Beste Vriendinnen en Vrienden,

1/2006 JAARGANG 27

i

n

h

o

u

d

e

Inhoudsopgave

2

Even bijpraten

2

Algemene ledenvergadering 2006

3

Nieuws uit Blijdorp

5

Gorilla’s: nieuws en ontwikkelingen 8 Lijn 13: De koe

9

Vogelwijzer: Nederlandse weidevogels III Over Gaaike en Hijke

10

Voorjaarsexcursie naar Paradisio

12

Blijdorpcryptogram

13

Botanisch Blijdorp: Verborgen schatten14 Zoo’n Boek: Hoop voor de toekomst

14

Zevendaagse dierentuinreis naar Tsjechië

16

Koud Bloed: Mensenhaaien

18

Dierentuin en Wildvang: ons verleden of onze toekomst?

20

Advertentie Vriendenwinkel

22

v

e

n

b

i

j

p

r

e

n

De beste wensen voor 2006! Dat het maar een leuk jaar mag worden. Een jaar waarin het de Vereniging goed moge gaan. Dat ligt gedeeltelijk aan u. We moeten nu toch eens een keer een eind maken aan de terugloop van het ledental. Er gebeurt zoveel leuks in Blijdorp en de Vereniging staat bol van de activiteiten. Dat verdient meer leden! Wij zullen in ieder geval weer hard ons best doen om u te informeren over het reilen en zeilen van onze geliefde recreatieplaats. Astrid Gelderblom zorgt voor een telkens actuele Vrienden-website. Peter Biesta organiseert weer fantastische reizen (allemaal mee naar Praag!) en Koos en Arie kunnen niet wachten om al uw stortingen te verwerken. Op naar de 1 miljoen euro voor het nieuwe ijsberenverblijf! Ik hoop u te mogen zien op onze jaarlijkse ledenvergadering. De plek om met elkaar terug te kijken naar het afgelopen jaar en vooruit te blikken op 2006 en het jubileumjaar 2007 (150 jaar Diergaarde Blijdorp). Tot de 29e april! Marcel Kreuger, Hoofdredacteur.

23

Achterpagina: Agenda Colofon Heeft u nog guldens?

Renkoekoek op nest - Anneke Oberman

Wat je allemaal doet om Blijdorp te redden - foto: Greet Gerritse 2

t

Beste Vriendinnen en Vrienden,

Mutaties in de Diergaarde (19 oktober 2005 – 25 januari 2006)

a

Algemene Ledenvergadering Vereniging Vrienden van Blijdorp Zaterdag 29 april 2006 (11.00 - 12.00 uur) PROGRAMMA

JAARVERSLAG SECRETARIS 2005

Hierbij worden alle leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot het bijwonen van de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op zaterdag 29 april 2006 in het Eauditorium van Diergaarde Blijdorp. Toegang tot het Eauditorium wordt alleen verleend tegen afgifte van de speciale coupon aan uw lidmaatschapskaart 2006. Toegang tot de Diergaarde op vertoon van lidmaatschapskaart tot aanvang van de ALV.

Beste vrienden,

10.30 uur

Zaal open

11.00 –12.00 uur

Algemene Ledenvergadering

AGENDA 1. Opening 2. Notulen Algemene Ledenvergadering d.d. 28 mei 2005 - de notulen kunnen telefonisch worden opgevraagd bij het secretariaat (010 – 4676637) of worden geraadpleegd op onze website (www.vriendenvanblijdorp.nl). De notulen zijn ook ter vergadering aanwezig. 3. Jaarverslag van de secretaris - zie p.3 in dit Vriendennieuws 4. Jaarverslag van de penningmeester - zie p.4 in dit Vriendennieuws 5. Verslag en benoeming van de kascontrolecommissie 6. Verslag promotiewerkzaamheden 7. Bestuursverkiezing Aftredend volgens rooster zijn de heren Bos en Kreuger. Beiden hebben zich herkiesbaar gesteld.

Alweer een jaar voorbij en we zijn dus weer een jaar dichter bij het jubileumjaar van onze Rotterdamse Diergaarde! In 2007 bestaat deze 150 jaar en zoals u weet geven wij het grootste cadeau ooit door een vriendenvereniging geschonken. Met elkaar hebben we (bijna) een miljoen euro bij elkaar gespaard voor het nieuwe ijsberenverblijf. Een niet geringe prestatie voor een fanclub! Ook dit jaar hebben we weer een groot aantal activiteiten achter de rug. Wat ik het leukste vond? Ik denk aan de openingen van het nieuwe tijgerverblijf, ons eigen jubileumgeschenk. Openingen? Jazeker, het verblijf is zo mooi dat het best twee keer geopend kon worden! Het had eigenlijk in ons 40-jarig jubileumjaar (2003) geopend moeten worden, maar u weet van alle oponthoud. Maar het was het wachten waard! Het is ongelofelijk mooi geworden en ik zou vanaf deze plaats nogmaals een enorm compliment willen geven aan de mensen die deze (haast onmogelijke) klus hebben geklaard. Om met alle beperkingen die er waren dit resultaat te behalen getuigt van een enorm vakmanschap en creativiteit. Namens alle leden en alle bezoekers onze oprechte dank hiervoor! We hebben ook nog de ‘mars naar de Coolsingel’ gehad, de protestoptocht tegen de voorgenomen bezuinigingsmaatregelen van de gemeente. Vrienden, medewerkers en bezoekers van Blijdorp hebben het voor elkaar gekregen! Die maatregelen zijn van de baan, en dat kwam zeker niet in het minst door deze actie! En als het moet gaan we nóg een keer; er zijn na die dag nog honderden handtekeningenkaarten bij het secretariaat binnengekomen, dus die hebben we al! Onze vereniging bestaat volledig uit vrijwilligers. Ieder jaar komen er nieuwe mensen bij en gaan er mensen weg. Dat geldt voor ons onvolprezen promotieteam dat de winkels beheert, maar ook voor het bestuur en het redactieteam. Er heeft dit jaar een bestuurswisseling plaatsgevonden. Ons bestuurslid en reisorganisator Tom Slijkoort heeft het estafettestokje doorgegeven aan Peter Biesta. Tom heeft tijdens de algemene ledenvergadering het erelidmaatschap ontvangen en Peter is direct en enthousiast van start gegaan met het organiseren van de meerdaagse reis naar Engeland en de excursie naar het gloednieuwe Gaiapark in Limburg. Tom, bedankt. En Peter, veel succes! Gerhard Tijssen en Jenny Cockshull hebben wegens tijdgebrek het redactieteam verlaten. Maar daarvoor in de plaats zijn Trix Vermeulen en Jan Breedijk gekomen. Twee nieuwe, enthousiaste schrijvers voor ons tijdschrift ‘Vriendennieuws’. Leuk om te vermelden is ook dat de winterlezing van november 2005 in een heel speciaal jasje was gestoken. Juul van Dam en Melitta van Bracht vertelden niet alleen alles over ‘hun’ schatten van de botanische dienst; we mochten ze ook achter de schermen bekijken! Een leuk initiatief dat ook zeer gewaardeerd werd. Misschien ook een leuk idee voor de andere lezinggevers? Van mij mag het! Traditiegetrouw krijgt u ook altijd de cijfers over de ledenaantallen. Vorig jaar was ons ledental voor het eerst in de geschiedenis achteruit gegaan met zo’n 4%. Ook dit jaar gaan we weer iets achteruit, maar veel minder dan vorig jaar.

8. Vaststellen contributie 2007 9. Rondvraag 10.Sluiting Aansluitend op de ALV geeft Gerard Visser van Blijdorp informatie over de stand van zaken m.b.t. het ijsberenverblijf in wording.

Leden 1-1-2005 Nieuwe leden Subtotaal Opzeggers 31-12-2005

6197 373 6570 488 6082

+6 % -7.4 % -1.9 %

Rest mij nog om alle vrijwilligers wederom hartelijk te danken voor hun inzet, en we gaan weer vol aan de gang. Op naar 2007 en het jubileum van Blijdorp! Koos van Leeuwen, secretaris 3

VERENIGING VRIENDEN VAN BLIJDORP

Financieel overzicht STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2005 BATEN

LASTEN

Contributie Giften en legaten Rente Reizen

227.857 35.959 42.902 15.422

Vriendennieuws Administratie kosten Diversen Reizen

67.930 6.277 10.930 14.204

Verkopen ex BTW

92.132

Ex Voorzieningen

290.000

Inkopen In- en verkoopkosten Tijgervallei Voorz. Jubileum 2007

48.223 4.233 290.000 260.000

Voordelig saldo TOTAAL

704.272

2.475

TOTAAL

704.272

BALANS PER 31 DECEMBER 2005 ACTIVA

PASSIVA

Liquide middelen Kas Giro Bank

117.751 943.155

TOTAAL

1.060.906

Waarde goederen TOTAAL

BEGROTING

Reeds ontv. contributie Te betalen reken. Te betalen BTW Voorz. Serval Voorz. Jubileum 2007

74.183 15.789 527 45.000 987.000

69.425

Vermogen

7.832

1.130.331

TOTAAL

1.130.331

2006

ONTVANGSTEN

UITGAVEN

Contributie Giften Rente Reizen

250.000 35.000 40.000 17.000

Vriendennieuws Administratie kosten Diversen Reizen

69.000 10.000 6.000 17.000

Verkopen

100.000

Inkopen In- en verk.kosten

45.000 5.000

Ex voorzieningen

TOTAAL

45.000

487.000

Serval project Voorz Jubileum 2007

45.000 290.000

TOTAAL

487.000

Foto’s: M. Rijlaarsdam

4

Blijdorp

n

i

e

u

w

s

>

Kamelen - foto: Yvonne Raaijmakers

Allereerst willen wij u vanaf deze plaats alle goeds toewensen voor het komende jaar. Wat vliegt de tijd toch voorbij, al weer een nieuw jaar. Ook voor de dierentuin begint een nieuw jaar met nieuwe kansen. Laten we hopen dat het voor de dierentuin een beter jaar gaat worden, want er is het afgelopen jaar naast vele goede momenten toch ook veel ellende geweest. Gelukkig zijn de perikelen over de gemeentelijke bijdrage aan Blijdorp goed afgelopen, de financiële problemen zijn voor Blijdorp zeker niet over. Het afgelopen jaar zijn de uitkomsten duidelijk achtergebleven bij de begroting waardoor er dus een financieel gat is ontstaan. Blijdorp zal dus op de kleintjes moeten blijven passen.

Waar het afgelopen jaar veel is misgegaan is op de Mongoolse steppe. Onagers en kamelen zijn om verschillende redenen van het perk verdwenen. Toch was het lange tijd wel een succes, deze twee diersoorten in één verblijf. Vandaar dat een nieuwe poging wordt ondernomen. Twee witte, gecastreerde, kamelen komen op leenbasis uit Amersfoort naar Blijdorp en vanuit verschillende dierentuinen komen ook drie onagers naar Blijdorp. Zo is de steppe in ieder geval weer bewoond. En wordt de combinatie niet het gehoopte succes dan kunnen de kamelen weer terug naar Amersfoort.

Van de Koningspinguïns is meer positief nieuws. In totaal zijn er vier eieren gelegd waarvan er twee jongen goed uit het ei zijn gekomen. Het eerste ei kwam op 17 augustus uit in de broedmachine. Vanaf het eerste aanpikken van de schil tot het volledig uitkomen had het jong maar liefst 91 uur nodig gehad! Het jong werd op dat moment weer bij de ouders ondergebracht die vanaf het moment dat hun ei in de broedmachine was gelegd op een kunstei hadden gebroed. Dit jong is zonder problemen grootgebracht door de natuurlijke ouders. Het tweede ei was afkomstig van een ouderpaar dat hun kunstmatige ei in de

Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

Koningspinguïns - foto: Svintha Krikke

steek had gelaten. Gelukkig was er een ander stel om de opvoeding van het jong op zich te nemen. Helaas verloren ook deze ouders na een tijdje de belangstelling voor het jong wat ook met volgende paren gebeurde, maar uiteindelijk is het jong met behulp van vele ouders toch groot geworden. Een mooi resultaat: twee volwassen geworden jonge pinguïns, zeker als u weet dat er in andere tuinen afgelopen jaar nauwelijks fokresultaten zijn geboekt met deze vogels. Wat lijken deze vogels toch op mensen: zowel wat betreft het uiterlijke beeld met de houding rechtop als qua seksualiteit. Alle ons bekende relatievormen >

5

Jonge Okapi - foto: F.J. van Tiel

zien we er terug en ook het opvoeden van de jongen kan in vele gezinsvormen plaatsvinden. Wonderbaarlijk om dit allemaal in ons eigen Blijdorp te kunnen waarnemen. Voor de vogelverzorgers is het overigens ieder jaar een heel gedoe om hun vogels te helpen bij het grootbrengen van hun jongen. Jonge neushoornvogels zoals bijvoorbeeld jonge Deckentoks moeten nog wel eens uit hun ton worden bevrijd als de oudervogels de ingang met mest en fruit te goed hebben afgesloten. Met hamers en beitels kunt u dan de vogelverzorgers bezig zien. Struisvogels broeden hun eieren niet uit en dus gaan de eieren in de broedmachine. Veel drukker wordt het dan echter voor de verzorgers als de jongen op hun eigen poten moeten leren staan. Dan ren je voor dag en dauw met al de jonge struisen maar weer een rondje om de vijver! Lichaamsbeweging krijg je sowieso voldoende op de vogelafdeling want ook als op het flamingoperk (natuurlijk net als er jongen zijn) een kuifhert of pinguïn op bezoek gaat, jagen ze daar van de vogelafdeling weer vrolijk achteraan en vanzelfsprekend worden ook de flamingojongen nog weer even keurig op het nest teruggezet. Ook bij de bosrendieren is er het een en ander gebeurd: een van de bosrendieren (Remi) is verhuisd naar Dierenpark Europa. Remi werd na vorig jaar ook nu weer door Grote Boze (een ander bosrendier) uit het verblijf geknokt en moest dus weer apart worden geplaatst. Dit is geen goede situatie voor hem, vandaar de verhuizing. In Blijdorp zijn nu nog Grote Boze, Jut en Juul (zijn altijd samen), Flappie (met gescheurd oor) en Nelis (vernoemd naar Manke Nelis) te bewonderen. 6

Manenwolf - foto: Yvonne Raaijmakers

Er wordt ook nog flink gebouwd in Blijdorp, het nieuwe nijlpaardenverblijf is nu echt klaar en het nijlpaardvrouwtje heeft een jong. Klaar met bouwen is Blijdorp nog lang niet, want naast alle andere projecten is men ook al druk bezig met de plannen voor een nieuw giraffenverblijf. Een PVE (Plan van eisen) is er al. In 2007 zou het er moeten zijn.

