuwe nijlpaardenverblijf met de fraaie naam 'Hippotopia' .Bij de nachtdieren wordt gewerkt aan een nieuw verblijf met aardvarkens. Kortom, de zoo is volop in beweging.

Nieuws uit andere dierentuinen Burgers Zoo, Arnhem Op de savanne zijn vier nieuwe basterdgemsbokken te zien . Ze lijken zich redelijk geïnstalleerd te hebben, waarbij alleen een enkele schermutseling met de gnoes opvalt. In het vernieuwde zadeljakhalzenverblijf zijn voor het eerst jongen te bewonderen . In een speciale werpkist werden maar liefst vijf jongen geworpen, die snel door de verzorgers naar een hol in het buitenverblijf werden gebracht. De puppies zijn regelmatig te zien, waarbij ze ravotten en graven en als ze moe zijn even gaan rusten . Burgers heeft op dit moment een grote groep rendieren in het park. Bij nadere bestudering bleken er twee soorten aanwezig. De 'tamme' toendravariant, die gehouden wordt door de Lappen en de wilde bosvariant. Deze laatste is bedreigd en komt voor in Finland, Rusland, Estland, Letland en Litouwen . De bosrendieren zijn een stuk groter dan de tamme familieleden . Een primeur in Europa zijn de jonge renkoekkoeken in de Desert. Laten we hopen dat deze vogel ook in Blijdorp (Oceanium) gaat broeden.

Noorderdierenpark, Emmen Op de Afrika-savanne zijn de springbokken vervangen door kleine koedoes, de kleine

Blijdorp gaat in het Noorderdierenpark de zeeleeuwenfok zeer voorspoedig. Deze zomer waren er maar liefst zes jonge Patagonische zeeleeuwen te zien .

Safari Beekse Bergen, Hilvarenbeek

Reulachtige Radza · foto: Noorder Dierenpark

broertjes van de grote koedoes die in Blijdorp te zien zijn . De springbokken zijn vervangen omdat de binnenstallen niet goed geschikt bleken voor deze dieren. Nieuw in Emmen zijn een viertal witlippythons uit een Franse dierentuin. Deze wurgslang uit Nieuw Guinea, ook wel d'Alberts python genaamd, leeft in moerassige gebieden en mangrovebossen . Olifantenstier Naing Thein is vertrokken naar Praag. Zijn opvolger is Radza uit de dierentuin van Riga in Letland . Met een schouderhoogte van 3,15 meter en zijn bijna twee meter lange stoottanden is deze olifant een imposante verschijning.De olifant wordt nu al de reus van Emmen genoemd. Net als in

Naar aanleiding van het tragische ongeval met een van de olifantenverzorgers is besloten dat er geen direct onbeschermd contact meer mag zijn tussen de verzorgers en de olifanten. Om dit beleid goed te kunnen vorm geven waren aanpassingen noodzakelijk. Bij het huidige buitenverblijf is een extra gang aangelegd om de olifanten door te kunnen leiden en rondom het water zijn extra palen en kabels gespannen om te voorkomen dat een olifant alleen met hulp van verzorgers uit het water kan komen . Nog op stapel staan de verbouwing van het binnenverblijf. Verder zal er, omdat de aanwezige vrouwtjes de geschikte leeftijd bereikt hebben, een stierenstal gebouwd worden met een apart buitenperk. Dan zal Beekse Bergen gereed zijn voor het fokken met Afrikaanse olifanten .

Aqua Zoo Friesland, Leeuwarden Over dit van eigenaar veranderde park zijn veel ontwikkelingen te melden. Een belang- >

Tuinen in Zwitserland Naast de grote dierentuinen in Basel en Zürich waar ook de meerdaagse vriendenreizen wel langs zijn geweest, bestaan er ook nog enkele kleinere zoo's in Zwitserland. We noemen er een paar.