Botanische prairie De plantenafdeling probeert de dieren zo goed mogelijk in hun natuurlijke omgeving te laten zien. Zo zijn vanuit Amerika in Blijdorp bizons en prairiehondjes te zien. Helaas valt aan zo’n verblijf voor de botanische afdeling weinig eer te behalen. Met name de bizons zien in al die typische prairiegrassen en planten vooral lekkere hapjes. Alle inspanningen zouden hier tot niets leiden. Dus proberen ze nu tussen het verblijf van de Galapagos schildpadden en dat van de zeeotters een stukje echte Amerikaanse prairie te realiseren. Dat is ondertussen al een aardig eind gelukt met vele typische grassoorten, maar ook met planten zoals de bergamot en de Lampenpoetser. De eerste plant werd door Indianen en kolonisten gebruikt om thee van te maken, de Lampenpoetser is een, ook in Nederland, geliefde snijbloem. Zoals bekend probeert Blijdorp bij te dragen aan natuurbehoud. Ook afgelopen jaar zijn daar weer leuke initiatieven uit voortgekomen. Zo is in het Oceanium tussen de pinguïns en de piranha’s een ‘strandpaviljoen’ neergezet met vensters erin waarin een aantal instellingen hun visie op het behoud van oceanen geven. Met één van deze partners, Stichting de Noordzee (SDN) heeft Blijdorp inmiddels een VISwij-

zer uitgebracht: hierop is snel te zien welke vis je het beste kunt kopen als consument.

Verhuizing van het voedselmagazijn Sinds mei 1940 is in Blijdorp het voedselmagazijn aan de Van Aerssenlaan gevestigd geweest. Tot voor kort, want door veroudering is besloten het magazijn te verplaatsen naar het Oceanium. Op het parkeerterrein aldaar zijn dan ook wat veranderingen te zien, zo zijn er onder andere twee silo’s geplaatst. In een van de silo’s zit paardenbrok, en wel zes ton. Verder is er een slagerij, want onder de bewoners van Blijdorp zijn er nog al wat die niets van vegetarisme moeten hebben. Ze krijgen een keur aan vleesprodukten waaronder rundvlees, schaap, geit, konijn, duif en cavia. Zo’n voedselmagazijn zet ongelooflijke hoeveelheden voedsel om. Per week verwerken ze 900 kg appel, 550 kg peen, 2 kisten komkommers, 50 kg tomaat, 4 kisten kool, 300 kg andijvie, 160 kroppen sla, 21 kg witlof en 14 dozen bananen. En dat is dan alleen nog maar de afdeling groente en fruit!

Geboren en aangekomen in Blijdorp Uit Duitsland is een nieuw mannetje manenwolf gearriveerd, om preciezer te zijn: hij komt uit de Frankfurter Zoo waar hij geboren is. Zijn naam is Lago. In de quarantaineperiode is hij onder andere getest op tuberculose, daarnaast is zijn mest een aantal keren getest op pathogene ziekteverwekkers. Er zal voor Lago te zijner tijd een nieuw vrouwtje komen, omdat het huidige vrouwtje, Loes, gaat vertrekken > uit de Rotterdamse diergaarde.

Nijlpaard - foto: Svintha Krikke

w u e i

Het Indische neushoorntje dat op 27 december in Diergaarde Blijdorp is geboren, heeft vandaag de naam ‘Sofie’ gekregen. Dat was de uitkomst van een namenverzinwedstrijd die in diverse media bekend is gemaakt. De verzorgers hebben de naam gekozen uit maar liefst 1248 inzendingen. Moeder en dochter maken het uitstekend. Sofie groeit met de dag en heeft een vrolijk en ondernemend karakter. Vooral het douchen, ‘s morgens vroeg, vindt ze een waar genoegen.

Francois langoeren komen voor in de karstgebieden van Zuid-China waar zij in de bomen leven en in rotsige holen slapen. Helaas worden zij hier ernstig bedreigd door jacht en vernietiging van het bosbiotoop. In dierentuinen zijn ze eveneens een zeldzaamheid. Behalve in Blijdorp zijn ze binnen Europa alleen in Belfast en in London te zien. Langoeren zijn geen gemakkelijke dieren om in dierentuinen te houden. Het zijn gespecialiseerde bladeters die een aangepast dieet behoeven met veel vezelrijke voeding. Hun maag is namelijk berekend op het eten van veel bladeren met een lage voedingswaarde. Dit betekent bijvoorbeeld dat Blijdorp in de loop van het jaar een behoorlijke voorraad wilgen- en rozenbladeren in de vriezer moet verzamelen om de dieren ook ‘s winters

voldoende gezond voedsel te kunnen bieden. In 2002 kregen zij een nieuw verblijf naast de Rivierahal, grenzend aan de Chinese sfeertuin.

De nachtmerrie van Ton Dorresteijn Normaal zouden wij u natuurlijk niet lastigvallen met deze privé-strubbelingen van onze directeur, zelfs niet in deze tijd met een hausse aan reality-nieuws en programma’s. In dit geval doen we het wel om de simpele reden dat hij er zelf over heeft geschreven. Hij heeft dus zelf afgezien van zijn privacy. Hij heeft namelijk een nachtmerrie gehad waarin Blijdorp opeens geen vrijwilligers meer had en dat is natuurlijk voor de tuin en zijn directeur een ware nachtmerrie. Dit alles heeft hij opgeschreven voor ‘De Nieuwsbrief’, een blad vol Blijdorpnieuws, uitgegeven door én voor de vrijwilligers. Zo zijn de rondleiders altijd op de hoogte van het laatste nieuws. Ton Dorresteijn schreef daarvoor nu ook een artikel omdat het blad al weer voor de 250e keer is verschenen. En daarom kennen wij dus nu allemaal de nachtmerrie van Ton Dorresteijn. Omdat wij voor deze rubriek ook veel nieuws over de diergaarde halen uit de Nieuwsbrief voor de rondleiders willen ook wij niet voorbijgaan aan dit jubileum: gefeliciteerd met 250 Nieuwsbrieven. Hoeveel ‘Vriendennieuwsen’ zijn er overigens al volgeschreven door de vrienden? Er zullen er in ieder geval nog veel volgen want er zal uit zo’n mooie tuin altijd weer nieuws te melden zijn.

n

Heel belangrijk was de geboorte van alweer een Prins Alfred hert, Anoeska, met Chico en Althea als ouders. Het gaat redelijk goed met de fok in Blijdorp, hoewel veel jongen sterven, waarschijnlijk ten gevolge van inteelt. Blijdorp heeft dan ook hoge verwachtingen nu er een nieuwe fokcoördinator is aangewezen. De fok met deze mooie dieren moet wel goed gaan lopen wereldwijd omdat er waarschijnlijk niet zo veel meer leven in het wild en die ook nog eens worden bejaagd!

Op 22 januari is een Aziatische bladaap geboren: een Francois langoer. Het is de tweede generatie van deze zeldzame apensoort die in Blijdorp is geboren. In 1992 ontving Blijdorp vier Francois langoeren als geschenk uit de dierentuin van Sjanghai. Pas vijf jaar later kwam de eerste nakomeling uit deze groep, een primeur voor Europese dierentuinen. Dit jong, Nanpi genaamd, is nu zelf (voor de tweede keer) moeder geworden! De kleine heeft een opvallend uiterlijk door zijn oranje kleur en wijduitstaande oren. Na verloop van tijd zal het de zwarte vachtkleur van de ouders aannemen. Francois langoeren zijn sowieso bijzondere apen om te zien met een typerende zwarte kuif en expressieve gezichtjes.

s

Bij de okapi’s is ook weer een jong geboren. Moeder Demba kreeg een zoon die de mooie naam Doya (Afrikaans voor “vrolijkheid is gearriveerd”) kreeg. De trotse(?) vader is Tom. Gezien Demba’s medische situatie zal dit waarschijnlijk voorlopig haar laatste jong zijn en omdat ook Lisala geen jongen meer mag krijgen zal er dit voorjaar waarschijnlijk een nieuwe fokvrouw overkomen uit Kopenhagen.

7

Gorilla - foto: Robert Jan den Otter

n

i

e

u

w

s

Gorilla - Westelijk laagland - foto: Astrid Gelderblom

Gorilla’s Nieuws en ontwikkelingen In het vorige Vriendennieuws is al aandacht besteed aan de ontwikkelingen rond de gorillagroep van Blijdorp. In ‘Dierenruil met Sjanghai’ is verteld over de schenking van drie gorilla’s aan de Chinese dierentuin. In ruil hiervoor schenkt de Sjanghaise dierentuin goudapen aan Blijdorp. Deze ruil heeft tot protest van een aantal actiegroepen geleid. De actiegroepen zijn bang dat de gorilla’s niet goed verzorgd zullen worden in Sjanghai. Volgens Blijdorp is er geen twijfel dat de gorilla’s in Sjanghai goed terecht zullen komen. De ontwikkelingen rond de gorilla’s gaan nog steeds door. In dit Vriendennieuws wordt iets dieper op de ontwikkelingen ingegaan. Natuurlijk zullen ook latere ontwikkelingen met interesse gevolgd worden en beschreven!

De gorilla’s van Blijdorp maken deel uit van de gorilla’s van het EEP (European Endangered Species Programm). Deze organisatie houdt onder andere een stamboek bij van de dieren en het inteeltcoëfficiënt. Het EEP bepaalt waar welke dieren naartoe gaan (naar welke dierentuinen bijvoorbeeld), zodat het genetisch materiaal zo goed mogelijk verspreid wordt. Uiteraard gaat dit in overleg met de dierentuinen, maar het EEP bepaalt uiteindelijk wat er met de dieren gebeurt. In het geval van de ruil met Sjanghai heeft Blijdorp dit in overleg met het EEP gedaan. Ook al was het EEP niet direct enthousiast, uiteindelijk gingen zij akkoord met de ruil. Het welzijn van dieren in China laat vaak te wensen over, maar zoals al eerder gezegd is dat niet in alle dierentuinen het geval. Bovendien zou een uitwisseling een positieve invloed kunnen hebben op het welzijn van dieren in het algemeen. Het EEP is een Europese organisatie; een uitwisseling met China zou deze organisatie ook in China bekendheid geven. Juist als de manier waarop dieren gehouden en verzorgd worden te wensen overlaat, is het goed deze landen te betrekken bij een organisatie als het EEP. Wat voor het EEP naast het welzijn van de dieren ook van belang is, is het genetisch materiaal. Zodra de dieren in China zijn, zijn ze geen deel meer van het EEP en is er mogelijk geen invloed en controle meer op de dieren en hun nageslacht. Daarom zijn de gorilla’s voor deze ruil met Sjanghai bewust uitgezocht. Het zijn gorilla’s waar-

8

van in Europa voldoende genetisch materiaal voorhanden is in de vorm van broers en/of zussen. Ook werd afgesproken dat er niet drie eenlingen naar Sjanghai zouden gaan, maar een groep van drie. Deze gorilla’s zouden in Blijdorp aan elkaar geïntroduceerd worden. Na een aantal maanden, waarin de gorilla’s de tijd hebben om aan elkaar te wennen, zouden ze definitief naar China vertrekken. Algemeen gezegd zijn veranderingen in een gorillagroep en overplaatsingen van gorilla’s niet wenselijk. Gorilla’s zijn zeer intelligente groepsdieren en veranderingen in zo’n groep kunnen tot stress leiden. Bovendien moet een dier voor een overplaatsing onderzocht worden, er moet bloed afgenomen worden, en dit moet onder narcose gebeuren. Ook dit is niet prettig voor een dier om te ondergaan. Daarom zullen overplaatsingen zoveel mogelijk voorkomen worden. Echter bij fokkende groepen zullen af en toe dieren uitgeplaatst moeten worden, net zoals dat in de natuur ook gebeurt. De veranderingen in de gorillagroep zijn al in 2004 begonnen met het vertrek van de leider Ernst en de twee oudere gorillavrouwtjes Xara en Kim. Ernst had al veel nakomelingen en zijn genen waren voldoende doorgegeven. Bovendien was Ernst erg dominant en soms agressief, wat verwondingen bij de andere dieren tot gevolg had. Overplaatsing kan dan een goede oplossing zijn. In mei 2005 zijn er drie jonge gorillamannen van Blijdorp naar Polen verhuisd.

Tekst: Trix Vermeulen Met dank aan: Ben Westerveld, Diergaarde Blijdorp

In oktober 2005 is de gorillavrouw Dura van Blijdorp naar Saarbrücken verhuisd. Quenta, ook een gorillavrouw, is toen vanuit Saarbrücken naar Blijdorp gekomen. Quenta is een van de drie gorilla’s die naar Sjanghai zal gaan. Astra, vrouw uit Blijdorp, zal haar vergezellen. De groep gorilla’s die voor Blijdorp overblijft (na de ruil met Sjanghai) ziet er als volgt uit: Annet (33 jaar, vrouw); Aya (10 jaar, kleindochter van Annet); Tamani (12 jaar, vrouw, afkomstig uit de Apenheul); Luena (9 jaar, vrouw, afkomstig uit München); Thomas (3 jaar, man, zoon van Tamani). In deze groep ontbreekt een leider. De enige man in de groep is Thomas, maar deze is nog te jong om leider te kunnen zijn. Dat kunnen gorillamannen pas wanneer ze 12 tot 13 jaar zijn. Bij het introduceren van een nieuwe man in de groep, zou Thomas in gevaar kunnen komen. Een nieuwe man wil namelijk het liefst zo snel mogelijk zijn genen verspreiden en zoveel mogelijk vrouwtjes zwanger maken. De man zou het jong misschien willen doden, omdat alleen een vrouw zonder jong zijn jong kan dragen. Dit verschijnsel wordt ‘infant killing’ genoemd. Nu Thomas drie jaar is, wordt dat niet meer verwacht, maar enige voorzichtigheid blijft nodig. Zowel voor de groep in Blijdorp als voor de Sjanghaigroep is er nu nog een man nodig die tevens leider kan zijn. Uit Berlijn is een man gekomen, Bokito, en Dango komt uit Hodenhagen. Ze zijn makkelijk van elkaar te onderscheiden: Bokito is lang en slank en heeft nog niet de forse bouw van een leider. Dango is kleiner en heeft al wel de vormen van een ‘echte’ gorillaman en de opvallende zilveren rug. Het oorspronkelijke idee was om Bokito met de twee vrouwen naar China te verzenden en Dango in Blijdorp te houden. Bokito werd daarom geïntroduceerd bij de gorilla’s Quenta van Saarbrücken en Astra van Blijdorp. >

Bij zo’n introductie kan het op twee punten mis gaan: de man valt de vrouwen aan, of de vrouwen vormen een clan en vallen gezamenlijk de man aan. Omdat een introductie risicovol is, staan voldoende medewerkers van de dierentuin klaar om in te grijpen wanneer nodig. Sommige medewerkers bij een schuif tussen de verblijven, om die weer te sluiten, anderen met een brandslang om de dieren af te schrikken mochten ze elkaar aanvallen. Deze introductie verliep echter zo rustig dat is besloten om Bokito ook te introduceren in de Blijdorpgroep. Als eerste mocht Bokito kennismaken met Annet en Luena, omdat deze twee vrouwen niet gauw een clan zouden vormen. De introductie verliep rustig. Bokito gedroeg zich als een echte heer en de dames waren snel aan zijn aanwezigheid gewend. Ze hebben wel wat naar elkaar uitgehaald, maar de tanden zijn niet gebruikt. Hierna volgde de introductie met de andere vrouwtjes, die wederom goed verliep. Ook Thomas was hierbij en de kennismaking tussen Bokito en Thomas was het spannendst. Thomas zocht Bokito vrijwel direct op en speelde met hem. Een betere eerste ontmoeting kon er niet zijn en het risico van de ‘infant killing’ was er niet.

LIJN 13

velend gezicht, want hij geeft over en eet vervolgens weer op wat hij heeft uitgespuugd. Dit gedrag is een bekend verschijnsel bij gorilla’s en waarschijnlijk een uiting van stress. Toch krijgt hij nu prozac om te kalmeren. Ook zal onderzocht worden of het overgeven geen andere oorzaak heeft, zoals een maagzweer of boulimia. De bouw van Bokito wijkt af van de bouw van Dango en de vraag rijst of Bokito fysiek wel zal uitgroeien tot een echte leider. Een optie zou daarom ook kunnen zijn om Dango in Blijdorp te houden, omdat hij al veel meer een leider is.

Gorilla - foto: Rob Doolaard

Dango werd op een zelfde manier geïntroduceerd met Astra en Quenta. Ook Dango toonde zich als een ware gentleman, waar wat imponeren gewoon bij hoort. Nu lijkt het verhaal duidelijk: Dango met Astra en Quenta naar China en Bokito als toekomstig leider van de gorilla’s in Blijdorp. Maar zo duidelijk is het nog niet. Bokito vertoont namelijk wat vreemd gedrag: hij geeft veel over. Het is een ver-

Wat voor deze keuze natuurlijk het belangrijkst is, is het contact tussen de man en de vrouwtjes. Tot nu toe klikt het in beide groepen en zijn er zowel in de Bokitogroep als in de Dango-groep al paringen gezien. Blijdorp overweegt de gorillavrouwen van Blijdorp zelf te laten kiezen welke man zij het liefst houden. Als dit idee uitgevoerd wordt, zal Dango ook bij de Blijdorpgroep worden geïntroduceerd. Bokito moet dan weer terug naar de Shanghaigroep. De overplaatsing naar China zal in mei/juni plaatsvinden, dus Blijdorp wil de maanden die zij nog heeft gebruiken om de beste keuze te kunnen maken. Blijf dus lezen, want dit verhaal wordt vervolgd!

De koe

Er ontbreekt een dier in de Blijdorpcollectie! Nu worden dieren niet zomaar in de collectie opgenomen want daar zijn regels voor. Collectiebeheer noemen ze dat. Maar volgens mij voldoet een koe aan alle criteria. Een koe is een prachtig dier dat door een historie van onomstreden nut voor de mens, haar plaats in de fok- en melkstal verworven heeft, met trieste gele labels aan haar oor. Wees nou eerlijk, de koe verdient beter. Blijdorp zou vanuit haar doelstellingen een daad moeten stellen. Neem de dierentuinfunctie ‘Behoud van soorten.’ Welnu, de koe is volledig gedomesticeerd. Zij komt in de vrije natuur niet voor, dus is ze zelfs technisch gezien uitgestorven. Geef de koe toch een eigen habitat! Wat dacht u van de Blijdorpfunctie ‘Educatie?’ Ik durf te beweren dat u niets van de koe af weet. Nou niets? U weet natuurlijk dat de koe eetbaar is, dat ze melk geeft, en dat ze een grote natte neus heeft. Maar verder? Wat weet u van het karakter van de koe? Toen ik bij mezelf te raden ging schrok ik ervan. Ook hier zou Blijdorp iets kunnen betekenen vanuit haar functie als onderzoeker. De koe slaat een brug tussen natuur en beschaving, dus geef de koe haar natuurlijk gedrag terug. Iedereen met een normaal kloppend hart is vertederd bij het zien van kalfjes, hoe ze rondspringen en kwispelend zogen… De volwassen koe geniet zoveel passie en mededogen niet. Je moet natuurlijk ook wel emotioneel afstand nemen van dat schattige kalfje als je haar wilt laten promoveren tot draadjesvlees. De relatie mens en koe is een beetje vreemd. Zo viel het me in 2001, het MKZ en BSE jaar op dat bij de ruimingen de geëmotio-

neerdheid bij de boeren veel hoger opliep dan alleen een financiële tegenvaller zou rechtvaardigen. Vele boeren waren werkelijk kapot van deze rampen. Ineens waren het geen melkmachines of runderlappen waar over gesproken werd, het ging om leven. Wist u dat koeien een interessant sociaal leven (kunnen) hebben? Ze houden er zelfs vriendinnenclubjes op na zoals ‘Gooise Vrouwen.’ Koeien in de wei (ze zijn er nog) vormen haast altijd groepjes. En mag een koe een ander niet, dan verbant de één de ander naar een ander groepje. Daarbij kunnen ze gemeen trappen, maar echt agressief is een koe niet. Koeien zijn nieuwsgierig, maar leren weinig bij. Een koe verdient onze warme belangstelling. Ik zou de koe zelfs willen verheffen tot hèt symbool van Nederland. De koe is sterk, nuttig, tolerant en een koe is zwart-wit. Het is een weerspiegeling van onze geschiedenis en samenleving. Onze koe is door vreemde invloeden wel geëvolueerd, maar zij is en blijft altijd herkenbaar als de Nederlandse koe. Onze koe, die zwart-wit of bont, in wezen gewoon “boe” zegt. 9

v Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

o

g

e

l

Nederlandse weidevogels III

Over Gaaike en Hijke Typische Nederlandse vogels hoeft u tegenwoordig niet echt meer te zoeken: ook in Blijdorp zijn ze te zien zoals u in de meest recente Vogelwijzers heeft kunnen lezen. Dit keer schrijven we over een wel heel bekende Nederlandse vogel: de kievit. Kieviten behoren tot de familie van de charadriidae; ofwel de plevieren. Plevieren zijn kleine tot middelgrote vogels van 12 tot 38 centimeter groot. Ze hebben een ronde kop, grote ogen en een korte, puntige snavel. Wereldwijd zijn plevieren te vinden op open terreinen behalve op Antarctica, want daar komen ze niet voor. Naast de kievit kennen we in ons land nog andere plevieren zoals onder andere de bontbekplevier, goud- en zilverplevier.

Kievit De wetenschappelijke naam van de kievit is Vanellus vanellus. Vanellus betekent zo veel als ‘ijdeltuitje’. De Nederlandse naam is een onomatopee: een nabootsing van de roep van de vogel. Overigens zijn in Nederland twee schrijfwijzen goed: volgens het Groe10

ne boekje mag zowel kievit als kieviet; de Van Dale houdt het op kieviet. In veel Nederlandse dialecten lijken de woorden hier dan ook weer op: kieft, kiewke, kivyt. In Friesland worden echte hele andere namen gebruikt zoals ljip of l(j)iep. Waarschijnlijk komen deze namen van het oud >

Germaanse woord laipiz (= kuif) of van het oud Friese woord Hlapa dat lopen betekent. Dit zou dan weer te maken hebben met de kenmerkende snelle loop van de kievit. Ook worden in Friesland vaak aparte namen voor vrouwtjeskieviten (douke, jok, gaaike) en voor de mannetjes (aldhij, doffert, hijke) gebruikt. De typische kleur van de stuit heeft de kievit nog de naam ‘boterkontje’ opgeleverd. Het is deze stuit die de man laat zien als hij diep vooroverbuigt om ofwel een vrouwtje te imponeren ofwel een concurrerend mannetje te verdrijven. De kievit speelt ook een grote rol in het Friese volksleven, niet zo gek, want er leven zeer veel broedparen van deze vogel in Friesland. Meest bekend is de traditie van ‘aaisykje’: eieren zoeken en rapen. Sinds 1979 was het verkopen van de gevonden eieren al verboden, sinds dit jaar is ook het eierenrapen verboden. Het eind van een tijdperk. Dat heeft ook onverwachte nadelen. Een van de mogelijkheden om onderzoek te doen naar het effect van klimaat- of biotoopveranderingen is door het jarenlang noteren van gegevens. En zo wordt er al sinds 1896 bijgehouden wanneer het eerste kievitsei wordt gevonden.

w

i

j

Daaruit blijken een aantal invloeden. Zo blijkt dat wanneer de winter erg nat is geweest, of wanneer het laatste deel van de winter warm is, dat de kieviten eerder hun eieren leggen. De klimaatsverandering van de laatste tijd is dan ook de belangrijkste reden dat kieviten nu gemiddeld 20 dagen eerder hun eerste ei leggen dan ruim een eeuw geleden. Kieviten hebben een groot verspreidingsgebied. Ze komen voor in Europa, centraal Turkije, Iran, West-Rusland, Kazakstan maar ook in Zuid- en Oost-Siberië, Mongolië en China. ‘s Winters verplaatsen ze zich naar Noord-Afrika, het Midden-Oosten, India, Zuidoost-China en zelfs Japan. Kieviten zijn zo’n 30 centimeter groot. Het lijkt ons niet nodig een kievit te beschrijven: iedere Nederlander weet wel hoe deze vogel er uit ziet. Wat misschien niet iedereen weet is dat er een klein verschil is tussen de mannetjes en de vrouwtjes. Vrouwtjes hebben een minder scherp getekend kleurpatroon op de kop. Ook is er een verschil in uiterlijk tussen broedende en niet broedende volwassen vogels. Niet broedende vogels hebben een ‘buff face’ en witte vlekken op kin en keel (bij de broedende vogels zijn die geheel zwart).