Tierpark Dahlholzli, Bern, Zwitserland In het dierenpark in Bern, dat zich verder ontwikkelt tot een park met speciale aandacht voor dieren uit de Europese regio, is een nieuw verblijf voor zeehonden gereed gekomen. In dit verblijf zijn de dieren ook zeer goed onderwater te zien via een metershoge glazen wand. Tegenover dit zeehonden verblijf is een nieuw verblijf gepland voor papegaaiduikers. In het ledenblad van de tuin in Bern wordt aandacht besteed aan deze vogels en wordt ook aandacht besteed aan Bass Rock in Rotterdam . Verdere ontwikkelingen zullen zijn : aangepaste of nieuwe verblijven voor beren, wolven, veelvraten, nertsen, muskusossen en een grote gierenvolière.

Tierpark Goldau, Zwitserland Ook dit park is geheel gewijd aan Europese dieren. Een fraai verblijf is het verblijf met vossen en dassen. Hierin is de vos vooral slapend te zien. Een nieuw verblijf is gerealiseerd voor de lynxen. De lynxen hebben nu veel meer klimmogelijkheden .

tekst: Gerhard Tijssen

7 augustus 2003 - 23 november 2003 25e jaargang, nummer 4, oplage: 7250

taartskinken, 2 Dominicaanse kardinalen, 1 mutslangoer, 2 zwartvoetpinguïns, I zilveroornachtegaal, 5 Annam-waterschildpadden, 6 dwergkaaimannen, 2 ge treepte muisvogels, 1 kathaai, 1 zandwallaby, 5 rijstvogels, 1 I lartlaub-toerako, 3 penseelzwijnen (vader Picass ,m eder Llnge poten), 2 grote textorwevers, 1 Arabische oryx (Kuflah, vader Hajar, moeder Qalibah), 1 roodoorbuulbuul, I kameel (Teun, vader Hannibal, moeder Salenga), 2 grote textorwevers, 1 dwergoeistiti, diverse Europese hamsters .

GESTORVEN

Penseelzwijntjes - foto: F.J . van Tiel

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is geb ruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en and er zijn veranderd. Ook kunnen d ieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actue le lijst vindt u op het mededeli ngenbord op het voorplein tegenover de flamingo's.

GEBOREN 2 koningspinguïns, 1 kuifmakaak (vader Gu taf, moeder Ro emary), I Scheepmakers kroonduif, H! Madagaskar-komeetstaartmot (rupsen), 1 moloneti-spreeuw, 1 dwergnijlpaard, 120 Kaapse zeepaardjes, 5 Gilamonsters, 8 neushoorn leguanen, 3 bizons, 1 blauwgezichthoningeter, 4 roteekhoorns, 4 roeIroeIs, 3 zwartnekvruchtenduiven, 8 groene boom boa's, 400 Caraibische zeepaardjes, 140 gestreepte zeepaardjes, 6 Madagaskar-leguanen, 2 Europese o tters, 1 roodbuikparkiet, I Cubaanse boa, 1 Mhorr-gazelle, 4 Stoke's stekel-