Als een kievit in Nederland Nederland is een belangrijk land voor weidevogels en dus ook voor de kievit. In de zomer zijn er maar liefst 226.000 – 278.000 broedparen in ons land en dat is meer dan in enig ander land!. Ook ’s winters zijn er veel te zien in Nederland: 1.000.000 tot 1.500.000 vogels. En dat terwijl er wereldwijd zo’n 7.000.000 kievieten zijn. Dat geeft aan dat we bij ons landbouwbeleid veel rekening moeten houden met de weidevogels. Is dit beleid slecht voor weidevogels, dan krijgen deze soorten het meteen wereldwijd een stuk moeilijker in hun overlevingsstrijd. Kievieten vinden hun leefgebied (habitat) in een grote verscheidenheid aan grote open velden met korte vegetatie of zelfs op kale grond. Verder zijn ze te vinden in wetlands, heidevelden en moerassen. Hier vinden ze ook hun voedsel, dat voornamelijk bestaat uit ongewervelden, met name wormen en insecten. Ook happen ze graag een spinnetje of slakje weg. Soms trappelt een kievit tijdens het foerageren met de poten op de grond om zo de wormen naar boven te lokken. De grote ogen van de kievit wijzen er al een beetje op: ze eten ook vaak tijdens de nacht en bij volle maan besteden ze vaak in de nacht meer tijd aan foerageren dan overdag.

z

e

gegraven waar in en waar omheen wat vegetatie wordt neergelegd. Hierin legt het vrouwtje in vijf dagen meestal vier eitjes. De eieren worden vanaf het laatste ei bebroed zodat ze allemaal tegelijk uitkomen na 21 – 28 dagen. Het broeden wordt voornamelijk door het vrouwtje gedaan. De opvoeding verzorgen beide ouders. Om veel jongen groot te krijgen moet het wel een beetje meezitten voor de kieviten. Zo zijn kou en regen grote kuikendoders. Ook boerenactiviteiten verstoren en vernielen grote aantallen nesten. Verder liggen er flink wat kapers op de loer, met name kraaien. Maar ook door vee worden veel eieren en kuikens vertrapt. Uiteindelijk brengt een broedpaar gemiddeld zo’n 0.8 – 2,8 jongen per jaar groot. Er zijn veel jonge vogels nodig, want er is een grote sterfte onder kieviten: onder de volwassen vogels (ouder dan 12 maanden) is de jaarlijkse sterfte maar liefst 25-30%. Het is dan ook bijzonder dat de oudste kievit toch nog bijna 19 jaar oud is geworden. Na het broedseizoen verzamelen de vogels zich weer tot grote groepen en trekt een deel van de vogels naar zuidelijker streken. Sommige vogels beginnen daar zelfs al erg vroeg mee: vanaf juni begint de trek al, al is de trekrichtig dan nog voornamelijk westwaarts en zien we dit niet in Nederland.

r

In de wintertijd vormen de kievieten grote groepen. Sommigen vertrekken al voor de winter uit Nederland, andere blijven of komen hier naar toe. Na de winter beginnen kieviten al vanaf eind maart met de eileg. Tegen die tijd zijn de grote groepen alweer enige tijd opgebroken en hebben alle paartjes een territorium bezet. Kievieten zijn geen koloniebroeders. Op een gebied van één hectare komt niet veel meer dan één paartje tot broeden. Als een mannetje eenmaal een territorium heeft zal hij daar continu op aanwezig zijn om alle indringers te kunnen verjagen. Wel zal hij proberen zijn eigen territorium te vergroten ten koste van het territorium van de buren. Als de eieren eenmaal gelegd zijn zal ook het vrouwtje gaan meehelpen met de verdediging van het territorium. In de loop van het broedproces zal het verdedigen wel steeds meer gaan bestaan uit het verjagen van rovers van eieren en jongen dan uit het verdedigen tegen soortgenoten. Kieviten zijn in het broedseizoen monogaam. De mannetjes zijn honkvast: ze broeden veelal jaarlijks op min of meer dezelfde plek en dat is zelden verder dan 60 kilometer verwijderd van hun eigen ‘geboorteplaats’. Gebroed wordt er in weilanden, waar in de grond een ondiep kuiltje wordt

Wereldwijd gaat het, ondanks de grote aantallen die er nog zijn, niet goed met de kievit. In veel landen, waaronder Nederland, nemen de aantallen drastisch af. Helaas zagen we dit ook al bij andere weidevogels gebeuren. Belangrijkste reden voor de sterke afname is met name de intensievere agrarische sector en het verloren gaan van habitat. Ook schijnt de predatiedruk (jacht door andere dieren) groter te zijn geworden, wat weer te maken zou kunnen hebben met subtiele biotoopveranderingen. Gelukkig is de vogelbescherming, ook in Nederland, op dit moment erg actief juist in het bewustmaken van beleidsbepalers van het zeer grote belang van Nederland voor de weidevogels. Hopelijk slagen ze daar op tijd in. 11

v

r

i

e

n

d

e

n

Voorjaarsexcursie Parc Paradisio op zaterdag 22 april 2006 Niet te missen in Paradisio: Q Madidi, een doorloopverblijf op eilanden in één van de grote vijvers voor doodshoofdaapjes. Q Nosy Komba, eveneens een doorloopverblijf op eilanden voor drie soorten maki’s. Q Algoa Bay, dat is een onderwatergrot voor zeeleeuwen en pinguïns. Q De Oasis, een grote tropenhal met veel verblijven met decorrotsen, watervallen en zo meer en een groot horecagedeelte. Q Marais moeras, een flink wandelgebied met een grote collectie kraanvogels. Q De reuzenvolière, één van de grootste in Europa. Q De Chinese droom, het laatste project en de grootste Chinese tuin van Europa.

Op zaterdag 22 april 2006 organiseert de Vereniging Vrienden van Blijdorp de voorjaarsexcursie naar Parc Paradisio in België. Als lid kunt u hieraan deelnemen. Parc Paradisio Verstopt tussen Mons en Ath in Belgisch Henegouwen ligt misschien wel de grootste (dierentuin) verrassing van België. Parc Paradisio is gelegen op het domein van de voormalige abdij van Cambron. Eeuwenoude bomen, prachtige tuinen, mooie vijvers en talrijke historische gebouwen vormen het decor voor meer dan 4.000 dieren. Parc Paradisio is eens als een vogelpark begonnen, maar de laatste jaren zijn er ook o.a. giraffen, zebra’s, nijlpaarden en andere

12

zoofavorieten zoals maki’s, gibbons en doodshoofdaapjes toegevoegd. Het is nu een complete, maar wel een dure dierentuin geworden met soms ongewone dierverblijven. Zo is er in de gewelven van de Abdijtoren een tweede reptielenhuis gebouwd en is er een behoorlijk groot aquarium, de Nautilus, gebouwd in een kasteel! Het domein is behoorlijk groot en het zal niet makkelijk zijn om alles te zien in de beschikbare tijd. Daarom hierna samengevat….

Voor de liefhebber is er ook nog een roofvogeldemonstratie. Er zijn vrij veel kassen en in het schip de ‘Mersus Emergo’ ook veel binnenverblijven zodat er ook bij minder weer genoeg droog te zien is. Kortom wie gaat er mee? De volgende punten zijn voor u van belang Maximaal aantal deelnemers is 50/100 (bij 75 of meer deelnemers gaat een tweede bus rijden). Zoals altijd geldt: geef u snel op want vol is vol. Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod. Op de heenreis zal een koffiestop gehouden worden (eigen kosten). Op de terugweg is er een stop om op eigen kosten een maaltijd te gebruiken. Vertrek: 8.00 uur vanaf het Kruisplein halte OO of PP te Rotterdam (tussen de Doelen en het Weena Point ca. 150 meter voor het > centraal station).

Blijdorp

c

r

y

p

t

o

Aankomsttijd in Parc Paradisio ca. 12.15 uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam ca. 21.30 uur. Kosten voor leden bedragen: € 40,00. Per lid kan er één introducé meegaan. Kosten voor introducés bedragen € 42,50. Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering dient u zelf af te sluiten. In Paradisio is o.a. in de Oasis gelegenheid om te lunchen. Brood van thuis meenemen kan natuurlijk ook. In de reissom zijn inbegrepen: De busreis Rotterdam – Parc Paradisio v.v. Toegang tot het park met een kop koffie of thee als welkom en de fooi voor de chauffeur. Aanmelden voor deze reis Het verschuldigde bedrag dient u over te maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan 28-A 3039DV Rotterdam onder vermelding van ‘Paradisio’. De overschrijvingen dienen uiterlijk 1 april 2006 te zijn ontvangen. Denkt u aan de tijd die nodig is voor verwerking door de Postbank. Uw overschrijving is uw bewijs van deelname. U ontvangt geen verdere bescheiden of mededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervan krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het volledige bedrag wordt teruggestort. Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die na 1 april worden ontvangen. Eventuele restituties vinden plaats onder inhouding van € 2,50 administratiekosten.

Horizontaal 2. Insect haalt de oogst binnen (9) 5. Trilt als hij knutselt (5) 6. Dat is sterk! (4) 8. Gepantserd, steeds vaker loopt hij erin (13) 10. Machtig dier op de keerkring (15) 16. Was hij eerst? (2) 17. Aan het eind vindt de poes haar bestemming (6) 19. Sneer (3) 21. In de klok zit je er veilig voor (4) 23. Verkeerde kijkers (4) 25. Houten uiteinde (12) 26. Zwemmer op de tweede plaats (9) 29. Rijdier houdt meer van water (8) 31. Meer(t) uw boot af! (7) 33. Slome stripper! (9) 36. Niet meer (3) 38. Vogel maakt India’s brood (6) 39. Het meisje achter de omroep (6) 40. Laatdunkend dier (9) 41. Dat is sterk! (2) Verticaal 1. Waterkoning (8) 3. Roep! als je zijn naam niet weet (5) 4. Eerste spel in het engels (5) 5. Gevederde klimmer (8) 7. Vis zit in uw bruine brood (3) 9. Lange noot met bruine ogen (3) 11. Stelende vlieger (9) 12. Omgekeerd trapt deze gast veel lol (4) 13. Hoe steelt deze jongen (in Blijdorp)? (9) 14. Wat er uit komt past er nooit meer in (2) 15. Komt geen loot ‘uit’ (5) 18. Maakt boven perfecte cirkels (8) 20. Vruchteneter, symbool voor een roofvogel (6) 22. Ruziemaker staat vroeg op (8) 23. Voor eten als de dood! (4) 24. Angsthaas (5) 27. Deze vogel eet hier niet, wij wel! (8) 28. Jongen vangt vis in duikvlucht (8) 30. Geen chagrijnige stad (7) 32. Warmtebron houdt van twee kanten (5) 34. In dit insect schuilt een slim dier (6) 35. Onnozel? (4) 37. Tweemaal dezelfde steen. (4)

Foto’s p12/13: Peter Biesta

De oplossing in het volgende Vriendennieuws en op www.vriendenvanblijdorp.nl 13

b

o

t

a

n

i

s

c

h

b

l

i

j

d

o

r

p

Tekst: Monique van Leeuwen-Maat Met dank aan: Juul van Dam en Melitta van Bracht

Verborgen schatten niger, hadden nog een verrassing in petto: vanaf 13.00 uur konden de Vrienden terecht voor een rondleiding in de kassen om alles ook nog eens met eigen ogen te aanschouwen.

Educatieruimte - foto: Juul van Dam

De eerste lezing van het winterseizoen vond plaats op 13 november 2005. Veel Vrienden kijken uit naar het lezingenseizoen en de zaal was dan ook weer zeer goed gevuld. Juul van Dam en Melitta van Bracht namen de toehoorders met behulp van fraaie dia’s en leuke verhalen mee naar de kassen van de botanische afdeling. Deze kassen herbergen nogal wat ‘verborgen schatten’. Normaal gesproken zijn de kassen gesloten voor het publiek. Maar Juul en Melitta, alias de dames Groe-

ZOO’N BOEK

Even voorstellen Diergaarde Blijdorp bestaat bijna 150 jaar en is ook bijna net zo lang botanische tuin. Nog steeds vragen bezoekers wel eens aan het einde van de dag “en waar is nu die botanische tuin?” Blijkbaar heeft men niet in de gaten dat de gehele Diergaarde die botanische tuin is….. De laatste jaren heeft dat botanische gedeelte van Diergaarde Blijdorp steeds meer een eigen gezicht gekregen. De afdeling probeert Blijdorp zo mooi mogelijk te maken door biotopen te creëren waardoor de bezoeker zich echt in bij voorbeeld een tropisch regenwoud of een stukje Afrika waant. Daarnaast probeert men de bezoekers wat meer te leren over planten. Dat is niet zo eenvoudig; de meeste bezoekers komen immers op de eerste plaats voor de dieren. Maar door middel van diverse tentoonstellingen en projecten lukt het steeds beter om ook de planten onder de aandacht van het publiek te brengen. Denkt u bijvoorbeeld maar aan de tentoonstelling over Stinzenplanten bij de Terraszaal en het project over verfplanten afgelopen zomer. De medewerkers van de

Botanisch binnenste buiten De jarenlange inspanningen van de Botanische Afdeling zijn ook binnen Blijdorp niet ongemerkt gebleven. In de afgelopen Herfstvakantie stond ‘Blijdorp binnenstebuiten’ helemaal in het teken van planten! Via een speurtocht door de tuin kwam men langs diverse infopunten. Daar kon de bezoeker meer te weten komen over verschillende planten. Met name de vlinderkas was zeer in trek bij de kinderen. Hier was een tentoonstelling over vleesetende planten. Deze planten hebben zeer ingenieuze systemen om insecten te vangen. Ze kwamen tijdens de lezing uitgebreid aan bod. Vleeseters zijn nu ook opgenomen in de plantencollectie van Blijdorp. In de kassen is een speciale ruimte voor de vleeseters ingericht. Maar achter de schermen gebeurt er veel meer in die kassen. Blijdorp wisselt zaden uit met botanische tuinen van over de hele wereld. In de zogenaamde zaadkamer wordt zaad uit de Diergaarde opgeschoond >

Hoop voor de toekomst heid om haar laatste boek te kopen en te laten signeren. Hoewel Jane Goodall klein van stuk is, altijd eenvoudig gekleed gaat en wat stijfjes overkomt weet ze zowel in haar boeken als tijdens lezingen grote indruk te maken.

Vanaf het moment dat Jane Goodall op jonge leeftijd voor de eerste keer naar Afrika ging, raakte zij gefascineerd door chimpansees. Jarenlang verrichtte zij baanbrekend onderzoek naar hun gedrag en daarmee ook naar de mens. Ze was op 8 november 2005 in Diergaarde Blijdorp om voor een ‘uitverkocht’ restaurant de Lepelaar een inspirerende lezing te houden. Na de lezing was er in het Oceanium gelegen14

afdeling deinzen er niet voor terug om onderling een soort theatergroep te vormen. Verkleed en soms onherkenbaar door de schmink vragen zij aandacht voor de planten. Kortom: de ‘groene vingers’ van Diergaarde Blijdorp zijn mensen met een gezamenlijke passie en dáár gaan zij voor.

Wie zich verheugt op een boek vol leuke en spannende verhalen over chimpansees in het Gombe-reservaat in Tanzania zal het boek al snel aan de kant leggen. Uiteraard komen de mensapen in het boek wel aan bod, maar ze staan duidelijk op het tweede plan. Vreemd is dat niet, want ‘Hoop voor de toekomst’ is tenslotte een autobiografie. Goodalls biografie beschrijft dus niet alleen haar onderzoek naar chimpansees en hoe ze van wetenschapper meer en meer activiste werd, maar ook hoe zij wetenschap weet te verenigen met spiritualiteit.

Zoals in bijna elke autobiografie is het boek chronologisch van opbouw: van haar kinderjaren tijdens de Tweede Wereldoorlog, haar apen-onderzoek in Tanzania tot aan een gijzelingsaffaire en de dood van haar tweede echtgenoot (Derek) in 1980. De schrijfster wil met dit boek hoofdzakelijk aangeven hoe belangrijk de natuur is. En hoewel het een autobiografie is, is het niet gericht op het ophemelen van de eigen persoon. Maar dat kan ook niet anders bij zo’n bescheiden vrouw. Het is een persoonlijk boek, waarin Goodall haar opvattingen over de (dis-)harmonie tussen mens, dier en natuur uitgebreid uiteenzet. Ze probeert sinds het einde van de jaren ´80 de mensen bewust te maken van de ware aard van de dieren, van het leed dat hen wordt aangedaan en van onze verantwoordelijkheid daarin. >

en bewaard. Op aanvraag wordt er zaad naar andere tuinen gestuurd. Vanuit die andere tuinen komt weer zaad naar Blijdorp. Dit wordt zorgvuldig opgekweekt. Op deze manier kan Blijdorp aan bijzondere planten komen voor de diverse biotopen. Pas als er voldoende exemplaren van een soort zijn kunnen deze worden uitgeplant in de betreffende biotoop. Van bijzondere soorten houdt men in de kassen altijd een zogenaamde ‘schaduwcollectie’ achter de hand. Tijdens de diavoorstelling kwamen enkele fraaie exemplaren voorbij, zoals de mierenplant. Het is natuurlijk heel erg leuk als je in een biotoop planten kunt laten zien die ook echt in het oorspronkelijke gebied voorkomen. Blijdorp herbergt ook de Nationale Bromeliacollectie. Deze omvat meer dan 150 soorten, waarvan de ananas voor ons de meest bekende is. In de vlinderkas, die onlangs helemaal opnieuw is ingericht, zijn heel wat bromelia’s voor het publiek te zien. Heel bijzondere exemplaren worden achter de schermen gehouden. De kunst is om deze bijzondere planten te vermeerderen, zodat uiteindelijk ook deze planten voor het publiek te zien zijn. Ditzelfde geldt voor de Primulacollectie, waar Blijdorp enkele jaren geleden een start mee heeft gemaakt (in Vriendennieuws nummer 1 van 2005 zijn we uitgebreid op de Primula’s ingegaan). Op sommige plaatsten in de Diergaarde zijn orchideeën te bewonderen. In de orchideeënkas worden heel veel, met name botanische soorten gekweekt. Als ze in bloei staan worden sommige planten in de Diergaarde geplaatst, bijvoorbeeld in de vlinderkas of in Taman Indah. Als ze uitge-

bloeid zijn komen ze terug naar de kassen. Daar worden ze verzorgd totdat ze weer in bloei staan en de tuin in kunnen. Ook voor de orchideeën geldt dat bijzondere soorten alleen achter de schermen te vin-

Orchidee - foto: Koos van Leeuwen

den zijn. Diergaarde Blijdorp doet regelmatig mee aan tentoonstellingen en weet ook regelmatig prijzen met de orchideeën in de wacht te slepen. In april 2005 was er in de vlinderkas een orchideeëntentoonstelling en ook in de afgelopen voorjaarsvakantie stonden ze weer in het middelpunt bij het project ‘orchidaten’. Door dit soort projecten kunnen de bezoekers regelmatig genieten van de bijzondere vormen en fraaie kleuren van de bloeiende orchideeën. Terwijl in de tuin zelf de Afrika biotoop

Hoewel Jane Goodall een positieve levenshouding heeft, zitten er veel trieste passages en enkele zware hoofdstukken in het boek. De hoofdstuktitels ‘De wortels van het kwaad’, ‘Voorlopers van oorlogsvoering’ en ‘De dood’ zeggen daarover genoeg en zijn aangrijpende hoofdstukken. Toch is het geen triest boek. Goodall heeft hoop en probeert mensen die het hart op de goede plaats hebben tot actie aan te zetten. De jeugd neemt daarin een belangrijke plaats in en speciaal daarvoor is het Roots en Shoots programma opgezet. De hoop voor de toekomst put ze uit de energie en het enthousiasme die bestaat of kan worden opgewekt bij jonge mensen.

heb je niet het idee een boek over een chimpansee onderzoekster te lezen, maar een filosofisch boek. Dat is soms wel even wennen, maar uiteindelijk is het boek als geheel zeer de moeite waard. Het enige andere minpuntje aan dit boek is dat het niet heel mooi geschreven (of vertaald) is.

Jane Goodall gelooft in God en is spiritueel ingesteld en dat is in het hele boek nadrukkelijk merkbaar. In sommige hoofdstukken

Jane Goodall, Hoop voor de toekomt Uitgeverij: Elmar - ISBN 90-389-1038-x Meer info: www.janegoodall.nl

grotendeels nog gestalte moet krijgen, is de botanische afdeling al enige jaren in de weer om planten te verzamelen die daar thuis horen. Voor de Afrika biotoop is dat lastig omdat veel soorten het in ons klimaat buiten niet redden. Maar het is al gelukt om Afrikaanse bolgewassen, zoals de poederkwast, te kweken en die staan nu klaar om een plekje in de tuin te krijgen. Het kassencomplex achter de schermen bestaat uit diverse kassen met een verschillend klimaat, werkruimtes en kantoren. Ruim 120 Vrienden kwamen na de lezing voor de rondleiding. Vanwege de smalle paadjes in de kassen gebeurde dat in groepjes van vier tot tien personen. Diverse medewerkers en vrijwilligers namen een deel van de rondleiding voor hun rekening. Het enthousiasme van de aanwezige Vrienden was groot. Men was onder de indruk van de kassen en het werk dat daar achter de schermen gebeurt. En er was ook verbazing, zoals bij een mevrouw die vroeg waarvoor toch die grote bakken met dat ‘vieze water’ in sommige kassen waren. Dat ‘vieze water’ is regenwater dat wordt opgevangen via de daken van de kassen. Met name de orchideeën gedijen hier goed op en de medewerkers moeten dan ook zuinig met dit ‘vieze water’ omgaan. Heeft u de lezing en rondleiding gemist en wilt u ook graag een kijkje nemen achter de schermen van de botanische afdeling? Sinds kort is er de mogelijkheid om u aan te melden bij de rondleiders van Diergaarde Blijdorp voor een speciale ‘Groene rondleiding’. Kijk op www.diergaardeblijdorp.nl onder rondleidingen, of maak een afspraak bij de Bezoekersservice: 010-4431456.

Ze hoopt ondanks haar leeftijd van 71 jaar nog 10 jaar middels lezingen en boeken mensen te kunnen inspireren. Volgens Jane Goodall is er nog hoop voor de toekomst en haar levensdoel is dit over te brengen aan haar lezers en toehoorders. Tekst: Alex Schouten

15

Liberec - foto: Peter Biesta

v

r

i

e

n

d

e

Liberec - foto: Peter Biesta

n

Zevendaagse dierentuinreis naar Tsjechië 20 t/m 26 mei 2006

De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert van zaterdag 20 mei t/m vrijdag 26 mei 2006 een meerdaagse reis naar Tsjechië. Tsjechië, het land van Havel, Skoda en bier. Maar wist u dat Tsjechië ongeveer evenveel EAZA-dierentuinen rijk is als Nederland, Praag één van de mooiste steden in Europa is en dat Tsjechië ver weg klinkt maar in feite niet verder weg is als Zuid Duitsland? Dan is het duidelijk dat Tsjechië een prachtige bestemming is. De uitvalsbasis van deze reis is de stad Praag. De stad van duizend torens. Net als vorig jaar is er weer gekozen voor een standplaatsreis vanuit het centrum van een historische stad. U heeft ook nu weer vrij veel vrije tijd in Praag. Ook de verzorging is weer logies en ontbijt. De door de Unesco beschermde binnenstad is tjokvol met uitstekende en nog steeds goedkope restaurants. Een diner zal dus geen probleem opleveren. Op dag 1 en dag 6 is uit praktische overweging gekozen voor halfpension. Zo hebben we toch nog twee gezamenlijke diners. Ons hotel ligt midden in het centrum, bij de kruittoren met bijna alles op loopafstand. Zo zijn zowel het grote plein van de oude stad als het Wenceslas plein op slechts 12 minuten loopafstand. Op dag 5 is er een vrije dag in Praag om alles zelf te ontdekken. Voor diegene die het allemaal al gezien hebben en voor de echte freaks is er op die dag een optionele excursie naar een extra dierentuin. De reiscoördinator zal die dag meegaan en de reis per trein naar Usti nad Labem begeleiden. Praag is te ver weg om in één keer met een bus te bereiken. Op de heenreis overnachten we in Altenberg midden in de natuur. Op de terugweg hebben we een overnach16

ting in de beroemde Spa stad Karlovy Vary (Karlsbad) en kunnen we flaneren over de Colonnade. Zo zijn er toch maar twee echte reisdagen. De volgende 4 (5) tuinen zullen worden bezocht: Q Zoo Liberec Q Zoo Praha (Praag) Q Zoo Dvur Kralové Q Zoo Plzen (Pilsen) Q (Zoo Usti nad Labem) De te bezoeken tuinen zijn, op Dvur Kralové na, tuinen met nogal wat hoogteverschil. In Liberec is het hoogteverschil nog beperkt, in Praag kan gebruik gemaakt worden van een kabelbaan en in Pilsen ligt de kern van de tuin in het lage gedeelte zodat het hellinggedeelte evt. overgeslagen kan worden. Alleen bij de optionele excursie naar Usti nad Labem is het wandelschoenen aan en klimmen! Zoo Liberec De eerste kennismaking met een Tsjechische tuin. Met 13.5 ha. is het de kleinste tuin die bezocht wordt. Eigenlijk geldt hier: klein maar fijn. Zoo Liberec is prachtig gelegen in een bosrijke omgeving in een statige villawijk. Landschappelijk, met een romantisch zwanenmeer, is het één van de mooiste Tsjechische tuinen. De laatste jaren is er behoorlijk gemoderniseerd. Zo valt het nieuwe Flamingoperk op met een winterverblijf in de vorm van een glazen iglo. Het meest in het oogspringend, en hun grootste trots, is wel het nieuwe tropenhuis. Het is een schoolvoorbeeld van nieuwe tropenhuizen in Oost-Europa. Opzichtig, maar stijlvol.