3 korenwolven, 1 Moloneti-spreeuvy, 1 makreel, 1 horsmakreel, 4 bruine grondhaaien, 1 Berberskink, 1 Europese otter, 1 halsbandleguaan, 2 degenkrabben, 1 smidsplevier, 1 Europese otter, 1 onager (Khar), 1 votsotsa, 1 neushoorn leguaan, 1 zu idelijke zeebeer (Franco), I Annam-waterschildpad, 1 Franse knorvis , 1 vorkstaartscharrelaar, 3 rode flamingo's, 1 Nassaubaars, 7 grote textorwevers, I nijlsnoek, 1 slanke lori, t roze flamingo, 2 koornaarvissen, 1 witknievogel pin, I lobeend, 1 stokstaartje, 1 zandwa llaby, 1 gekroonde keizersvis, 1 Stoke's stekelstaartskink, 5 textorwever , 1 votsotsa, 1 geelstuitbuu lbuul , 1 Madagaskar-reuzendaggekko, 1 struisvogel, 1 clowns botia, 3 gouden pijlgifkikkers, 1 vuursalamander, 1 Atlantische grootoog, 3 Dominicaanse kardina len, 5 geelstaartsnappers, I Malawi-cichlide, 5 smient, I prairiehondje, 1 gestreepte muisvogel, 1 zwartnekvruchtenduif, 1 rijstvogel , 2 zilverreigers, 1 vuurbuikpad, 1 Hartlaub-toerako, 1 netgiraffe (Mark), I koningspinguïn, Jemen-kameleon, 1 renkoekoek, 1 brilduiker, 2 krooneenden, 1 gestippelde zeilvinmeerval, 2 nonnetjes , 2 Europese hamsters, I zwarte ibis, 1 vuursalamander, I witkruinro dborsttapuit, 1 brilduiker, 1 Europese tlamingo, 1 kathaai, I rode piranha, I jufTerkraanvogc1, 1 gestreepte muisvoge l, 3 zwartvoetpinguïns, 1 dwergzeepaardje, 1 drieteenmeeuw, 1 zeekoet, 1 brilvogel, 1 blauwe pijlgifkikker, 1 anemoonvis, 1 witte muskaatduif, I eidereend, 2 Californische lintslangen .

GEARRIVEERD 1 toko toekan, 1 roodsnave ltoekan, 1 zwartnekpad 1 rietkikker, 7 M lonetispreeuwen (uit Barcelona), 14000 hersenkoraal-larven (uit Cu raçao), 3 kikkers, 1 pad, 8 pincetvissen, 1 tjitjak, 2 McCords slangeha lsschi ldpadden (Chelodina mccordi), 1 vicuiia (uit München), 1 vicuiia (uit Dortmund), ±200 haring (uit Hirtshals Aquarium, Denemarken), 1 slang (soort onbekend), 1 Europese schorpioen, 3

goudfazanten, 1 Jemen-kameleon , 10 druppel padden (Museum Karlsruhe, Duitsland), I wolhandkrab, 1 sperweruil (uit I Iel inki, Finland), 13 Timor-vinken , I oranjebuikvruchtenduif (van NOp, Veldhoven) , 1 mai lang (albino), I mai slang, .80 kornaarvisjes, 1 I~oti-eiland slangehalsschildpad (Chelodina mecordi), 1 vicuna (uit Frankfurt), 3 Mhorr-gazelle (uit Frankfurt), 1 stekelaardschi ldpad, I Chinese weekschildpad (Trionyx sinensi ), 1 wulp, 6 zwavelborsttoekans (van NOP), 2 ringpythons, 1 driekleureekhoorn (uit Artis) , 1 parelhagedis, 1 gele rattenslang, 2 Afrikaanse doornstaartagames, 1 groene leguaan, 1 ringslang, 9 mandarijneenden , 3 Baikal-talings, 1 grote zaagbe k, 1 Europese hamster, 1 stekelaardschildpad (ileosemys spinosa).

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, JOJ9 ZT Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.

~

K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, JOJ9 ZT Rotterdam Vriendenfoon: OIO - 467 66 37 Vriendenfax: OIO - 467 66 J7 Email: [email protected] Postbank: IJ 57 80J Bank: Fortisbank nr: 98.55.33.099 Afdeling Reizen:

VERZONDEN 3 dwergkaaimannen (naar Rhenen) , I AFrikaanse doornstaartagame , 2 Madagaskarreuzendaggekko's,3 Europese wolven (naar Gu lbergen), 1 roodsnaveltoekan , 1 penseelzwijn (naar Duisburg) , 79 gestreepte zeepaardjes, 2 Dominicaanse kardinalen (naar Helsinki) , I grote zaagbek (naar Arnhem), 1 lori van de blauwe bergen (naar NOP) , 1 grote zaagbek (naar NOP) , I Madagaskar-reuzendaggekko, 8 reuzen wandelende takken (naar Antwerpen), 8 reuzen wandelende takken (naar Kopenhagen), 2 kleine panda's (naar Kopenhagen), 1 dubbele neu hoornvogel (naar Keulen), 50 gestreepte zeepaa rdjes (naar Antwerpen), 1 maisslang, 6 Aziatische grottenslangen, 1 Griekse landschildpad, 1 zi lveroornachtegaal,3 ringpythons (naar Genua Aquarium , Italië), 2 konijnuiltjes, 1 oehoe (naar Albufeira, Portugal), 2 Afrikaanse doornstaartagames, 1 groene leguaall , 2 Dominicaanse kardinalen (naar Attica , Griekenland), 2 Von der Deckentoks (naar Attica, Griekenland), 1 purperkuiftoerako (naar Attica, Griekenland), 8 blauwgezichthoningeters (naar Attica, Griekenland), I neushoornleguaan (naar Frankfurt) , 4 Molonetispreeuwen (naar Frankfurt), 1 groene leguaan , 3 driekielstralenschildpadden , 1 sterschi ldpad, 1 zwarte kettingslang, 1 Madagaskar-leguaan , 1 penseelzwijn (naar Woburn , Engeland), 2 Californische lintslangen, 3 Aziatische grottens langen, 3 zwartnekvruchtenduiven (naar Avif,luna) , 1 oranjebuikvruchtenduif (naar Avifauna), 2 schama lijster (naar Avifauna), 1 Palawanpauwfazant (naar Avifauna) , 1 sneeuwkaproodborsttapuit (naar Avifauna) , 6 grote zaagbekken, 2 maisslangen, 1 ge le rattenslang, 2 Stoke's stekelstaartskinken, 1 kettingslang, 1 Californische zeeleeuw (naar Artis) , 1 grijze reuzenkangoeroe, 1 Javakantjil, 1 Madagaskarleguaan, 2 roe Iroe Is. •

De Vereniging Vrienden van BlIjdorp stelt zich ten doel: "Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € JO,- . waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan dIverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.

T. Slijkoort Aernt Bruunstraat I I I, 3067 Je Rotterdam Telefoon: 010-42119JI

Promotieteam: Fam. H. Gerritse Sourystraat I d, JOJ9 SR Rotterdam Telefoon/fax: 0 I 0 - 466 J6 82 Telefoon Vriendenwinkel: OIO - 44J 14J I tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel). Mobiel: 06-4032J077 Postbank: 62 17 91 7 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger. hoofdredacteur. Goudsesingel 2J5d , J031 EL Rotterdam E-mail : mkreuger@ planet.nl Redactie-medewerkers: J. Cockshull . M. van Leeuwen-Maat, J. Nijkamp, A. Nijkamp- Hosman. A. Peters. A. Schouten. G. Tijssen . T. van de Velde Vormgeving en druk: Argus. Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl Redactie Website: J,Cockshuli. A. Gelderblom

I

Advertentiewerving Vriendennieuws:

T. van de Velde , Spaansekade 20, 30 I I ML Rotterdam Telefoon: 0 I0-4127994

OOOOOOGOO

Beste Vrienden en Vriendinnen, Graag zou ik iedereen , maar vooral Greet en Henk, het promotjeteam en het bestuur, willen bedanken voor alle kaarten, bloemen, telefoontjes en bezoekjes tijdens en na de ziekenhuisopname van mijn man Theo. Dankzij dit alles is hij alweer redeljjk hersteld . Bedankt! Lenie Schaap

Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter CM . Groenhorst T. Slijkaort Vice-voorzitter Secretaris K. van Leeuwen S. Noordijk Tweede secretaris A.M . Bos Penningmeester H. Gerritse Leden M. Kreuger ISSN: 1568-J400 Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren . Toegezonden foto 's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

. .. .

.

.

.

•

VRIENDEN

.

t.