Zoo Praag Zo als Praag is, is ook de dierentuin. Een mooie grote tuin van 47 ha. die kan concurreren met de meeste West-Europese dierentuinen. De tuin van Praag heeft eigenlijk alles. Een vlakke benedentuin, een heuvelachtige boventuin met natuurlijke steile rotswanden en een safariachtig uitbreidingsgebied. De benedentuin is op hoefdieren na al een complete dierentuin op zich, met de meeste vernieuwingen. Helaas is dit gedeelte zwaar getroffen bij de overstroming van 2002. Wie herinnert zich niet het trieste verhaal van zeebeer Caston in de Elbe. Gelukkig is alle schade nu weer hersteld. Wat u zeker niet mag missen is de nieuwe Indonesië tropenhal. Dat is het Taman Indah van Tsjechië! Ook de ‘Afrikaanse nacht’ en het giraffen/savannehuis mogen er zeker zijn. Praag heeft een enorme collectie dieren en vele binnenverblijven. We zullen tijd te kort komen in Praag! Zoo Dvur Kralové Door sommigen wel als één van de beste tuinen van Europa genoemd. Misschien is dat wat overdreven, maar beroemd is deze tuin zeker. Samen met (Zoo)Praag vormt zij het hoogtepunt van de reis. Dvur Kralové is een combinatie van een complete dierentuin met een safaripark. Zelf noemen ze het ‘Afrika in het hart van Europa’ en daar is weinig van gelogen. De collectie grote Afrikaanse dieren is enorm, Afrikaanse olifanten, twee soorten giraffen en zes (!) soorten zebra’s. En wat te denken van de Noordelijke witte neushoorn! Dvur beheert 2/3 van de wereldpopulatie van deze bijna uitgestorven gigant. Ook hier weer tropenhuizen in de vorm van twee themagebouwen. ‘De wereld van het water’ en ‘de wereld van de vogels’ geven weer even het gevoel van een gewone dierentuin. >

Praag - foto: Peter Biesta

Zoo Pilsen Qua oppervlakte gelijk aan Praag, maar eenvoudiger van opzet. De tuin is goed opgezet en verdeeld in themagebieden. Deze thema’s sluiten aan bij werelddelen. Er is één speciaal thema: het Tropenpaviljoen. Dit is een cluster van enkele paviljoens met als mooiste het nieuwe Afrikaanse nachtdierenhuis. Menige tuin kan een voorbeeld nemen aan het Australië-gedeelte. Het is zowel mooi als origineel, zonder dat dit een vermogen gekost heeft. Ook bij het nieuwe sneeuwluipaardenverblijf is goed gebruik gemaakt van de natuurlijke rotswand en mooi geïntegreerd. Voor de klimgeiten onder ons is helemaal boven aan nog een mooie historische boerderij annex museum. (Zoo Usti nad Labem) Voor de liefhebbers een vijfde tuin. De tuin is in haar ontwikkeling wat achtergebleven en maakt een nogal rommelige indruk. Hoewel de bedoelingen goed zijn, en Usti onlangs is toegetreden tot de EAZA, is de tuin verre van fraai. De tuin heeft behoorlijke afmetingen, maar ligt op een berg en dat heeft zo wat gevolgen. Het is een behoorlijk vermoeiende tuin met steile wegen naar de top. Boven is het glooiend en verrassend ruim. Met weinig middelen probeert men nu de tuin wat fleuriger te maken. Mooi verbouwd is het reptielenhuis en een juweeltje is het gloednieuwe olifantenhuis. De tuin van Usti heeft nogal een geschiedenis met hun olifanten. Midden tachtigerjaren van de vorige eeuw zijn er drie olifanten in Vietnam gekocht. Twee dames genaamd Delhi en Kala leven in Usti, nummer drie noemen wij Douanita en staat….juist…ja in Diergaarde Blijdorp! Het reisprogramma ziet er als volgt uit: Q Zaterdag 20 mei vertrek om 8.00 uur vanaf het Kruisplein te Rotterdam bij de haltes OO of PP. Dit is 150 meter voor het centraal station. We hebben een lange reisdag voor de boeg en rijden van Rotterdam naar Altenberg bij de Tsjechische grens. Overnachting en diner in Waldhotel Stephanshöhe. Q Zondag 21 mei gaan we de grens over

Q Q Q

Q

Q

en rijden we door Noord Tsjechië naar de dierentuin van Liberec. In de loop van de middag vertrek naar Praag. Wij nemen onze intrek in hotel Harmony voor de vier komende nachten. Maandag 22 mei bezoek aan de dierentuin van Praag. Dinsdag 23 mei een volle dag naar Zoo Dvur Kralové. Woensdag 24 mei een vrije dag in Praag of een facultatieve excursie per trein naar Zoo Usti nad Labem (richtprijs € 12). Donderdag 25 mei (hemelvaartsdag) vertrek naar Zoo Pilsen en in de loop van de middag door naar Karlovy Vary waar we in hotel Jessenuis dineren en overnachten. Vrijdag 26 mei vertrek naar Rotterdam met een geplande aankomst van 21.30 uur.

Kosten € 585 gebaseerd op een arrangement in een 2-persoonskamer. Niet-leden betalen € 33 extra en zijn daarmee automatisch lid voor het komende jaar. Voor een 1-persoonskamer geldt een toeslag van € 145. In de reissom zijn begrepen: Q Vervoer van Rotterdam-Tsjechië v.v. en excursies in Tsjechië conform het programma. Q Lokale belastingen, tol- en parkeergelden. Q Eén nacht in Waldhotel Stephanshöhe te Altenberg op basis van HP. Q Vier nachten in hotel Harmony te Praag op basis van LO. Q Eén nacht hotel Jessenuis in Karlovy Vary op basis van HP. Q Toegang tot de vier dierentuinen conform het programma. Q Een busboek. Niet inbegrepen zijn: Q overige maaltijden; Q persoonlijke uitgaven; Q fooi voor de chauffeur; Q persoonlijke verzekeringen zoals annuleringsverzekering, reis- en/of ongevallenverzekering.

Usti nad Labem - foto: Peter Biesta

Wat is verder van belang Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod. Er wordt onderweg regelmatig gestopt voor rook/rustpauzes. Niemand kan aanspraak maken op een vaste plaats in de bus. Voor deze reis dient u te beschikken over een geldig paspoort of een geldige Europese I.D-kaart (blauw/wit creditcardformaat). Het minimum aantal deelnemers is 25. Er is dit keer een maximum aantal van 40 deelnemers voor meer privacy. Het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp behoudt zich het recht voor de reis eenzijdig te annuleren als er gewichtige redenen zijn. Het door u betaalde voorschotbedrag zal in dat geval aan u worden teruggestort onder inhouding van € 15 reserverings- en administratiekosten. Als de reis volgeboekt is wordt wel het gehele bedrag teruggestort. Boeken van deze reis Indien u belangstelling heeft voor deze reis, verzoeken wij u vóór 1 april aanstaande € 150 p.p. als eerste aanbetaling (tevens bewijs van boeking) over te maken naar postbankrekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp afd. excursies, Vroesenlaan 28-A 3039 DV Rotterdam onder vermelding van “Tsjechië”, alsmede uw telefoonnummer. Als u een 1-persoonskamer wenst dient u dit aan te geven met de code 1-P. Boekt u gescheiden maar reist u samen vermeldt dan de naam van de kamergeno(o)t(e). Bent u alleenreizend en wilt u de 1-persoonskamertoeslag vermijden, dan kunt u dat met de code “Ind” kenbaar maken. De reiscoördinator zal dan kijken of een kamerdeling met iemand van het gelijke geslacht mogelijk is. Lukt dit niet dan wordt alsnog een 1-persoonskamer geboekt en in rekening gebracht. Indeling gebeurt op eigen risico. Op 1 april besluit het bestuur of de reis doorgaat. U wordt daarvan zo spoedig mogelijk op de hoogte gebracht. Ook ontvangt u dan nadere informatie over de reis. Het is niet mogelijk de eerste aanbetaling terug te storten voor afmeldingen die na 1 april zijn ontvangen. Voor meer informatie over deze reis kunt u zich wenden tot Peter Biesta (zie colofon) 17

Haaientunnel - foto: Lisette de Roo

k

o

u

d

b

l

o

e

d

Mensenhaaien

Tekst; Jan Breedijk Met medewerking van Gerard Visser (Diergaarde Blijdorp)

De ‘Jaws’ van het Oceanium Mensen vinden haaien vaak eng. En bij mensenhaaien denken we aan dieren die het vooral op ons mensen voorzien hebben. Zwemmend in zee is er de angst voor zo’n driehoekige vin die op je af komt. De kaken openen zich en het zoveelste slachtoffer is gemaakt. De haai is onze grootste vijand. Maar is dat wel zo? Zijn wij het hoofdvoedsel van de mensenhaai? Of het smakelijke toetje dan, in ieder geval? Zijn mensenhaaien net zo dreigend als hun naam klinkt?

Hoe kun je haaien herkennen? Haaien zijn er in allerlei variaties. Er leven op de wereld 380 soorten haaien, waarvan de grootste, de walvishaai, een meter of 15 lang kan worden en de kleinste, de dwerghaai, niet groter wordt dan 15 cm. Ze komen in bijna alle zeeën voor en sommigen zelfs in zoet water. Variatie genoeg dus. Maar wat maakt een haai dan een haai? Allereerst zijn alle haaien kraakbeenvissen. Kraakbeen is zachter en lichter dan het skelet van beenvissen. Haaien hebben dus ook geen zwemblaas nodig om rond te kunnen zwemmen, zoals de meeste beenvissen wel hebben. Een haai heeft een erg ruwe huid van scherpe tandjes van kraakbeen. Verder hebben ze natuurlijk de kenmerkende driehoekige rugvin die stijf overeind staat en zorgt dat de haai recht in het water blijft liggen. Ze hebben vijf tot zeven 18

kieuwspleten. De zintuigen zijn voor een haai erg belangrijk. Langs de zijkant hebben haaien een zijlijnorgaan, waarmee ze trillingen opvangen, waarvan de oorzaak soms wel dertig meter van hen verwijderd is. De zgn. ampullen van Lorenzini zitten in de neus en daarmee kunnen ze veranderingen in het elektrisch veld om hen heen waarnemen. Op deze manier vinden ze prooien en weten ze of er belagers in de buurt zijn. De kop van een hamerhaai zit over de volle breedte ook vol met deze sensoren. Haaien hebben aan beide zijden van de kop een neusgat. Als er een geurtje langskomt kunnen ze zo goed uitmaken waar die vandaan komt. Een beetje bloed kunnen ze al van kilometers afstand ruiken. Ook de ogen bevinden zich aan allebei de zijkanten van de kop om goed alle kanten op te kunnen kijken. Omdat ze erg lichtgevoelige ogen

hebben, zien ze in het schemer nog goed. Haaien die iets interessants zien komen eerst een paar rondjes eromheen zwemmen om dat ‘iets’ eens goed te bekijken. Om al die informatie goed te verwerken heeft een haai een flink stel hersenen. En dan natuurlijk de tanden. Niet één rij, maar een heleboel rijen achter elkaar. De buitenste tanden worden het meest gebruikt. Breekt er één af of is er één versleten, dan schuift gewoon de volgende door. In een haaienleven kunnen zo wel duizenden tanden verbruikt worden. Die tanden moet een haai toch ergens voor gebruiken…

Jagen haaien op mensen? Haaien zijn er dus in alle soorten en maten. Het is dan ook logisch dat niet alle haaien hetzelfde eten. De meeste haaien eten echter beenvissen. En hoe zit dat dan met mensen? Per jaar worden tussen de vijftig en vijfenzeventig mensen aangevallen door haaien. Hierbij laten ongeveer tien mensen het leven. Vooral de aandacht die de sterfgevallen krijgen, zorgt ervoor dat haaien zo’n afschrikwekkende reputatie hebben. In de praktijk sterven er jaarlijks veel meer mensen door bliksem, hondenbeten of bijensteken dan door toedoen van een haai. > Niet de mensenhaai, maar de witte haai

(Carcharodon carcharias) is de ergste op het gebied van mensenaanvallen. Zij zien soms een surfplank of een duiker aan voor hun favoriete hapje, de zeeleeuw. De witte haai zien we dan ook terug in de bekende film ‘Jaws’. Wat tegenwoordig ook vaker voorkomt is dat duikers worden aangevallen die op het leuke idee zijn gekomen om haaien te gaan voeren. Haaien die voedsel vinden kunnen zo in extase raken dat ze gaan happen naar alles wat beweegt. Dus ook naar die duiker. Ook dit geldt voor haaien in het algemeen en niet alleen voor mensenhaaien. Meestal spuugt de haai het mensenvlees trouwens weer snel uit.

Mensenhaaien Mensenhaaien (Carcharhinidae) danken hun naam alleen maar aan hun uiterlijk. De vorm van deze haaien beantwoordt het meest aan ons beeld van een ‘mensenetende haai’. De naam ‘mensenhaai’ klinkt dus akeliger dan dat het bedoeld is. In het Oceanium zwemmen drie soorten mensenhaaien: Q De Atlantische mensenhaai (Carcharhinus plumbeus), ook wel bruine haai genoemd, kan een lengte bereiken van ongeveer 2,50 meter. Hij heeft een opvallende, ver naar voren staande eerste rugvin. Zijn rug is donkergrijs tot bruin en zijn wervelkolom is zichtbaar. De draagtijd is 8 tot 12 maanden. Er kunnen dan 14 jongen geboren worden van 45 tot 65 cm. Hij komt onder andere voor in de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee. Hij zwemt zowel in zeer diep water als in kustwater. Het vrouwtje wordt iets langer dan het mannetje. Blijdorp heeft een man en twee vrouwtjes rondzwemmen. Q Met de zwartpunthaaien (C. limbatus) is een ruil nodig. Er zijn in de Diergaarde namelijk twee mannen. Deze haaiensoort wordt ongeveer 3 meter lang. Ze kunnen ongeveer twaalf jaar oud worden. Ze leven in de subtropische delen van de Atlantische Oceaan, Middellandse Zee, Rode Zee, Indische Oceaan en Stille Oceaan. De zwartpunthaai leeft in de diepe en ondiepe wateren van het continentale plat en rond de eilanden. Q De derde soort in het Oceanium is de zwartneushaai (C. acronotus). Ook deze vis zwemt in het subtropische deel van de Atlantische Oceaan en dan vooral in het westelijke deel. Het is een rifbewoner die tot op een diepte van 10 meter gevonden wordt. Deze soort krijgt 3 tot 6 jongen per keer. Ze kunnen een lengte bereiken van zo’n 1,60 meter.

Het leven van een mensenhaai in het Oceanium In het bassin van de haaientunnel in het Oceanium is het water 25 °C. Het water wordt uit zee gehaald door schepen van

P & O en vervolgens met een eigen boot naar de Fokhaven getransporteerd. Van daaruit wordt het door een ondergrondse pijpleiding naar het Oceanium gepompt. Een gedeelte is steeds als reservewater in opslag. Via een zeer complex filtersysteem wordt het water gezuiverd. Dit is jarenlang getest in de Amazonehal. De ruiten worden schoongemaakt door duikers. Dit wordt apart gedaan van het voeren. Eventueel, maar dat is nog nooit nodig geweest, is de bak door een net in tweeën te verdelen. Op maandag, woensdag en vrijdag worden de dieren om 13.15 uur gevoerd. Elk dier heeft geleerd naar een eigen plek te gaan om gevoerd te worden. Elke mensenhaaiensoort gaat naar een bordje met zijn eigen teken, het target. Een bruine haai gaat naar de driehoek, want bij de vierkant krijgt hij niks. Daar komt een andere soort. Als de haai de target duidelijk met de snuit heeft aangeraakt gaat er een piepje af. De haai krijgt nu van een verzorger een vis. Het mooie is dat de wachtende haaien een heel typerend beeld vormen. Drie vinnen die in rondjes, boven water, om het target blijven draaien. Deze haaientraining heeft meerdere voordelen. Het voeren is gespreid, zodat de haaien elkaar niet verwonden, je ziet welke dieren wat en hoeveel eten en eventueel kunnen aan de dieren medicijnen worden toegediend. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het in te spuiten in de voedervis die de haai krijgt. Eventueel zou de training er voor kunnen zorgen dat de dieren makkelijker gevangen kunnen worden (dit is nog niet geprobeerd). In de toekomst wil men de haaien regelmatig uit het water halen om ze te controleren. Voor het voeren zijn veel mensen nodig. Hiervoor wordt meestal de hulp van stagiaires gevraagd.

Haaientraining - foto: Lisette de Roo

Het voedsel bestaat uit haring, makreel, wijting, sprot en pijlinktvis. De prooidieren zijn ingespoten met de benodigde vitaminen. De haaien zullen niet snel de kleinere vissen in het aquarium aanvallen. De haaien zijn goed doorvoed en de andere vissen zijn kerngezond. Een haai vangt zwakke vissen of jaagt op grote scholen. In het Oceanium zou de haai veel energie moeten stoppen in het vangen van één enkele vis. Héél soms gebeurt het echter toch wel eens, maar dat lijkt dan meer een ‘vergis-

sing’. Net als met de hondshaaien, kathaaien, luipaardhaaien en bamboehaaien is het de bedoeling dat er gekweekt gaat worden met de mensenhaaien. Ze zijn nu echter nog te jong en er moet ook nog wat geruild worden. Overigens zijn er van de verpleegsterhaaien en stierenkophaaien al eieren gevonden. Vanaf eind januari zijn er jonge hamerhaaien te bewonderen in Blijdorp, in het Mangrovegedeelte.

Bruine haai - foto: Diergaarde Blijdorp

Haaien; bedreiging of bedreigd? Haaien krijgen maar weinig jongen. Veel haaien zijn levendbarend. De zwangerschap van haaien duurt vaak langer dan bij mensen. Bij één haaiensoort is die zelfs drie jaar. De jongen van de zandhaai eten elkaar al in de baarmoeder op. Alleen de twee sterkste worden uiteindelijk geboren. Haaien die langs de kust leven leggen eieren met daaraan lange draden. Daarmee worden ze vastgemaakt aan rotsen en waterplanten. Zes tot negen maanden lang kunnen de haaitjes zo veilig in de kapsels groeien. Jonge haaien vallen vaak ten prooi aan bijvoorbeeld baarzen en makrelen. Pas later moeten die vissen bang worden voor de haaien. Al met al komen er procentueel dus niet al te veel haaien bij. Daarbij komt dat wij mensen de haaien flink bedreigen. In o.a. Azië wordt er op de haaien gevist voor de vinnen. In 1991 werden zoveel haaienvinnen in Hongkong verhandeld dat er minstens tien miljoen haaien voor moeten zijn afgeslacht. Bedreiging nummer twee vormt het haaienvlees. Het komt in Zuid-Amerika en Azië, maar ook in Europa steeds vaker op tafel. Het kraakbeen en de lever van een haai zijn ook geliefd. In de haaienlever zit veel vitamine A. Vroeger werd hier levertraan van gemaakt. Het kraakbeen verdwijnt nog steeds in verschillende medicijnen. Haaien worden ook gevangen voor de sport. Sportvissers vangen zo’n twee miljoen haaien per jaar. Ongeveer een half miljoen wordt afgeslacht om als een trofee aan de muur te kunnen hangen. De rest gaat gewond terug in zee. De meeste haaienslachtoffers vallen per ongeluk. Zij komen, gelokt door het paniekerige gespartel van vissen, in de netten terecht en stikken of raken zwaargewond. Ook vele eieren verdwijnen zo als bijvangst. Hieruit blijkt duidelijk dat de haai zich meer bedreigd moet voelen door de mens dan andersom. 19

Dierentuin en Wildvang ons verleden of onze toekomst? Dit was de intrigerende titel van één van de lezingen op een recent congres voor dieren(tuin)verzorgers. De Vriendenlezing van Harald Schmidt in december in Diergaarde Blijdorp ging over hetzelfde onderwerp. Is dit toeval of is wildvang een onderwerp dat speelt binnen de dierentuinen?

Door: Angeline Peters en Alex Schouten Bronnen: Harpijlezing Marc Damen (Burgers’ Zoo) en Vriendenlezing Harald Schmidt (Diergaarde Blijdorp)

zomaar ‘lukraak’ dieren uit het wild gaan halen. Ondanks dat Nederlandse dierentuinen zich steeds meer distantiëren van wildvang hebben zij nog steeds wildvangdieren in de collectie. Sommige zijn al tientallen jaren geleden aangeschaft, terwijl andere afkomstig zijn van een (recentere) inbeslagname. Het is namelijk vaak niet mogelijk of toegestaan een in beslag genomen dier weer terug te brengen naar het land van oorsprong. Simpelweg omdat de streek of land van oorsprong niet bekend is. Na de inbeslagname belanden veel van deze dieren bij dierentuinen. Olifant Douanita is een voorbeeld van een dier dat in beslag is genomen.

Olifant Douanita - foto: Mariette Boswinkel

Wat is wildvang? Met wildvang worden dieren bedoeld die geboren zijn in het wild, vervolgens worden gevangen en uiteindelijk in dierentuinen, privé-collecties e.d. terecht komen. Tot in de jaren ‘70 stond niemand stil bij de term wildvang. Het was de normaalste zaak van de wereld om dierentuinen te bevolken met dieren uit het wild die via handelaren werden gekocht. Zelfs de Vrienden deden daar aan mee. Tot 1978 bestonden de giften van de Vrienden aan de Diergaarde uit dieren. Zo hebben de Vrienden onder meer aardvarkens, een dwergnijlpaard, een zeeolifant, bantengs en giraffen geschonken. Grote kans dat minstens een aantal van deze dieren wildvangdieren waren. Er werden in die tijd zelfs speciale expedities georganiseerd vanuit dierentuinen om in allerlei exotische orden op zoek te gaan de nieuwe aanwinsten. Een voorbeeld hiervan is de bekende wijlen Gerard Durell die op vele expedities naar Madagaskar halfapen meenam voor de Jersey Zoo om daar fokprogramma’s mee op te zetten. Zonder 20

dergelijke expedities had Blijdorp onlangs nooit bamboelemuren kunnen krijgen.

Wat geeft wildvang zo’n slechte naam? Wereldwijd worden er enorme aantallen dieren verhandeld. De CITES (Convention on International Trade in Endangered Species) stelt sinds 1984 regels aan de internationale handel in bedreigde dier- en plantensoorten. De indeling op de verschillende Cites-lijsten is gebaseerd op de aantallen dieren van die soort in het wild en dat bepaalt weer of er beperkingen zijn voor de handel in die soort. Voor de zeldzamere soorten krijgt elk land een quotum voor de hoeveelheid dieren van die soort die in dat land mag worden gevangen en verhandeld.

Veranderende tijden In de loop der jaren is de houding ten aanzien van CITES-gegevens van de dierenhandel wildvang veranderd. Allertussen 1996 en 2002 eerst werd de noodzaak naar Europa wereldwijd voor ‘nieuwe aanvoer’ minzoogdieren 53.497 227.119 der. Door meer kennis, vogels 5.941.141 7.123.819 steeds betere huisvesting en reptielen 1.487.537 9.205.903 verzorging èn door het amfibieën 40.365 1.406.500 opzetten van fokprogramongewervelden 2.181.872 10.026.165 ma’s werden er ook bij de Bron: lezing Harald Schmidt, 10 december 2005 ‘moeilijkere’ dieren jongen geboren. Hiermee konden dierentuinen in hun eigen Het is voor een exporterend land, dat geld behoefte aan nieuwe dieren voorzien. Een verdient aan dierenhandel, dus lucratief de misschien nog wel belangrijkere oorzaak wilde populatie te overschatten zodat haar voor de veranderde houding tegenover quota zo hoog mogelijk worden. wildvang was de achteruitgang van de Veel algemeen voorkomende diersoorten natuur. Door een veelheid aan oorzaken mogen nog steeds vrij verhandeld worden stonden dieren in het wild onder druk. en worden dus op grote schaal uit het wild Natuurbescherming werd daarmee steeds gevangen. belangrijker en dan kan je natuurlijk niet >

Wildvang weer actueel Waarom is de kwestie ‘wildvang of niet’ nu toch weer actueel? Hier zijn verschillende redenen voor. Van sommige soorten is het aantal dieren dat deelneemt aan fokprogramma’s in dierentuinen (te) beperkt. De dieren raken allemaal verwant aan elkaar en de genetische variatie tussen de dieren is te klein. Er is dus vers bloed nodig en daar zijn uit het wild afkomstige dieren uitermate geschikt voor. Omdat de genetische variatie in wildpopulaties groter is dan bij de dierentuinpopulaties én door natuurlijke selectie zijn wilde dieren bovendien gezonder.

Aardvarken - foto: Burgers Zoo

Een tweede reden voor wildvang is het opbouwen van een soort reserve populatie. Bij soorten die in het wild op het punt staan om uit te sterven ziet men een fokprogramma in gevangenschap als een manier om de soort te redden. Op die manier is de Arabische oryx van uitsterven gered. Ook het fokprogramma van de korenwolf waar Blijdorp aan deelneemt is bedoeld om deze soort in Nederland te behouden. Bepaalde dieren (zoals veel vissen) planten zich in gevangenschap niet of nauwelijks voort, waardoor aanvoer van nieuwe dieren nodig is om het aantal dieren in gevangenschap op peil te houden. Tot slot kan het voorkomen dat een dierentuin weigert ‘haar’ dieren af te staan voor een fokprogramma.

Papagaaiduiker - foto: Lincoln Park Zoo

In de tabel zijn de aantallen geregistreerde dieren volgens CITES weergegeven. Deze aantallen betreft dus alleen de legale handel. Er is niet veel verbeelding voor nodig om te beseffen dat met deze manier van werken in sommige landen het belang van de dieren en de natuur in het algemeen ondergeschikt raakt aan de portemonnee en dat er ook illegaal op grote schaal wordt gehandeld. Met name bij de meer zeldzame diersoorten zijn er nog steeds veel signalen dat de illegale handel qua aantal de legale handel overtreft. Als men zich daarnaast

Een goede collectieplanning kan al deze problemen voorkomen. Immers, als een dierentuin alleen maar soorten in de collectie neemt waarmee een goed fokprogramma kan worden opgezet en die zich in gevangschap goed voortplanten, is wildvang niet meer nodig. De schaduwkant hiervan is dat de collectie van dierentuinen in een regio een ‘eenheidsworst’ met allemaal dezelfde dieren wordt. NieuAardvarkens in Europese dierentuinen we ontwikkelingen worden per 1-11-05 geboren 04/05 dan steeds moeilijker. Antwerpen (BE) 1.1 0 Arnhem (NL) 1.4 0.2 Praktijkvoorbeeld: Colchester (GB) 2.2 1.0 het aardvarken Frankfurt (D) 1.2 0.1 Als voorbeeld hierbij kort de Praag (CZ) 2.2 1.0 situatie bij de aardvarkens in Randers (DK) 1.1 0 Europese dierentuinen. Sinds Saarbrücken (D) 1.1 0 1995 is er een ESB (EuroSuffolk (GB) 1.1 0 pees StamBoek). In Europa Totaal 24 (10.14) 5 (2.3) zijn minder dan 30 aardvarkens die allemaal in dierentuinen zijn geboren. Ze zijn realiseert dat door de gebruikte vangtechafkomstig van in totaal slechts 9 dieren nieken en transportmethoden een zeer waarmee Burgers’ Zoo in Arnhem en hoog percentage van de dieren overlijdt is Frankfurt Zoo begonnen zijn. Beide tuinen het logisch dat wildvang een vervelende hebben een fokman uit Amerika: volle klank heeft. broers! Bij verdere fok met deze dieren is > 21

inteelt onvermijdelijk. Er zijn nu al verwante dieren in onder meer Antwerpen en Praag. Wat de gevolgen van inteelt zijn, zal per soort verschillen, maar aangenomen wordt dat door inteelt de dierentuinpopulatie steeds zwakker wordt en allerlei ziektes gaat vertonen. Aanvulling vanuit het wild is dan ook erg gewenst. Mogelijkheden wildvang Er lijken dus voldoende redenen om af en toe dieren uit het wild te halen. Maar hoe doe je dat? Een dierentuin kan samen met een lokale natuurbeschermingsorganisatie een expeditie opzetten om uit een bepaald gebied een aantal dieren te vangen. Het vangen mag daarbij geen nadelige gevolgen hebben voor de natuurlijke populatie en de leefomgeving. Dit is een tijdsintensieve en kostbare zaak en daarom vaak niet haalbaar. Diergaarde Blijdorp heeft op deze manier bijvoorbeeld de koralen verzameld die nu in het Oceanium te zien zijn. De dieren worden via een handelaar gekocht. Hierbij kunnen uiteraard wel voorwaarden gesteld worden aan de herkomst van de dieren, maar die zijn lastig te controleren. Samenwerking met lokale opvangcentra. Wereldwijd zijn er duizenden opvangcentra en rehabilitatiecentra voor wilde dieren. Het lijkt logisch voor een dierentuin om hier dieren vandaan te halen. Deze dieren

zijn immers in het wild geboren en om uiteenlopende redenen (gewond geraakt, verdreven uit leefgebied, in beslag genomen) in het opvangcentrum beland. Maar ook bij uitwisseling met deze opvangcentra bestaat het gevaar dat de commercie de overhand krijgt. Wie geeft de zekerheid dat een dier niet met opzet is gevangen omdat het veel geld op kan leveren. In Afrika is in 2000 de Pan African Sanctuary Alliciance (PASA) opgericht. Bij deze organisatie hebben zich nu 17 opvangcentra uit 12 Afrikaanse landen aangesloten. Ze moeten voldoen aan een lijst van gedragsregels en criteria om de integriteit van de opvangcentra zo goed als mogelijk te waarborgen. De lijst dieren die in deze opvangcentra zitten is ronduit schokkend te noemen. Per 1 januari 2005 zaten er bijvoorbeeld de volgende primaten: 689 chimpansees, 84 gorilla’s, 44 bonobo’s, 262 drills en 1300 andere primaten!!! Samenwerking met lokale overheden. Lokale overheden kunnen garanties geven dat de dieren die zij verhandelen op een verantwoorde manier zijn gevangen of gefokt. In zuidelijk Afrika worden op deze manier overtallige dieren uit de natuurreservaten verhandeld. Je hoeft geen pessimist te zijn om sterke twijfels te hebben of deze garanties altijd enige waarde hebben.

Keurmerken Een dierentuin zal steeds een lastige afweging moeten maken voordat zij besluit dieren uit het wild te halen. Bij de planning voor het Oceanium kwam in Blijdorp deze problematiek duidelijk naar voren. Veel van de bewoners waren nauwelijks in andere aquaria te vinden en er waren nauwelijks fokprogramma’s. Wildvang was dus de enige optie. Voor sommige vissensoorten en koraal is samengewerkt met handelaren en lokale organisaties die via het ‘Marine Aquarium Council, MAC’ werken. Dit is een soort eco-label dat duurzaamheid garandeert en vangtechnieken en transport controleert. Bovendien wordt een deel van de opbrengst van de handel besteed aan natuurbeschermingsprojecten.

Aan alle methoden zitten voor- en nadelen, dus hier is het laatste woord nog niet over gesproken.

Standpunt Blijdorp Diergaarde Blijdorp streeft naar een collectie die bestaat uit in gevangenschap geboren dieren. Als uitzondering worden de aquariumbewoners beschouwd. Bij deze dieren zal wildvang voorlopig noodzakelijk blijven, maar dan wel met het MAC-label. Ook wordt een uitzondering gemaakt voor dieren die in beslag genomen zijn. Indien er geen andere keuze is dan dieren uit het wild te halen, stelt Blijdorp wel een aantal voorwaarden:

Advertentie

Wie? komt ons

promotieteam versterken?

Heeft u een dagje over, kunt u 1 + 1 bij elkaar tellen en leuk met klanten omgaan? Kom dan ons promotieteam versterken. Voor inlichtingen kunt u bellen naar: 010-4663682. Een briefje is ook welkom: H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam.

Bij vogels en reptielen spelen weer andere aspecten een rol. Door gecontroleerd eieren te verzamelen en uit te broeden kan men dieren opfokken voor de handel. Zolang het verzamelen van de eieren de natuurlijke populatie niet verstoort zal er weinig nadelig effect zijn. De papegaaiduikers op Bass Rock zijn afkomstig uit eieren die op IJsland zijn verzameld. Ook de koningspinguïns zijn nakomelingen van dieren die als ei zijn verzameld op de Falkland Eilanden.

Q Het verblijf en de verzorging van het dier moeten optimaal zijn; Q Er moet geen herhaald patroon zijn. Veel tijd en energie zal gestoken moeten worden in het ontwikkelen en verbeteren van fokmethoden zoals dat bij de kweek van koralen en zeepaardjes wordt gedaan; Q Met de dieren moet een duidelijk educatieve boodschap uitgedragen worden; Q Uiteraard mag met het vangen van de dieren geen schade aan de wilde populatie ontstaan. Tot slot Gezien de ontwikkelingen in dierentuinen en hun relatie met natuurbeschermingsprojecten lijkt wildvang vanzelf weer in beeld te komen. Is het erg om de dierentuinpopulaties aan te vullen met vers bloed uit het wild? Het laatste woord is er nog niet over gezegd en eerlijk gezegd hebben we ook ons eigen standpunt nog niet bepaald.

22

(20 oktober – 25 januari 2006)

m

u

t

a

t

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo’s. Op verzoek geven we met ingang van dit nummer aan of het een mannetje (het eerste cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het geslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje. Geboren Geboren

Kleine Grote Koedoe - foto: Anneke Oberman Prairiehondje - foto: Mariëtte van Lit

22-01/0.0.1 Françoislangoer, 21-01/0.0.2 zandwallaby, 08-01/0.0.1 grijze reuzenkangoeroe, 05-01/0.1.0 Prins-Alfredhert, 03-12/0.0.1 franjeaap, 27-12/0.1.0 Indische neushoorn, 03-12/0.1.0 Kirks dik-dik (Wilhelmina), 26-11/0.0.1 zwartvoetpinguïn, 0.1.0 bizon (Wanda), 09-11/0.0.1 zwartvoetpinguïn, 09-11/0.0.8 zeewaaier (gestekt!), 09-11/0.0.6 Caraibische zeewaaier (gestekt!), 09-11/0.0.14 reuzenzeezweep (gestekt!), 07-11/0.0.2 Gilamonster, 06-11/0.0.1 Gilamonster, 04-11/1.0.0 Kirks dikdik (Tindo, vader Kirk, moeder Thika), 03-11/0.0.1 Gilamonster, 31-10/0.0.2 stekelvarken, 24-10/0.0.2 Maleise civetkat, 20-10/0.0.1 zwartvoetpinguïn

Gestorven 10-01/1.0.0 ooievaar (aanvaring met een trein), 28-12/0.1.0 Afrikaanse maraboe, 08-12/ 0.0.1 stekelstaartvaraan, 07-12/1.0.0 papegaaiduiker, 05-12/1.0.0 Europese flamingo,1711/0.0.1 Madagaskar-boa (Sanzinia madagascariensis), 16-11/0.1.0 manoel, 11-11/1.0.0 roze flamingo (Humble), 09-11/1.0.0 grote koedoe (Karroo)

i

e

s

Verzonden 15-01/0.1.0 sperweruil, 10-01/0.1.0 Kongopauw (naar Artis), 10-01/0.0.11 koereiger (naar Taman Indonesia, Kallenkote), 1001/0.0.1 roelroel (naar Taman Indonesia, Kallenkote), 21-12/1.1.0 muismaki (naar Artis), 21-12/1.2.0 manenduif (naar NOP), 1912/0.2.0 Europese wolf (naar Kingussie, Schotland), 19-12/0.0.5 Madagaskar-leguaan (naar de Bronx Zoo, New York), 0.0.9 Indisch stekelvarken (naar Born), 14-12/2.2.0 zandwallaby (naar South Lakes), 14-12/0.0.4 McCords slangenhalsschildpad (naar Londen),1412/0.0.2 groene boomboa (naar Londen), 0912/1.1.0 Australische griel (naar Antwerpen/Planckendael), 09-12/0.0.13 rijstvogel (naar Antwerpen/Planckendael), 09-12/1.1.0 Palawan-pauwfazant (naar Antwerpen/Planckendael), 09-12/2.2.0 roelroel (naar Antwerpen/Planckendael), 01-12/1.5.0 suikereekhoorn (naar Artis), 01-12/2.1.0 grondkoeskoes (naar Artis), 29-11/1.0.0 Chapmanzebra (naar Thoiry, Frankrijk), 29-11/0.1.0 Scheepmakers kroonduif (naar NOP, Veldhoven),29-11/11.10.0 Timor-vink (naar NOP, Veldhoven), 29-11/1.0.0 Braziliaanse rode tangara (naar NOP, Veldhoven), 29-11/0.0.8 rijstvogel (naar NOP, Veldhoven), 29-11/0.0.1 witte muskaatduif (naar NOP, Veldhoven), 2111/2.1.0 Visaya-wrattenzwijn (naar Poznan), 21-11/1.0.0 Braziliaanse rode tangara (naar Zürich), 15-11/0.2.0 bongo (Zeta en Suzanne naar GaiaPark, Kerkrade), 15-11/1.0.0 withandgibbon (Matang, naar Twycross in Engeland), 15-11/1.1.0 driekielstralenschildpad (naar Artis), 15-11/0.0.40 Timor-vink (naar Amazon World, Isle of Wight), 15-11/0.0.42 rijstvogel (naar Amazon World, Isle of Wight), 15-11/ 1.2.0 groene boomhop (naar Amazon World, Isle of Wight), 15-11/1.3.1 roodoorbuulbuul (naar Amazon World, Isle of Wight), 15-11/2.2.0 driekleurglansspreeuw (naar Amazon World, Isle of Wight), 04-11/0.1.0 neushoornleguaan (naar Iguana, Vlissingen), 2610/0.2.0 Braziliaanse tangara (naar Stuttgart), 25-10/1.0.0 elandantilope (naar Denemarken), 25-10/0.1.0 paradijskraanvogel (naar Denemarken), 25-10/1.1.0 soldatenara (naar Lodz), 25-10/ 1.1.0 Cabot’s tragopan (naar Lodz)

Gearriveerd 24-01/0.1.0 onager (uit Overloon), 20-01/ 0.1.0 Abessijnse egel, 17-01/1.1.0 manoel (uit Wassenaar), 17-01/0.2.0 groene boomboa (uit Iguana, Vlissingen),10-01/veel lagere zeedieren uit Curacao (sponzen, zeesterren, heremietkreeftjes, etc.), 02-01/0.0.3 pacu, 30-12/0.1.0 sporenschildpad, 24-12/0.0.3 zoetwaterhaai, 15-12/1.0.0 gorilla (Dango, uit Hodenhagen), 14-12/1.1.0 rode reuzenkangoeroe (uit South Lakes), 10-12/0.1.0 vissende kat (uit Pont Scorff, Frankrijk), 09-12/1.0.0 kortsnuitzeepaardje (van Neeltje Jans), 01-12/1.0.0 Chapman-zebra (uit Thoiry, Frankrijk), 01-12/0.2.0 Europese lepelaar (uit Artis), 29-11/0.1.0 Scheepmakers kroonduif (van NOP, Veldhoven), 27-11/6.0.0 Europese flamingo (uit Boedapest), 25-11/0.1.0 Kongopauw (uit Avifauna), 17-11/1.0.0 kameel (uit Dierenpark Amersfoort),16-11/3.3.0 Europese bijeneter

Zwartvoetpinguïn - foto: Yvonne Raaijmakers

23

c

o

l

o

f

o

n

28e jaargang, nummer 1, oplage: 7250

Heeft u nog guldens, kwartjes en ander oud geld? Investeer het in een nieuw ijsberenverblijf! U kunt al uw oude geld inleveren bij de Vriendenwinkels. Zij zullen het omwisselen in Euro’s voor ons jubileumgeschenk ter gelegenheid van 150 jaar Diergaarde Blijdorp: een prachtig ijsberenverblijf.

Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar. De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: “Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen. Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Vriendenfax: 010 - 467 66 37 Email: [email protected] Postbank: 13 57 803 Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099 Reizen: P. Biesta, Vroesenlaan 28A, 3039 DV Rotterdam Telefoon: 010-4664998 Email: [email protected]

Agenda 12 maart 2006, 11.00-12.30 uur:

Winterlezing Martin van Wees Kleine zoogdieren in Blijdorp

22 april 2006:

Vriendenreis naar Parc Paradisio te België

29 april 2006:

Algemene Ledenvergadering 2006

20 mei t/m 26 mei 2006:

7-daagse Vriendenreis naar Tsjechië

De lezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan. U kunt bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eauditorium uitrijkaarten kopen.

Gezocht

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam

Enthousiaste ledenwervers

Wie durft??

Onze vereniging kan wel wat nieuwe leden gebruiken. En waar kunnen we die nou het beste vinden als in onze eigen Diergaarde! Heb je in het weekend wel eens een uurtje over? Vind je het leuk om met mensen om te gaan en heb je een vlotte babbel? Informatie en aanmelding bij Peter Biesta (gegevens zie colofon). Wie durft?

Adresgegevens Blijdorp Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam Bezoekersinformatie: 010-4431495 Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur

Promotieteam: Fam. H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam Telefoon: 010 - 466 36 82 Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431 tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel) Mobiel: 06-40323077 Postbank: 62 17 917 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Email: [email protected] Redactie-medewerkers: J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat, J. Nijkamp, A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten, T. van de Velde, T. Vermeulen Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl Redactie Website: A. Gelderblom Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter C.M. Groenhorst Vice-voorzitter M. Kreuger Secretaris K. van Leeuwen Tweede secretaris S. Noordijk Penningmeester A.M. Bos Leden H. Gerritse - Promotie P. Biesta - Reizen ISSN: 1568-3400 Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.